أَمَصْيَا بِقي ملك في يَهُوذَا
1 وَ أَمَصْيَا عِنْدَهْ 25 سَنَةْ وَكِتْ بِقِي مَلِكْ وَ حَكَمْ 29 سَنَةْ فِي مَدِينَةْ الْقُدُسْ. وَ أَمَّهْ أُسُمْهَا يُوعَدَّانْ وَ هِي مِنْ مَدِينَةْ الْقُدُسْ. 2 وَ هُو سَوَّى الْعَدِيلْ قِدَّامْ اللّٰهْ وَ لَاكِنْ مَا بِنِيَّةْ مُخْلِصَةْ. 3 وَ وَكِتْ أَمَصْيَا ثَبَّتْ مُلْكَهْ، هُو كَتَلْ كُلَّ مَسَائِيلَهْ الْكَتَلَوْا أَبُوهْ الْمَلِكْ يُوَاشْ. 4 وَ لَاكِنْ هُو مَا كَتَلْ عِيَالْهُمْ. وَ دَا حَسَبْ مَكْتُوبْ فِي كِتَابْ تَوْرَاةْ مُوسَى الْفَوْقَهْ اللّٰهْ أَمَرَاهُمْ وَ قَالْ: «الْأَبَّهَاتْ مَا يَكْتُلُوهُمْ بِسَبَبْ ذَنِبْ الْعِيَالْ وَ الْعِيَالْ مَا يَكْتُلُوهُمْ بِسَبَبْ ذَنِبْ الْأَبَّهَاتْ. أَيِّ وَاحِدْ يُمُوتْ بِسَبَبْ ذَنْبَهْ بَسْ.»
5 وَ أَمَصْيَا لَمَّ رُجَالْ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا وَ نَظَّمَاهُمْ عَلَيْ حَسَبْ عَايِلَاتْهُمْ. وَ دَرَّجْ قُيَّادْ الْآلَافْ وَ قُيَّادْ الْمِيَاتْ لِكُلَّ قَبَايِلْ يَهُوذَا وَ بَنْيَامِينْ. وَ هُو سَجَّلْ كُلَّ الرُّجَالْ الْعُمُرْهُمْ مِنْ 20 سَنَةْ وَ فَوْق وَ لِقِي عَدَدْهُمْ 300 000 رُجَالْ جَاهِزِينْ لِلْحَرِبْ وَ شَايْلِينْ حُرَابْ وَ دَرَقْ. 6 وَ جَنَّدْ مِنْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ 100 000 رُجَالْ فُرَّاسْ مُرْتَزَقَةْ بِتَمَنْ هَنَا 3 400 كِيلَوْ هَنَا فُضَّةْ.
7 وَ لَاكِنْ نَبِي اللّٰهْ جَاءْ لِأَمَصْيَا وَ قَالْ: «يَا الْمَلِكْ! خَلِّي عَسْكَرْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ مَا يَمْشُوا مَعَاكْ فِي الْحَرِبْ أَشَانْ اللّٰهْ مَا يُكُونْ مَعَ بَنِي إِسْرَائِيلْ، مَعَ كُلَّ نَاسْ قَبِيلَةْ أَفْرَايِمْ دَوْل. 8 وَ كَنْ هُمَّنْ مَاشِينْ مَعَاكْ، كَنْ إِنْتَ بِقِيتْ شَدِيدْ فِي الْحَرِبْ كُلَ، الرَّبّ يَرْمِيكْ قِدَّامْ عُدْوَانَكْ. أَشَانْ الرَّبّ بَسْ عِنْدَهْ قُدْرَةْ يَفْزَعْ أَوْ يَرْمِي.» 9 وَ أَمَصْيَا قَالْ لِنَبِي اللّٰهْ: «نِسَوِّي كِكَّيْف لِلْفُضَّةْ الْوَزِنْهَا 3 400 كِيلَوْ الْأَنْطَيْتهَا لِعَسْكَرْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ؟» وَ نَبِي اللّٰهْ قَالْ: «اللّٰهْ عِنْدَهْ! يَقْدَرْ يَنْطِيكْ زِيَادَةْ مِنْ دَا.» 10 وَ بَيْدَا، أَمَصْيَا طَرَدْ الْعَسْكَرْ الْجَوْا مِنْ قَبِيلَةْ أَفْرَايِمْ أَشَانْ يِقَبُّلُوا بُيُوتْهُمْ. وَ لَاكِنْ هُمَّنْ زِعِلَوْا ضِدّ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا وَ قَبَّلَوْا بُيُوتْهُمْ بِزَعَلْ شَدِيدْ.
11 وَ أَمَصْيَا شَدَّ حَيْلَهْ وَ وَدَّى شَعَبَهْ فِي وَادِي الْمِلِحْ وَ كَتَلْ 10 000 عَسْكَرْ أَدَوْمِيِّينْ مِنْ سَعِيرْ. 12 وَ شَعَبْ يَهُوذَا كَرَبَوْا 10 000 عَسْكَرْ آخَرِينْ وَ وَدَّوْهُمْ فِي رَاسْ حَجَرْ. وَ رَمَوْهُمْ مِنْ رَاسْ الْحَجَرْ دَا وَ كُلُّهُمْ أَلْكَسَّرَوْا. 13 وَ فِي الْوَكِتْ دَا، الْعَسْكَرْ الْأَمَصْيَا طَرَدَاهُمْ أَشَانْ مَا يِحَارُبُوا مَعَايَهْ دَا قَمَّوْا هَجَمَوْا حِلَّالْ بَلَدْ يَهُوذَا مِنْ السَّامِرَةْ لَحَدِّي بَيْت حُرُونْ. وَ كَتَلَوْا 3 000 نَاسْ وَ شَالَوْا غَنِيمَةْ كَتِيرَةْ.
يَهُآش أنّصر في أَمَصْيَا
14 وَ وَكِتْ أَمَصْيَا مُقَبِّلْ مِنْ نَصْرَهْ فِي الْأَدَوْمِيِّينْ، هُو جَابْ مَعَايَهْ إِلٰـهَاتْهُمْ مِنْ سَعِيرْ. هُو سَوَّاهُمْ إِلٰـهَاتَهْ وَ قَاعِدْ يَعَبُدْهُمْ وَ يِحَرِّقْ لَيْهُمْ الْبَخُورْ. 15 وَ خَلَاصْ، اللّٰهْ غِضِبْ غَضَبْ شَدِيدْ ضِدّ أَمَصْيَا وَ رَسَّلْ لَيَّهْ نَبِي أَشَانْ يِحَجِّي لَيَّهْ. وَ النَّبِي قَالْ: «مَالَا إِنْتَ تَابَعْت الْإِلٰـهَاتْ الْمَا قِدْرَوْا نَجَّوْا شَعَبْهُمْ مِنْ إِيدَكْ؟» 16 وَ لَاكِنْ وَكِتْ النَّبِي قَاعِدْ يِحَجِّي لَيَّهْ، أَمَصْيَا قَطَعْ كَلَامَهْ وَ قَالْ: «يَاتُو خَطَّاكْ مُسْتَشَارْ هَنَايِ أَنَا الْمَلِكْ؟ أَسْكُتْ كَنْ مَا تِدَوْر يُدُقَّكْ!» وَ النَّبِي قَالْ: «أَنَا نَعَرِفْ كَدَرْ الرَّبّ قَرَّرْ لِيِدَمِّرَكْ أَشَانْ إِنْتَ سَوَّيْت الشَّيّءْ دَا وَ أَبَيْت مَا تَسْمَعْ وَصِيّتِي.» وَ بَعَدْ دَا، سَكَتْ.
17 وَ أَمَصْيَا مَلِكْ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا لِقِي وَصِيَّةْ مِنْ مُسْتَشَارِينْ آخَرِينْ وَ رَسَّلْ لِيَهُآشْ وِلَيْد يَهُوحَازْ وِلَيْد يَاهُو مَلِكْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ. وَ قَالْ لَيَّهْ: «تَعَالْ نِلْقَابَلَوْا وَ نِلْحَارَبَوْا!» 18 وَ يَهُآشْ مَلِكْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ رَسَّلْ لِأَمَصْيَا مَلِكْ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا وَ حَجَّى لَيَّهْ بِالْمَثَلْ دَا: «يَوْم مِنْ الْأَيَّامْ فِي جِبَالْ لُبْنَانْ، شَوْكَايْ وَاحِدَةْ رَسَّلَتْ لِشَدَرْ الْأَرْز وَ قَالَتْ لَيَّهْ: ‹أَخِّدْ بِنَيِّتَكْ لِوِلَيْدِي!› وَ لَاكِنْ تَيْتَلْ وَاحِدْ هَنَا لُبْنَانْ فَجَّقْ الشَّوْكَايْ دِي وَ رِحِكْهَا مَرَّةْ وَاحِدْ.»
19 وَ يَهُآشْ قَالْ بَتَّانْ: «أَكِيدْ إِنْتَ أَنَّصَرْت فِي الْأَدَوْمِيِّينْ وَ فِي شَانْ دَا، فِرِحْت بِنَصْرَكْ وَ قَاعِدْ تِلْفَشَّرْ. وَ هَسَّعْ، نُقُولْ لَيْك أَقْعُدْ سَاكِتْ فِي بَيْتَكْ. مَالَا تِدَوْر تِقَوِّمْ حَرِبْ شَيْن الْيِدَمِّرَكْ إِنْتَ وَ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا كُلَ؟» 20 وَ لَاكِنْ أَمَصْيَا مَا سِمِعْ كَلَامَهْ أَشَانْ اللّٰهْ دَوَّرْ يِسَلِّمَهْ فِي إِيدْ عُدْوَانَهْ وَ دَا فِي شَانْ هُو تَابَعْ إِلٰـهَاتْ الْأَدَوْمِيِّينْ.
21 وَ خَلَاصْ، يَهُآشْ مَلِكْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ مَرَقْ قَابَلَهْ. وَ عَسْكَرْ يَهُآشْ وَ عَسْكَرْ أَمَصْيَا مَلِكْ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا أَلْحَارَبَوْا فِي حِلَّةْ بَيْت شَمْس فِي بَلَدْ يَهُوذَا. 22 وَ عَسْكَرْ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا أَنْهَزَمَوْا قِدَّامْ عَسْكَرْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ وَ أَيِّ عَسْكَرِي عَرَّدْ قَبَّلْ بَيْتَهْ. 23 وَ فِي حِلَّةْ بَيْت شَمْس، يَهُآشْ مَلِكْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ كَرَبَهْ لِأَمَصْيَا وِلَيْد يُوَاشْ وِلَيْد أَخَزْيَا مَلِكْ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا. وَ هُو بِقِي مَسْجُونْ الْحَرِبْ وَ يَهُآشْ وَدَّاهْ مَدِينَةْ الْقُدُسْ. وَ هِنَاكْ، هُو كَسَّرْ دُرْدُرْ مَدِينَةْ الْقُدُسْ فِي طُولْ هَنَا 400 دُرَاعْ مِنْ بَابْ أَفْرَايِمْ لَحَدِّي بَابْ الرُّكُنْ. 24 وَ يَهُآشْ شَالْ كُلَّ الدَّهَبْ وَ الْفُضَّةْ وَ الْمُعِدَّاتْ هَنَا بَيْت اللّٰهْ الْحَفَضَاهُمْ عُبَيْد أَدَوْم. وَ شَالْ الْكَنْز مِنْ قَصِرْ الْمَلِكْ وَ خَطَفْ نَاسْ كُلَ. وَ بَعَدْ دَا، قَبَّلْ مَدِينَةْ السَّامِرَةْ.
نِهاية حُكُم أَمَصْيَا
25 وَ أَمَصْيَا وِلَيْد يُوَاشْ مَلِكْ مَمْلَكَةْ يَهُوذَا عَاشْ 15 سَنَةْ بَعَدْ مَوْت يَهُآشْ وِلَيْد يَهُوحَازْ مَلِكْ مَمْلَكَةْ إِسْرَائِيلْ. 26 وَ الْبَاقِي مِنْ عَمَلْ أَمَصْيَا مِنْ الْبِدَايَةْ لِلنِّهَايَةْ مَكْتُوبْ فِي كِتَابْ مُلُوكْ بَنِي يَهُوذَا وَ بَنِي إِسْرَائِيلْ. 27 وَ مِنْ وَكِتْ أَمَصْيَا خَلَّى دَرِبْ اللّٰهْ، نَاسْ وَاحِدِينْ أَتْمَرَّدَوْا ضِدَّهْ فِي مَدِينَةْ الْقُدُسْ. وَ هُو عَرَّدْ وَ مَشَى حِلَّةْ لَكِيشْ لَاكِنْ هُمَّنْ رَسَّلَوْا نَاسْ وَرَايَهْ وَ كَتَلَوْه فِي الْحِلَّةْ دِي. 28 وَ هُمَّنْ جَابَوْا جَنَازْتَهْ بِخَيْل وَ دَفَنَوْه فِي قَبُرْ جُدُودَهْ فِي عَاصِمَةْ بَلَدْ يَهُوذَا.
Amul la ted’a hi Amasiya-d’a
(Gol 2 Amul 14.1-7)
1 Kid’a Amasiya mi kak amulid’a, bizamî dok mbà yam vahl. Mi tamula bizad’a dok mbà yam zlengâ avo Jerusalem. Asum a yat ala Jowadan ni d’a Jerusalem-mba. 2 Mi le sun nda djivid’a avok Ma didina, wani nga ni ki hur ma tuna d’i.
3 Kid’a leu mamba ad’ut b’al kä ngingi d’a, mi tchi azungeî mam suma a tchi abum amulîna woyo. 4 Wani mi tchi nga grozina woi d’i, kayam zla d’a a b’irit kur Mbaktum mba Gata, kur mbaktumba hi Moise-sa, kayam Ma didina mi he vuna ala: Ar agi tchagi abuyod’a woi yam tchod’a hi grod’id’a d’i, ar agi tchagi grod’a woi yam tchod’a habuyod’id’a d’uo mi. Ar agi tchagi nge nge pî yam tcho mam mba mi lata.
5 Amasiya mi tok suma Juda-na pet, mi ndjarazi ad’u adezezi ad’u adezeziya, suma nglo suma avok suma dudubuna ki suma nglo suma avok suma kikisâ, nala, suma hi Juda-na ki suma hi Benjamin-na pet. Mi ndumuziya, tin ad’ud’a yam suma bizazi kal dok mbàna, mi fe suma 300.000, ni suma a ndak á i dur ayîna, ni suma a we dur ayîna kasapa ki mbareid’a heîna. 6 Mi yo azigar suma gangrangâ aduk Israel-lâ 100.000 ki bege mam mba hapa go ki tonna hindi.
7 Wani sana hAlonina mi mba gen Amasiya, mi dum ala: Amulâ, ar azigar suma Israel-lâ a i ki sed’eng ngi, kayam Ma didina mi nga ki Israel-lâ d’i. Mi nga kandjafâ hi Efraim máma pet tuo mi. 8 Le ang i wa ki sed’eziya, le ang mba tchol ad’enga kur ayî ma durâ pî, Alona mba mi kang aseng azlard’eîd’a avok mang suma djangûna, kayam Alona mi nga kad’enga á ndjun sana, mi nga kad’enga á kam asem azlard’eîd’a mi.
9 Amasiya mi de mi sana hAlonina ala: An mba ni fe ni me yam bege man nda hap pa go ki tonna hindi d’a an hat mi azigar suma Israel-lîd’a ge?
Sana hAlonina mi hulong dum ala: Ma didina mi nga kad’enga á hang bege d’a kal ndatid’a!
10 Ata yi máma Amasiya mi wal ir azigar suma Efraim suma a mbeïna ala a hulong avo hataziya. Wani azi huruzi zal ngola yam suma Juda-na, a hulong avo hatazi kayîna.
11 Wani Amasiya mi ve tam ad’enga, mi i ki sum mama. A i kur hor ra Ndjuvuna, a tchi suma Edom-ma 10.000. 12 Suma Juda-na a yo suma dingâ ki irazi arid’a 10.000, a i ki sed’ezi akulo yam ahinad’a, a zud’uzi kä yam ahinad’a, a bo woi pet.
13 Wani azigar suma Amasiya mi digizi avo ala a i dur ayîna ki sed’em mbuo na, a ndja abozi dur ayîna hur azì ma nglo ma Juda-na, tinï ad’ud’a ei Samari dei gak mba Bet-Horon, a tchi suma 3000, a hurum ahlena ngola mi.
Jowas amul ma Israel-lâ mi kus yam Amasiya
(Gol 2 Amul 14.8-14)
14 Kid’a Amasiya mi kuzï yam suma Edom-ma kusa, kur hulong mamba mi hleï alona hi suma Edom-ma, mi mba mi mbud’um alo mama, mi grif kä avoromu, mi ngalam dubang ma his djivid’ina mi. 15 Ata yi máma Ma didina hurum zal ngola yam Amasiya, mi sunï ma djogom vunama atamu, mi dum ala: Ni kayam me ba, ang hal alona hi suma dingâ ma ndak á prut sum mama woi abong nguo na ge?
16 Kid’a mi nga mi de zlad’a tua d’a, Amasiya mi djobom ala: Na ni ni ami ba, tining á de d’alâ mi an amulâ zu? Ang ba vunangû! Ni kayam me ba, ang min ala a tong nge?
Ma djok vun Alona mi ba vunamu. Bugol mi dum kua ala: An wala Alona mi nga hurum á tchang ngei kayamba ang le hina d’a. Ni kayam ndata ba, ang nga hum d’al ma an nga ni dangzina d’uo wana!
17 Bugol la Amasiya amul ma Juda-na mi ndjak vunam ki sum mama ndjaka, mi ge sunda ata Jowas gorom ma Jehu gorom ngolonina, amul ma Israel-lîna, mi dum ala: Ang ngavanï ei duri tei ayîna! 18 Jowas amul ma Israel-lâ mi ge sunda ata Amasiya amul ma Juda-na, mi dum ala: Bur tu awei d’a gurei d’a Liban-nda, ti ge sunda ata agu sedre ma Liban-na, ti dum ala: Ar an ve goronga mi gorona atchad’a. Wani ambur ma abagei ma Liban-na mi kal tita, mi miret awei d’a gurei ndata kä!
19 Jowas mi dum kua ala: Ang djib’er kurung ala ang kus yam suma Edom-ma da’! Ni kayam ndata ba, ang nga hle yang akulo, ang nga subur ki tang wana. Ar ang kak avo hatangû! Ni kayam me ba, ang nga hal ayîna á mba ki ndaka kang á tchang zlapa ki suma Juda-na ge?
20 Wani Amasiya mi hum nga zla ndata d’i, kayam ahle ndazina a tcholï nata Alona kayam mi hum mbei abo mam suma djangûna, kayam mam hal alona hi suma Edom-ma. 21 Ata yi máma Jowas amul ma Israel-lâ mi i á dur ayîna ki Amasiya amul ma Juda-na avo Bet-Semes sa kur ambas sa Juda-d’id’a. 22 Azigar suma Israel-lâ a kus yam suma Juda-na; a wet ringâ, nge nge pî mi i avo hatamu. 23 Jowas amul ma Israel-lâ mi ve Amasiya amul ma Juda ma Jowas gorom ma Ahaziya gorom ngolonina avo Bet-Semes, mi i ki sed’em Jerusalem, mi to abo gulumun ma Jerusalem-ma kä woi ndak go ki metred’a kikis mbà go, tinï ad’ud’a avun agre’â hi suma Efraim-ma dei gak mba avun agrek ma gulumuna mi kong kuana. 24 Mi yo lora ki kawei ma hapma kahle suma a fazi kur gong nga kud’ora hAlonid’a suma Obet-Edom andjavam nga mi ngomozina kahle suma a fazi kur azì ma amulina pet mi, mi yo suma dingâ balâ, mi hulong Samari.
Amul la te d’a dabid’a hi Amasiya-d’a
(Gol 2 Amul 14.15-20)
25 Bugol matna hi Jowas amul ma Israel-lîna, Amasiya Jowas goroma amul ma Juda-na, mi kak karid’a ndak bizad’a dogo yam vahl. 26 Sunda hi Amasiya d’a ara, d’a avoka ki d’a dananda, a b’irit nga kä kur Mbaktumba hamulei suma Juda-na kamulei suma Israel-lîd’a. 27 Ata yima Amasiya mi wal lei ki Ma didinina, suma a ndjak vunazi kam avo Jerusalem. Mi ring Lakis, wani a digim ad’um gak a mbaza Lakis, a tchum sä kua kolâ. 28 Azi hlumï mad’am ki pusâ hakulumeinina, a mba tozom gen abuyom ngolo kur azì ma ngol ma Juda-na.