Mbai gə́ dené gə́ Seba aw rɔ Salomo̰’g
1Mb 10.1-131 Mbai gə́ dené gə́ Seba oo ta riɓar lə Salomo̰ ndá yeḛ ree Jerusalem gə mba kaḭ mee gə ta dəjije gə́ kədərə. Yeḛ ree gə dəwje gə́ gée’g bula yaa̰ ləm, gə jambalje gə́ d’odo néje gə́ ə̰də sululu ləm, gə larlɔr yaa̰ ləma, gə jərje gə́ gad dee to yaa̰ ləm tɔ. Yeḛ ree ne rɔ Salomo̰’g ulá ne taje lai gə́ to mée’g . 2 Salomo̰ ila tadəjije’g ləa lai ar né kára kara gə́ Salomo̰ lal kɔr gelee karee lé godo. 3 Mbai gə́ Seba oo ta kəmkàr lə Salomo̰ ləm, gə kəi gə́ yeḛ unda ləm, 4 gə nésɔje gə́ to dɔ tabul’g ləa ləm, gə loo-si kuraje ləa ləm, gə njékulaje gə kubuje lə deḛ gə́ to njékaree nésɔje gə njékaree nékaije ləma, gə loo-kuba-ɗao-ɗao gə́ aw gə́ mee kəi’g lə Njesigənea̰ ləm tɔ ndá takə̰jee al dəa sula. 5 Yeḛ ula mbai lé pana: Néje gə́ m’oo taree ɓee’g ləm gə́ wɔji dɔ kula rai ləm, gə ta kəmkàr ləi ləm tɔ lé to tɔgərɔ ya! 6 Kédé gə́ m’ree m’oo gə kəm el ɓəi lé m’ɔm məəm dɔ taree’g el, nɛ loo gə́ m’oo gə kəm neelé ndá aa oo, ges boo-kəmkàr ləi ya kara d’ulam taree el ya ɓəi. 7 Rɔlel nai gə dəwje ləi ləm, rɔlel nai gə kuraje ləi gə́ d’aar nɔḭ’g gə ndɔ dee ndɔ dee d’oo ne ta kəmkàr ləi lé ləm tɔ. 8 Maji kar dɔ ri Mbaidɔmbaije Ala ləi ai səgərə, yeḛ gə́ wa səi noji undai dɔ kalimbai’g ləa ari to mbai gə́ mbata lə Ala ləi gə́ Njesigənea̰ ya! Mbata Ala ləi lé unda Israɛlje dan kəmee’g ləm, yeḛ ndigi kar dee d’isi saar-saar gə no̰ ləm tɔ, gelee gə́ nee ɓa yeḛ undai ne gə́ mbai lə dee gə mba kari ra ne né gə́ danasur ləm gə dɔ najee ləm tɔ.
9 Tɔɓəi yeḛ ar mbai Salomo̰ larlɔr as nékwɔji kwɔi-lə-né tɔl-dɔg (1.000) gə gesee ləm, gə boo-néje gə́ ə̰də sululu ləma, gə jərje gə́ gad dee to yaa̰ ləm tɔ. Néje gə́ ə̰də sululu gə́ mbai gə́ dené gə́ Seba ar mbai Salomo̰ lé garee godo ya.
10 Kuraje lə Huram gə kuraje lə Salomo̰ d’odo larlɔr gə́ Opir ləm, gə kag-sa̰dal ləma, gə jərje gə́ gad dee to yaa̰ ləm tɔ ree ne. 11 Kag-sa̰dalje neelé mbai lé ra ne loo-kuba-ɗao-ɗao kaw mee kəi’g lə Njesigənea̰ ləm, gə kəi mbai ləa-yeḛ ləm tɔ, tɔɓəi yeḛ ra kudu-kṵduje gə buulaje mbata lə njékɔspaje. Dəw oo garee gə́ togə́bè kédé mee ɓee gə́ Juda el ɓəi.
12 Mbai Salomo̰ ar mbai gə́ dené gə́ Seba néje lai gə́ yeḛ aw ndòo dee gə́ yeḛ dəjee lé ləm, aree ur dɔ néje gə́ yeḛ ree ne ar mbai Salomo̰ lé ləm tɔ. Tɔɓəi yeḛ tel gə kuraje ləa aw ne mee ɓee’g ləa gogo ya.
Nébaoje lə Salomo̰ lé
1Mb 10.14-2913 Kwɔi lə larlɔr gə́ Salomo̰ iŋga gə ləb kára-kára lai lé as nékwɔji kwɔi-lə-né tɔl-dɔg loo rɔ-joo (20.000). 14 Yeḛ taa larlɔr gə́ raŋg ji njéra rəw néndogoje’g ləm, gə ji njételkəmlarje gə́ ree ne d’aree ləm, gə ji mbaije gə́ Arabi ləma, gə ji njéguburuɓeeje gə́ wɔji dɔ ɓeeko̰ gə́ deḛ ree gə larlɔr gə larnda d’ar Salomo̰ lé ləm tɔ.
15 Mbai Salomo̰ léḛ larlɔr gə dər-gugujuje as tɔl-joo (200). Dərje nee kára-kára lé yeḛ ra dee gə larlɔr gə́ as nékwɔji kwɔi-lə-né misa̰-misa̰. 16 Yeḛ ra dərje gə́ raŋg as tɔl-munda (300) gə́ ra dee gə larlɔr tɔ, dərje kára-kára lai lé deḛ ra gə larlɔr as nékwɔji kwɔi-lə-né munda-munda, tɔɓəi mbai ɔm dee mee kəi gə́ to mee kag-kɔr’d gə́ Liba̰ tɔ.
17 Mbai lé ar dee ra kalimbai gə́ boi gə ŋgaŋ kər, tɔɓəi yeḛ ɔr giree gə larlɔr gə́ àr ŋgad-ŋgad. 18 Kalimbai neelé loo-kuba-ɗao-ɗao to keneŋ as loo misa̰ ləm, loo-kɔm-gɔl-si’d gə́ ra gə larlɔr to keneŋ ləm tɔ, kalimbai lé loo-kɔm-ji to keneŋ joo bɔr, mbɔr loo-kɔm-ji’g lé néndaji toboḭje joo to keneŋ ləm, 19 néndaji toboḭje gə́ raŋg dɔg-gir-dee-joo to loo-kuba-ɗao-ɗao’d gə́ tar lé misa̰ kelee gə́ kára ləm, gə misa̰ kelee gə́ kára ləm tɔ. Kalimbai neelé ra togə́bè mee ɓeeko̰ gə́ raŋg kára kara el ɓəi.
20 Ŋgo-kai-néje lə mbai Salomo̰ lé deḛ ra dee gə larlɔr ya lai ləm, ka-larje gə́ mee kəi’d gə́ to mee kag-kɔr gə́ Liba̰ lé kara deḛ ra dee gə larlɔr gə́ àr ŋgad-ŋgad ləm tɔ. Né gə́ kára gə́ deḛ ra gə larnda lé godo mbata mee ndəa’g lə Salomo̰ lé d’oo larnda gə́ né el. 21 Mbata mbai ar batoje ləa d’aw Tarsis gə kuraje lə Huram ndá gə mee ləbje gə́ munda-munda lé batoje d’ḭ Tarsis ree gə larlɔr, gə larnda, gə ŋgaŋ kər, gə ɓədje, gə yel-juuje tɔ. 22 Mbai Salomo̰ lé ur dɔ mbaije gə́ dɔ naŋg nee lai gə nébaoje ləm, gə kəmkàr ləm tɔ. 23 Mbaije gə́ dɔ naŋg nee lai saŋg loo koo Salomo̰ gə mba koo takəmkàr gə́ Ala ula mée’g lé. 24 Nana kara ree gə nékar ləa, néje gə́ ra gə larnda gə larlɔr ləm, gə kubuje ləm, gə nérɔje ləm, gə néje gə́ ə̰də sululu ləm, gə kundaje ləma, gə kundaje-mulayḛ̀jeje ləm tɔ, deḛ ra togə́bè gə ləbje kára-kára lai ya.
25 Salomo̰ lé gel-jala kaar kundaje gə́ wɔji dɔ pusu-rɔje ləa as tɔl-dɔg-loo-sɔ (4.000) ləm, gə njérɔ gə kundaje ləa d’as tɔl-dɔg-loo dɔg-giree joo (12.000) ləm tɔ ndá yeḛ unda dee mee ɓee-booje’g loo gə́ pusuje ləa to keneŋ ləm, gə Jerusalem, mbɔr mbai’g ləm tɔ . 26 Salomo̰ o̰ ɓee dɔ mbaije’g lai, un kudee baa-boo’g saar teḛ ne ɓeeje’g lə Pilistije saar teḛ rəw-nim-ɓee gə́ Ejiptə tɔ . 27 Mbai Salomo̰ ar larnda taa loo mee ɓee gə́ Jerusalem to gə́ kɔri-mbalje bèe ləm, ar kag-sɛdrəje kara to bula yaa̰ to gə́ kag-ɓɔlje gə́ to ndag-loo’g bèe ləm tɔ. 28 Kundaje lə Salomo̰ lé d’ḭ sə dee Ejiptə gə ɓeeje gə́ raŋg ɓəd-ɓəd to ɓa ree sə dee d’aree ya .
Kwəi lə Salomo̰ lé
1Mb 11.41-4329 Ges sorta néraje lə Salomo̰ gə́ dɔtar ləm gə njé gə́ rudu ləm tɔ lé ndaŋg taree mee maktub’g lə Natan, njetegginta ləm, gə mee maktub tegginta’g lə Akija, dəw gə́ Silo ləma, gə mee maktub némḭdije’g lə Jedo, njetegginta lə Jeroboam, ŋgolə Nebat ləm tɔ. 30 Salomo̰ si Jerusalem o̰ ne ɓee dɔ Israɛlje’g lai as ləb rɔ-sɔ. 31 Tɔɓəi Salomo̰ wəi ar dee dubee mee ɓee-boo’g lə bɔbeeje Dabid. Ndá ŋgonee Roboam ɓa o̰ ɓee toree’g tɔ.
Malikat Saba zaarat Suleymaan
1 Wa malikat balad Saba simʼat be l-kalaam al-gaaʼidiin yihajjuuh fi Suleymaan. Wa hi jaat fi Madiinat al-Khudus be naas katiiriin wa jumaal chaayliin itir wa dahab katiir wa hujaar khaaliyiin. Jaat le tijarribah le Suleymaan be gaddimiin suʼaalaat gaasiyiin. Wa wakit wassalat bakaan Suleymaan, hi hajjat leyah be kulla cheyy al-indaha fi galibha. 2 Wa l-malik Suleymaan radda leeha fi kulla l-suʼaalaat al-gaddamathum leyah. Wa ma fi suʼaal waahid al-bigi leyah gaasi al-ma gidir radda foogah.
3 Wa malikat balad Saba chaafat hikmat Suleymaan wa l-gasir al-hu banaah 4 wa l-akil al-fi raas tarabeeztah wa l-maskan hana masaaʼiilah wa nizaam khidmithum wa l-lubaas hana l-naas al-yantu al-akil wa l-charaab wa l-ataba al-yatlaʼo beeha le beet Allah. Wa hi alʼajjabat bilheen wa ma gidrat tuguul cheyy.
5 Wa khalaas, gaalat le l-malik : «Al-cheyy al-simiʼtah min baladi al-bukhuss kalaamak wa hikmatak da sahiih. 6 Wa ana ma saddagt be l-kalaam al-gaalooh foogak illa baʼad jiit wa chiftah be eeni. Wa daahu nuss hikmatak kula ma khabbarooni beyah ! Hikmatak ziyaada min kulla cheyy al-ana simiʼtah. 7 Mabruuk le naasak wa le masaaʼiilak al-daayman gaaʼidiin maʼaak wa yasmaʼo hikmatak. 8 Baarak Allah Ilaahak al-ridi beek wa khattaak malik fi kursiih le takhdim le Allah Ilaahak. Wa Ilaahak sawwa misil da achaan hu yihibb Bani Israaʼiil wa yidoor humman yagoodu ila l-abad. Wa fi chaan da bas, hu khattaak malik fooghum le tahkim be l-hagg wa l-adaala.»
9 Wa baʼad da, al-malika hana balad Saba antat le l-malik ziyaada min 4 000 kiilo hana dahab wa itir katiir wa hujaar khaaliyiin kula. Wa abadan ma fi itir ziyaada min al-itir al-jaabatah al-malika hana Saba le l-malik Suleymaan.
10 Wa ziyaada min da, khaddaamiin Hiiraam wa khaddaamiin Suleymaan al-gaaʼidiin yijiibu dahab min Ufiir jaabo hatab al-sandal wa hujaar khaaliyiin kula. 11 Wa be hatab al-sandal da, al-malik sawwa khachab le beet Allah wa le gasrah hu kula. Wa sawwa beyah jigindiiye wa amsibeybe le l-khannaayiin. Wa gubbaal da, abadan ma chaafo cheyy misil da fi balad Yahuuza. 12 Wa l-malik Suleymaan antaaha le malikat balad Saba kulla cheyy al-hi dawwaratah wa talabatah minnah. Wa da, ziyaada min al-cheyy al-hi jaabatah le l-malik. Wa baʼad da, al-malika gabbalat baladha maʼa masaaʼiilha.
Maal Suleymaan wa hikmatah
13 Wa wazin al-dahab al-yijiibuuh le Suleymaan fi kulli sana yisaawi ziyaada min 22 000 kiilo. 14 Wa da bala l-maal al-yalgaah min al-naggaaliin wa l-tujjaar. Wa kulla muluuk al-Arab wa hukkaam al-balad yijiibu dahab wa fudda le Suleymaan. 15 Wa l-malik Suleymaan dagga 200 darag kubaar hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 850 jineeh. 16 Wa dagga battaan 300 darag dugaag hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 400 jineeh. Wa l-malik khattaahum fi beetah al-sammooh Khaabat Lubnaan.
17 Wa l-malik sanaʼ kursi kabiir hana aaj wa masahah be dahab saafi. 18 Wa l-kursi da, indah sitte ataba hana dahab al-yatlaʼo beehum wa gaʼʼaada hana dahab giddaam al-kursi. Wa l-kursi zaatah, sawwo leyah iideen be jaay wa jaay. Wa sanaʼo timsaal hana diidaan itneen wa khattoohum be nuss al-zeene wa nuss al-isra le l-kursi. 19 Wa 12 diidaan aakhariin waagfiin be jaay wa jaay le l-atabaat al-sitte dool. Wa abadan ma sawwo cheyy misil da fi ayyi mamlaka.
20 Wa kulla l-kiisaan al-yachrab beehum al-malik Suleymaan, humman hana dahab wa kulla l-muʼiddaat al-fi beet Khaabat Lubnaan sawwoohum min dahab saafi. Wa cheyy al-sawwooh be fudda ke ma fi achaan fi wakit Suleymaan, al-fudda ma indaha khiima. 21 Wa l-malik Suleymaan indah sufun kubaar al-yamchu baʼiid le l-tijaara maʼa khaddaamiin hana l-malik Hiiraam. Wa fi ayyi talaata sana, al-sufun dool yigabbulu machhuuniin be dahab wa fudda wa aaj wa tuguula wa taawuus.
22 Wa l-malik Suleymaan faat kulla muluuk al-ard be maal wa hikma. 23 Wa kulla muluuk al-ard yidooru yigaabulu Suleymaan achaan yasmaʼo min hikmatah al-antaaha leyah al-Rabb fi galbah. 24 Wa ayyi sana, al-naas dool yijiibu leyah hadaaya. Yijiibu leyah muʼiddaat hana fudda wa dahab wa khulgaan wa silaah wa itir wa kheel wa bikhaal. 25 Wa Suleymaan indah 4 000 chaaye le l-kheel wa 4 000 arabaat wa 12 000 siyaad kheel. Wa hu khatta waahidiin fi l-hillaal al-yukhutt fooghum arabaatah wa l-aakhariin kamaan khallaahum maʼaayah fi Madiinat al-Khudus. 26 Wa Suleymaan hakam fi kulla l-muluuk min bahar al-Furaat lahaddi balad al-Filistiyiin lahaddi huduud balad Masir. 27 Wa l-malik jaab fi Madiinat al-Khudus fudda katiire ziyaada misil al-hashas. Wa hatab al-arz kula bigi katiir ziyaada misil chadar al-jimmeez al-yugumm fi sahalat Chafiila. 28 Wa kheel al-malik Suleymaan gaaʼidiin yijiibuuhum leyah min Masir wa min kulla l-buldaan al-aakhariin.
Nihaayat hukum Suleymaan
29 Wa l-baagi min amal Suleymaan min al-bidaaya le l-nihaaya maktuub fi l-kutub al-binaaduuhum Aʼmaal al-nabi Naataan wa Kalaam al-nabi Akhiiya al-min hillit Chiilooh wa Ruʼyat al-nabi Yaʼdu, al-yihajji be Yarubaʼaam wileed Nabaat. 30 Wa Suleymaan hakam fi Madiinat al-Khudus wa fi kulla balad Israaʼiil muddit 40 sana. 31 Wa baʼad da, Suleymaan maat wa lihig abbahaatah wa dafanooh fi madiinat Dawuud abuuh. Wa wileedah Rahabʼaam hakam fi badalah.
