Jisəb gə ŋgakea̰je
1 Jakob si ɓee gə́ Kana̰, loo gə́ bɔbeeje si keneŋ kédé lé. 2 Aa oo, ta gə́ wɔji dɔ ŋgaka Jakob ɓa to nee: Jisəb lé ra ləb dɔg-giree-siri ndá yeḛ ul koso-nékulje gə ŋgakea̰je na̰’d. Basa neelé nai rɔ ŋgalə Bila’g gə Jilpa’g, deḛ gə́ to gə́ denéje lə bɔbeeje lé. Jisəb lé un tapa gə́ majel lə dee aw ndaji ar bɔbeeje oo. 3 Israɛl unda Jisəb dan kəmee’g yaa̰ unda ŋganeeje gə́ raŋg lai mbata yeḛ ojee dɔ tɔgee’g. Bèe ɓa yeḛ uru kubu gə́ boi yul gə́ ndaŋg mèr aree. 4 Ŋgakea̰je lé d’oo to gə́ bɔ deeje undá dan kəmee’g unda deḛ lai ndá d’wá gə meḛ dee. Bèe ɓa deḛ d’oo loo mba kwɔji səa ta gə meenoji el.
5 Jisəb lé ni ndá yeḛ ndaji ta ni ləa ar ŋgakea̰je d’oo ndá deḛ d’wá gə meḛ dee unda nje gə́ kédé ya ɓəi. 6 Yeḛ ula dee pana: Ooje ta ni ləm gə́ m’ni lé! 7 Jeḛ j’isi n’tɔ dɔ-maḭ kó mee ndɔ’g. Ndá dɔ-maḭ kó ləm-ma lé dəa to gə́ tar ndá ka̰ sí-seḭje lé gugu dəa sub ləm, d’ula dɔ dee naŋg nea̰’g ləm tɔ.
8 Ŋgakea̰je dəjee pana: See i a to mbai dɔ síjeḛ’g wa. See i a ko̰ɓee dɔ síjeḛ’g ya wa.
Yen ɓa deḛ d’wá gə meḛ dee unda nje gə́ kédé mbata ta ni ləa ləm, gə tapea ləm tɔ.
9 Yeḛ ni gɔl kára ya tɔɓəi ndá yeḛ ɔr gée ar ŋgakea̰je lé. Yeḛ pana: Ma lé m’ni ya tɔɓəi! Ndá aa ooje, kàr gə naḭ gə kéréméje dɔg-giree-kára d’unda barmba naŋg nɔm’g.
10 Yeḛ ndaji taree ar bɔbeeje gə ŋgakea̰je d’oo. Ndá bɔbeeje ndaŋgee pana: See gin ni ləi neelé to to gə́ ban wa. See ma gə kɔinje gə ŋgakɔḭje kara j’a ree kunda barmba naŋg nɔḭ’g to wa.
11 Ŋgakea̰je lé ra kəmkəḭ dəa’g nɛ bɔbeeje ɓa ŋgəm ta neelé mée’g .
Deḛ ndogo Jisəb d’aree aw Ejiptə
12 Ŋgako̰ Jisepje d’aw Sikem mba ko̰ koso-nékulje lə bɔ deeje keneŋ. 13 Israɛl dəji Jisəb pana: See ŋgakɔḭje d’aw d’o̰ koso-nékulje Sikem el wa. Gə́ ree, ma m’ndigi kulai goo dee’g. Ndá yeḛ ilá’g pana: Yḛ̀ m’aar nee! 14 Israɛl ulá pana: Aw goo ŋgakɔḭje oo, see d’isi gə́ majee ya wa. See koso-nékulje kara d’aw gə́ majee to wa. Ndá i a tel ree kulam taree ya.
Togə́bè yeḛ aree ḭ wəl-loo gə́ Ebro̰ ndá Jisəb aw teḛ Sikem. 15 Diŋgam kára iŋgá loo gə́ yeḛ aw njaa yo gə́ nee mee ndɔ’g ndá yeḛ dəjee pana: See ɗi ɓa i aw saŋg wa.
16 Jisəb ilá keneŋ pana: Ma m’saŋg ŋgakɔmje. M’ra ndòo rɔi’g, ulam loo gə́ d’aw d’o̰ koso-nékulje lə dee keneŋ.
17 Diŋgam neelé ulá pana: Deḛ d’ḭ loo gə́ nee’g d’aw mba̰. Mbata ma m’oo ta gə́ deḛ pa pana: N’a kawje Dotan lé.
Jisəb lé aw goo ŋgakea̰je’g ndá yeḛ iŋga dee Dotan ya. 18 Deḛ d’aa loo d’ée loo gə́ yeḛ nai əw ɓəi. Ndá loo gə́ yeḛ teḛ rɔ dee’g el ɓəi lé d’ula njuma̰ meḛ na̰’d gə mba tɔlee. 19 Deḛ d’ula na̰ pana: Aa ooje, njeni gə́ aw’n lé aw gə́ nee. 20 Gə́ reeje ɓasinè, ar sí n’tɔleeje j’iláje mee godə-bwa-mán’g. Ndá j’a pa pana: Da gə́ majel ɓa wá seá. Bèe ɓa j’a koo ne səa gel ni ləa lé.
21 Rubḛ lé oo ta neelé ndá yeḛ ɔree ji dee’g. Yeḛ pana: Ar sí n’tɔleeje el.
22 Rubḛ ula dee tɔɓəi pana: Ar sí j’ilaje məs el. Ar sí j’iláje mee godə-bwa-mán’g neelé gə́ to dɔdilaloo’g ɓó ar sí n’tɔleeje el.
Yeḛ lé wɔji mée’g mba kɔree ji dee’g karee tel aw rɔ bɔbeeje’g gogo.
23 Loo gə́ Jisəb teḛ rɔ ŋgakea̰je’g ndá deḛ d’wá d’ɔr kubu gə́ boi yul gə́ rəa’g, to kubu gə́ boi yul gə́ ndaŋg mèr gə́ to rəa’g lé. 24 Deḛ d’wá, d’ilá mee godə-bwa-mán’g. To bwa-mán gə́ to kari ba ɓó mán to keneŋ el. 25 Gée gə́ gogo ndá deḛ d’isi naŋg mba sɔ né. Loo gə́ d’un kəm dee gə́ tar ndá d’oo Ismaelje gə́ d’ḭ Galaad. Deḛ d’ɔm kuma̰je gə́ ə̰də sululu ləm, gə no̰ kagje ləma, gə ubu timbá ləm tɔ dɔ jambalje’g lə dee d’isi d’aw ne Ejiptə. 26 Yen ŋga Juda ula ŋgakea̰je pana: Ɓó lé jeḛ n’tɔlje ŋgoko̰ sí j’iyaje məsee lé ndá see ɗi ɓa j’a kiŋga keneŋ wa. 27 Gə́ reeje, ar sí ndogeeje gə Ismaelje ɓó ar sí n’tɔleeje el mbata yeḛ to ŋgoko̰ sí gə́ to darɔ sí ya.
Yen ŋga ŋgakea̰je taa ta ləa lé rəgm.
28 Loo gə́ njérab-néndogoje gə́ Madian d’isi dəs ndá deḛ d’un Jisəb mee godə-bwa-mán’g d’uree raga. Deḛ ndogee gə Ismaelje gə lar gə́ ndá rɔ-joo ɓa deḛ neelé d’aw səa Ejiptə ɓəi . 29 Rubḛ tel ree godə-bwa-mán’g ndá aa oo, Jisəb godo mee godə-bwa-mán’g lé. Yeḛ wa kubu ləa rəa’g hao̰ til, 30 tel aw rɔ ŋgakea̰je’g ula dee pana: Ŋgon lé godo. Ŋga ma lé see m’a kaw ra wa.
31 Deḛ d’un kubu lə Jisəb gə́ boi yul lé ndá deḛ tɔl bàl bya̰ ɓa d’ila kubu gə́ boi yul lé dan məsee’g. 32 Deḛ d’ula gə́ kubu gə́ boi yul gə́ ndaŋg mèr lé d’ar bɔ deeje, d’ar dee d’ulá pana: Aa oo né gə́ jeḛ j’iŋga ɓa nee! Tə̰ oo see to kubu gə́ boi yul lə ŋgoni lé əsé to yee el wa. 33 Jakob tən oo ndá yeḛ pana: To kubu gə́ boi yul lə ŋgonəm lé ya! Da gə́ majel ɓa wá səa! Ŋga Jisəb lé da wá tiee mbidi-mbidi ya!
34 Yeḛ wa kubu ləa rəa’g hao̰ til ndá yeḛ tɔ kubu-kwa-ndòo rḛgee’g tɔɓəi yeḛ wa ne ndòo ŋgonee kuree əw yaa̰. 35 Ŋganeeje gə́ diŋgam gə njé gə́ dené lai ree rəa’g mba gɔl mée, nɛ yeḛ ndigi koo ta gə́ deḛ gɔlee ne lé el. Yeḛ pana: M’a no̰ bèe ya saar m’a kaw kiŋga ŋgonəm ɓee lə njé gə́ d’wəi’g lé. Ndá yeḛ no̰ ne ŋgonee lé.
36 Madianje lé ndogee ɓee gə́ Ejiptə gə Potipar, ɓé-njérɔje lə Parao̰, yeḛ gə́ to dəw dɔ njékaa dəaje lé.
MAANA GE YUSUF NE
Kiya̰r janna ge Yusuf ne ma
1 Yakub gá katɗa suwal Kanan go, suwal ge na bá dḛ ne ka go. 2 Ndi maana ge Yakub vya ma ne. Yusuf, swaga ge ne ke del wol para ɓyalar ɗe, ka koy gii ma dagre ne na bá vya ma. Ne bool ɗe, ka kat da ne Bila ma ne Zilpa ge na bá gwale ma vya ma. Yusuf ka gwan mbo jan bama bá nama fare kerra ge sone ma. 3 Israyela laar wan Yusuf gḛ waɗe na vya ge may ma mwaɗak, ne da pe, tó na sabar ge na ne zi. Vyan na ba̰r ga̰l ge yé gḛ. 4 Na bá vya ma kwar go bama bá laar wa̰ na gḛ waɗe bama mwaɗak, a kwane na hergeleŋ. A gwan jan na fare tuli to.
5 Dam a̰me ɗu, kiya̰r jan Yusuf, wan na bá vya ma kiya̰r mbe pe, a gwan kwane na iya waɗeya. 6 Jan nama go: Za̰ me kiya̰r ge ne jya̰ mbi! 7 Nee ka gaaso zi, nee ka vwal gyaɗa kal ma digi. Ndi mbi gyaɗa kal vwalla mḛ digi ne na pe, amma aŋ gyaɗa kal ma a koŋle na se detɗa. 8 Na bá vya ma ele na go: «Mo dwat go mo mbo zam gan i pal ne ɗaa? Ko mo mbo kat dḛ i ga̰l ne ɗaa?» A gwan kwane na waɗeya, ne na kiya̰r ma ne na fare janna ma pe.
9 Uwale, kiya̰r ge ɗogle gwan ke na, wan na bá vya ma na pe, jan nama go: «Ndi kiya̰r gwan jan mbi iya! Gyala, saba ne guwa̰r ma wol para ɗu a fage ya detɗa mbi ndwara se.» 10 Jan na bá ma ne na bá vya ma fare mbe. Na bá mḛre na, jan na go: «Mo kiya̰r mbe pe gyana ɗaa? Mo dwat go, i ne mo ná ma, ne mo bá vya ma da ne pool det mo ndwara se, uware mo ɗaa?» 11 Na bá vya ma gá ke na yil, na bá me koy na fare mbe na laar zi jyan.
Yusuf bá vya ma yat na uzi
12 Yusuf bá vya ma mbo ne bama bá gii ma mbo koyya suwal Sichem ya. 13 Dam a̰me ɗu, Israyela jan Yusuf go: «Mo bá vya ma koy gii ma ya Sichem ya. Mbo nama pe ya.» Yusuf vin na: «Mbi né!» 14 Israyela jan na go: «Mbo ndil mo bá vya ma gale, a ne ya kwaɗa ko de, ko gii ma ya go kwaɗa ko ɓa de! Mo ba gwan’a jan mbi.» Teme na ne baal pul ge Hebron ne ya, Yusuf mbo ɗiŋ Sichem ya. 15 Ndu a̰me ɗu ɓol na ne gondoŋgeya ful zi, ele na go: «Mo te ɓyare da ɗaa?» 16 Yusuf jan na go: «Mbi ɓyare mbi bá vya ma pe, mbi kaɗe mo, ŋgay mbi swaga ge mbi bá vya ma ne koy gii ma ne go nde!» 17 Ndu mbe jan na go: «Nama sḛ ma ɗage da ne go go no, mbi ka za̰ nama jan ta go, bama mbo suwal Dotan ya go.»
18 A kwar na mborra ne zum ya, na sḛ gale ne be det ya nama ta zi gwa ɗe, a vwal fare na pal go, bama hṵ na uzi. 19 A jan ta go: «Ndi bage kiya̰r ne jan na gḛ mbe ne yan ja no. 20 Se no, mbo me nee ya, hṵ me nee na, dó me nee na tub ge pul fiya̰l a̰me se, nee ba gá janna go, kavaar ga̰l a̰me zam na ya swaga, nee ba kwa na kiya̰r mbe pe gale ɗaŋ.» 21 Ruben za̰ nama fare jan ta mbe, má na ne nama tok go. Jan nama go: «Ba̰ me nee na o̰yom to bat.» 22 Ruben jan uwale: «Ka̰ me nee swama se to, dó me nee na tub ge pul fiya̰l ge ne ful zi mbe no se, e me nee tok na ta to.» Ka ɓyare viya̰ ge má na ne nama tok go, ndwara gwan ne na mbo hon na bá.
23 Swaga ge Yusuf ne dé ya na bá vya ma ta ɗe, a taabe na ba̰r ga̰l ge yé gḛ uzi ne na ta, 24 a wan na, a dol na tub se. Tub mbe pul ka fiya̰l, mam be kat na se to. 25 Go̰r go, a kat seɗe zam kaŋzam. Swaga ge a ne ndage bama pala digi, a kwar vog ge jambal ma ge Ismayel hir ma ne ya mborra ne Galaad ya. Nama jambal ma ka yageya ne kaŋ ge hur tuli ma, ne num naŋgeya ma me. A ka gene nama mbo suwal Masar. 26 Yuda jan na bá vya ma go: «Nee ɓol ma kaŋ mam ge nee hun nee bá vya uzi, nee woy na siya me ɗaa?» 27 Yá me nee na uzi Ismayel hir ma tok go, hṵ me nee na to. Ago, a nee duur ne. Na bá vya ma vin na fare mbe. 28 Swaga ge naa ge an suk, Madiyan ma ne ɗage kaleya go ɗe, a pwat Yusuf ne tub se ya digi. A yat Yusuf uzi Ismayel hir ma tok go, ne bware saal wara azi. Ismayel hir ma gene na mbo suwal Masar.
29 Swaga ge Ruben ne gwa̰ ya tub wak go, kwa go Yusuf ne tub se to, na sḛ taabe na ba̰r ma ne ta uzi. 30 Gwan ya na bá vya ma ta, jan nama go: «Vya ne tub se to! Mbi ba kan mbi pala le da ya ɗaa?»
31 A abe Yusuf ba̰r ga̰l, a vyan gamla, a par na ba̰r ga̰l mbe swama pal. 32 Go̰r go, a gene ba̰r ga̰l ge yé gḛ ya bama bá ta, a jan na go: «I ɓó ba̰r no go! Ndi na gale, a be mo vya ba̰r ne to’a!» 33 Yakub kwar na, jan go: «A mbi vya ba̰r ne! Kavaar ga̰l a̰me wa̰ na ne, zam na ya swaga!» 34 Yakub taabe na ba̰r ne na ta uzi, kan kasigir na ta, ke kḭḭmi dam ma kaal. 35 Na vya sonmo ma, ne na vya ge gwale ma mwaɗak a mbo ya na ta iyal na laar, amma kuri laar iyalla ge nama ne. Ka janna go: «A kḭḭmi kerra zi mbi ba mbo mbi vya pe ya, taal ge siya ma ne se ya!» Ka dwage fyal na vya.
36 Madiyan ma me ɗe, a yat Yusuf uzi Potifar, bage tyare kaŋzam wak ge Faraon ne, ga̰l ge naa ge koy Faraon ma ne tok go, suwal Masar ya.
