1 Mbaije 11 - SBA2015 & KB2013

Salomo̰ taa denéje bula

1 Mbai Salomo̰ taa denéje gə́ dɔ ɓee’d gə́ raŋg ɔm dee dɔ ŋgolə Parao̰ gə́ dené’g yeḛ təa kédé lé: deḛ gə́ to Moabje ləm, gə Amo̰je ləm, gə Edɔmje ləm, gə Sido̰je ləma, gə Hetje ləm tɔ . 2 Deḛ to ginkojije gə́ Njesigənea̰ ula Israɛlje kédé pana: Seḭ a taa deeje el ləm, deḛ kara d’a ree rɔ sí’g el ləm tɔ, mbata tɔgərɔ, deḛ d’a tel meḛ sí dɔ magəje’g lə dee. Denéje gə́ dɔ ɓeeje’g neelé ɓa mal dee ndɔr Salomo̰ aree ɔm ne gə ɓeeko̰je neelé na̰’d . 3 Yeḛ taa denéje gə́ to ŋgalə mbaije tɔl-siri (700) ləm, gə deḛ gə́ to ŋgalə dəwje gə́ kari ba tɔl-munda (300) ləm tɔ, denéje ləa lé ɓa d’ar mée tel to ɓəd. 4 Loo gə́ Salomo̰ ɓuga ndá denéje ləa tel mée gə́ dɔ magəje’g ndá yeḛ ar mée to kára ba sur dɔ Njesigənea̰, Ala’g lé ləa to gə́ bɔbeeje gə́ Dabid bèe lé el ŋga. 5 Salomo̰ ndolè goo magə-Astarté gə́ to magə lə Sido̰je ləm, gə goo magə-Milkɔm, gə́ ar Amo̰je mina̰ lé ləm tɔ. 6 Salomo̰ ra néje gə́ majel kəm Njesigənea̰’g ləm, yeḛ un goo Njesigənea̰ lad-lad to gə́ bɔbeeje Dabid lé bèe el ləm tɔ. 7 Yen ŋga Salomo̰ ra loo gə́ ndəw dɔ mbal gə́ to no̰ Jerusalem’g mbata lə magə-Kemos gə́ ar Moabje mina̰ lé ləm, yeḛ ra togə́bè mbata lə magə-Molok gə́ ar Amo̰je mina̰ lé ləm tɔ. 8 Yeḛ ra togə́bè wɔji ne dɔ denéje ləa lai gə́ dɔ ɓee’d gə́ roo néje gə́ ə̰də sululu ləm gə d’inja nékinjanéməsje d’ar magəje lə dee keneŋ. 9 Mee Njesigənea̰ ḭ səa jugugu dɔ Salomo̰’g mbata mée gə́ tel to ɓəd dɔ Njesigənea̰, Ala’g lé lə Israɛlje, yeḛ gə́ teḛ dəa’g gɔl joo lé. 10 Mbata kédé lé Ala ɔgee kaw rɔ magəje’g, nɛ Salomo̰ aa dɔ ndukunje lə Njesigənea̰ lé el. 11 Togə́bè ɓa Njesigənea̰ ula ne Salomo̰ pana: Mbata nérai gə́ i ra togə́bè lé gə kaa gə́ i aa dɔ manrɔ ləm gə godndumje gə́ m’un m’ari el lé ndá m’a kɔr ɓeeko̰ lé jii’g gə mba kar kura ləi ɓa. 12 Nɛ lé bèe kara m’a ra kəmi-i’g nee el ɓəi mbata lə bɔbije gə́ Dabid lé ya. Nɛ ŋgon məəi ɓa m’a kɔr ɓeeko̰ neelé jia’g ɓəi. 13 Tɔɓəi m’a kɔr ɓeeko̰ lé jia’g lai el, m’a kya̰ ginkoji gə́ kára kar ŋgoni mbata lə Dabid gə́ to kura ləm ləm, gə mbata Jerusalem gə́ m’a mbəree lé ləm tɔ.

Njéba̰je lə Salomo̰

14 Njesigənea̰ ɔs kudu dəw kára gə́ to njeba̰ lə Salomo̰: yee ɓa to Adad, dəw gə́ Edɔm gə́ ḭ ginkoji’g lə mbai gə́ Edɔm tɔ.

15 Mee ndəa gə́ Dabid dum ne dɔ Edɔmje’g lé Joab gə́ to ɓé-njérɔje lé aw gə mba dubu deḛ gə́ d’wəi ndá yeḛ tɔl diŋgamje lai gə́ d’isi Edɔm ya. 16 Joab gə Israɛlje lai nai keneŋ as naḭ misa̰ saar deḛ tuji diŋgamje gə́ Edɔm pugudu-pugudu tɔ. 17 Yen ŋga Adad aḭ gə Edɔmje gə́ to kuraje lə bɔbeeje aw sə dee Ejiptə. Adad lé nai gə́ diŋgam gə́ gɔ ya ɓəi. 18 Deḛ d’ḭ Madian d’aw Paran, tɔɓəi d’ar dəwje gə́ Paran d’aw sə dee Ejiptə rɔ Parao̰ mbai gə́ Ejiptə’g lé. Parao̰ ar Adad kəi ləm, gə nésɔje ləma, gaŋg dɔ naŋg aree ləm tɔ. 19 Adad taa kəm Parao̰ rəgm, gelee gə́ nee ɓa Parao̰ aree taa ne wareeje gə́ to ŋgoko̰ Tapenɛs gə́ to dené ləa lé gə́ dené ləa. 20 Ŋgoko̰ Tapenɛs gə́ dené lé oji səa ŋgon gə́ diŋgam gə́ ria lə Genubat. Tapenɛs aree odo ŋgon lé mee kəi’g lə Parao̰ ndá Genubat si mee kəi-mbai’g lə Parao̰ mbuna ŋgalə Parao̰’g ya.

21 Loo gə́ Adad si mee ɓee gə́ Ejiptə’g ndá yeḛ oo to gə́ Dabid wəi ləm, oo to gə́ Joab gə́ to ɓé-njérɔje lé kara wəi ləm tɔ. Yen ŋga yeḛ dəji Parao̰ pana: Ya̰’m am m’aw ɓee ləm ŋga.

22 Parao̰ dəjee pana: See ɗi ɓa lali rɔm’g nee ɓa i ndigi tel kaw ne ɓee ləi gə mbəa wa.

Yeḛ ilá keneŋ pana: Né kára lalm el nɛ ya̰ loo am m’aw ya.

23 Ala ar njeba̰ lə Salomo̰ gə́ raŋg kára uba naŋg ḭ ya tɔɓəi. Yeḛ lé ria lə Rejo̰, ŋgolə Eliada, yeḛ gə́ ḭ kəi lə ɓéeje Adadéjer, mbai gə́ Soba aḭ lé. 24 Yeḛ mbo̰ dəwje rəa’g tel to ne mbai dɔ njékaw waije loo gə́ Dabid tɔl ne kudu-njérɔje lə ɓéeje lé. Deḛ d’ḭ Damas d’aw d’isi keneŋ ndá d’o̰ ɓee keneŋ. 25 Loo gə́ Salomo̰ si ne kəmba ɓəi lé Rejo̰ to njeba̰ lə Israɛlje mee ndəa gə́ Adad kara ra ne majel gə Salomo̰ bèe tɔ ndá yeḛ tel ə̰ji Israɛlje bəḭ-bəḭ tɔ. Yeḛ lé o̰ ɓee gə́ Aram ya.

Jeroboam ḭ gə Salomo̰ ɔsee rəw

2SgI 9.29-31

26 Jeroboam gə́ to kura lə Salomo̰ lé kara ḭ gə mbai lé ɔsee rəw tɔ. Yeḛ to ŋgolə Nebat, dəw gə́ Eprata gə́ si Sereda ndá yeḛ lé kea̰je to njekəisiŋga gə́ ria lə Serua. 27 Aa ooje, né gə́ aree ḭ ne gə mbai lé ɓa nee:

Loo gə́ Salomo̰ ar dee d’unda Milo lé ləm, gə gɔl ndògo-bɔrɔ lə bɔbeeje gə́ Dabid ləm tɔ ndá, 28 Jeroboam lé to njesiŋgamoŋ gə́ rəa to kɔgərɔ-kɔgərɔ ɓəi, bèe ɓa Salomo̰ oo basa neelé loo kula rəa’g ndá yeḛ ɔree undá gə́ njekaa dɔ dəwje lai gə́ to njéra-kula-gə́-raje gə́ to ŋgaka Jisəb lé. 29 Mee ndəa’g neelé Jeroboam unda loo Jerusalem teḛ ndá Aija, njetegginta gə́ Silo iŋgá rəbə. Aija lé ula kubu gə́ sigi gə́ boi yul rəa’g ar dee-deḛ səa joo bɔr d’aar mee wala’g gə kar dee ba. 30 Aija wa kubu gə́ sigi gə́ boi yul gə́ yeḛ ula rəa’g lé til dana as loo dɔg-giree-joo 31 ndá yeḛ ula Jeroboam pana: Taa yeḛ gə́ dɔg neelé gə́ kaḭ. Mbata Njesigənea̰, Ala lə Israɛlje pa togə́bè pana: Aa ooje, m’a kɔr ɓeeko̰ ji Salomo̰’g ndá m’a kari ginkojije dɔg. 32 Nɛ yeḛ lé a kiŋga ginkoji kára mba kar ri kura ləm Dabid ɓar ne ləm, gə mba kar ri Jerusalem, ɓee-boo gə́ m’ɔree kəm’g mbuna ginkoji Israɛlje’g lai lé ɓar ne ləm tɔ. 33 A to togə́bè mbata deḛ d’ubam d’ya̰m d’aw d’unda barmba no̰ Astarte gə́ to magə lə Sido̰je ləm, gə no̰ Kemos gə́ to magə lə Moabje ləm, gə no̰ Milkɔm gə́ to magə lə Amo̰je ləm tɔ mbata deḛ njaa gə goo torndumje el ləm, deḛ ra néje gə́ gə dɔ najee kəm’g gə mba kaa ne dɔ godnduje gə ndukunje ləm tɔ gə́ Dabid bɔ Salomo̰je bèe lé el ləm tɔ. 34 M’a kɔr ɓeeko̰je lai jia’g el, ləb si kəmba ləa lé m’a karee to gə́ mbai ya mbata Dabid, kura ləm gə́ m’ɔree kəm’g lé yeḛ to njekaa dɔ godndumje gə torndumje. 35 Nɛ m’a kɔr ɓeeko̰ lé ji ŋgonee’g ndá m’a kari ginkojije dɔg. 36 M’a kya̰ ginkoji kára mba kar ŋgonee gə mba kar Dabid gə́ to kura ləm iŋga ne néndogó no̰m’g ta-ta Jerusalem, ɓee-boo gə́ m’ɔree kəm’g mba kar rim ɓar dɔ’g lé.

37 M’a kuni kundai kari o̰ ɓee dɔ néje’g lai gə́ məəi wɔji ndá i a to mbai dɔ Israɛlje’g ya. 38 Ɓó lé i ila ŋgonkoji dɔ néje lai gə́ m’a kun ndum dɔ’g kari ləm, ɓó lé i njaa dan kila-rəwje’g ləm ləma, ɓó lé i ra néje gə́ danasur kəm’g, k’aa ne dɔ godndumje gə torndumje to gə́ Dabid, gə́ to kura ləm ra bèe ləm tɔ ndá m’a nai səi ləm, m’a ra kəi gə́ ŋgəŋ ŋgəŋ-ŋgəŋ kari ləm tɔ, to gə́ ma m’ra ne m’ar Dabid ndá m’a kɔm Israɛlje jii’g ya. 39 Yee nee ɓa m’a kar ŋgaka Dabid d’ula ne dɔ dee nɛ a to saar-saar gə no̰ el.

40 Salomo̰ saŋg loo gə mba tɔl Jeroboam. Nɛ Jeroboam ḭ aḭ aw Ejiptə saar Salomo̰ wəi ɓa.

Kwəi lə Salomo̰

2SgI 10.1-15

41 Ges sortaje lə Salomo̰ ləm, gə néje lai gə́ yeḛ ra ləma, gə kəmkàr ləa ləm tɔ lé see ndaŋg taree mee maktub sor-néraje’g lə Salomo̰ el wa .

42 Salomo̰ o̰ ɓee dɔ Israɛlje’g lai mee ɓee gə́ Jerusalem as ləb rɔ-sɔ. 43 Yen ɓa Salomo̰ wəi ar dee dubee mee ɓee-boo’g lə bɔbeeje gə́ Dabid. Ŋgonee Roboam ɓa o̰ ɓee toree’g tɔ.

Salomon gwale ma é na ke sḭḭm

(2Maa 11:18—12:1)

1 Gan Salomon laar wa̰ naa zaab ge hir ge ɗogle ma gḛ ge be to, be san Faraon vya ge gwale ɗeŋgo to, amma sa̰ Mowab ma, ne Ammon ma, ne Edom ma, ne Sidon ma, ne Hittitiya ma vya gwale ma me. 2 A pehir ge ɗogle mbe ma no ge Bage ɗiŋnedin ne jya̰ Israyela vya ma go: «Aŋ mbo kat yàl ne nama vya ge gwale ma to, aŋ mbo hon nama aŋ vya ma kat yàl to me, na kaage nama e aŋ ke bama sḭḭm ma mo̰r to.» Salomon mbarge tene da ne naa zaab ge pehir ge ɗogle mbe ma no, na laar wa̰ nama gḛ. 3 Salomon sa̰ gwale kikis ɓyalar, kat ne gwale ge wanna digi ma kikis ataa me. Na gwale mbe ma e na saŋge na dulwak ne Dok pal uzi. 4 Swaga ge Salomon ne há sabar, na gwale mbe ma e na mbo sḭḭm zi. Na dulwak be kat Bage ɗiŋnedin, Dok ge na ne pal hatal dimma ne na bá ne go to. 5 Salomon gá ke Astarte, dok ge Sidon ma ne temel mo̰r, poseya ne Milkom, dok ge Amoriya ma ne temel mo̰r. 6 Salomon ke kaŋ ge sone ma Bage ɗiŋnedin ndwara se, be gwan kare Bage ɗiŋnedin pe ne na viya̰ go tem ne na bá Dawda ne ke go to. 7 Swaga mbe go, Salomon sin swaga njal pala digi Ursalima le ge sya ge go, ɗu ne sḭḭm Kemos pe, dok ge seŋgre ge Mowab ma ne, may ne Molok pe, dok ge seŋgre ge Ammon ma ne. 8 A go mbe no ge Salomon ne ke ne na gwale ge hir ge ɗogle ma ne pet, ne da pe, nama tyare kaŋ ge hur tuli ma, ne tuwaleya ma hon bama dok ma. 9 Bage ɗiŋnedin laar vḛne Salomon pal, ne na ne saŋge Bage ɗiŋnedin, Dok ge Israyela ne, na ge ne dya̰ tene na ta ndwara azi na go̰r pe. 10 Na sḛ ho̰ na, na wak go, na kaage na mbo dok ge ɗogle ma pe ya mbo ke nama temel mo̰r to. Amma Salomon be koy wak honna ge Bage ɗiŋnedin ne to. 11 Bage ɗiŋnedin jan Salomon go: «Ne jo̰ mo ke go mbe no ɗe, mo be koy mbi wak tuli ma ne mbi eya ma ge mbi ne ho̰ mo nama to, mbi mbo caɗe mo muluk se, mbi mbo he na hon mo mo̰r. 12 Go no puy ɗe, mbi mbo ke na tek ge mo gale ne ndwara to, ne hormo ge mo bá Dawda ne pe. A mo vya tok go gale mbi ba ame muluk no uzi. 13 Amma mbi mbo ame suwal ne na tok go uzi mwaɗak to, ne mbi dore Dawda pe, ne Ursalima, suwal ge mbi ne tá na pe me.»

Salomon naa ge ho̰l ma

14 Bage ɗiŋnedin ɗage ne ndu ge ho̰l ge Salomon ne ya digi: Ndwara go Hadad ndu ge suwal Edom ne, na sḛ ya hir gan ge suwal Edom ne zi. 15 Swaga ge Dawda ne ka mbal pore ne suwal Edom go ɗe, Yowab garlaŋ ge asagar ma ne, mbo mbul Israyela vya ma ge ne su pore zi ma, na sḛ hun naa sonmo ge ne suwal Edom go ma mwaɗak. 16 Ago Yowab ma ne na naa ma mwaɗak a ga katɗa suwal Edom go diŋ saba myanaŋgal, a á naa sonmo ma uzi hunna no kakaɗak. 17 Dam mbe ma pul zi, Hadad, gale ne bool baŋ, sya baale poseya ne Edom ge na bá dore ma mbo suwal Masar ya. 18 A ɗage ne suwal Madiyan go, a he viya̰ mbo suwal Paran ya no, a abe naa ge ne suwal Paran diŋ ma gene mbo suwal Masar bama pe ya no, ge gan Faraon ta ya. Faraon ho̰ Hadad zok no, ka hon na kaŋzam no, ho̰ na swaga ma no me. 19 Faraon ke Hadad kwaɗa gḛ, ɗiŋ mbo ya hon na na gwale ge ga̰l Tapenes ná vya kat yàl. 20 Tapenes ná vya tol na vya son ɗu, a hon na dḭl Genubat. Tapenes ga wal na poseya ne Faraon vya ma dagre, ge Faraon yadiŋ. 21 Swaga ge Hadad ne za̰ suwal Masar ya go, Dawda ma ne Yowab garlaŋ ge asagar ma ne su go ɗe, na sḛ jan Faraon go, na ya̰ na gwan mbo na suwal ya. 22 Faraon jan na go: «A ma kaŋ woɗege mo ne mbi ta ne ɗo, mo ba ɓyare go mo mbo gwan mbo mo suwal ya ɗaa?» Na sḛ gwan ne na janna go: «A̰me to, ya̰ mbi gwanna.» 23 Dok gwan ɗage ne ndu ge ho̰l ge Salomon ne ge ɗogle digi: Ndwara go Rezon ge Elyada vya, na ge ne ya̰ na bageyal Hadadezer gan ge suwal Soba ne, sya na pe so no. 24 Swaga ge Dawda ne hṵ na bageyal Hadadezer naa ma go ɗe, na sḛ kote naa ya na pe go, ka ga̰l nama ndwara zḛ no. Nama sḛ ma mbo kat suwal Damas ya no, a ame gan ge suwal Damas ne no. 25 Na sḛ ga ndu ge ho̰l ge Israyela ne, swaga ge Salomon ne ka gan zi go, dimma ne Hadad go me, ka ke naa yál. Swaga ge na sḛ ne ka gan ge suwal Siriya go, kwane Israyela vya ma gḛ ge be to.

Ho̰l ge Yerobowam ne

(2Maa 9:29-31)

26 Yerobowam ge Nebat vya, na ge ne hir ge Efrayim ne zi, a ndu ge suwal Sereda ne ne. Na ná gwale kumur ne, a tol na dḭl Seruya. 27 Na sḛ ka bage ke Salomon temel, ɗage ne ho̰l digi ne gan. Kaŋ ge ne e na ke ho̰l ne gan no: Salomon ya swaga tor dig ge a ne tol na Millo go, ne sin gulum ga̰l ge ndwala pul ge na bá Dawda ne swaga ge ne gu ma digi, 28 ne jo̰ Yerobowam ka pool, a ndu son ge temel ne me ɗe, swaga ge Salomon ne kwa na temel kerra, wan na, e na go na do na ndwara ge naa ge ke temel ge ne hir ge Yusuf ne zi ma pal. 29 Dam a̰me ɗu, Yerobowam wat ne Ursalima diŋ ya zum, ɓan ne anabi Ahiya ge ne suwal Silo go, ge viya̰ go, na sḛ ka̰ ba̰r ga̰l giya̰l na ta. Nama sḛ ma jwak a ka ful zi, ndu a̰me ɗu be kat nama ziyar go to. 30 Ahiya wan na ba̰r ga̰l, taabe na se pe wol para azi. 31 Jan Yerobowam go: «Abe ba̰r wak ma wol! Bage ɗiŋnedin Dok ge Israyela ne jan go: ‹Ndi, mbi mbo ame gan ne Salomon tok go, Mbi mbo hon mo pehir ma wol. 32 Amma pehir mbo gá na ɗu kikit ne hormo ge mbi dore Dawda ne pe, ne suwal Ursalima ge mbi ne tá na ne suwal ge Israyela ne ma buwal zi pe me. 33 Ne da pe, a kuri mbi, a mbo ke temel mo̰r hon Astarte dok ge sidon ma ne, ne Kemos dok ge Mowab ma ne, ne Milkom dok ge Amoriya ma ne me. Ago, a be ke mborra mbi viya̰ ma pal to, a be ke kaŋ ge dosol mbi ndwara se to, a be koy mbi wak yuwaleya ma ne mbi wak honna ma dimma ne Dawda ge Salomon bá ne ke go to. 34 Mbi mbo ame muluk ne na tok go. Mbi mbo koy na, na ka gan mbi naa ma pal na dam ma ge na sḛ gale ne ndwara go, ne mbi dore Dawda ge mbi ne tá na pe, na ge ne koy mbi wak honna ma, ne mbi eya ma. 35 Amma mbi mbo ame gan ne na vya tok go, mo Yerobowam, mbi mbo hon mo pehir ma wol. 36 Mbi mbo ya̰ pehir ɗu hon na vya, ne da pe, mbi dore Dawda hir a̰me na ka kat gan mbi ndwara se Ursalima go, suwal ge mbi ne tá na go, mbi dḭl na ka tol go. 37 Amma mo Yerobowam, Mbi hon mo gan dimma ne mo ne ɓyare go, mo mbo ke muluk ge pehir ge wol ge Israyela ne ma pal. 38 Kadɗa mo za̰ mbi wak honna ma ya, mo ke mborra mbi koo pul go, kadɗa mo ke fare ge dosol ma mbi ndwara se, ne ke mborra mbi eya ma ne mbi wak honna ma pal dimma ne mbi dore Dawda ne ke go, mbi mbo kat ne mo, mo hir ma mbo ka katɗa hool gan pal ɗaɗak, dimma ne Dawda hir ma go. Mbi mbo hon mo Israyela. 39 Go mbe no, mbi mbo gwan ne hir ge Dawda ne pala se, amma mbo kat ɗiŋnedin to›.»

40 Salomon ɓyare viya̰ go na hun Yerobowam uzi, go no Yerobowam so mbo Chichak, gan ge suwal Masar ne ta ya no, ga kat suwal Masar ya ɗiŋ Salomon su.

41 Maana ge Salomon ne ge may ma, ne na kaŋ ge ne ke ma mwaɗak, ne ɗalla ge na ne ma, a njaŋge nama ya maktub temel kerra ge Salomon ne zi. 42 Salomon za gan Ursalima diŋ ge suwal Israyela pal pet del wara anda. 43 Salomon jyat na bá ma pe ya, a mbul na ge na bá Dawda ndwala pul go. Na vya Robowam ame gan na byalam go.