Yuuchiiya jaddad al-muʼaahada
1 Wa tawwaali, malik Yuuchiiya naada kulla chuyuukh Bani Yahuuza wa chuyuukh Madiinat al-Khudus le yilimmu. 2 Wa baʼad da, al-malik macha beet Allah maʼa kulla naas mamlakat Yahuuza wa kulla sukkaan Madiinat al-Khudus wa rujaal al-diin wa l-anbiya wa kulla l-chaʼab min al-kubaar lahaddi l-dugaag. Wa hu gara leehum kulla l-kalaam al-fi kitaab al-muʼaahada al-ligooh fi beet Allah. 3 Wa l-malik wagaf jamb amuud beet Allah wa jaddad al-muʼaahada maʼa Allah. Waajib ayyi waahid yitaabiʼ Allah wa yahfad wasiiyaatah wa taʼliimah wa churuutah be kulla galbah wa be kulla fikrah wa yitabbig kalaam al-muʼaahada al-maktuub fi l-kitaab da. Wa kulla l-chaʼab khassado be l-muʼaahada di.
Yuuchiiya haddam bakaan al-asnaam
4 Wa l-malik amar Hilkhiiya kabiir rujaal al-diin wa rujaal al-diin al-aakhariin wa hurraas madkhal beet Allah wa gaal khalli yamurgu min beet Allah kulla l-muʼiddaat al-sanaʼoohum le ibaadat asnaam Baʼal wa Achiira wa le kulla khuwwaat al-sama. Wa khalaas, humman maragoohum barra min Madiinat al-Khudus wa harragoohum fi waadi Khidruun wa waddo al-rumaad fi Beet Iil. 5 Wa hu tarad rujaal al-diin al-khattoohum muluuk mamlakat Yahuuza le yiharrugu bakhuur fi l-bakaanaat al-aaliyiin hana l-ibaada al-fi hillaal balad Yahuuza wa hawaaleeha le Madiinat al-Khudus. Wa tarad al-naas al-yiharrugu al-bakhuur le Baʼal wa le l-harraay wa l-gamar wa l-nujuum wa le kulla khuwwaat al-sama. 6 Wa marag min beet Allah al-uud al-khazzooh le ibaadat Achiira wa waddaah barra min Madiinat al-Khudus fi waadi Khidruun wa hinaak harragah wa rihkah wa l-rumaad kamaan chattatah fi khubuur al-chaʼab. 7 Wa l-malik dammar buyuut al-naas al-bisawwu al-charmata al-gaaʼidiin fi fadaayit beet Allah. Wa fi l-bakaan da, awiin gaaʼidaat yitirran gabag le ibaadat al-ilaaha Achiira.
8 Wa baʼad da, Yuuchiiya jaab kulla rujaal al-diin al-gaaʼidiin fi hillaal balad Yahuuza. Wa hu najjas kulla l-bakaanaat al-aaliyiin hana l-ibaada al-rujaal al-diin gaaʼidiin yiharrugu fooghum al-bakhuur min Gabaʼ lahaddi Biir Sabʼa. Wa hu dammar al-bakaanaat al-aaliyiin hana l-ibaada al-fi khachum baab al-madiina wa khaassatan al-baab hana haakim al-madiina Yachuuʼ al-gaaʼid be nuss al-isra le madkhal al-madiina. 9 Wa rujaal al-diin hana l-bakaanaat al-aaliyiin hana l-ibaada ma induhum izin yigaddumu dahaaya fi madbah Allah al-fi Madiinat al-Khudus laakin induhum izin yaakulu khubza bala tawwaara maʼa rujaal al-diin akhwaanhum.
10 Wa battaan al-malik najjas al-mahrag hana Tuufa al-gaaʼid fi waadi Bani Hinnuum achaan battaan naadum ma yiharrig wileedah wa la bineeytah fi l-naar le ilaah Muulak. 11 Wa baʼʼad tamaasiil al-kheel al-khassasoohum muluuk mamlakat Yahuuza le ibaadat al-harraay. Wa tamaasiil al-kheel dool awwal khattoohum jamb madkhal beet Allah wa jamb beet al-masʼuul Natanmalik. Wa Yuuchiiya harrag al-arabaat hana ibaadat al-harraay kula. 12 Wa l-malik haddam al-madaabih al-banoohum muluuk mamlakat Yahuuza fi raas gasir malik Ahaaz wa l-madaabih al-Manassa banaahum fi l-fadaayaat al-itneen hana beet Allah. Wa baʼad haddamaahum, hu chaal al-turaab wa daffagah fi waadi Khidruun. 13 Wa hu najjas kulla l-bakaanaat al-aaliyiin hana l-ibaada al-mugaabiliin Madiinat al-Khudus be nuss al-zeene hana hajar al-Damaar. Wa l-bakaanaat dool, zamaan Suleymaan malik Bani Israaʼiil banaahum le Achtaruut al-ilaahat al-muharrama hint naas balad Seeda wa le Kamuuch al-ilaah al-muharram hana naas balad Muwaab wa le Milkuum al-sanam al-makruuh hana Bani Ammuun. 14 Wa hu rama al-hujaar al-khazzoohum wa kassar al-iidaan al-khazzoohum le ibaadat Achiira wa mala al-bakaan da be udaam al-naas.
15 Wa battaan al-malik haddam al-madbah al-fi Beet Iil wa da l-bakaan al-aali al-banaah Yarubaʼaam wileed Nabaat al-lazza naas mamlakat Israaʼiil fi l-zunuub. Wa Yuuchiiya haddam al-madbah da wa l-bakaan al-aali hana l-ibaada. Wa harrag al-bakaan al-aali wa rihikah bigi rumaad wa tachcha al-uud al-khazzooh le ibaadat Achiira. 16 Wa baʼad da, Yuuchiiya chaglab wa chaaf al-khubuur al-gaaʼidiin fi raas al-hajar fi l-bakaan da. Wa rassal naas yijiibu al-udaam min al-khubuur wa hu gamma tachcha al-udaam fi l-madbah da achaan yinajjisah. Wa l-cheyy da bigi hasab kalaam nabi Allah al-awwal gaalah. 17 Wa l-malik saʼal wa gaal : «Al-hajar al-gaaʼid nichiifah, da chunu ?» Wa naas al-hille raddo leyah wa gaalo : «Da khabur hana nabi Allah al-ja min balad Yahuuza wa hajja be l-achya al-hassaʼ inta sawweethum fi l-madbah hana Beet Iil.» 18 Wa khalaas, al-malik gaal : «Khallu al-khabur da ! Naadum ma yilammis udaam al-nabi.» Wa be misil da, ma limso udaam al-nabi da walla udaam al-nabi al-chaayib al-ja min al-Saamira kula.
19 Wa l-malik Yuuchiiya haddam kulla l-buyuut al-gaaʼidiin fi l-bakaanaat al-aaliyiin hana l-ibaada al-fi hillaal al-Saamira al-banoohum muluuk mamlakat Israaʼiil achaan yikhaddubu Allah. Wa hu dammar kulla l-buyuut dool misil sawwaah fi Beet Iil. 20 Wa fi raas madaabih hana l-bakaanaat al-aaliyiin dool, hu dabah kulla rujaal al-diin al-gaaʼidiin fi l-bakaan da wa harrag udaam al-naas. Wa baʼad da, gabbal Madiinat al-Khudus.
Naas Yahuuza ayyado iid al-Fisha
21 Wa l-malik Yuuchiiya amar kulla l-chaʼab wa gaal leehum : «Ayyudu iid al-Fisha le Allah Ilaahku hasab al-kalaam al-maktuub fi kitaab al-muʼaahada.» 22 Wa l-chaʼab abadan ma ayyado iid misil da min al-wakit al-hakamo foogah al-hukkaam al-binaaduuhum al-gudiya lahaddi kulla l-wakit al-hakamo foogah muluuk mamlakat Israaʼiil wa muluuk mamlakat Yahuuza. 23 Wa laakin fi sanit 18 hana hukum al-malik Yuuchiiya, ayyado iid al-Fisha le Allah fi Madiinat al-Khudus.
24 Wa Yuuchiiya katal al-yikallumu maʼa l-maytiin wa l-jannaaniyiin wa dammar al-asnaam wa l-tamaasiil wa kulla l-muharramaat al-gaaʼidiin fi balad Yahuuza wa Madiinat al-Khudus. Wa da achaan yihaggig kalaam al-Tawraat al-maktuub fi l-kitaab al-ligaah Hilkhiiya kabiir rujaal al-diin fi beet Allah. 25 Wa ma fi malik misil Yuuchiiya al-taabaʼ le Allah be kulla galbah wa kulla fikrah wa kulla gudurtah hasab Tawraat Muusa. Wa baʼadah ma fi malik mislah.
26 Wa be da kula, Allah ma khalla minnah khadabah al-muhrig didd mamlakat Yahuuza be sabab kulla l-fasaala al-sawwaaha Manassa diddah. 27 Wa Allah gaal : «Nibaʼʼid min giddaami mamlakat Yahuuza misil baʼʼadt mamlakat Israaʼiil. Wa nikhalli minni Madiinat al-Khudus al-madiina al-ana azaltaha wa l-beet al-ana gult foogah : ‹Da bas al-bakaan al-nukhutt foogah usmi.›»
28 Wa l-baagi min amal Yuuchiiya wa kulla cheyy al-sawwaah maktuubiin fi kitaab taariikh muluuk Bani Yahuuza. 29 Wa fi wakit hukum Yuuchiiya, Firʼoon Naku malik balad Masir gamma le yahjim malik balad Achuur be jiihat bahar al-Furaat. Wa l-malik Yuuchiiya macha gaabalah fi l-derib wa laakin wakit malik Masir chaafah, katalah le Yuuchiiya fi hillit Magiddu. 30 Wa masaaʼiilah chaalooh fi araba wa waddooh min Magiddu lahaddi Madiinat al-Khudus wa dafanooh fi khaburah. Wa chaʼab al-balad chaalooh le Yahaaz wileed Yuuchiiya masahooh wa darrajooh malik fi badal abuuh.
Yahaaz bigi malik fi Yahuuza
31 Wa Yahaaz indah 23 sana wakit bigi malik wa hakam talaata chahar fi Madiinat al-Khudus. Wa ammah usumha Hamuutal bineeyit Irmiya min hillit Libna. 32 Wa Yahaaz sawwa al-fasaala giddaam Allah misil juduudah sawwooh.
33 Wa Firʼoon Naku malik balad Masir karabah wa sajanah fi Ribla balad Hamaat wa battaan ma hakam fi Madiinat al-Khudus. Wa ziyaada min da, al-malik Naku jabaraahum le naas mamlakat Yahuuza yikaffu miiri hana 3 400 kiilo hana fudda wa 34 kiilo hana dahab. 34 Wa Firʼoon Naku darraj Aliyaakhim wileed Yuuchiiya malik fi badal abuuh Yuuchiiya wa khayyar usmah wa sammaah Yahuuyakhim. Wa kan le Yahaaz al-masjuun kamaan, waddaah Masir wa maat hinaak.
35 Wa Yahuuyakhim chaal al-miiri min naas mamlakat Yahuuza achaan yanti le Firʼoon Naku al-fudda wa l-dahab al-hu talabaahum. Wa ayyi waahid kaffa al-miiri al-khattooh foogah hasab gudurtah wa Yahuuyakhim antaah le malik Masir.
Yahuuyakhim bigi malik fi Yahuuza
36 Wa Yahuuyakhim indah 25 sana wakit bigi malik wa hakam 11 sana fi Madiinat al-Khudus. Wa ammah usumha Zabuuda bineeyit Fadaaya min hillit al-Ruuma. 37 Wa Yahuuyakhim sawwa al-fasaala giddaam Allah misil juduudah sawwooh.
Josiyas mi hulong zlap darigïd’a kAlona
(Gol 2 Sun hAm 34.29-32)1 Ata yi máma na wat, amulâ Josiyas mi yï suma nglo suma Juda-na ki suma Jerusalem-ma pet gevemu. 2 Amulâ ki suma Juda-na pet ki suma a nga kaka avo Jerusalem-ma, suma ngat buzuna, suma djok vun Alona kablaud’a pet suma nglona ki kemba a tchuk krovo kur gulumuna hi gong nga kud’ora hi Ma didinid’a. Mi ndum zla d’a kur mbaktum mba Alona mi djin vunam kurut ta a fat kur gong mambid’a avorozi pet. 3 Amulâ mi ar tchola akulo ata yam ata yima nding ma a minim á de zlad’ina, mi djin vunam ki Ma didina á tit yam vun ma he mama, yam gat mam mba tetenga ki hurun tu ki tam pet mi, á tit yam zlad’a hi vun ma djin mam ma a b’irim kur mbaktum ndatina mi. Suma pet a djin vunazi yam zla ndata mi.
Josiyas mi d’el Juda-na á kud’or alo ma hawa ya’â
(Gol 2 Sun hAm 34.3-5)4 Bugola, amulâ mi he vuna mi ma ngol ma ngat buzuna Hilkiya ki suma avunama ki suma ngat buzu suma a nga ngom vun gong nga kud’ora hi Ma didinid’ina ala a yo ahle suma kur gonga hi Ma didinid’a suma a nga le ki sunda mi Bäl ki Asera kahle suma akulona woi pet. A i ngalazi sä woi bugol azì ma Jerusalem-ma avun toliyon nda Kedron-nda, a yo butna, a im sä woi Betel.
5 Josiyas mi dik suma ngat buzuna mi fileina suma amulei suma Juda-na a tinizi á ngal dubang ma his djivid’ina yam yima nding ma kur azì ma Juda-na ki yima go ki Jerusalem-ma woyo, mi dik suma a nga ngal dubang ma his djivid’ina mi Bäl kafata ki tilâ ki tchitchiu d’a tetenga kahlena pet suma akulonina woi mi. 6 Mi pat agu ma murguli ma a pum malo d’a a yat ala Asera-d’a na woi kur gong nga kud’ora hi Ma didinid’a á i ngalam mbei bugol Jerusalem avun toliyon nda Kedron-nda, mi i b’lagam mbei a mired’em bud’um kä kaseziya, a yom a yagam sä woi yam asud’a hi suma houd’ina. 7 Josiyas mi to gongîyona hi suma gaulangâ suma a nga kur gulumuna hi gong nga kud’ora hi Ma didinid’ina woyo. Ni gongîyo suma aropma a nga tchil baru d’a a le ki sunda malo d’a a yat ala Asera-d’a kuana. 8 Bugola, Josiyas mi yï suma ngat buzuna pet suma kur azì ma ngol ma Juda-nina, mi to yima nding ma azi nga ngal dubang ma his djivid’ina kama woyo, tinï ad’ud’a avo Geba dei gak mba Berseba. Mi to yima nding ma avun agrek ma tetengâ ki ma avun agre’â hi Josue ma ngol ma hur azina ma nga avun agrek ma kala abo ma gulanina woi mi. 9 Wani suma ngat buzu suma yam yima nding mámina, mi arazi nga lovota á hahle suma ngat buzuna yam yima ngal ahle suma ngat buzuna hi Ma didinina avo Jerusalem mbi, wani a nga te navungô ma a lum bei angufina zlapa ki b’oziyozina.
10 Josiyas mi b’lak yima Tofet ma nga avun hor ra Hinom-mba, kayam sa mi ngal gorom mandjuf foze gorom mba atcha kakud’a á he ngola malo ma Molo’â d’uo d’a. 11 Mi yo akulumei suma amulei suma Juda-na a tinizi irazi vazi á le sunda mafatina woyo. Azi ni kur gongîyo suma go ki vun gonga hi Ma didinid’a go ki hur gonga hi Netan-Melek ma sundina. Mi ngal pus ma a tinim iram vam á le sunda mafatina woyo.
12 Mi to yima ngal ahle suma ngat buzu ma teteng ma amulei suma Juda-na a minim akulo yam gonga hi Ahas-sina ki ma Manase mi minim kur atrang nga mbà d’a avun gonga hi Ma didinid’ina, mi pleyêzi woi ndjandjap. Ata yi máma, mi yozi mi tchuguzi sä woi kur toliyon nda Kedron-nda. 13 Mi b’lak yima nding ma Salomon amul ma Israel-lâ mi minim avor Jerusalem d’ar abo ma ndjufâ hahina d’a B’lak sumid’a mi Astarte alo d’a ndjendjed’a hi suma Sidon-nid’a, Kemos alo ma ndjendjed’a hi suma Mowap-mina, mi Milkom alo ma ndjendjed’a hi suma Amon-nina mi. 14 Mi to ahina d’a tcheta woyo, mi kus agu ma murguli ma a pum mi Asera-na kä woyo, mi oî asok suma yam yi máma mi.
Josiyas mi d’el Israel-lâ á kud’or alo ma hawa ya’â
(Gol 2 Sun hAm 34.6-7)15 Josiyas mi b’lak yima ngal ahle suma ngat buzuna ki yima nding ma Jerobowam Nebat goroma mi minim avo Betel á zut ki Israel-lâ á le tchod’ina woyo, mi ngal yima nding máma woyo, mi mbud’um butna, mi ngal agu ma murguli ma a pum mi Asera-na woi mi.
16 Ata yi máma Josiyas mi pret iram blogom mi we asud’a yam yima ndingâ akulo, mi ge sunda a yoï asok suma kur zul ndatina, a ngalam yam yima ngal ahle suma ngat buzu máma á mbud’um ndjendjed’a d’igi ma djok vuna hi Ma didinina mi de woi avok na. 17 Josiyas mi djop ala: Ahina d’a an wat sä mola wanda ni d’a me ge?
Suma kur azì mámina a hulong dum ala: Nasud’a hi ma djok vun Alona ma tcholï Juda-na, ni sama de zlad’a yam ahlena pet suma ang ndagazi ini yam yima ngal ahle suma ngat buzu mámina.
18 Ata yi máma Josiyas mi dazi ala: Agi aragi asu ndata! Ar sa mi do aso’â hi ma djok vun Alona máma d’i! Kayam ndata, azi ar asok máma woi zlapa kaso’â hi ma djok vun Alona ma tcholï Samari-na mi.
19 Josiyas mi to gongîyo suma ata yima nding suma a minizi kur azì ma nglo ma Samari-na suma amulei suma Israel-lâ a minizi á zal hur Ma didina woi hina dedege d’igi mi to suma Betel-lâ woi na mi. 20 Mi ngat suma ngat buzu suma a nga le sunda yam yima nding ma teteng mámina, mi ngalazi akulo yam yima ngal ahle suma ngat buzu ma teteng máma, mi ngal asok suma dingâ yam yi máma mi. Bugola, mi hulong avo Jerusalem.
Juda-na a le vun til ma Pa’â
(Gol 2 Sun hAm 35.12 18-19)21 Amulâ Josiyas mi he vuna mi suma pet ala: Agi lagi vun til ma Pa’â á he ngola mi Ma didina Alo magina d’igi mbaktum mba Alona mi djin vunam kura ti de na. 22 Tinï ad’ud’a kur atchogoid’a hi nglo suma a nga tak lovota mi Israel-lîna d’oze dedei d’a amuleina a nga te yam Israel-lîd’a kamulei suma a nga te yam suma Juda-nid’a, suma Juda-na a le nga vun til ma Pak ma hina na yazi tu d’i. 23 A le vun til ma Pak máma á he ngola mi Ma didina avo Jerusalem, ni kur biza d’a dogo yam klavandi d’a Josiyas nga mi tamulid’a.
Amul la ted’a dabid’a hi Josiyas-sa
(Gol 2 Sun hAm 35.20-272 36.1)24 Wani Josiyas mi b’lak suma a nga djop ki suma azuleina ki suma a nga de zlad’a yam vama nga mbana ki filei mazi ma a yum ala terafima ki filei ma tetengâ kahle suma ndjendje suma a nga kur ambas sa Juda-d’a ki suma avo Jerusalem-ma woi pet. Ni hina ba, mi ge yam kä ad’u zlad’a hi Gata d’a a b’irit kur mbaktum mba ma ngol ma ngat buzuna Hilkiya mi fat kur gong nga kud’ora hi Ma didinid’id’a. 25 Amul ma avok Josiyas soze ma blogom ma he tam mi Ma didina ki hurum tu ki muzagam pet kad’engêm pet á tit yam Gata hi Moise-sa pet d’igi mam na na nga d’i.
26 Hina pet pî, Ma didina hurum mi zal ngola heî yam suma Juda-na, mi vat nga hurum mbei d’i, kayam ahle suma pet suma amulâ Manase mi lazina a zalam hurum ngola heî. 27 Ma didina mi dala: An mba ni dik suma Juda-na woi avoron d’igi an dik Israel-lâ woi avoron na mi. An mba ni ge Jerusalem azì ma an manama ki gong nga ngol la an djin vunan kat ala: Ni kua ba, an mba ni tak simiyên ndeyo d’a woyo.
28 Sunda hi Josiyas sa ara kahle suma mi lazina pet, a b’irizi nga kä kur Mbaktum mba de zlad’a yam Sunda hAmulei suma Juda-nid’a. 29 Kur atchogoi mamba, Faron Neko amul ma Ezipte-na mi i ki azigar mama avun alum ma Efrat-na á ndjun amul ma Asiri-na. Wani amulâ Josiyas mi min ndi, mi ngavam vunam á durâ. Kid’a Faron mi wumba, mi tchum Megido. 30 Azungeî mama a hlumï mad’am ki pusâ Megido, a mbam Jerusalem, a tozom kur zul mamba. Bugola, suma Juda-na a hle goroma Jowahas, a vom mbulâ kamu, a tinim amula balum abuma.
AMULEI SUMA JUDA SUMA A TAMULA BUGOLÂ
Jowahas mi tamula yam Juda-na
(Gol 2 Sun hAm 36.2-4)31 Kid’a Jowahas mi kak amulid’a, bizamî dok mbà yam hindi. Mi tamula avo Jerusalem tilâ hindi. Asum a yat ala Hamutal ni Jeremi ma Libina-na goromba. 32 Jowahas mi le sun nda tcho d’a lara ge pet avok Ma didina d’igi abuyom ngolo na. 33 Faron Neko mi vum mi djinim ki kindjingâ avo Ribla yam andaga d’a Hamat-ta, kayam mi tamula avo Jerusalem mbuo d’a. Ata yi máma Faron Neko mi tin tara yam suma kur ambasina kawei ma hapma tonna hindi, lora kilona dok hindi mi. 34 Faron Neko mi pat Eliyakim Josiyas goroma, mi vragam amula balum abumu, mi djogom simiyêm ala Jojakim. Wani Jowahas mam i ki sed’em Ezipte, mi mit sä kua. 35 Jojakim nga mi tar kawei ma hapma ki lora kur leu mamba d’igi Faron Neko mi ngazizi kazi na; nge nge pî mi he mamba, Jojakim mi hat mi Neko.
Jojakim mi tamula yam Juda-na
(Gol 2 Sun hAm 36.5-8)36 Kid’a Jojakim mi kak amulid’a, bizamî dok mbà yam vahl. Mi tamula avo Jerusalem bizad’a dogo yam tu. Asum a yat ala Zebuda ni Pedaya ma Ruma-na goromba. 37 Jojakim mi le sun nda tchod’a avok Ma didina d’igi abuyom ngolo na.
