Jakob iŋga ndutɔr lə Isaak
1 Isaak ɓuga mba̰ ləm, kəmee tel to bibli aree oo loo el ŋga ləm tɔ. Ndá yeḛ ɓar ŋgondəree Esawu ulá pana: Ŋgonəm! Yeḛ tel ndigi təa’g pana: Yḛ̀ m’aar nee.
2 Isaak pana: Aa oo, ma lé m’ɓuga mba̰, ma m’gər ndɔ gə́ m’a gə kwəi keneŋ el. 3 Ɓasinè ma m’ra ndòo rɔi’g, odo nékadje ləi, ku ɓandaŋg ləi ləm, gə ɓandaŋg ləi ləm tɔ ndá ɔd aw wala aw tɔl da ree ne am. 4 Gɔl naḭ da gə́ ma m’ndigi lé ree ne am m’usɔ ɓó gə mba karm tɔr ne ndum dɔi’g ɓa m’wəi ɓəi.
5 Rebeka tuga mbia oo ne ta gə́ Isaak ula ŋgonee Esawu lé. Esawu lé ɔd aw walá mba tɔl da gə mba tel ree ne tɔ. 6 Yen ŋga Rebeka ula ŋgonee Jakob pana: Aa oo, ma m’oo ndu bɔbi gə́ ula ŋgokɔḭ Esawu togə́bè pana: 7 Maji kari aw tɔl da gə́ ree ra ne naḭ gə́ maji am m’usɔ ndá m’tɔr ne ndum dɔi’g no̰ Njesigənea̰’g ɓad ɓa gə mba kam m’wəi ɓəi. 8 Ɓasinè, ŋgonəm, oo ndum gə́ wɔji dɔ né gə́ m’a gə kun ndum kari ra lé. 9 Ɔd aw dan nékulje’g wa ŋgan bya̰je gə́ maji joo ndá m’a ra gə́ naḭ da gə́ bɔbi ndigi lé bèe tɔ. 10 Tɔɓəi i a kaw ne kar bɔbije sɔ ɓó gə karee tɔr ne ndia dɔi’g kédé ɓa wəi ɓəi.
11 Jakob ila kea̰je’g pana: Aa oo, ŋgokɔm Esawu lé bḭ rəa to yaa̰ nɛ kama godo. 12 Banelə bɔm a mam rɔm koo ndá m’a to asəna gə dəw gə́ njeŋgɔm bèe kəmee’g. Bèe ɓa m’a kar ndɔl ɓa a kwa dɔm ɓó yeḛ a tɔr ndia dɔm’g el.
13 Kea̰je ulá pana: Ŋgonəm, maji kar ndɔl neelé tel wa dɔm-ma ya! Oo ndum ndá aw wa ŋgan bya̰je lé ree ne am.
14 Jakob aw wa dee ree ne ar kea̰je ndá yeḛ ra gə́ naḭ da to gə́ mee bɔbeeje ndigi lé tɔ. 15 Gée gə́ gogo Rebeka odo kubuje lə ŋgondəree Esawu gə́ yeḛ ŋgəm rəa’g kəi lé, to kubuje gə́ maji unda mareeje lai, ndá yeḛ ar Jakob, ŋgonee gə́ ndɔḭ lé tula rəa’g. 16 Yeḛ tula ndar ŋgan bya̰je jia’g ləm, gə gwɔbee’d gə́ lal kuba bḭ keneŋ ləm tɔ. 17 Yeḛ unda naḭ da lé ləm gə muru gə́ yeḛ gɔl lé ləm tɔ da-ji ŋgonee Jakob’g lé. 18 Yeḛ ɔd aw ne rɔ bɔbee’g ndá ɓaree pana: Bɔm!
Isaak ilá keneŋ pana: Ŋgonəm, m’isi nee! See i to nawa.
19 Jakob tel ila bɔbeeje keneŋ pana: Ma m’to gə́ ŋgondəri gə́ Esawu lé ya. Ma m’ra né gə́ i ulam lé ya. Ma m’ra ndòo rɔi’g, ḭta ree si nee, sɔ naḭ da ləm lé ɓó gə mba tɔr ne ndui dɔm’g ŋga.
20 Isaak dəji ŋgonee pana: Wai, ŋgonəm, see i ra to gə́ ban ɓa i iŋga da nee kalaŋ bèe wa.
Jakob tel ilá’g pana: To Njesigənea̰, Ala ləi ɓa unda nɔm’g.
21 Isaak ula Jakob pana: Ŋgonəm, rəm gə́ rɔm’g nee am mam rɔi m’oo ɓa m’a gər see i to ŋgonəm Esawu əsé to yeḛ el wa.
22 Jakob rəm gə́ rɔ bɔbee Isaak’g ndá yeḛ mam rəa pana: Ndui lé to ndu Jakob nɛ jii ɓa to to gə́ ji Esawu bèe ya.
23 Yeḛ gəree el mbata bḭ da gə́ to jia’g lé to to gə́ ji ŋgokea̰ Esawu bèe ndá yeḛ tɔr ndia dəa’g ya. 24 Yeḛ dəjee pana: See i to ŋgonəm gə́ Esawu ya wa.
Ndá Jakob ndigi təa’g pana: Ma m’to yeḛ ya.
25 Isaak pana: Gə́ ree gə nésɔ lé pər gə́ rɔm’g nee am m’usɔ naḭ da lə ŋgonəm lé ɓó gə mba karm m’tɔr ne ndum dɔi’g. Jakob ree ne pər gə́ rəa’g aree ndá yeḛ sɔ, yeḛ ree gə mán-nduú aree ai dɔ’g tɔ. 26 Yen ŋga bɔbeeje gə́ Isaak lé ulá pana: Ŋgonəm, rəm pər gə́ rɔm’g nee ɓó gə wam kari’g sud ŋga.
27 Jakob ree pər gə́ rəa’g wá kaaree’g sud. Isaak taa baḭ kubuje ləa ndá yeḛ tɔr ndia dəa’g pana: Aa oo, baḭ ŋgonəm to asəna gə baḭ ndɔ gə́ Njesigənea̰ tɔr ndia dɔ’g .
28 Maji kar Ala ari mán tàl gə́ ḭ dara ləm,
Gə ubu lə naŋg nee ləma,
Gə kó gə mán-nduú yaa̰ ləm tɔ!
29 Maji kar dəwje ra né d’ari ləm,
Kar ginkoji dəwje gə raŋg d’unda barmba nɔḭ’g ləm tɔ!
Maji kari to mbai dɔ ŋgakɔḭje ləm,
Kar ŋgakɔḭje gə́ diŋgam d’unda barmba nɔḭ’g ləm tɔ!
Ndɔl a kwa dɔ nana ɓa gə́ ila ndɔl dɔi’g ləm,
Ndutɔr a nai dɔ nana ɓa gə́ tɔr ndia dɔi’g ləm tɔ .
30 Loo gə́ Isaak tɔr ndia dɔ Jakob’g mba̰ ar Jakob ya̰ bɔbeeje gə kuree el ɓəi ndá ŋgokea̰ Esawu ḭ loo kaw ndo̰’g ləa ree tɔ. 31 Yeḛ kara ra naḭ da lé un ree ne ar bɔbeeje ndá yeḛ ula bɔbeeje lé pana: Maji kar bɔm ḭta, sɔ naḭ da gə́ ŋgoni ra lé ɓó gə mba tɔr ne ndui dɔm’g lé ŋga.
32 Bɔbeeje Isaak dəjee pana: See i to gə́ nawa.
Ndá yeḛ tel ilá keneŋ pana: Ma m’to gə́ ŋgondəri gə́ Esawu lé ya.
33 Kaar Isaak wá paḭ aree unda bala tigi-tigi ndá yeḛ pana: Ŋga, see to na̰ ɓa aw ndo̰ da ree ne am kédé nee lé wa. Ma m’usɔ lai mba̰ ɓa i ree ɓəi ndá ma m’tɔr ne ndum dəa’g ŋga. Tɔgərɔ ya, dəa-yeḛ a kai səgərə ya.
34 Loo gə́ Esawu oo ta gə́ bɔbeeje pa lé ndá yeḛ no̰ gə ndia gə́ boi wəl gə meeko̰ ya. Yeḛ ula bɔbeeje pana: Bɔm, tɔr ndui dɔm-ma’g ya tɔ.
35 Isaak ulá pana: Ŋgokɔḭ ree ra goso taa ne ndutɔr ləi mba̰.
36 Esawu pana: See to mbata k’unda gə́ d’unda ria lə Jakob lé ɓa yeḛ ra ne goso taa ne torm gɔl joo gə mbəa bèe wa. Yeḛ taa ŋgondər ləm kédé tɔɓəi aa oo, ɓasinè yeḛ ree taa dɔkaisəgərə ləm tɔ. Tɔɓəi yeḛ pana: See i ŋgəm ndutɔr gə́ wɔji dɔm-ma el wa .
37 Isaak ila Esawu’g pana: Aa oo, ma m’undá gə́ dəw dɔi ləm, m’aree ŋgakea̰je lai gə́ kuraje ləa ləma, ma m’wɔji kó gə mán-nduú mbata ləa ləm tɔ. Ŋgonəm, see ɗi tɔɓəi ɓa m’askəm ra gə mbata ləi-i wa.
38 Esawu dəji bɔbeeje pana: Bɔm, see ndutɔr kára ba bèe ya to rɔi’g wa! Bɔm, tɔr ndui dɔm-ma’g ya tɔ, kɔgərɔ kari ya!
Yen ŋga Esawu ɔr ndia gə́ tar wəl no̰ gə mán-no̰ kəmee’g . 39 Bɔbeeje Isaak tel ulá pana:
Aa oo, loo-sii’g lé ubu lə naŋg a godo keneŋ ləm,
Man tàl gə́ dara kara a kwa keneŋ el ləm ,
40 Mbɔl dɔ kiambas ləi ɓa i a si ne kəmba ləm,
I a ra ɓər lə ŋgokɔḭ ləm tɔ.
Nɛ loo gə́ i a kila tar gə́ yo gə́ nee
Ndá i a təd néməməna̰ ləa gwɔsi’g .
Jakob aḭ aw ɓee lə naneeje gə́ Laba̰
41 Yen ŋga Esawu un kudu kwa Jakob gə mée mbata tɔr gə́ bɔbeeje tɔr ndia dəa’g lé. Esawu pa mée’g pana: ndɔ no̰ yoo bɔm nai dəb ba ŋga ndá m’a tɔl ŋgokɔm gə́ Jakob lé. 42 Deḛ d’aw ndaji tapa Esawu ŋgondəree d’ar Rebeka oo. Yen ŋga yeḛ ar dee ɓar Jakob gə́ ŋgonee gə́ ndɔḭ lé ndá ulá pana: Aa oo, ŋgokɔḭ gə́ Esawu lé ndigi tɔli dal ne ba̰ ləa. 43 Ŋgonəm, oo ndum ɓasinè! Ḭta aḭ aw rɔ Laba̰’g ŋgokɔm gə́ si Haran lé, 44 ndá nai səa saar mba kar oŋg lə ŋgokɔḭ lé unda ɓa, 45 saar kar meeko̰ ləa tel dɔi’g gə́ raŋg ndá ar mée wəi dɔ né gə́ i ra səa’g lé ɓa. Bèe ɓa m’a ɓari kari tel ree gogo ɓəi. See ban ɓa seḭ a godoje rɔm’g joo bɔr mee ndɔ gə́ kára ba’g ya bèe wa.
46 Rebeka ula Isaak pana: Rɔm asm dɔ kisi kəmba’g mbata lə ŋgalə Het gə́ dené gə́ to məmje-je lé. Ɓó lé Jakob taa dené gə́ as sə dee mbuna ŋgalə Het’g əsé mbuna ŋganje gə́ dené gə́ mee ɓee gə́ neelé ndá see kisi kəmba ləm a to né gə́ ban ɓa bèe wa.
MAANA GE YAKUB NE
Yakub ame wak busu ge Esawu ne
1 Isaku sabe gwagwa, na ndwara fa̰ ma lar, gá be kwar swaga. Tol Esawu ge na vya pul soy, na vya vin na go: «Mbi né!» 2 Isaku jan go: «Mbi hatɗa sabar, mbi kwa dam siya ge mbi ne to, 3 he mo walam, mo kajamle ne na kul, mbo kyare, mo ɓyare mbi kaŋ so̰y ya. 4 Ke mbi kaŋzam ge ame mbi wak tuli ya, ne jo̰ mbi laar wa̰ na wan. Mo gene mbi na ya, mbi ba zam, ne da pe mbi e mo wak busu ɓya, mbi ba ɗage suya.»
5 Swaga ge Isaku ne ka jan na vya Esawu fare go ɗe, Rebeka za̰ nama fare janna. Esawu ɗage mbo ful zi ndwara mbo ke kyare. 6 Na go̰r go, Rebeka jan na vya Yakub go: «Mbi za̰ mo bá jan mo ná vya Esawu go: 7 ‹Mbo hun mbi nii ya, mo ke mbi kaŋzam ge ame mbi wak tuli. Swaga ge mbi ma̰ zamma, mbi ba e mo wak busu Bage ɗiŋnedin ndwara se, mbi ba ɗage suya›. 8 Se no ɗe, mbi vya, za̰ mbi, ke fare ge mbi ne jan mo no. 9 Mbo ɗyagarta zi ya, wa̰ gii vya ma ya azi, mbi ba ke kaŋzam ge mo bá laar ne ɓyare, mbi ba hon na. 10 Mo ba gene na mbo hon mo bá, na ba zam, na ba é wak busu mo pal, na ba ɗage suya gale.»
11 Yakub jan na ná go: «Ndi mbi ná vya Esawu duur susu, amma mbi duur susu to! 12 Tamekyala, mbi bá ma̰ lale mbi sḛ, ma̰ kwa go mbi mbuɗi na mbuɗi. Go no mbi ma̰ zwal wak vḛneya ya mbi pal, ge mbi te ya ɓol wak busu.» 13 Na ná jan na go: «Mbi vya, ya̰ wak vḛneya mbe na dé mbi pal! Za̰ mbi fare, wa̰ mbi gii vya ya.»
14 Na sḛ mbo wan nama ya, gene nama ya hon na ná. Na ná ke kaŋzam ge tuli ge na bá laar ne ɓyare na. 15 Uwale, Rebeka abe na vya pul soy Esawu ba̰r ge siŋli ge ne yadiŋ, kan na na vya ge jyale Yakub ta. 16 So̰me na tok ma ne na ka̰l, swaga ge susu ne go to ma, ne gii dab. 17 Hon na kaŋzam ma ne katugum ge na ne ke na tok go. 18 Mbo na bá ta ya, tol na wak. Na bá vin na go: «Mbi né!» Ele go: «Mbi vya, a mo wuɗi ne ɗaa?» 19 Yakub jan na bá go: «A mbi Esawu, mo vya pul soy ne, mbi ke ya kaŋ ge mo ne jya̰ mbi, mbi kaɗe mo, ɗage digi katɗa, zá kaŋ ge mbi ne hṵ ya duur, go no mo ba e mbi wak busu.» 20 Isaku jan na vya go: «Mo te ke gyana mo ba set ya avun go tetek ɗaa?» Yakub jan na go: «A Bage ɗiŋnedin Dok ge mo ne, e mbi set na avun cap ne.» 21 Isaku jan Yakub go: «Nda tene ya mbi ta zi gwa, mbi ba lale mo, ne da pe mbi ba kwar go, mo mbi vya Esawu ne ko de.» 22 Yakub ndar tene ya na bá Isaku ta zi gwa, lale na sḛ, jan go: «Ka̰l farra no, a Yakub ka̰l ne, amma tok ma no, a Esawu tok ma ne.» 23 Amma be gwan kwar go, na Yakub ne to, ne da pe, na tok ma ka susu dimma ne ge Esawu ne ma go. Zḛ ge go na é na wak busu na pal, 24 ele na go: «A mo ge mbi vya Esawu ne ɓaa?» Yakub vin, jan na go: «A mbi ne!» 25 Isaku jan na go: «Mbi vya, ho̰ mbi, mbi za kaŋ ge mo ne hṵ ya duur, go no mbi ba e wak busu mo pal.» Yakub hon na kaŋzam, zam, hon na oyo̰r-jiya̰l me, na sḛ njot. 26 Go no, na bá Isaku jan na go: «Nda tene ya mbi ta zi gwa, abe mbi mo sḛ zi.» 27 Yakub ndar tene ya na bá ta zi gwa, abe na na sḛ zi. Isaku za̰ huri ge na ba̰r ma ne, e na wak busu, jan go:
«O̰, huri ge mbi vya ne
a dimma ca ne huri
ge gaaso ge Bage ɗiŋnedin ne e na wak busu ne na pal go .
28 Dok na ho̰ mo mbyar ge ne kan ne digi zi ya,
ne kaŋ kwaɗa ge suwar ne ma.
Na ho̰ mo gḛme ma ne oyo̰r-jiya̰l gḛ ceɗed!
29 Ya̰ pehir ma ke mo temel mo̰r,
pehir ge ɗogle ma gu nama koo mo ndwara se,
ka ga̰l ge mo ná vya ma ne,
mo ná vya ma, nama gu nama koo mo ndwara se.
Wak vḛneya na ka ndu ge ne vḛne na wak mo pal pal,
Wak busu na ka ndu ge ne é wak busu mo pal pal me.»
30 Swaga ge Isaku ne á e wak busu Yakub pal ɗe, Yakub ɗage, wat ne na bá Isaku ta zi ya zum. Swaga mbe go me, Esawu yan ne na swaga kyare ya me, 31 Ke kaŋzam ge tuli me, gene na ya na bá ta, jan na go: «Ɗage digi katɗa, za kaŋ ge mbi ne hṵ ya duur, ge mbi ne gene mo na ya no, go no, mo ba é mbi mo wak busu.» 32 Na bá ele na go: «A mo wuɗi ne ɗaa?» Na sḛ jan na go: «A mbi Esawu, mo vya ge pul soy ne!»
33 Isaku ɗage ndatɗa ne bagre gḛ ge be to, ele na go: «Te wuɗi mbo kyare ne ɗo, hṵ kaŋ no, gene mbi na ya no ɗaa? Ndi, ne mo ndwara zḛ gale no, mbi zam na ya mwaɗak, mbi e na wak busu no, ago wak busu mbe gá na pal dedet.»
34 Swaga ge Esawu ne za̰ fare janna ge na bá ne ɗe, á na pe fyalla ne ka̰l ndaar, ne laar hotɗa gḛ, jan na bá go: «Báá, é mbi wak busu me!» 35 Isaku jan na go: «Mo ná vya mbo ya ne son, ame mo wak busu ya ya.» 36 Esawu jan go: «Da ne a tó na dḭl go Yakub pe ɗo, lase mbi no ndwara azi ɗaa! Ame mbi joo ge vya pul soy ne, se no, gwan ame mbi wak busu ya go!» Esawu gwan jan na bá go: «Mo be koy wak busu a̰me ɗu ne mbi pe to’a?» 37 Isaku jan na go: «Ndi mbi é na na ka ga̰l ge mo ne, mbi hon na ná vya ma mwaɗak nama naa ge ke na temel mo̰r ma, mbi ho̰ na gḛme ma ne oyo̰r-jiya̰l ge giya̰l. Mbi vya, mbi gwan ke ne mo gyana ɗaa?» 38 Esawu gwarge tene na bá ta jan na go: «Báá, mo wak busu mbe ɗu kikit ɗaa? E mbi wak busu me, báá!» Esawu par na wak fyaso. 39 Na bá jan na go:
«Mo swaga katɗa mbo kat suwar ge be don kaŋ to go,
ge swaga ge mbyar ne kan to go .
40 Mo mbo ka wal tene dḛ da ne mo kasagar,
mo mbo ke temel mo̰r hon mo ná vya.
Amma a̰reya ge mo ne zi, mo mbo gá suli,
mo mbo ka hal na jug ne mo ka̰l pal go uzi.»
Yakub sya Esawu ndwara zḛ, mbo na nā Laban ta ya
41 Esawu gá huur ne Yakub, ne na ne ame wak busu ge bama bá ne pe. Esawu ka jan na dulwak zi go: «Mbi bá gá gwa suya, dam ge na sḛ ne su ya, mbi mbo hun mbi ná vya Yakub.» 42 Swaga ge Rebeka ne za̰ fare janna ge na vya Esawu ne ma ɗe, tol Yakub, jan na go: «Mo ná vya Esawu ɓyare hun mo, ndwara gele tene. 43 Se no, mbi vya, za̰ mbi fare, ɗage, sya mbo mbi ná vya Laban ta suwal Haran ya. 44 Ká na ta ya go, diŋ mo ná vya laar iyal ɓya. 45 Swaga ge mo ná vya ne mbo vyale kaŋ ge mo ne ke ne na ya, na laar iyal ɗe, mbi mbo gwan ne mo ya. Mbi ɓyare ban aŋ jwak dam ge ɗu go to?»
46 Rebeka jan Isaku go: «Mbi sḛ mbyatɗa go ne mbi tisi ge Hittitiya mbe ma no. Kadɗa Yakub gwan san vya gwale ge suwal mbe no ne ɗe, a ma tuli ge mbi ba gwan kat dunya zi ne ɗaa?»
