Abiimalik bigi malik fi Chakiim
1 Wa Abiimalik wileed Yarbaʼal macha Chakiim le yalga akhwaan ammah wa kulla aayilat abu ammah. Wa gaal leehum : 2 «Guulu le kulla sukkaan Chakiim : ‹Akheer yahkumuuku 70 hukkaam kulluhum min awlaad Yarbaʼal aw yahkimku raajil waahid bas ? Wa aʼarfu kadar ana da min dammuku wa lahamku.›»
3 Wa akhwaan ammah kallamo kulla kalaam Abiimalik le sukkaan Chakiim wa humman dawwarooh achaan gaalo ambeenaathum : «Hu da akhuuna.» 4 Wa humman antooh 70 hajar fudda min beet ilaahhum Baʼal Bariit le Abiimalik. Wa be l-fudda di, hu ajjar naas ma naafʼiin wa rabbaatiin duruub le yitaabuʼuuh. 5 Wa hu gabbal le beet abuuh fi Ufra wa katal kulla akhwaanah iyaal abuuh Yarbaʼal, humman al-sabʼiin, kulluhum fi hajar waahid. Wa illa Yuutaam al-sakhayyar wileed Yarbaʼal faddal minhum achaan hu da allabbad. 6 Wa kulla sukkaan Chakiim wa kulla chaʼab Beet Millu macho le l-chadara al-kabiire al-gaaʼide jamb al-hajar al-khazzooh fi Chakiim. Wa hinaak darrajo Abiimalik malik.
Hije hana Yuutaam
7 Wa wakit khabbaro Yuutaam, hu macha talaʼ fi raas jabal Gariziim wa sarakh be hiss aali wa gaal : «Asmaʼooni, ya sukkaan Chakiim, wa l-Rabb kula yasmaʼku. 8 Yoom min al-ayyaam, kulla chadar al-khaaba gammo le yamsaho wa yidarruju leehum malik wa gaalo le chadar al-zaytuun : ‹Abga foogna malik.› 9 Wa chadar al-zaytuun gaal : ‹Hal nikhalli dihni al-be sababah al-Rabb wa l-naas kula chakarooni wa namchi nabga kabiir fi l-chadar walla ?› 10 Wa chadar al-khaaba gaalo le chadar al-tiin : ‹Taʼaal wa abga foogna malik.› 11 Wa chadar al-tiin gaal : ‹Hal nikhalli tuʼumti al-haluuwe wa ma nalda fawaakihi al-haluwiin wa namchi nabga kabiir fi l-chadar walla ?› 12 Wa chadar al-khaaba gaalo le chadar al-inab : ‹Taʼaal wa abga foogna malik.› 13 Wa chadar al-inab gaal : ‹Hal nikhalli asiiri al-yafrah beyah al-Rabb wa l-naas wa namchi nabga kabiir fi l-chadar walla ?› 14 Wa khalaas, kulla chadar al-khaaba gaalo le l-chadar al-indah chook : ‹Taʼaal wa abga foogna malik.› 15 Wa l-chadar al-indah chook gaal leehum : ‹Kan sahiih ke intu tidooru tamsahooni wa tidarrujuuni malik foogku da, taʼaalu agoodu tihti fi dulli. Wa laakin kan abeetu kamaan, tamrug naar minni wa taakul arz Lubnaan.›»
16 Wa Yuutaam gaal battaan : «Hassaʼ, ya sukkaan Chakiim, wakit darrajtu Abiimalik malik, hal darrajtuuh be l-hagg wa l-adaala ? Wa hal sawweetu al-kheer maʼa Yarbaʼal wa aayiltah walla ? Wa hal fakkartu fi l-cheyy al-hu sawwaah leeku ? 17 Abuuyi haarab fi chaanku wa dassa nafsah fi l-khutuura wa najjaaku min al-Midyaaniyiin. 18 Wa l-yoom, intu gammeetu didd aayiltah wa kataltu awlaadah al-sabʼiin fi hajar waahid. Wa Abiimalik wileed sirriiytah bas darrajtuuh malik fi sukkaan Chakiim achaan hu akhuuku. 19 Wa kan al-yoom intu gammeetu maʼa Yarbaʼal wa maʼa aayiltah be l-hagg wa l-adaala, khalaas afraho be Abiimalik wa khalli Abiimalik kula yafrah beeku. 20 Wa kan abeetu kamaan, khalli naar tamrug min Abiimalik wa taakul sukkaan Chakiim wa chaʼab Beet Millu. Wa khalli naar tamrug min sukkaan Chakiim wa chaʼab Beet Millu wa taakul Abiimalik.»
21 Wa khalaas, Yuutaam jara wa macha le hillit Biir wa sakan hinaak baʼiid min akhuuh Abiimalik.
Chaʼab Chakiim gammo didd Abiimalik
22 Wa Abiimalik hakam fi Israaʼiil muddit talaata sana. 23 Wa baʼad da, al-Rabb rassal ruuh fasle jaabat khilaaf ambeen Abiimalik wa sukkaan Chakiim wa humman gammo khaanooh. 24 Wa be sabab dimmit awlaad Yarbaʼal al-sabʼiin, al-ikhaab wagaʼ fi raas akhuuhum Abiimalik al-katalhum wa fi raas sukkaan Chakiim al-lazzooh fi l-katil. 25 Wa sukkaan Chakiim gammo yarbutu leyah kamiin fi ruuse al-jibaal wa yaglaʼo khumaam kulla l-naas al-yiʼaddu beyah. Wa khalaas, jo khabbaro Abiimalik.
26 Wa yoom waahid, raajil waahid al-binaaduuh Gaʼal wileed Aabad ja maʼa akhwaanah fi Chakiim wa sukkaan Chakiim aamanooh. 27 Wa l-sukkaan marago fi l-kadaade wa gataʼo jineenaathum hana l-inab wa asarooh wa sawwo aazuuma. Wa macho le beet ilaahhum wa akalo wa chirbo wa laʼano Abiimalik. 28 Wa Gaʼal wileed Aabad gaal : «Abiimalik hu yaatu lahaddi aniina naas Chakiim nagoodu tihtah ? Hu wileed Yarbaʼal bas wa l-masʼuul fi l-hille di, hu Zabuul. Nagoodu tihit zurriiyit Hamuur abu Chakiim. Maala nidooru nagoodu tihit hukum Abiimalik ? 29 Kan kulla l-naas aamano beyi, ana nitarrif Abiimalik. Wa nuguul le Abiimalik : ‹Limm askarak wa amrug le l-harib !›»
30 Wa Zabuul haakim al-hille ziʼil zaʼal chadiid wakit simiʼ kalaam Gaʼal wileed Aabad. 31 Wa hu rassal naas be sirr le yikhabburu Abiimalik wa gaalo leyah : «Daahu Gaʼal wileed Aabad wa akhwaanah jo fi Chakiim wa gawwamo kulla naas al-hille diddak. 32 Wa hassaʼ da, gumm be l-leel, inta wa askarak wa amchi arbut leehum kamiin fi l-kadaade. 33 Wa be fajur wakit al-harraay tatlaʼ, amchi wa ahjim al-hille. Wa wakit Gaʼal wa l-naas al-maʼaayah yamurgu le yihaarubuuk, khalaas sawwi foogah ayyi cheyy al-tidoorah.»
34 Wa Abiimalik wa kulla askarah gammo be l-leel wa angasamo ale arbaʼa majmuuʼaat wa rabato kamiin gariib le hillit Chakiim. 35 Wa Gaʼal wileed Aabad marag wa wagaf fi khachum baab al-hille. Wa khalaas, Abiimalik wa askarah marago min bakaanaathum al-rabato fooghum kamiin. 36 Wa wakit chaafhum, Gaʼal gaal le Zabuul : «Daahu rujaal gaaʼidiin yiddallo min al-jibaal.» Wa laakin Zabuul gaal leyah : «Da dull hana l-jibaal bas wa inta tahsibah naas.» 37 Wa Gaʼal gaal battaan : «Daahu naas gaaʼidiin yiddallo min al-jabal al-fi usut wa fi aakhariin kula jaayiin be derib chadarat al-Chawwaafiin.» 38 Wa Zabuul gaal leyah : «Ween kalaamak al-inta awwal hajjeetah ? Awwal inta ma gult : ‹Abiimalik hu yaatu lahaddi aniina nagoodu tihtah ?› Wa daahu al-naas al-inta hagartuhum. Hassaʼ da, amrug wa haaribhum !» 39 Wa khalaas, Gaʼal marag fi raas sukkaan Chakiim wa haarab Abiimalik. 40 Wa laakin Abiimalik annasar fi Gaʼal wa taradah giddaamah lahaddi khachum baab al-hille wa naas katiir maato. 41 Wa baʼad da, Abiimalik macha gaʼad fi Aruuma. Wa Zabuul tarad Gaʼal wa akhwaanah wa ma yikhalliihum yaskunu fi Chakiim.
42 Wa fi l-yoom al-taani, chaʼab Chakiim macho fi ziraaʼithum wa Abiimalik simiʼ be l-khabar da. 43 Wa Abiimalik chaal askarah wa gassamaahum ale talaata majmuuʼaat wa rabat kamiin fi l-kadaade. Wa wakit chaafo al-chaʼab marago min al-hille, al-askar gammo didduhum wa kataloohum. 44 Wa Abiimalik wa l-majmuuʼa al-maʼaayah macho karabo khachum baab al-hille wa gaʼado foogah. Wa l-majmuuʼteen al-aakhariin hajamo kulla l-naas al-gaaʼidiin fi l-ziraaʼa wa kataloohum. 45 Wa tuul al-nahaar da, Abiimalik gaaʼid yihaarib fi l-hille wa baʼad da, chaalha. Wa katal kulla l-chaʼab wa dammar al-hille wa sabba fi bakaanha mileh.
46 Wa wakit kulla rujaal Migdal Chakiim simʼo al-khabar da, humman macho allabbado fi l-nugra al-gaaʼide tihit beet al-ibaada hana Iil Bariit. 47 Wa jo khabbaro Abiimalik kadar kulla rujaal Migdal Chakiim lammo bakaan waahid. 48 Wa khalaas, Abiimalik wa kulla askarah talaʼo fi jabal Salmuun. Wa Abiimalik chaal faas wa gataʼ firiʼ yaabis wa khattaah fi kitfah wa gaal le askarah : «Ajala, sawwu misil ana sawweetah.» 49 Wa ayyi waahid min askarah gataʼ firiʼ yaabis wa taabaʼo Abiimalik. Wa humman khatto al-furuuʼ dool fi khachum al-nugra di wa tachchooha. Wa kulla naas Migdal Chakiim al-gaaʼidiin fi lubb al-nugra di maato, awiin wa rujaal adadhum gariib 1 000.
Moot Abiimalik
50 Wa baʼad da, Abiimalik chaal derib hillit Tiibis wa haasarha wa chaalha. 51 Wa fiyah gasir gawi fi ust al-hille wa kulla l-sukkaan, awiin wa rujaal, dakhalo foogah. Wa baʼad saddo al-baab, talaʼo fi raas al-gasir. 52 Wa Abiimalik ja hajam al-gasir al-gawi da. Hu ja gariib le baabah achaan yitichchah. 53 Wa khalaas, mara waahide zaragat Abiimalik be murhaaka wa kassarat raasah. 54 Wa tawwaali, Abiimalik naada al-sabi al-chaayil leyah silaahah wa gaal leyah : «Sill seefak wa aktulni achaan ma yuguulu : ‹Mara bas katalatah.›» Wa l-sabi taʼanah wa hu maat. 55 Wa wakit rujaal Bani Israaʼiil chaafo Abiimalik maat, ayyi waahid macha beetah.
56 Wa l-Rabb gabbal fi raas Abiimalik al-fasaala al-hu sawwaaha le abuuh wakit katal akhwaanah al-sabʼiin. 57 Wa l-Rabb gabbal fi raas sukkaan Chakiim kulla l-fasaala al-humman sawwooha. Wa be misil da, al-laʼana al-laʼanaahum beeha Yuutaam wileed Yarbaʼal kula lihgathum.
A tin Abimelek amula avo Sikem
1 Abimelek Jerubäl goroma mi i Sikem avo hi ndjoziyom asum simiyêd’u, mi dazi ala: 2 Agi dagi mi suma nglo suma Sikem-ma pet ala: Na ni ni djivid’a tala Jerubäl grom suma dok kid’iziyana a tamula kagi ki zla tazi ped’u d’a zu? D’oze sama tuna mi tamula kagi ni mam zu? Agi djib’eregiya, an ni hliwigiya!
3 Ndjoziyom a i de zla mamba mi suma nglo suma Sikem-ma. Huruzi ve zlad’a hi Abimelek-ka, a dala: Mam mi suma meid’a. 4 Azi hum bege d’a hap pa a yod’ï kur gong nga kud’ora hi Bäl-Berit-ta. Mi wurak ki suma hawa ya’â ki suma bei wäd’u zlad’a ba na; a i ad’umu.
5 Mi hulong avo habum avo Ofra, mi tchi b’oziyom suma Jerubäl gromina dok kid’iziya yam ahina d’a tud’a. Ma gorâ tu, a yum ala Jotam, mi prut teyo, kayam mi ngei tamu. 6 Suma avo Sikem-ma ki suma avo Milo-na pet a tok taziya, a mba tin Abimelek amula go kagu sen ma nga Sikem-ma.
Zla d’a d’ogola hi Jotam-mba
7 Jotam mi huma, mi i djak akulo yam ahina d’a Garizim-mba yat ta ked’iwurenga, mi er ad’um akulo, mi dazi ala: Agi suma nglo suma Sikem-ma, agi humunu, ar Alona mi humugi mi!
8 Bur tu, aguna mi i á tin ndrama amula kamu. Mi de magu olifâ ala: Ang mbeï tamula kamiya! 9 Wani agu olifâ mi dazi ala: An ni ar mbulun ma a he ki ngola mAlona ki sumina woi ta ba, ni i talal akulo yam agu ma dingâ zu?
10 Agu máma mi de mi tuluma ala: Ang mbeï tamula kamiya! 11 Wani tuluma mi hulong de magu máma ala: An ni ar adjib’et manda ki vut man nda djivi d’a kala woi ta ba, ni i talal akulo yam agu ma dingâ zu?
12 Agu máma mi de mi guguzlud’a ala: Ndak mbeï tamula kamiya! 13 Wani guguzlud’a ti hulong dum ala: An ni ar süm man ma le Alona ki suma tazi djivid’ina woi ta ba, ni i talal akulo yam agu ma dingâ zu?
14 Bugola, aguna ki zla tam pet mi de maweid’a ala: Ndak mbeï tamula kamiya! 15 Wani aweid’a ti de maguna ala: Le agi minin-ngi ni ki hur ma tuna á tinin amula kagiya ni, agi mbeï ngeyegi ad’u anguzanu. Le d’uo ni, akud’a mba d’i tcholï ngala aduk aweid’a, mba d’i ngal agu sedre ma Liban-na woyo!
16 Ki tchetchemba, agi lagi ni sunda ki hur ma tuna ki gagazid’a ba, agi tinigi Abimelek amula wan zu? Agi lagi ni djivid’a mi Jerubäl ki sum mama wan zu? Agi lagi ni sunda ndak yam sun nda mam lata wana zu? 17 Kayam abun mi dur ayîna kagiya, mi he tam mbei avun ayîna, mi prud’ugi woi abo suma Madiyan-na. 18 Gola! Ini agi tchologi djangûna ki suma habuna, agi tchagi grom suma dok kid’iziyana yam ahina d’a tud’a, agi tinigi Abimelek abun amam mba gora gorotna amula yam suma Sikem-ma kayambala mam mi suma magid’a d’a. 19 Le agi lagi hina kur bur máma ni ki hur ma tuna ki gagazid’a mi Jerubäl ki sum máma ni, Abimelek mi lagi tagi djivid’a, agi tagi pî lum tam djivid’a mi. 20 Wani le hina d’uo ni, ar akud’a ti ndeï ata Abimelek, ti ngal suma Sikem-ma ki suma avo Milo-na, ti ngal Abimelek kei mi.
21 Jotam mi nde mi ringâ, mi i Ber, mi i kak sä kua, kayam nga mi le mandarâ abo wiyema Abimelek.
Suma Sikem-ma a tchol huneîd’a ki Abimelek
22 Abimelek mi tamula yam Israel-lâ bizad’a hindi. 23 Ata yi máma Alona mi sunï muzuk ma ka ira aduk Abimelek ki suma Sikem-ma. Suma Sikem-ma a nde mbut ir Abimelek. 24 A hulong ki murud’um mba mi lat ki Jerubäl grom suma dok kid’iziyana tala buzuwazi mi hulong yam wiyezina Abimelek ma tchazina d’a, yam suma Sikem suma a ndjunum á tchi b’oziyomina mi. 25 Suma Sikem-ma a tchuk suma, a burum kä yam ahinad’a yat ta ked’iwurenga, a nga yo ahlena hi suma a nga kal kur lovot ndatina. Wani a mba de zla ndata mi Abimelek.
26 Gal Ebet goroma mi mba ki b’oziyoma avo Sikem; suma Sikem-ma huruzi vumu. 27 A buzuk a i abagei a dut vut guguzlu mazid’a, a mired’ed’u, a lü vun tilâ, a tchuk kur gonga halo mazinid’a, a nga te, a nga tche, a nga de zla d’a tchod’a yam Abimelek.
28 Gal Ebet goroma mi dazi ala: Abimelek ni nge ko ba, ei suma Sikem-ma lum sunda ge? Mam mi Jerubäl goroma d’uo zu? Zebul ni mam ma te yamba d’uo zu? Agi lagi sunda ni mi Hamor Sikem abumu! Ni kayam me ba, ei lei sunda mi Abimelek ke? 29 Ladjï sa mi tinin ngola yam suma Sikem-ma ni tä ni! An mba ni zut Abimelek kä woyo! An mba ni de mi Abimelek ala: Ang min azigar mangâ! Ang ngavanï durâ!
30 Zebul ma te yamba hur azinina, mi hum zla d’a Gal Ebet goroma mi data, hurum zal ngola. 31 Mi ge sunda gumun ata Abimelek, mi dum ala: Ang gola! Gal Ebet goroma ki b’oziyoma a mba nga avo Sikem, a nga zut suma hur azinina ala a tchol djangûna ki sed’engû. 32 Ki tchetchemba, ang ki suma a nga zlapa ki sed’engâ, agi tchologi andjege d’a wanda, i burugi kä abageya. 33 Avin yorogo ata yima afata ti deîna, ang mba nde suma kur azinina durâ. Ata yima Gal ki sum mama a mba buzuk á durungâ, ang le vama hurung minima ki sed’emu.
34 Abimelek azi ki suma a nga zlapa ki sed’ema pet, a wal tazi kä ad’u adesâ fid’i, a i bur kä huyok azì ma Sikem-ma. 35 Gal Ebet goroma mi ndeï woi mi tchol avun azina. Abimelek azi ki suma a nga zlapa ki sed’ema a buzugï woi ata yima azi bur kuana. 36 Gal mi we suma, mi de mi Zebul ala: Gola! Suma a nga tchugï asezi kä yam ahinad’a.
Zebul mi hulong dum ala: Nangus ahinad’a ba, ti lobong d’igi suma hina wana!
37 Gal mi dala: Gagazi, ni suma ba, a tchugï asezi kä kur azina. Adesâ hi azigarîna a hle lovot ta ad’u agu sen ma a tuwal fileina kuana wana!
38 Zebul mi hulong dum ala: Zla d’a ang dat fatid’a, ti nga ni lara ge? Ang dami ala: Abimelek ni nge ko ba, ei lum sunda ge d’uo zu? Ni suma ang golozi isâ d’uo zu? Ki tchetchemba, ang i atam durâ da’!
39 Gal mi ge tam avok suma Sikem-ma, mi nde dur Abimelek. 40 Abimelek mi kal kamu, mi ring avoromu. Suma ablaud’a a fe mbuleina, a bo kä didi, gak a mbaza avun azina. 41 Abimelek mi i kak Aruma. Zebul mi dik Gal ki b’oziyoma woi avo Sikem, kayam a kak kua d’uo d’a.
42 Tcha ndjivinda suma Sikem-ma a buzuk a i abageya; suma a i de zla ndata mi Abimelek. 43 Mi yo azigar mama, mi walazi kä ad’u adesâ hindi, a i bur kä abageya. Ata yima mi we suma a buzugï woi hur azinina, mi tchol mi duruzi mi tchaziya. 44 Abimelek kades suma a nga ki sed’ema a i ndjar avun azina. Ades suma a ar mbàna, a ndja abozi yam suma a nga abageina, a tchaziya. 45 Abimelek mi dur suma hur azina ki falei ndata baba, mi hlazina, mi tchi suma kurâ, mi to azina kä woyo, mi yak ndjuvuna kam mi.
46 Kid’a suma Sikem suma a nga kaka kur gong nga fiyak ka ngol la ndjola a hum zla ndatid’a, a i ngei tazi kur zul la a minit kä ad’u gonga hi Bäl-Berit-ta. 47 A i de mi Abimelek ala suma Sikem-ma a ngei nga tazi kä kur zul ndata. 48 Ata yi máma Abimelek ki suma a nga zlapa ki sed’ema pet, a djak akulo yam ahina d’a Salmon-nda. Abimelek mi hlandjetna abomu, mi ka abo aguna, mi gum kelemu, mi de mi suma a nga zlapa ki sed’ema ala: Agi wagi vama an luma; agi b’ad’agi tagi á lagi hina mi. 49 Suma pet nge nge pî mi ka abo aguna abomu, a i ad’u Abimelek. A i tchuk abo agu máma kä avun zul ndata, a ngal suma a nga kur zul ndatina woyo. Ni hina ba, a tchi suma Sikem suma a nga kaka kur gong nga fiyak ka ngol la ndjolina woyo. Suma ablawazi pet, andjofâ karopma a ni go ki dubu.
Matna hi Abimele’â
50 Ata yi máma Abimelek mi i á dur azì ma Tebes-sâ. Mi nguyumu, mi hlumu. 51 Wani gong nga fiyak ka ngol la ndjola, ti nga hur azì ma ngolâ. Suma pet andjofâ karopma zlapa ki suma nglo suma hur azinina, a ngei tazi kua. A duk vuna, a djak akulo yam dudura hi gong ndatid’a. 52 Abimelek mi i gak avun gong ndata, mi ndat durâ, mi hud’ï avun gonga á dot akud’a. 53 Ata yi máma atchad’a ti hleî gor ahina d’a lutna, ti ge ki Abimelek yamu, ti wagam yam mbeyo. 54 Ata yi máma na wat, mi yi gor azong ma nga mi zi ahle mam suma sinina, mi dum ala: Ang pat mbigeu mang nga fiyaka, ang tchanu! Ar a davin kan ala atchad’a ba, ti tchanu d’i. Gor azong mama mi tchogom mi tchumu. 55 Kid’a Israel-lâ a wala a tchi wa Abimelegu d’a, nge nge pî mi hulong mi i avo hatamu.
56 Ni hina ba, Alona mi hulong tcho d’a Abimelek mi lat mabum mi tchi b’oziyom suma dok kid’iziyanid’a kamu. 57 Alona mi hulong tcho d’a suma Sikem-ma a lata kazi mi. Mi ndak vun vun ma ge ma Jotam Jerubäl goroma mi gazizina mi.
