1 Ɓó lé i si ta ka-nésɔ’g gə dəw gə́ boo ndá
Unda kəmkàr dɔ rɔi’g dɔ né gə́ to nɔḭ’g lé.
2 Ɓó lé mal mbula nésɔ məəi’g rai yaa̰ ndá
Unda kia gwɔsi’g.
3 Maji kari ra kəmkəḭ dɔ nésɔje’g ləa gə́ rii lé el,
To nésɔ gə́ ka̰ kərkəmloo.
4 Sané siŋgai mba tel to bao el ləm,
Ǝw rɔi kḛji ta dɔ’g yaa̰ ləm tɔ.
5 See i ndigi kar kəmi aiŋgwɔd goo néje gə́ d’a gə dəs’g wa.
Mbata nébaoje lé to néje gə́ gə bag dee,
Deḛ d’ḭ par d’aw gə́ mee dara’g asəna gə niŋgatə̰də bèe.
6 Maji kari o̰ muru lə dəw gə́ kəmee mas mbidi-mbidi el ləm,
Maji kari ra kəmkəḭ dɔ nésɔje’g ləa gə́ rii lé el ləm tɔ.
7 Mbata gə goo takə̰jije ləa gə́ mée’g lé yeḛ to dəw gə́ bèe ya.
Yeḛ a kulai pana: Sɔ gə ai ya, nɛ mée ɔm səi na̰’d el.
8 I a tɔmé né gə́ lam gə́ i sɔ mba̰ lé ləm,
Taje ləi gə́ rii gə́ i pa lé d’a tel to né gə́ kari ba ləm tɔ.
9 Maji kari pata mbi mbə-dəw’g el
Mbata yeḛ oo ta kəmkàr gə́ i ila mberee lé gə́ né el .
10 Maji kari ŋgəs gə kag-rəw-nim gə́ ləw lé el ləm,
Aw mee ndɔ’g lə ŋganalje el ləm tɔ,
11 Mbata njedalba̰ lə dee to njesiŋgamoŋ,
Yeḛ a koso gel dee’g kḭ ne səi.
12 Ar məəi to yel dɔ néndoo’g ləm,
Ar mbii to tag dɔ taje gə́ ka̰ négər’g ləm tɔ.
13 Ɔg rɔi dɔ kwɔji ŋgon kəmkàr’g el,
Lé i undá gə ndəi kara yeḛ a kwəi ne el.
14 Loo gə́ i undá gə ndəi lé ndá
I ɔree ne mee ɓee’g lə njé gə́ d’wəi teḛ səa.
Ta kəmkàr gə́ bɔ ŋgon ula ŋgonee
15 Ŋgonəm, ɓó lé kəmkàr to məəi’g ndá
Meem-ma kara rɔlel a taa pəl-pəl tɔ.
16 Meem gə́ kəi a kal ne rəa
Loo gə́ ta a teḛ tai’g gə goo rəbee.
17 Maji kari ra kəmkəḭ dɔ njékaiyaje’g el,
Nɛ maji kari ɓəl Njesigənea̰ ya ta-ta,
18 Mbata ndɔ gə́ raŋg to gən ləm,
Nékunda-mee-yel dɔ’g ləi lé a kudu bo̰ el ləm tɔ.
19 Ŋgonəm, oo ta ləm ndá i a tel to ne njekəmkàr,
Ar məəi to par gə́ dɔ rəw gə́ danasur’g.
20 Maji kari si mbuna njékai mán-nduúje gə́ mḭ’g el ləm,
Gə mbuna njésɔ kɔr-da kəw elje’g el ləm tɔ.
21 Mbata njḛdii mán-nduú gə́ mḭ ləm gə njembula nésɔ ləm tɔ lé tel to njéndooje ləm,
Njetoɓi lam-lam ta-ta lé ula ŋgisi kubu ɓa rəa’g ləm tɔ.
22 Oo ta lə bɔbije, yeḛ gə́ ojii ləm,
Oo kɔinje gə́ né el loo gə́ yeḛ tel ɓuga lé el ləm tɔ.
23 Iŋga kankəmta ndá rabee ndogee el,
Kəmkàr gə tandoo gə gosonégər kara ra sə dee bèe ya tɔ.
24 Bɔ njemeekarabasur lé si dan boo-rɔkal’g ləm,
Yeḛ gə́ oji ŋgon gə́ njekəmkàr lé a kiŋga rɔlel ya ləm tɔ.
25 Maji kar bɔbi gə kɔḭ d’al rɔ dee,
Maji kar yeḛ gə́ ojii lé si dan boo-rɔkal’g!
26 Ŋgonəm, ya̰ məəi am ləm,
Maji kar rəw-kabm lé taa kəmi ləm tɔ.
27 Mbata kaiya-dené lé to gə́ bwa gə́ uru yaa̰,
Dené lə dəw lé to bwa-mán gə́ njo̰-njo̰.
28 Yeḛ um loo to gə́ gayim-dəw bèe ləm
Yeḛ ar bula lə njéndɔji-pɔdɔdɔje mbuna dəwje’g lé ḭ dɔ maree’d gə́ kédé-kédé ləm tɔ.
Néra ɓər lə kido
29 Ra né hai! to mbata lə na̰ wa.
Ra né kwii! to mbata lə na̰ wa.
Maḭ ne na̰ ta gə kɔl na̰ to mbata lə na̰ wa.
No̰ yoo dɔ na̰’g to mbata lə na̰ wa.
Kiŋga doo lal gər gelee lé to mbata lə na̰ wa.
Kəm gə́ kas ŋgɔgərɔ lé to mbata lə na̰ wa.
30 Mbata lə deḛ gə́ d’ur ta mán-nduú gə́ mḭ’g mbidi ləm,
Gə mbata lə deḛ gə́ to njénaa mán-nduú gə́ mḭ gə́ pélé na̰’dje ləm tɔ.
31 Maji kari ai mán-nduú gə́ mḭ gə́ ḭ kas kər-kər lé el ləm,
Gə yee gə́ dəa tila kororo-kororo mee ŋgo’g el ləma,
Gə yee gə́ ḭ ruba naŋg pɔ-pɔ el ləm tɔ.
32 Rudee ndá a tɔḭ to gə́ li bèe ləm,
A tugai to gə́ li-ŋgɔrŋgo̰d ləm tɔ.
33 Kəmi a to gə́ dɔ denéje gə́ raŋg ləm,
Məəi a pata gə́ kori-kori ləm tɔ.
34 I a to asəna gə dəw gə́ to dɔ baa-boo-kad’g ləm,
Asəna gə dəw gə́ to sém kag lel bato’g ləm tɔ.
35 D’undam nɛ tom el!
Deḛ mbɔiyim naŋg ndá m’oo gə́ né el tɔ.
See kàr gə́ ra ɓa m’a ndel dɔ ɓi’g wa.
M’ndigi kai ya ɓəi!
1 Kan gaʼadt taakul maʼa l-haakim,
fakkir tamaam fi l-giddaamak.
2 Kan batnak wasiiʼe
akheer tamnaʼ nafsak.
3 Ma tagram le aklah al-halu,
taʼamah yukhuchchak.
4 Ma tiʼayyi nafsak fi chaan al-maal.
Aʼarif mata tinjamm.
5 Ma tukhutt aglak fi l-maal,
hu ma daayim.
Hu yisawwi janaahe misil al-sagur,
yitiir wa yamchi yikhalliik.
6 Ma taakul eech al-rakhbaan
wa ma tagram le aklah al-halu.
7 Achaan hu indah fikir aakhar fi galbah.
Hu yuguul leek : «Aakul wa achrab !»
Wa laakin ma min galbah.
8 Wa khalaas, inta tigaddif al-lugma al-akaltaha
wa l-chukur al-chakartah leyah kula yufuut fi l-riih.
9 Ma tiwassi al-matmuus
achaan hu ma yichiif faaydit kalaamak.
10 Ma tihawwil alaamaat al-huduud al-zamaan
achaan tichiil min zereʼ al-ataama.
11 Al-yahmiihum gaadir
wa hu yidaafiʼ leehum diddak.
12 Wajjih nafsak le taʼliim al-adab
wa khutt adaanak le kalaam al-maʼrafa.
13 Ma tikhalli addibiin al-wileed.
Kan tafurchah be l-soot, ma yumuut.
14 Kan farachtah be l-soot,
najjeetah min al-moot.
15 Ya wileedi, kan galbak anmala be l-hikma
galbi ana kula yinmali be l-farah.
16 Ana ninbasit ziyaada
kan lisaanak yuguul al-hagg.
17 Ma tahsid al-muznibiin
wa laakin akhaaf min Allah kulla yoom.
18 Wa be da, talga mustakhbal sameh
wa achamak abadan ma yingatiʼ.
19 Asmaʼ, ya wileedi, abga hakiim
wa khutt fikrak fi l-derib al-adiil.
20 Ma tagood maʼa charraabiin al-mariise
wa la tamchi maʼa akkaaliin al-laham
21 achaan al-sakkaara wa l-akkaaliin
yawrusu al-taʼab
wa min chiddit al-ajaz
yalbaso illa l-janaago.
22 Asmaʼ kalaam abuuk al-wildaak
wa ma takrah ammak kan bigat ajuuz kula.
23 Fattich al-sahiih wa l-hikma wa l-adab wa l-fihim.
Wakit talgaahum, akrubhum gawi.
24 Al-indah wileed saalih yafrah ziyaada
wa l-yalda wileed hakiim yinbasit minnah.
25 Khalli abuuk wa ammak yafraho beek
wa ammak al-wildatak tinattit min al-farah.
26 Ya wileedi, antiini galbak
wa khutt uyuunak fi derbi.
27 Mart al-raajil misil biir dayge
al-marigiin minha saʼab.
Aywa, al-zaaniye misil hawiire
al-ma indaha hadd.
28 Achaan hi misil rabbaat al-duruub al-kaaris,
tiziid adad al-rujaal al-bukhuunu awiinhum.
Al-mariise ma indaha riise
29 Le yaatu al-taʼab wa l-fagur ?
Wa le yaatu al-huraaj wa l-chakwa ?
Wa le yaatu al-juruuh bala sabab ?
Wa le yaatu hamaar al-uyuun ?
30 Wa da kulla ke le l-yitawwil fi l-sakar
wa le l-yijarrib ayyi mariise.
31 Khalli hamaar al-mariise ma yaʼajibak
wa la tichiilha wakit tiraari fi l-kaas.
Tuʼmitha haluuwe fi lisaanak
32 laakin fi l-akhiir,
hi misil addiin al-daabi
wa misil samm amchideegaat.
33 Uyuunak yichiifu itneen itneen
wa lisaanak yuguul kalaam ma indah maʼana.
34 Tabga misil naadum raagid
fi safiina al-tinhazza
aw misil naadum raakib fi markaba
al-chaayilha al-challaal.
35 Wa tuguul : «Farachooni
wa l-farich ma wajaʼaani
wa daggooni
wa ana ma hasseetah.»
Wa tuguul battaan : «Mata nugumm
wa nifattich nachrab ?»
