Malikat Saba zaarat Suleymaan
1 Wa malikat balad Saba simʼat be l-kalaam al-gaaʼidiin yihajjuuh fi Suleymaan. Wa hi jaat fi Madiinat al-Khudus be naas katiiriin wa jumaal chaayliin itir wa dahab katiir wa hujaar khaaliyiin. Jaat le tijarribah le Suleymaan be gaddimiin suʼaalaat gaasiyiin. Wa wakit wassalat bakaan Suleymaan, hi hajjat leyah be kulla cheyy al-indaha fi galibha. 2 Wa l-malik Suleymaan radda leeha fi kulla l-suʼaalaat al-gaddamathum leyah. Wa ma fi suʼaal waahid al-bigi leyah gaasi al-ma gidir radda foogah.
3 Wa malikat balad Saba chaafat hikmat Suleymaan wa l-gasir al-hu banaah 4 wa l-akil al-fi raas tarabeeztah wa l-maskan hana masaaʼiilah wa nizaam khidmithum wa l-lubaas hana l-naas al-yantu al-akil wa l-charaab wa l-ataba al-yatlaʼo beeha le beet Allah. Wa hi alʼajjabat bilheen wa ma gidrat tuguul cheyy.
5 Wa khalaas, gaalat le l-malik : «Al-cheyy al-simiʼtah min baladi al-bukhuss kalaamak wa hikmatak da sahiih. 6 Wa ana ma saddagt be l-kalaam al-gaalooh foogak illa baʼad jiit wa chiftah be eeni. Wa daahu nuss hikmatak kula ma khabbarooni beyah ! Hikmatak ziyaada min kulla cheyy al-ana simiʼtah. 7 Mabruuk le naasak wa le masaaʼiilak al-daayman gaaʼidiin maʼaak wa yasmaʼo hikmatak. 8 Baarak Allah Ilaahak al-ridi beek wa khattaak malik fi kursiih le takhdim le Allah Ilaahak. Wa Ilaahak sawwa misil da achaan hu yihibb Bani Israaʼiil wa yidoor humman yagoodu ila l-abad. Wa fi chaan da bas, hu khattaak malik fooghum le tahkim be l-hagg wa l-adaala.»
9 Wa baʼad da, al-malika hana balad Saba antat le l-malik ziyaada min 4 000 kiilo hana dahab wa itir katiir wa hujaar khaaliyiin kula. Wa abadan ma fi itir ziyaada min al-itir al-jaabatah al-malika hana Saba le l-malik Suleymaan.
10 Wa ziyaada min da, khaddaamiin Hiiraam wa khaddaamiin Suleymaan al-gaaʼidiin yijiibu dahab min Ufiir jaabo hatab al-sandal wa hujaar khaaliyiin kula. 11 Wa be hatab al-sandal da, al-malik sawwa khachab le beet Allah wa le gasrah hu kula. Wa sawwa beyah jigindiiye wa amsibeybe le l-khannaayiin. Wa gubbaal da, abadan ma chaafo cheyy misil da fi balad Yahuuza. 12 Wa l-malik Suleymaan antaaha le malikat balad Saba kulla cheyy al-hi dawwaratah wa talabatah minnah. Wa da, ziyaada min al-cheyy al-hi jaabatah le l-malik. Wa baʼad da, al-malika gabbalat baladha maʼa masaaʼiilha.
Maal Suleymaan wa hikmatah
13 Wa wazin al-dahab al-yijiibuuh le Suleymaan fi kulli sana yisaawi ziyaada min 22 000 kiilo. 14 Wa da bala l-maal al-yalgaah min al-naggaaliin wa l-tujjaar. Wa kulla muluuk al-Arab wa hukkaam al-balad yijiibu dahab wa fudda le Suleymaan. 15 Wa l-malik Suleymaan dagga 200 darag kubaar hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 850 jineeh. 16 Wa dagga battaan 300 darag dugaag hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 400 jineeh. Wa l-malik khattaahum fi beetah al-sammooh Khaabat Lubnaan.
17 Wa l-malik sanaʼ kursi kabiir hana aaj wa masahah be dahab saafi. 18 Wa l-kursi da, indah sitte ataba hana dahab al-yatlaʼo beehum wa gaʼʼaada hana dahab giddaam al-kursi. Wa l-kursi zaatah, sawwo leyah iideen be jaay wa jaay. Wa sanaʼo timsaal hana diidaan itneen wa khattoohum be nuss al-zeene wa nuss al-isra le l-kursi. 19 Wa 12 diidaan aakhariin waagfiin be jaay wa jaay le l-atabaat al-sitte dool. Wa abadan ma sawwo cheyy misil da fi ayyi mamlaka.
20 Wa kulla l-kiisaan al-yachrab beehum al-malik Suleymaan, humman hana dahab wa kulla l-muʼiddaat al-fi beet Khaabat Lubnaan sawwoohum min dahab saafi. Wa cheyy al-sawwooh be fudda ke ma fi achaan fi wakit Suleymaan, al-fudda ma indaha khiima. 21 Wa l-malik Suleymaan indah sufun kubaar al-yamchu baʼiid le l-tijaara maʼa khaddaamiin hana l-malik Hiiraam. Wa fi ayyi talaata sana, al-sufun dool yigabbulu machhuuniin be dahab wa fudda wa aaj wa tuguula wa taawuus.
22 Wa l-malik Suleymaan faat kulla muluuk al-ard be maal wa hikma. 23 Wa kulla muluuk al-ard yidooru yigaabulu Suleymaan achaan yasmaʼo min hikmatah al-antaaha leyah al-Rabb fi galbah. 24 Wa ayyi sana, al-naas dool yijiibu leyah hadaaya. Yijiibu leyah muʼiddaat hana fudda wa dahab wa khulgaan wa silaah wa itir wa kheel wa bikhaal. 25 Wa Suleymaan indah 4 000 chaaye le l-kheel wa 4 000 arabaat wa 12 000 siyaad kheel. Wa hu khatta waahidiin fi l-hillaal al-yukhutt fooghum arabaatah wa l-aakhariin kamaan khallaahum maʼaayah fi Madiinat al-Khudus. 26 Wa Suleymaan hakam fi kulla l-muluuk min bahar al-Furaat lahaddi balad al-Filistiyiin lahaddi huduud balad Masir. 27 Wa l-malik jaab fi Madiinat al-Khudus fudda katiire ziyaada misil al-hashas. Wa hatab al-arz kula bigi katiir ziyaada misil chadar al-jimmeez al-yugumm fi sahalat Chafiila. 28 Wa kheel al-malik Suleymaan gaaʼidiin yijiibuuhum leyah min Masir wa min kulla l-buldaan al-aakhariin.
Nihaayat hukum Suleymaan
29 Wa l-baagi min amal Suleymaan min al-bidaaya le l-nihaaya maktuub fi l-kutub al-binaaduuhum Aʼmaal al-nabi Naataan wa Kalaam al-nabi Akhiiya al-min hillit Chiilooh wa Ruʼyat al-nabi Yaʼdu, al-yihajji be Yarubaʼaam wileed Nabaat. 30 Wa Suleymaan hakam fi Madiinat al-Khudus wa fi kulla balad Israaʼiil muddit 40 sana. 31 Wa baʼad da, Suleymaan maat wa lihig abbahaatah wa dafanooh fi madiinat Dawuud abuuh. Wa wileedah Rahabʼaam hakam fi badalah.
Amul la Seba-d’a ti mba á gol Salomon
(Gol 1 Amul 10.1-13)1 Amul la Seba-d’a ti hum zla Salomon, ti mba Jerusalem á kugum ki ne mamba, ti djobom yam zla d’a mudurid’a mi. Ti mba kazungeî matna ablaud’a ki djambala ad’ud’u, ti yoï mbul ma his ma afufuîna ki lora aneka ngola kahina d’a guzut kal teglesa teteng. Ti mba gen Salomon, ti djobom yam zla d’a ndat minit kuruta pet. 2 Salomon mi hulongôt humba yam zla d’a ndat ti djobom kata pet; zla d’a bei mam hulongôt humba kata nga d’i. 3 Ata yi máma amul la Seba-d’a ti we ned’a hi Salomon-nda kaziyam ma amul ma mam minima 4 ki te ma azi nga yomï yam tabulîna ki kaka hi mam suma sundid’a ki baruna hi suma a nga hum ahle suma tena kahle suma tched’ina kahle suma ngat buzu suma azi nga hazi mi Ma didina kur gong mam mba kud’orina mi. Ti ngo vunat tei hâ á gola, ti de mamulâ ala:
5 Zla d’a an humud’ï yam ambas manda kang ki ne mangid’a ni gagazi! 6 Kid’a bei an mba ni we ki iran tua d’a, an he nga gagazid’a yam zla d’a azi data d’i. Wani azi dan nga yam abo ngol manga ki ne manga d’uo ko! Wani simiyêng ma nde yinina mi kal ahlena pet suma an humuzina. 7 Suma avo hatangâ kazungeî mangâ a le furîd’a kayam azi nga tchola avorong burâ ki burâ á hum zla ne manga! 8 Ei gilei Ma didina Alo mang ma mi manang mi tining yam zlam mam mba amula á tamula yam Israel-lâ yam mam tambina. Kayam Alona nga mi le yam Israel-lâ, mi min ala a kak avorom gak didin. Ni kayam ndata ba, mi tining amula á ka sariya d’a d’ingêr ra memeta kaziya. 9 Bugola, amul la Seba-d’a ti hamulâ Salomon lora go ki tonna hindi ki nusa ki mbul ma his ma afufuîna ngola kahina d’a guzut kal teglesa teteng mi. Kur bur máma dei gak ini, sa nga bei mi mba ki mbul ma his ma afufuî ma hina na d’igi amul la Seba-d’a ti hum mamulâ Salomon hina ba.
10 Azungeîna hamulâ Hiram-ma kazungeîna hi Salomon-na a yoï lor ra Ofir-ra zlapa kagu sandalâ kahina d’a guzut kal teglesa teteng mi. 11 Amulâ Salomon mi min agu sandalâ á djak kakulo yam gong nga kud’ora hi Ma didinid’a, yam gong mam mba amula, mi gan ading ma gureina kading ma nglona mi suma hle sawala mi. Avok dei gak bur máma sa nga bei mi wagu sandalâ avo Israel hina ba.
12 Wani amulâ Salomon mi hamul la Seba-d’a ahlena pet suma ndat ti minizina kahlena pet suma ndat ti djobom kazina, mi hat he d’a hawad’a ngola kal yam ahle suma ndat ti mbamzina. Bugola, ti hulong yam ambas mata kazungeî matna.
Zla d’a a dat yam ndjondjoîd’a hi Salomon-nda
(Gol 1 Amul 10.14-29)13 Lor ra a nga mbat mi Salomon avo Jerusalem kur biza d’a tud’id’a ni tonna dok mbà, 14 zlapa ki lor ra ding nga a vat abo suma titid’a, abo suma mbut abozinid’a ki d’a a nga vat abo amulei suma Araba-nid’a ki d’a suma te yamba kur ambasa teteng a nga humzid’a mi.
15 Amulâ Salomon mi yor mboriyo suma nglo suma lora kikis mbà. D’a tud’a aneget ti hle ni kilona hi lorina karagaya karagaya. 16 D’a gureid’a kikis hindi, ta tud’a aneget ti hle kilona hi lorina ni hindi hindi. Salomon mi tchuguzi kur gong nga a yat ala Gonga hagu d’a Liban-nda d’a.
17 Amulâ mi min zlam mba ngola ki sï ahlo’â, mi gulud’ut ni ki lor ra bei zozota ba d’a. 18 Zlam ndata yima a djak akulo katna asem ma tinda ni karagaya, vama tin asem ma ding ma a lum ki lorina mi nga djinda ki zlamba mi. Yima a tin abong kama mi nga abo hî, mi nga abo hî, angus azlona mbà mi nga tchola abo hî tu, abo hî tu mi. 19 Angus azlona dogo yam mbà mi nga tchola ata yima a djak kakulo katna, karagaya abo hî, karagaya abo hî. Andjaf zlam mba hina d’a, ti nga kur leud’a ding ngi.
20 Kopma hamulâ Salomon-na pet a lumî ki lora, ahle suma sun suma kur gong nga a yat ala Gonga hagu d’a Liban-nda d’a pet a lazi ni ki lor ra bei zozota ba d’a mi. A le nga va ki kawei ma hap pi. Kur atchogoid’a hi Salomon-nda a gol kawei ma hapma ni va d’i. 21 Amulâ mi nga ki batod’a ablaud’a nga d’i i Tarsis zlapa kazungeîna hi Hiram-ma. Kur bizad’a hindi bato ndata nga d’i mba ki lora ki kawei ma hapma ki sï ahlo’â ki virâ kalei pawona mi.
22 Amulâ Salomon mi kal amulei suma ding suma yam ambas sa dingina pet ki ndjondjoîd’a ki ned’a mi. 23 Amulei suma yam andaga d’a dinga petna a nga mba á djop zlad’a mi Salomon yam ne d’a Alona mi humzid’a. 24 Amul ma lara pî adigazi nga mi mbam ki he d’a hawad’a, nala, ahle suma a lazi ki kawei ma hapmina, ahle suma a lazi ki lorina, baruna, ahle suma dur ayîna, mbul ma his ma afufuîna, akulumeina ki koro ma akulumei akulumeina mi. A nga le hina bizad’a ki bizad’a.
25 Salomon mi nga ki gongîyo suma tchuk akulumeina ki pusâ hakulumeina 4000 ki suma djang akulumeina 12.000, mi ar suma dingâ kä gevem avo Jerusalem, mi i ki suma dingâ kur azì ma nglo ma a tchuguzi kuana. 26 Mi te yam amuleina pet, tinï ad’ud’a avun alum ma Efrat-na dei gak mba yam andaga d’a Filistê-d’a, kal gak mba ir haga d’a Ezipte-d’a. 27 Amulâ mi mbut kawei ma hapma ablaud’a avo Jerusalem ni d’igi gireina na, agu sedrena ablaud’a ni d’igi diyaga d’a deî yam andaga d’a kä ata yima ligitimid’a na mi. 28 Akulumei suma Salomon mi nga ki na, a tcholozi ni Ezipte; suma hiuna, a tcholozi ni yam ambas sa dinga mi.
Matna hi Salomon-na
(Gol 1 Amul 11.41-43)29 Sunda hi Salomon-nda ara, d’a avoka ki d’a dananda, a b’irit nga kä kur Mbaktumba hi Natan ma djok vun Alonid’a ki D’a hi Ahiya ma Silona ma djok vun Alonid’a ki Zla d’a a ndat tei mi ma wahle suma a nga mbana Jedo yam Jerobowam Nebat goromid’a mi. 30 Salomon mi tamula avo Jerusalem yam Israel-lâ pet ni bizad’a dok fid’i. 31 Salomon mi mit mi i azulei kä ad’u abuyom ngolo. A tozom kur Azì ma ngolâ habum David-na. Goroma Robowam mi vrak tamula blangâmu.
