Malikat Saba zaarat Suleymaan
1 Wa malikat balad Saba simʼat be l-kalaam al-gaaʼidiin yihajjuuh fi Suleymaan. Wa hi jaat fi Madiinat al-Khudus be naas katiiriin wa jumaal chaayliin itir wa dahab katiir wa hujaar khaaliyiin. Jaat le tijarribah le Suleymaan be gaddimiin suʼaalaat gaasiyiin. Wa wakit wassalat bakaan Suleymaan, hi hajjat leyah be kulla cheyy al-indaha fi galibha. 2 Wa l-malik Suleymaan radda leeha fi kulla l-suʼaalaat al-gaddamathum leyah. Wa ma fi suʼaal waahid al-bigi leyah gaasi al-ma gidir radda foogah.
3 Wa malikat balad Saba chaafat hikmat Suleymaan wa l-gasir al-hu banaah 4 wa l-akil al-fi raas tarabeeztah wa l-maskan hana masaaʼiilah wa nizaam khidmithum wa l-lubaas hana l-naas al-yantu al-akil wa l-charaab wa l-ataba al-yatlaʼo beeha le beet Allah. Wa hi alʼajjabat bilheen wa ma gidrat tuguul cheyy.
5 Wa khalaas, gaalat le l-malik : «Al-cheyy al-simiʼtah min baladi al-bukhuss kalaamak wa hikmatak da sahiih. 6 Wa ana ma saddagt be l-kalaam al-gaalooh foogak illa baʼad jiit wa chiftah be eeni. Wa daahu nuss hikmatak kula ma khabbarooni beyah ! Hikmatak ziyaada min kulla cheyy al-ana simiʼtah. 7 Mabruuk le naasak wa le masaaʼiilak al-daayman gaaʼidiin maʼaak wa yasmaʼo hikmatak. 8 Baarak Allah Ilaahak al-ridi beek wa khattaak malik fi kursiih le takhdim le Allah Ilaahak. Wa Ilaahak sawwa misil da achaan hu yihibb Bani Israaʼiil wa yidoor humman yagoodu ila l-abad. Wa fi chaan da bas, hu khattaak malik fooghum le tahkim be l-hagg wa l-adaala.»
9 Wa baʼad da, al-malika hana balad Saba antat le l-malik ziyaada min 4 000 kiilo hana dahab wa itir katiir wa hujaar khaaliyiin kula. Wa abadan ma fi itir ziyaada min al-itir al-jaabatah al-malika hana Saba le l-malik Suleymaan.
10 Wa ziyaada min da, khaddaamiin Hiiraam wa khaddaamiin Suleymaan al-gaaʼidiin yijiibu dahab min Ufiir jaabo hatab al-sandal wa hujaar khaaliyiin kula. 11 Wa be hatab al-sandal da, al-malik sawwa khachab le beet Allah wa le gasrah hu kula. Wa sawwa beyah jigindiiye wa amsibeybe le l-khannaayiin. Wa gubbaal da, abadan ma chaafo cheyy misil da fi balad Yahuuza. 12 Wa l-malik Suleymaan antaaha le malikat balad Saba kulla cheyy al-hi dawwaratah wa talabatah minnah. Wa da, ziyaada min al-cheyy al-hi jaabatah le l-malik. Wa baʼad da, al-malika gabbalat baladha maʼa masaaʼiilha.
Maal Suleymaan wa hikmatah
13 Wa wazin al-dahab al-yijiibuuh le Suleymaan fi kulli sana yisaawi ziyaada min 22 000 kiilo. 14 Wa da bala l-maal al-yalgaah min al-naggaaliin wa l-tujjaar. Wa kulla muluuk al-Arab wa hukkaam al-balad yijiibu dahab wa fudda le Suleymaan. 15 Wa l-malik Suleymaan dagga 200 darag kubaar hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 850 jineeh. 16 Wa dagga battaan 300 darag dugaag hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 400 jineeh. Wa l-malik khattaahum fi beetah al-sammooh Khaabat Lubnaan.
17 Wa l-malik sanaʼ kursi kabiir hana aaj wa masahah be dahab saafi. 18 Wa l-kursi da, indah sitte ataba hana dahab al-yatlaʼo beehum wa gaʼʼaada hana dahab giddaam al-kursi. Wa l-kursi zaatah, sawwo leyah iideen be jaay wa jaay. Wa sanaʼo timsaal hana diidaan itneen wa khattoohum be nuss al-zeene wa nuss al-isra le l-kursi. 19 Wa 12 diidaan aakhariin waagfiin be jaay wa jaay le l-atabaat al-sitte dool. Wa abadan ma sawwo cheyy misil da fi ayyi mamlaka.
20 Wa kulla l-kiisaan al-yachrab beehum al-malik Suleymaan, humman hana dahab wa kulla l-muʼiddaat al-fi beet Khaabat Lubnaan sawwoohum min dahab saafi. Wa cheyy al-sawwooh be fudda ke ma fi achaan fi wakit Suleymaan, al-fudda ma indaha khiima. 21 Wa l-malik Suleymaan indah sufun kubaar al-yamchu baʼiid le l-tijaara maʼa khaddaamiin hana l-malik Hiiraam. Wa fi ayyi talaata sana, al-sufun dool yigabbulu machhuuniin be dahab wa fudda wa aaj wa tuguula wa taawuus.
22 Wa l-malik Suleymaan faat kulla muluuk al-ard be maal wa hikma. 23 Wa kulla muluuk al-ard yidooru yigaabulu Suleymaan achaan yasmaʼo min hikmatah al-antaaha leyah al-Rabb fi galbah. 24 Wa ayyi sana, al-naas dool yijiibu leyah hadaaya. Yijiibu leyah muʼiddaat hana fudda wa dahab wa khulgaan wa silaah wa itir wa kheel wa bikhaal. 25 Wa Suleymaan indah 4 000 chaaye le l-kheel wa 4 000 arabaat wa 12 000 siyaad kheel. Wa hu khatta waahidiin fi l-hillaal al-yukhutt fooghum arabaatah wa l-aakhariin kamaan khallaahum maʼaayah fi Madiinat al-Khudus. 26 Wa Suleymaan hakam fi kulla l-muluuk min bahar al-Furaat lahaddi balad al-Filistiyiin lahaddi huduud balad Masir. 27 Wa l-malik jaab fi Madiinat al-Khudus fudda katiire ziyaada misil al-hashas. Wa hatab al-arz kula bigi katiir ziyaada misil chadar al-jimmeez al-yugumm fi sahalat Chafiila. 28 Wa kheel al-malik Suleymaan gaaʼidiin yijiibuuhum leyah min Masir wa min kulla l-buldaan al-aakhariin.
Nihaayat hukum Suleymaan
29 Wa l-baagi min amal Suleymaan min al-bidaaya le l-nihaaya maktuub fi l-kutub al-binaaduuhum Aʼmaal al-nabi Naataan wa Kalaam al-nabi Akhiiya al-min hillit Chiilooh wa Ruʼyat al-nabi Yaʼdu, al-yihajji be Yarubaʼaam wileed Nabaat. 30 Wa Suleymaan hakam fi Madiinat al-Khudus wa fi kulla balad Israaʼiil muddit 40 sana. 31 Wa baʼad da, Suleymaan maat wa lihig abbahaatah wa dafanooh fi madiinat Dawuud abuuh. Wa wileedah Rahabʼaam hakam fi badalah.
Goŋ madǝwin sǝr Seba ge ẽe Salomo
(1 ZaG 10:1-13)1 Goŋ madǝwin sǝr Seba laa ɓǝ fatan Salomo, ur gwǝǝ ge yaŋ Jerusalem ka lii ko ne fii magaɓ camcam. Ge ne za yeɓ pel ah ra pǝpãare, woo ɓǝrdi ne tǝsal masãh ah tǝkine vãm kaŋnyeeri tǝ njoŋnjoŋ ge ne pǝlli. Ne cok mo ge dai wo Salomo, fii ko ne fii mai mo zyeɓko ɓo pǝ zahzyil ah daŋ. 2 So Salomo zyii fii ah ra zah ah daŋ ta, ɓǝ ma gaɓ ko ka gŋ vaŋno ya. 3 Goŋ madǝwin sǝr Seba syii sok laa fatan Salomo, so kwo yaŋ goŋ ah mo vuu ɓo, 4 ne farel ah moo renne, ne kal zaluu pel ah ra ne yeɓ mai za yeɓ ah ra moo joŋra yaŋ ahe, ne mbǝro ɓaa ɓǝǝra, ne mbǝro ɓaa za mai moo nyira farel nyi, tǝkine syiŋ mai moo joŋko ɓǝr yaŋ Masǝŋ, so ɓǝ foo ah zyak tǝtǝl nyi pǝryak.
5 So faa nyi goŋe: Ɓǝ mai me laa tǝ ɓo ne ɓǝ fatan ɓo daŋ daga sǝr ɓe, goŋga yo. 6 Amma me zyii ka nyiŋ kǝnah ɓǝ ah ya, ŋhaa me ur ge ne suu ɓe, nahnǝn ɓe ge kwo gur ɓe. Koo ɓǝ raita fatan ɓo laŋ faara nyi me ya. Fatan ɓo kal tǝ mai za mo tǝ faara ɓǝ ah ɓe. 7 A pǝ'nyah wo za mai moo joŋra yeɓ ɓo, moo yeara ma wo ɓo cẽecẽe, moo laara fatan ɓo. 8 Osoko wo Dǝɓlii Masǝŋ ɓo mai mo laa ɓo pǝ'nyah ne mo, mo so ɓaŋ mo kan goŋ ɓo ne ka mo kaa goŋ pǝ tǝɗii ahe. Mor tǝ 'yah zan ah Israel pǝlli, a 'yah ka mo yeara ga lii ga lii, mor ah laŋ kan goŋ ɓǝǝ ɓo ne mo ka mo joŋ ɓǝ matǝ njaŋ ah ne matǝ goŋga.
9 So goŋ madǝwin nyi fan nyi goŋ Salomo: vãm kaŋnyeeri nǝn ton sai ne raita ne ɓǝrdi ma'nyah ah tǝkine tǝsal masãh ah daŋ pǝlli, za kwora ɓǝrdi ma'nyah ah na mai goŋ madǝwin sǝr Seba mo nyi nyi goŋ Salomo taa ya.
10 Za goŋ Hiram ne za goŋ Salomo woora vãm kaŋnyeeri daga Ofir ge ne ko, woora kpuu ma ɗii ne sandal tǝkine tǝsal masãh ah ge ne pǝlli ta. 11 Salomo zyeɓ cok kan ɓal ma yee ga yaŋ Masǝŋ ne kpuu ma ɗii ne sandal, ne ma yaŋ goŋ ah daŋ, so zyeɓ tǝnjuŋ zahrãa ne tǝnjuŋ mor za ma ɗǝǝ lǝŋ ta. Za kwora kpuu ma na moo pǝ sǝr Yuda taa ya. 12 Goŋ Salomo nyi fan mai goŋ madǝwin sǝr Seba mo ne 'yah ah daŋ nyi ko, fan nyi ah so kal mai goŋ madǝwin sǝr Seba mo ge nyi ko ne ɓe. So ur ne zan ah daŋ kal ge fah sǝr ahe.
Kǝ̃ǝ goŋ Salomo
(1 ZaG 10:14-29)13 Vãm kaŋnyeeri mai moo ginra nyi goŋ Salomo ne pǝzyil syii daŋ, a joŋ ton jemma gwa. 14 Kee fan mai za ma joŋ fillu, ne za ma lea fan moo soora, ne mai za goŋ sǝr Arabia tǝkine govener ma sǝr Israel moo ginra nyi ne vãm solai ne vãm kaŋnyeeri ge gŋ ya. 15 Salomo zyeɓ bal maluu ma ruu sal temere gwa ne vãm kaŋnyeeri, vaŋno ah daŋ syee vãm kaŋnyeeri ge ɓo wol ah nǝn kilo yea yea. 16 So zyeɓ bal manyee ah ma vãm kaŋnyeeri temere sai, vaŋno ah daŋ syee vãm kaŋnyeeri ge ɓo wol ah nǝn kilo vaŋno ne raita. So goŋ woo ge rǝk pǝ yaŋ ma ɗii ne Gǝ̃ǝ Liban.
17 Goŋ so zyeɓ fakal goŋ ma'man ah ne loŋ balle, so syee vãm kaŋnyeeri masãh ah ge wol ahe. 18 Fakal goŋ ah a ne cok yee ga tǝl ah yea, cok rǝk ɓal no nǝfah kǝpel ahe, syee vãm kaŋnyeeri ge ɓo wol ahe. Cok rǝk jol ah kah cok kal ah gwa daŋ, foto ɓol uu ɓo ne ɓal kah ah gwa daŋ ta. 19 Foto ɓol jemma tǝtǝl gwa no pǝ cok yee ga tǝtǝl ah sǝŋ, a kah ah gwa daŋ. Fakal goŋ ma morãi goŋ maki ah joŋ taa ya.
20 Tahsah zwan fan goŋ Salomo daŋ a ne vãm kaŋnyeeri, tahsah mai mo ɓǝr yaŋ ma ɗii ne Gǝ̃ǝ Liban daŋ a ne vãm kaŋnyeeri masãhe. Ne zah'nan goŋ Salomo a kwanra vãm solai na fan kolle. 21 Goŋ no ne dah maluu mai moo pee ga pǝ sǝr maɗǝk ne mǝ goŋ Hiram daŋ, tǝgǝǝ syii sai a syee tǝ mabii, a woo vãm kaŋnyeeri ne vãm solai ne loŋ balle, ne kpiŋni, tǝkine zahban juu masãh ah camcam gin ne ko.
22 Goŋ Salomo kal za goŋ wo sǝr daŋ ne kǝ̃ǝ tǝkine fatanne. 23 Za goŋ daŋ a gin fiira ko ka laa fatan mai Masǝŋ mo nyi ɓo nyi ko. 24 Koo zune mo tǝ gin ɓe daŋ, a gin ne fan mor jol ka nyi nyi ko: fan ma ne vãm solai, ma ne vãm kaŋnyeeri, mbǝro, fan salle, ɓǝrdi, pǝrri, tǝkine pǝr ma ɗii ne facwǝ̃ǝre. Syii daŋ a joŋra naiko.
25 Goŋ Salomo zyeɓ cok mai fan ki mo ka gak ɓeɓ ya 4.000 mor muŋta sal ah ra ne pǝr ah ra daŋ. A ne pǝr 12.000 ge rǝk ra pǝ yaŋ mai mo zyeɓra ɓo mor rǝk pǝrri, so soɓ manyeeki ah ge rǝk kah ah Jerusalem. 26 So ako ye lwaa za goŋ mai mo kaara ɓo pǝ sǝr ma kah el Efrat ne ma sǝr Filistien ŋhaa ge kan zahsyee sǝr Egiɓ taa. 27 Ne zah'nan goŋ ah mo kaani, vãm solai a yaŋ Jerusalem tǝgbana tǝsal kolle, kpuu bah a gŋ tǝgbana kpuu makolle. 28 Salomo a lea pǝr gin sǝr Egiɓ ne sǝr manyeeki ah ra.
Ɓoo fal ɓǝ kaa goŋ Salomo
(1 ZaG 11:41-43)29 Tǝcoŋ ɓǝ Salomo daga tǝtǝŋ ah ne in zah ah daŋ ɓǝ ah ŋwǝǝ ɓo pǝ ɗerewol profeto Natan ne pǝ ɗerewol profeto Ahija ma Silo, ne pǝ ɗerewol ɓǝ fakwan Iddo pa ẽe cokki, mai mo faa ɓǝ ɓo tǝ ɓǝ kaa goŋ Jeroboam we Nebat mo kaani. 30 Salomo kaa goŋ yaŋ Jerusalem tǝ za Israel daŋ syii jemma nai. 31 So wuu, ciira ko pǝ yaŋ David, wel ah Rehoboam kaa goŋ pǝ cok ahe.
