1 Mbaije 10 - SBA2015 & ShuLatn

Mbai gə́ dené gə́ Seba ree iŋga Salomo̰ Jerusalem

1 Mbai gə́ dené gə́ Seba oo ta riɓar gə́ Salomo̰ iŋga gə́ ula rɔnduba dɔ Njesigənea̰’g ndá yeḛ ree gə mba neán gə ta dəjije gə́ to loo-kiya’g koo . 2 Yeḛ ree Jerusalem gə njédan géeje bula yaa̰ ləm, gə jambalje gə́ d’odo néje gə́ ə̰də sululu gə larlɔr yaa̰ gə jərje gə́ gad dee to yaa̰ ləm tɔ. Yeḛ ree ne rɔ Salomo̰’g ɓa ɔr ne səa sor néje lai gə́ to mée’g tɔ. 3 Salomo̰ ila tadəjije’g ləa lai-lai ar né kára kara gə́ iya rəa kəm mbai’g lé godo. 4 Mbai gə́ dené gə́ Seba lé oo ta kəmkàrje lə Salomo̰ lai ləm, gə kəi gə́ yeḛ unda ləm, 5 gə nésɔje gə́ to dɔ tabul’g ləa ləm, gə loo-si kuraje ləa ləm, gə kula ra dee gə́ ra ne né d’aree ləm, gə njekaree nékaije ləma, gə nékinjanéməsje ləa gə́ ka̰ roo gə́ yeḛ inja dee mee kəi’g lə Njesigənea̰ lé ləm tɔ.

Ta igee sel aree ula mbai lé pana: 6 Taje gə́ m’oo mee ɓee’g ləm gə́ wɔji dɔ loo-sii ləm, gə ta kəmkàr ləi ləm tɔ lé to tɔgərɔ ya. 7 Kédé gə́ m’ree m’oo el ɓəi lé ndá m’ɔm məəm dɔ’g el. Nɛ aa oo, gesee ya kara d’ulam el ɓəi. 8 Rɔlel naḭ gə koso-dəwje ləi ləm, rɔlel naḭ gə kuraje ləi gə́ d’aar nɔḭ’g gə ndɔ dee ndɔ dee lé ləma, gə deḛ gə́ d’isi d’oo ta kəmkàrje ləi lé ləm tɔ. 9 Maji kar dɔ ri Mbaidɔmbaije Ala ləi ai səgərə, yeḛ gə́ ooi maji ɓa undai dɔ kalimbai’g lə Israɛlje lé. Mbata Njesigənea̰ unda Israɛlje dan kəmee’g saar-saar ya, yee gə́ bèe ɓa, yeḛ undai ne gə́ mbai mba kari gaŋg ne rəwta lə dee gə dɔ najee gə mbəa.

10 Yeḛ ar mbai larlɔr as nékwɔji kwɔi-lə-né tɔl-dɔg-loo-munda gə dəa tɔl-mi (3.500) ləm, gə boo-néje gə́ ə̰də sululu ləma, gə jərje gə́ gad dee to yaa̰ ləm tɔ. Néje gə́ ə̰də sululu gə́ d’ḭ ne raŋg ree ne gə́ to asəna gə njé gə́ mbai gə́ dené gə́ Seba ree ne ar mbai Salomo̰ lé godo.

11 Batoje lə Iram gə́ d’odo larlɔr gə́ Opir lé d’odo kagje gə́ ə̰də sululu keneŋ bula ləm, gə jərje bula gə́ gad dee to yaa̰ gə́ d’ḭ ne Opir ree ne ləm tɔ. 12 Mbai ra loo-gəd-rɔ gə kagje gə́ ə̰də sululu lé mbata kəi lə Njesigənea̰ ləm, gə mbata kəi lə mbai ləm tɔ, tɔɓəi yeḛ ra ne kṵdu-ko̰déje gə buulaje mbata lə njékɔspaje tɔ. Un kudee mee ndəa’g nee saar lé d’ḭ gə kagje gə́ ə̰də sululu as bèe ree ne el ləm, dəw tel oo gogo el ləm tɔ saar teḛ mee ndɔ gə́ ɓogənè.

13 Mbai Salomo̰ ar mbai gə́ dené gə́ Seba néje lai gə́ mée ndigi gə́ yeḛ dəjee lé ləm, aree nénojije gə́ riba dɔ nékiŋga lə mbai gə́ Salomo̰ bèe ləm tɔ. Tɔɓəi yeḛ tel aw mee ɓee’g ləa, yeḛ ləm, gə kuraje ləa ləm tɔ.

Nébaoje lə Salomo̰

2SgI 1.14-17, 2SgI 9.13-28

14 Kwɔi lə larlɔr gə́ deḛ ree ne ləb kára-kára lai d’ar Salomo̰ lé as nékwɔji kwɔi-lə-né tɔl-dɔg-loo-rɔ-joo (20.000), 15 ur dɔ larlɔr gə́ yeḛ taa ji njéndogo-néje’g gə njételkəmlarje’g ləm, gə mbaije lai gə́ to njégelɓeeje gə́ Arabi ləma, gə njéguburuɓeeje gə́ wɔji dɔ ɓeeko̰ ləm tɔ.

16 Mbai Salomo̰ ar dee ra dər-guguju gə larlɔr gə́ kunda gə mo̰ as tɔl-joo (200), ar dər kára ndá yeḛ ra gə larlɔr gə́ kwɔi ləa as nékwɔji kwɔi-lə-né misa̰-misa̰, 17 tɔɓəi yeḛ ar dee ra dərje gə́ raŋg as tɔl-munda (300) gə larlɔr gə́ d’unda gə mo̰ ar dər kára ndá deḛ rəa gə larlɔr gə́ kwɔi ləa as nékwɔji kwɔi-lə-né kára gə gesee-gesee, tɔɓəi mbai lé ɔm dee mee kəi’d gə́ ria lə Mee-kag-kɔr gə́ Liba̰ lé tɔ.

18 Mbai lé ar dee ra kalimbai gə́ boi gə ŋgaŋ kər, tɔɓəi yeḛ ɔr giree gə larlɔr gə́ àr ŋgad-ŋgad ya. 19 Kalimbai neelé loo-kuba-ɗao-ɗao gə́ tar gə́ wɔji dəa lé to misa̰, tɔɓəi loo-gəd-rɔ gə́ to gogo lé to giriri bèe, loo-si lé loo-kɔm-ji to keneŋ loo joo bɔr, mbɔr loo-kɔm-jije’g lé d’unda néndajije gə́ to d’asəna gə toboḭje bèe joo keneŋ tɔ, 20 d’unda néndajije gə́ to d’asəna gə toboḭje gə́ raŋg bèe dɔg-gir-dee-joo loo-kuba-ɗao-ɗao gə́ tar’g lé ar deḛ gə́ misa̰ to kelee gə́ kára ləm, deḛ gə́ misa̰ to kelee gə́ kára ləm tɔ. Kalimbai gə́ as bèe mee ɓeeko̰ gə́ raŋg kára-kára godo.

21 Baije lə mbai Salomo̰ lé ra dee gə larlɔr ya lai ləm, gə ka-larje lai gə́ to mee kəi gə́ ria lə Mee-kag-kɔr gə́ Liba̰ lé deḛ ra dee gə larlɔr gə́ àr ŋgad-ŋgad ləm tɔ. Né kára kara gə́ ra gə larnda lé godo mbata mee ndəa’g lə Salomo̰ lé d’oo larnda gə́ né gə́ gəd el. 22 Mbata mbai lé batoje ləa gə́ d’ḭ Tarsis d’aw dan baa-boo-kad’g na̰’d gə batoje lə Iram ndá, ləbje munda-munda lé batoje gə́ d’ḭ Tarsis d’odo larlɔr gə larnda gə ŋgaŋ kər gə ɓədje gə yel-juuje ree ne ya.

23 Mbai Salomo̰ ur dɔ mbaije lai gə́ dɔ naŋg nee gə nébaoje ləm, gə kəmkàr ləm tɔ. 24 Dəwje lai gə́ dɔ naŋg nee saŋg loo koo Salomo̰ gə mba koo ta kəmkàrje gə́ Ala ula mée’g lé. 25 Nana kara ree gə nékar ləa gə́ to néje gə́ ra gə larnda gə larlɔr ləm, gə kubuje ləm, gə nérɔje ləm, gə néje gə́ ə̰də sululu ləm, gə kundaje ləma, gə kundaje-mulayḛ̀jeje ləm tɔ, dee ra togə́bè gə ləbje kára-kára lai ya.

26 Salomo̰ mbo̰ pusu-rɔje ləm, gə njérɔ gə kundaje ləm tɔ, pusu-rɔje d’as tɔl-dɔg gə dəa tɔl-sɔ (1.400) ləm, njérɔ gə kundaje d’as tɔl-dɔg-loo dɔ-giree-joo (12.000) ləm tɔ, yeḛ unda dee mee ɓee-booje’g loo gə́ pusu-rɔje ləa to keneŋ ləm, gə Jerusalem mbɔr mbai’g ləm tɔ . 27 Mbai lé ar larnda to Jerusalem yaa̰ asəna gə kɔri-ərje bèe ləm, kag-sɛdrəje kara to bula asəna gə kag-ɓɔlje gə́ to ndag-loo’g bèe ləm tɔ. 28 Kundaje lə Salomo̰ lé d’ḭ sə dee Ejiptə, njérab-néndogoje gə́ wɔji dɔ mbai ɓa d’aw saŋg dee gə kudu dee kudu dee gə goo lar dee gə́ d’wɔji njaŋg togə́bè , 29 gad pusu-rɔ kára gə́ d’ḭ ne Ejiptə’g ree ne lé ndá d’wɔji larnda tɔl-misa̰ (600) ləm, gad kunda kára ndá d’wɔji larnda as tɔl-dəa-rɔ-mi (150) ləm tɔ. Deḛ ree sə dee togə́bè mbata mbaije lə Hetje ləm, gə mbata lə mbaije gə́ Siri kara ləm tɔ.

Malikat Saba zaarat Suleymaan

1 Wa malikat balad Saba simʼat be l-kalaam al-gaaʼidiin yihajjuuh fi Suleymaan wa fi l-cheyy al-sawwaah leyah Allah. Wa hi jaat le tijarribah be gaddimiin suʼaalaat gaasiyiin. 2 Wa l-malika wassalat fi Madiinat al-Khudus be naas katiiriin wa jumaal chaayliin itir wa dahab katiir wa hujaar khaaliyiin. Wa wakit wassalat bakaan Suleymaan, hi hajjat leyah be kulla cheyy al-indaha fi galibha. 3 Wa l-malik Suleymaan radda leeha fi kulla l-suʼaalaat al-gaddamathum leyah. Wa ma fi suʼaal waahid al-bigi leyah gaasi al-ma gidir radda foogah. 4 Wa malikat balad Saba chaafat hikmat Suleymaan wa l-gasir al-hu banaah 5 wa l-akil al-fi raas tarabeeztah wa l-maskan hana masaaʼiilah wa nizaam khidmithum wa l-lubaas hana l-naas al-yantu al-akil wa l-charaab wa l-dahaaya al-gaaʼidiin yigaddumuuhum fi beet Allah. Wa hi alʼajjabat bilheen wa ma gidrat tuguul cheyy.

6 Wa khalaas, gaalat le l-malik : «Al-cheyy al-simiʼtah min baladi al-bukhuss kalaamak wa hikmatak da sahiih. 7 Wa ana ma saddagt be l-kalaam al-gaalooh foogak illa baʼad jiit wa chiftah be eeni. Wa daahu nuss hikmatak kula ma khabbarooni beyah ! Hikmatak wa kheerak ziyaada min kulla cheyy al-ana simiʼtah. 8 Mabruuk le naasak wa le masaaʼiilak al-daayman gaaʼidiin maʼaak wa yasmaʼo hikmatak. 9 Baarak Allah Ilaahak al-ridi beek wa khattaak fi kursi al-muluk le tamluk fi Bani Israaʼiil achaan Allah gaaʼid yihibb Bani Israaʼiil ila l-abad. Wa fi chaan da bas, hu khattaak malik fooghum le tahkim be l-hagg wa l-adaala.»

10 Wa baʼad da, al-malika hana balad Saba antat le l-malik ziyaada min 4 000 kiilo hana dahab wa itir katiir wa hujaar khaaliyiin kula. Wa abadan ma fi itir ziyaada min al-itir al-jaabatah al-malika hana Saba le l-malik Suleymaan.

11 Wa l-sufun hana malik Hiiraam al-gaaʼidiin yijiibu dahab min Ufiir jaabo hatab al-sandal be katara wa hujaar khaaliyiin kula. 12 Wa be hatab al-sandal da, al-malik sawwa maraadiis le beet Allah wa le gasrah hu kula. Wa sawwa beyah jigindiiye wa amsibeybe le l-khannaayiin. Wa min al-wakit daak lahaddi l-yoom da, ma chaafo hatab al-sandal katiir misil da. 13 Wa l-malik Suleymaan antaaha le malikat balad Saba kulla cheyy al-dawwaratah wa talabatah minnah. Wa ziyaada min da, al-malik Suleymaan antaaha hadaaya be juud wa karam. Wa baʼad da, al-malika gabbalat baladha maʼa masaaʼiilha.

Maal Suleymaan

14 Wa wazin al-dahab al-yijiibuuh le Suleymaan fi kulli sana yisaawi ziyaada min 22 000 kiilo. 15 Wa da bala l-maal al-yalgaah min al-daraayib al-yichiilah min al-tujjaar wa l-miiri al-yalgaah min muluuk al-Arab wa hukkaam al-balad. 16 Wa l-malik Suleymaan dagga 200 darag kubaar hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 850 jineeh. 17 Wa dagga battaan 300 darag dugaag wa ayyi waahide wazinha yisaawi 200 jineeh hana dahab. Wa l-malik khattaahum fi beetah al-sammooh Khaabat Lubnaan.

18 Wa l-malik sanaʼ kursi kabiir hana aaj wa masahah be dahab saafi. 19 Wa l-kursi da indah sitte ataba al-yatlaʼo beehum. Wa be wara fi l-bakaan al-yintaku foogah mudawwar wa l-kursi da sawwo leyah iideen be jaay wa jaay. Wa sanaʼo timsaal hana diidaan itneen wa khattoohum be nuss al-zeene wa l-isra le l-kursi. 20 Wa 12 diidaan aakhariin waagfiin be jaay wa jaay le l-atabaat al-sitte dool. Wa abadan ma sawwo cheyy misil da fi ayyi mamlaka.

21 Wa kulla l-kiisaan al-yachrab beehum al-malik Suleymaan humman hana dahab wa kulla l-muʼiddaat al-fi beet Khaabat Lubnaan sawwoohum min dahab saafi. Wa cheyy al-sawwooh be fudda ke ma fiih achaan fi wakit Suleymaan, al-fudda ma indaha khiima. 22 Wa l-malik Suleymaan indah sufun kubaar hana l-tijaara al-yamchu maʼa sufun hana l-malik Hiiraam. Wa fi ayyi talaata sana, al-sufun dool yigabbulu machhuuniin be dahab wa fudda wa aaj wa tuguula wa taawuus.

23 Wa l-malik Suleymaan faat kulla muluuk al-ard be maal wa hikma. 24 Wa kulla l-naas al-ard yidooru yigaabulu Suleymaan achaan yasmaʼo min hikmatah al-antaaha leyah al-Rabb fi galbah. 25 Wa ayyi sana, al-naas dool yijiibu leyah hadaaya. Yijiibu leyah muʼiddaat hana fudda wa dahab wa khulgaan wa silaah wa itir wa kheel wa bikhaal.

26 Wa l-malik Suleymaan lamma arabaat hana harib wa siyaad kheel. Hu indah 1 400 arabaat harib wa 12 000 siyaad kheel. Wa hu wadda waahidiin minhum fi l-hillaal al-yukhutt fooghum arabaatah wa waahidiin kamaan khallaahum maʼaayah fi Madiinat al-Khudus. 27 Wa l-malik jaab fi Madiinat al-Khudus fudda katiire ziyaada misil al-hashas. Wa hatab al-arz kula bigi katiir ziyaada misil chadar al-jimmeez al-yugumm fi sahalat Chafiila. 28 Wa kheel al-malik Suleymaan, gaaʼidiin yijiibuuhum leyah min Masir wa min Kuwi. Wa da tujjaar al-malik bas yamchu wa yachruuhum leyah min hinaak. 29 Wa ayyi araba al-yijiibuuha min Masir tamanha 600 hajar fudda wa ayyi juwaad tamanah 150 hajar fudda. Wa be nafs al-taman da bas, al-tujjaar gaaʼidiin yijiibu arabaat wa kheel le muluuk al-Hittiyiin wa le muluuk balad Araam kula.