Iliyaas macha yigaabil al-malik Akhaab
1 Wa baʼad muddit ayyaam katiiriin, Allah hajja le Iliyaas fi l-sana al-taalta hana jafaaf wa gaal : «Amchi gaddim nafsak le l-malik Akhaab wa ana ninazzil matara fi wijh al-ard.» 2 Wa khalaas, Iliyaas gamma macha le yigaabil Akhaab. Wa fi l-wakit da, al-juuʼ bigi chadiid marra waahid fi madiinat al-Saamira.
3 Wa Akhaab naada khaddaamah Ubadya hu al-masʼuul fi gasrah. Wa Ubadya da khaayif ziyaada min Allah. 4 Wa wakit Izabiil marit al-malik Akhaab dammarat anbiya Allah, Ubadya chaal minhum 100 wa labbadaahum fi karaakiir. Wa gassamaahum khamsiin khamsiin wa ayyachaahum be khubza wa almi. 5 Wa Akhaab gaal le khaddaamah Ubadya : «Amchi ruukh wa chiif kulla l-uyuun al-almi wa kulla l-wudyaan al-fi l-balad. Akuun talga gechch al-niʼayyuchu beyah al-kheel wa l-bikhaal. Wa be da, maalna ma yumuut.» 6 Wa humman gassamooha le l-balad di achaan yuruukhuuha kullaha ke. Wa Akhaab macha wiheedah be derib waahid wa Ubadya kula macha wiheedah be derib aakhar.
7 Wa wakit Ubadya maachi, lamma maʼa Iliyaas fi l-derib. Wa Ubadya irifah wa wagaʼ be wijhah fi l-ard wa gaal : «Akiid inta bas sayyidi Iliyaas walla ?» 8 Wa Iliyaas radda leyah wa gaal : «Aywa, da ana. Amchi guul le siidak Akhaab : ‹Daahu Iliyaas jaayi.›» 9 Wa Ubadya gaal : «Chunu al-zanib al-ana sawweetah achaan tisallimni fi iid Akhaab le yaktulni ? 10 Nahlif be Allah al-Hayy Ilaahak wa niʼakkid leek kadar ma fi umma wa la mamlaka al-siidi ma rassal naas le yifattuchuuk foogha. Wa kan naas al-umma di wa l-mamlaka gaalo ma chaafook, yihallufuuhum lahaddi yuguulu ma ligook. 11 Wa hassaʼ, inta tuguul leyi : ‹Amchi guul le siidak : “Daahu Iliyaas jaayi.”› 12 Wa wakit ana nufuut minnak, Ruuh Allah yiwaddiik fi bakaan al-ana ma naʼarfah. Wa kan ana macheet wa khabbartah le Akhaab beek wa ma ligaak, khalaas yaktulni. Wa laakin ana abdak khaayif min Allah min ana sabi. 13 Ya sayyidi, inta ma khabbarook be l-cheyy al-ana sawweetah wakit Izabiil gaaʼide taktul fi anbiya Allah da walla ? Ana labbadt 100 min al-anbiya dool wa gassamtuhum khamsiin khamsiin fi l-karaakiir wa ayyachtuhum be khubza wa almi. 14 Wa hassaʼ, inta tuguul leyi ‹Amchi guul le siidak : “Daahu Iliyaas jaayi.”› Kan ke da, hu ma yaktulni walla ?» 15 Wa khalaas, Iliyaas radda leyah wa gaal : «Nahlif be Allah al-Hayy al-Gaadir al-ana gaaʼid naʼabudah wa niʼakkid leek kadar al-yoom bas namchi nigaabil Akhaab.»
16 Wa Ubadya macha lihigah le Akhaab wa khabbarah. Wa Akhaab macha achaan yigaabil Iliyaas. 17 Wa wakit Akhaab chaafah le Iliyaas, gaal leyah : «Da bas inta, inta al-jibt al-barjaal le Bani Israaʼiil walla ?» 18 Wa Iliyaas radda leyah wa gaal : «Ana ma jibt barjaal le Bani Israaʼiil. Laakin inta wa aayilat abuuk bas jibtuuh achaan khalleetu wasaaya Allah wa taabaʼtu ilaahaat Baʼal. 19 Wa hassaʼ da, rassil le kulla Bani Israaʼiil yaju yilimmu leyi fi jabal al-Karmal. Wa limm al-urbuʼmiya wa khamsiin anbiya hana l-ilaah Baʼal wa l-urbuʼmiya anbiya hana l-ilaaha Achiira al-gaaʼidiin yaakulu min tarabeezit Izabiil marit al-malik.»
Iliyaas wa anbiya Baʼal fi jabal Karmal
20 Wa khalaas, Akhaab rassal naadaahum le kulla Bani Israaʼiil wa lamma al-anbiya fi raas jabal al-Karmal. 21 Wa fi l-bakaan da, Iliyaas garrab le kulla l-chaʼab wa gaal : «Le mata tamchu jaay wa jaay misil jaʼabaat al-rahhaak ? Kan Allah bas al-Ilaah, taabuʼuuh ! Kan Baʼal bas al-ilaah, taabuʼuuh !» Wa laakin humman ma gidro raddo leyah kilme waahide kula.
22 Wa Iliyaas gaal leehum : «Ana wiheedi bas faddalt min anbiya Allah laakin anbiya Baʼal humman 450. 23 Khalli yijiibu leena tiiraan itneen. Wa anbiya Baʼal yiʼazzulu leehum toor waahid yadbahooh wa yigattuʼuuh wa yukhuttuuh fi raas al-hatab laakin ma yiʼoogudu foogah naar. Wa ana kula nisawwi nafs al-cheyy be l-toor al-aakhar da. Nukhuttah fi l-madbah fi raas al-hatab wa laakin ma niʼoogid foogah naar. 24 Wa intu asʼalo ilaahku wa ana kula nasʼal be usum Allah. Wa l-ilaah al-yurudd fi l-suʼaal da wa yiʼoogid al-naar, hu da bas al-Ilaah al-sahiih.» Wa kulla l-chaʼab gaalo : «Kalaamak adiil.»
25 Wa khalaas, Iliyaas gaal le anbiya Baʼal : «Aʼazulu leeku waahid min al-tiiraan dool wa jahhuzuuh intu bas al-awwal achaan intu katiiriin. Wa asʼalo ilaahku laakin ma tiʼoogudu foogah naar.» 26 Wa humman chaalo al-toor al-antooh leehum wa jahhazooh wa gammo yasʼalo be usum Baʼal min fajur lahaddi gaayle wa yuguulu : «Ya Baʼal, rudd leena !» Laakin ma fi hiss wa la radd. Wa humman gaaʼidiin yinattutu giddaam al-madbah al-addalooh.
27 Wa fi wakit al-gaayle, Iliyaas bada yichchammat fooghum wa gaal : «Kooruku be hiss foog, hu ilaah ! Akuun anchakhal walla khaayib walla saafar. Akuun hu naayim, khalli yugumm !» 28 Wa humman gammo yikooruku ziyaada. Wa misil fi aadithum, bado yijarruhu jilidhum be suyuuf wa be huraab lahaddi damm yidaffig minhum. 29 Wa wakit al-gaayle faatat, humman gammo yitnabbaʼo be usum Baʼal lahaddi l-wakit al-yigaddumu foogah hadaaya hana achiiye. Laakin humman ma ligo wa la radd wa la kilme wa la alaama.
30 Wa fi l-bakaan da, Iliyaas gaal le kulla l-chaʼab : «Garrubu leyi.» Wa kulla l-chaʼab garrabo leyah. Wa hu addal madbah Allah al-awwal haddamooh. 31 Wa Iliyaas chaal 12 hajar ale hasab adad gabaayil iyaal Yaakhuub hu al-Allah hajja leyah wa gaal : «Min al-yoom, yinaaduuk Israaʼiil.» 32 Wa be l-hujaar dool, addal madbah le Allah. Wa hawwag al-madbah be nugra al-tagdar tichiil 12 kooro almi. 33 Wa khalaas, hu rassa al-hatab wa dabah al-toor wa gattaʼah wa khattaah fi raas al-hatab. Wa baʼad da, hu gaal : «Amlo arbaʼa jiraar hana almi wa subbuuh fi l-dahiiye al-muharraga wa fi l-hatab.» 34 Wa gaal battaan : «Subbuuh marra taaniye.» Wa humman sabbooh marra taaniye. Wa gaal battaan : «Subbuuh marra taalta.» Wa humman sabbooh marra taalta. 35 Wa l-almi jara wa mala al-nugra al-muhawwige al-madbah.
36 Wa fi l-wakit al-yigaddumu foogah hadaaya al-achiiye, al-nabi Iliyaas gaal : «Ya Allah, inta Allah Rabb juduudna Ibraahiim wa Ishaakh wa Yaakhuub. Wa l-yoom, wassif le l-naas kadar inta bas Ilaah Bani Israaʼiil. Wa hasab kalaamak, ana abdak sawweet kulla l-cheyy da. 37 Ya Allah, rudd leyi. Rudd leyi achaan al-chaʼab da yaʼarif kadar inta bas al-Rabb Allah. Wa inta bas al-tigabbil al-chaʼab da aleek.»
38 Wa tawwaali, Allah nazzal naar min al-sama. Wa l-naar akalat al-dahiiye al-muharraga wa l-hatab wa l-hujaar wa l-ajaaj wa chirbat al-almi al-gaaʼid fi l-nugra. 39 Wa wakit kulla l-chaʼab chaafo al-cheyy da, wagaʼo kulluhum be wujuuhhum fi l-ard wa gaalo : «La Ilaah illa Allah ! La Ilaah illa Allah !»
40 Wa Iliyaas gaal leehum : «Karrubu kulla anbiya Baʼal wa khalli waahid minhum kula ma yinbalis.» Wa khalaas, karaboohum. Wa Iliyaas nazal beehum fi waadi Khiichuun wa dabahaahum.
Iliyaas khabbar al-malik be l-matara
41 Wa baʼad al-cheyy al-kaan da, Iliyaas gaal le Akhaab : «Amchi aakul wa achrab achaan ana gaaʼid nasmaʼ dagdaag hana matara.» 42 Wa Akhaab macha le yaakul wa yachrab. Wa laakin Iliyaas macha talaʼ fi raas jabal al-Karmal wa sajad wa dassa raasah ambeenaat rikabbah.
43 Wa baʼad da, Iliyaas gaal le khaddaamah : «Atlaʼ foog wa chiif ale l-bahar al-Abyad.» Wa khaddaamah talaʼ wa chaaf wa gaal leyah : «Ma chift cheyy.» Wa sabʼa marraat Iliyaas gaal leyah : «Amchi chiif battaan.» 44 Wa fi l-marra al-saabʼe al-khaddaam gaal : «Daahu chift sahaabaay sakhayre gadur al-kaff gaaʼide tatlaʼ min al-bahar.» Wa khalaas, Iliyaas gaal le khaddaamah : «Amchi guul le Akhaab : ‹Chidd kheelak wa amchi gubbaal al-matara ma tiwaggifak.›»
45 Wa tawwaali, al-sama bigi adlam be ziyaada min al-sahaab wa l-riih wa matara chadiide sabbat. Wa Akhaab rikib fi arabatah wa macha le hillit Yazraʼiil. 46 Wa iid Allah kaanat maʼa Iliyaas wa hu rabat sulbah wa gaaʼid yajri giddaam Akhaab lahaddi madkhal hillit Yazraʼiil.
Elias zyaŋ ne Obadias
1 Fahfal syii sai mo pǝ̃ǝ kalle, Dǝɓlii faa ɓǝ nyi Elias faɗa: Mo ge cuu suu ɓo nyi Akaɓ, me ga tǝ bam ge tǝ sǝrri.
2 Elias kal ka ga cuu suu ah nyi Akaɓ. Amma koŋ wǝ ɓo sǝr Samaria pǝ'manne. 3 Akaɓ ɗii dǝɓ ki a ɗii ne Obadias, dǝɓ ah dǝɓlii faadal yaŋ goŋ yo, a ɗuu Dǝɓlii pǝlli. 4 Comki kǝpel Jesabel kyeɓ ka ik profetoen ga lal daŋ, amma Obadias woo ra mok pǝ yii, maki ah jemma dappe, pǝ cok maki ah laŋ jemma dappe, wol ra gŋ ne farel tǝkine bii zwanne. 5 So Akaɓ faa nyi Obadias: Mo ge na ge kyãh pǝ sǝr daŋ, kah pee ne kah el daŋ, ɗah maki na ga lwaa wom gŋ ka nyi nyi pǝr tǝkine facwǝ̃ǝ no ne? Mor ka faɓal mo wuk jol man ka. 6 Woŋra cok ka ga kyãh gŋ. Akaɓ ɓaŋ fahlii maki ah kal syak ahe, Obadias laŋ ɓaŋ fahlii ki kal syak ah ta.
7 Ne cok Obadias mo ɓaŋ fahlii ganne, ge zyaŋ ne Elias. Obadias tǝ ko, so lee ge sǝŋ pel ah faa: Amo ye nyẽe ne dǝɓlii ɓe Elias? 8 Elias zyii zah ah faa: Ame yo. Mo ge faa nyi goŋ Akaɓ ame no nyeeno. 9 Amma Obadias faa: Me joŋ faɓe' fẽe ɓo ka mo soɓ me ge jol Akaɓ mor ka mo iko me pǝ wul ne? 10 'Manna, tǝgbana Dǝɓlii Masǝŋ ɓo mo no sǝŋ, kǝsyil za maki ah ne sǝr goŋ maki ah nyee mai dǝɓlii ɓe mo pepee ge ka kyeɓ mo gŋ ya kǝka. Ne cok mo faara nyi ko: Ka nyee ya ɓe, so a haa zah ne goŋ moo ne za sǝr mai mo lwaara mo gŋ ya ko. 11 Zǝzǝ̃ǝ mo faa, me ge faa nyi ko, amo no nyeeno. 12 So me zol gin wo ɓo ɓe, maki Tǝ'yak Dǝɓlii a ɓaŋ mo kal ne ko, me ka so tǝ cok ga ɓo ya, me ga faa nyi Akaɓ ako ka so lwaa mo ya, so a ga i me pǝ wulli. Amma ame, me ɗuu Dǝɓlii daga laŋ ɓe. 13 Wala faara ɓǝ fan mai me joŋ ne cok Jesabel mo ik profetoen pǝ wul nyi mo ya ne? Me woo profetoen Dǝɓlii temere, me mok ra pǝ yii jemma dappe jemma dappe, me wol ra gŋ ne farel tǝkine bii daŋ. 14 Amma zǝzǝ̃ǝ mo so tǝ faa nyi me, me ge faa nyi goŋe, amo no nyeeno. A ga i me pǝ wulli.
15 Elias zyii zah ah faa: 'Manna, tǝgbana Dǝɓlii ma ne swah daŋ mai me tǝ joŋ yeɓ ah mo no sǝŋ, tǝ'nah me ga cuu suu ɓe nyi Akaɓ. 16 So Obadias zol kal ge wo Akaɓ faa ɓǝ ah nyi ko. Akaɓ so kal ka ga zyaŋ ne Elias.
Elias pii soo ge wo Akaɓ
17 Ne cok Akaɓ mo kwo Elias, faa nyi ko: Amo pa ɓeɓ za Israel, mo ge ɓe ne? 18 Elias zyii faa nyi ko: Ame ye ka pa ɓeɓ za Israel a, amma amo ne za yaŋ pa ɓo we ye ɓeɓɓe, mor we soɓ ɓǝ faa Dǝɓlii, amo so kal tǝ syee mor masǝŋ Ba'al ra. 19 Amma zǝzǝ̃ǝ mo pepee mo tai za Israel daŋ ge wo ɓe tǝwaa Karmel, mo tai profetoen Ba'al temere nai ne jemma dappe, tǝkine profetoen Astarte temere nai mai moo renra farel ne Jesabel.
Syiŋ ma joŋ tǝ waa Karmel
20 Akaɓ pepee ɗii za Israel daŋ, tai profetoen rai daŋ ge tǝ waa Karmel. 21 So Elias uu pel za faa: We ga soɓ ɓǝ foo matǝ gwa gwa nekẽne? Dǝɓlii ye mo Masǝŋ ɓe, we syee mor ahe, amma ako ye mo Ba'al ɓe laŋ, ka we syee mor ahe. Amma za zyiira ɓǝ ki zah ah koo vaŋno ya. 22 Elias so faa nyi zana: Profeto Dǝɓlii mai mo coŋ ɓo ako ye me syak ɓe to, amma profetoen Ba'al ara temere nai ne jemma dappe. 23 Me 'yah we nyi ŋgǝǝri nyi me gwa, ka mo nǝǝra vaŋno hǝǝ kan ge tǝ cok joŋ syiŋrĩ, amma ka mo ɓoora wii mor ah ka. Ame laŋ me ga zyeɓ ŋgǝǝri maki ahe, me ga kan ga tǝ zahwii, ame ka ɓoo wii mor ah ya ta. 24 Ka we ɗii tǝɗii masǝŋ ɓiiri, ame laŋ me ga ɗii tǝɗii Dǝɓlii. Masǝŋ mai mo zyii ɓǝ ah ge ne wii ɓe, ka ako ye Masǝŋ matǝ goŋga. Za daŋ zyiira faa: Ɓǝ mai a pǝsãhe.
25 Elias so faa nyi profetoen Ba'al: We nǝǝ ŋgǝǝri ma ɓii o, ka we joŋ ne kǝpelle, mor awe pǝpãare, we ɗii masǝŋ ɓiiri, amma we ɓoo wii nyi syiŋ ka. 26 Ɓaŋra ŋgǝǝri ma ɓǝǝra, zyeɓra, so ɗiira tǝɗii Ba'al daga zah'nan ŋhaa com kǝsyitǝtǝlli, a faara: Ba'al, mo zyii zah ɓuuru. Amma laara ɓǝ faa ya, zyii ɓǝ ya. A zwǝǝra ga sǝŋ pel cok joŋ syiŋ mai mo zyeɓra ɓo. 27 Ne cok com mo ge uu kǝsyitǝtǝlli, Elias syak ra faa: We ɗii ko ne swahe, mor masǝŋ yo, maki a yea ma tǝ foo ɓǝ, wala a kal ga ma fah fakor ne? Wala kal ge ɓo gwǝǝ ne? Koo ɗah a tǝ nǝm ne? Ka mo kpiŋko. 28 Ɗiira ko ne kyaŋ pǝ'manne, ɗeara suu ɓǝǝ ne nyahe, curra suu ɓǝǝ ne zǝǝ tǝgbana zahsyiŋ ɓǝǝra, ŋhaa syim ɓǝǝ ɗuuni. 29 Ne cok com mo pǝ̃ǝ kǝsyitǝtǝlli, ɓyaŋra ɓǝ pǝlli ŋhaa dai cok joŋ syiŋ ma ne lilli, laara ɓǝ faa ki ya, zyii ɓǝ ya, laŋ cok ya.
30 So Elias faa nyi za daŋ: We tǝɓ ge wo ɓe. Za daŋ tǝɓra ge wol ah gwari. So Elias zyeɓ cok joŋ syiŋ Dǝɓlii mai mo yea 'wal ge ɓo sǝŋ. 31 Woo tǝsal jemma tǝtǝl gwa tǝgbana pãa ban wee Yakuɓ mai Dǝɓlii mo faa nyi ko: A ga ɗiira mo ne Israel. 32 Vuu cok joŋ syiŋ ne tǝsal ah pǝ tǝɗii Dǝɓlii, cii lak kah ah ryaŋ ɓoo kǝsyil ne ko, 'ah ah a meetǝr vaŋno. 33 So lǝǝ zahwii ge wo ki, ŋgoŋ ŋgǝǝri ɓaŋ sor ge tǝ zahwii ahe. So faa: We bea bii baa daŋ nai ka we sah ge tǝ syiŋ suŋwii tǝkine zahwii. Joŋra nooko. 34 So faa nyi ra: We joŋ patǝ gwa ah ɗao faɗa. So sahra patǝ gwa ahe. So faa: We joŋ sai ah ɗao. So joŋra patǝ sai ahe. 35 Bii ɗuu ryaŋ cok joŋ syiŋ cyõ, baa lak mo cii ɓo ta.
36 Cok com joŋ syiŋ ma ne lil mo ge dai o, profeto Elias tǝɓ ge gwari faa: Dǝɓlii Masǝŋ Abraham ne Isak ne Israel, mo soɓ ka za mo tǝra tǝ'nahko, amo ye Masǝŋ kǝsyil za Israel, ame ye dǝɓ yeɓ ɓo, ame joŋ fan mai daŋ tǝgbana mo faa ɓo. 37 Mo zyii zah ɓe Dǝɓlii, mo zyii zah ɓe, ka za mai mo tǝra mo Dǝɓlii, ka mo fer zahzyil ɓǝǝra. 38 So Dǝɓlii pee wii ah ge sye syiŋ ah ne zahwii ne tǝsal tǝkine vuuri, wii so zwǝ bii mai mo pǝ lak ahe. 39 Ne cok za daŋ mo kwora naiko, leara ge sǝŋ ne ɓǝrri, faara: Dǝɓlii ako ye Masǝŋ, Dǝɓlii ako ye Masǝŋ. 40 Elias faa nyi ra: We gbah profetoen Ba'al, mor ka koo vaŋno laŋ mo lwaa ǝ̃ǝ ka. Gbahra ra, Elias kal ge kah el Kison ne ra, ge ŋgom sol ɓǝǝ gŋ ge lalle.
Elias juupel mor bamme
41 So Elias faa nyi Akaɓ: Mo ge re farel tǝkine zwan bii, mor me laa bam tǝ haŋni. 42 Ne cok Akaɓ mo kal ka ga ren farel tǝkine zwan bii, Elias yee kal ge tǝwaa Karmel, ge ɗǝŋ ge tǝ sǝrri, maa tǝtǝl ah ge tǝgǝǝ ɓalle. 43 So faa nyi dǝɓ yeɓ ahe: Mo gyo, mo ẽe cok ge fah kǝ mabii ɗǝ. Dǝɓ ah kal ge ẽe cokki. So faa: Me kwo fan ki ya. Elias faa nyi ko: Mo ge na mai zahlǝŋ rǝŋ. 44 Ne zahlǝŋ rǝŋ ah dǝɓ yeɓ ah faa: Me kwo swãh bam pǝlaŋ tǝgbana pǝlam jol dǝfuu, zoo gin tǝ mabii. So Elias faa: Mo ge faa nyi Akaɓ sye: Mo zyeɓ muŋta nyi pǝr ah mo geko, mor ka bam mo cak ko ka. 45 Ne cok ah sǝ, swãh foo sǝŋ tǝnjǝŋ tǝkine zyak daŋ. Bam kal ne tan pǝ'manne. Akaɓ yee muŋta pǝr ah kal ge Jezereel. 46 Amma Dǝɓlii nyi swah nyi Elias, ɗuu kal pel Akaɓ ŋhaa ge dai Jezereel kǝpelle.
