Goŋ madǝwin sǝr Seba ge ǝ̃ǝ Salomo
(2 KeeƁ 9:1-12)1 Ne cok maki ahe, goŋ madǝwin sǝr Seba laa ɓǝ yǝk Salomo. Ge ka lii ko ne fii magaɓ camcam. 2 Ur gwǝǝ ah ge yaŋ Jerusalem pǝyǝk no cam, a ne za yeɓɓe tǝkine njoŋnjoŋ, woo ɓǝrdi vãm kaŋnyeeri, tǝkine tǝsal masãh ge ne pǝlli. Ne cok mo ge dai wo Salomo, fii ko ne ɓǝ mai mo zyeɓ ɓo pǝ zahzyil ah daŋ. 3 So Salomo cuu mor ɓǝ ah daŋ nyi ko, ɓǝ mai mo ǝ̃ǝ goŋ muŋ mo gak cuu mor ah nyi ko ya kǝka. 4 Ne cok goŋ madǝwin sǝr Seba mo kwo fatan Salomo daŋ ne yaŋ mai mo vuu ɓo, 5 ne farel ah moo renne, ne yeɓ za yeɓ ah moo joŋra, ne mbǝro ɓaa ɓǝǝra, ne za ma nyi fazwan nyi ko tǝkine syiŋ suŋwii mai moo joŋ pǝ yaŋ Dǝɓlii, so ɓǝ foo ah zyak tǝtǝl nyi pǝryak.
6 So faa nyi goŋe: Ɓǝ mai me laa tǝ ɓo, ne mai me laa ɓǝ fatan ɓo daŋ daga sǝr ɓe, goŋga ye 'manna. 7 Amma me nyiŋ kǝnah ɓǝ ah ya, ŋhaa me ur ge ne suu ɓe, nahnǝn ɓe ge kwo gur ɓe. Koo faara raita ɓǝ ah laŋ nyi me ya. Ɓǝ fatan ɓo tǝkine yǝk ɓo, kal tǝ ɓǝ mai me laa ɓo pǝɗǝk ɓoroo. 8 A pǝ'nyah wo za ɓo, a pǝ'nyah wo za yeɓ ɓo mai moo yeara ma pel ɓo cẽecẽe laa fatan ɓo. 9 Osoko wo Dǝɓlii Masǝŋ ɓo mai mo laa ɓo pǝ'nyah ne mo ŋhaa mo ɓaŋ mo kan goŋ Israel ɓo ne ko. Dǝɓlii tǝ 'yah za Israel pǝlli, mor ah ɓaŋ mo kan goŋ ɓo ne ko, ka mo joŋ fan matǝ njaŋ ah ne matǝ goŋga.
10 So nyi vãm kaŋnyeeri nyi Salomo yǝk ah nǝn kilo 3.500, tǝkine ɓǝrdi pǝlli ne tǝsal masãh ah pǝlli ta. Ɓǝrdi malii ma morãi ge pǝ sǝr Israel taa ya.
11 (Dah Hiram mai mo woo vãm kaŋnyeeri daga Ofir ge ne ko, woo kpuu ma ɗii ne sandal ge ne tǝkine tǝsal masãh ah ra daŋ pǝlli. 12 Goŋ zyeɓ wǝǝdǝǝ ma ɓǝr yaŋ Dǝɓlii ne ma ɓǝr yaŋ goŋ daŋ ne kpuu ma ɗii ne sandal, zyeɓ tǝnjuŋ zahrãa ne tǝnjuŋ mor za ma ɗǝǝ lǝŋ ta. Kpuu ma ɗii ne sandal ge na moo taa ya, kwora laŋ na moo taa ya ŋhaa tǝ'nahko.)
13 Goŋ Salomo nyi fan mai goŋ madǝwin sǝr Seba mo ne 'yah ah daŋ nyi ko, so nyi ge nyi gŋ pǝlli kal tǝ mai mo fiiko. So ur ne zan ah daŋ kal ge fah sǝr ahe.
Ɓǝ kǝ̃ǝ Salomo tǝkine yǝk ahe
(2 KeeƁ 9:13-29)14 Vãm kaŋnyeeri mai moo ginra nyi goŋ Salomo ne pǝzyil syii daŋ, a joŋ ton jemma gwa. 15 Kee fan mai za ma joŋ fillu ne za ma lea fan moo soora, ne mai za goŋ sǝr Arabia tǝkine govener sǝr ah moo nyira nyi ko ge gŋ ya.
16 Goŋ Salomo zyeɓ bal ma ruu sal temere gwa ne vãm kaŋnyeeri. Vaŋno ah daŋ syee vãm kaŋnyeeri ge ɓo wol ah nǝn kilo yea yea. 17 Zyeɓ bal manyee ah ne ma vãm kaŋnyeeri mahǝhǝǝ, yǝk ah nǝn kilo vaŋno ne raita, a mor ka syee ga wo bal vaŋno. Goŋ ge rǝk fan ah pǝ yaŋ ma ɗii ne Gǝ̃ǝ Liban.
18 Goŋ so zyeɓ fakal goŋ ma'man ah ne loŋ balle, so syee vãm kaŋnyeeri masãh ah ge wol ahe. 19 Fakal goŋ ah a ne cok yee ga tǝtǝl ah yea, nǝfah kǝfal ah foto tǝtǝl dǝǝ gŋ. Cok rǝk jol a kah cok kal ah gwa daŋ, foto ɓol gwa uura ɓo kah cok rǝk jol ah ra. 20 Pǝ cok yee ga tǝtǝl ah laŋ, ɓol jemma tǝtǝl gwa a kah ah gwa daŋ. Fan ma morãi goŋ maki ah joŋ taa ya.
21 Tahsah zwan fan goŋ Salomo daŋ a ne vãm kaŋnyeeri. Tahsah mai mo ɓǝr yaŋ ma ɗii ne Gǝ̃ǝ Liban daŋ a ne vãm kaŋnyeeri masãhe, fan ma ne vãm solai kǝka gŋ ya. Ne cok zah'nan Salomo, a kwanra vãm solai na fan kolle. 22 Goŋ Salomo no ne dah maluu mai moo pee ga pǝ sǝr maɗǝk ne mǝ Hiram daŋ, tǝgǝǝ syii sai a syee tǝ mabii, a woo vãm kaŋnyeeri ne vãm solai ne loŋ balle, ne kpiŋni, tǝkine zahban juu masãh ah camcam gin ne ko.
23 Salomo kal goŋ sǝr daŋ ne kǝ̃ǝ tǝkine fatanne. 24 Za sǝr daŋ a kyeɓra ka kwan Salomo ne suu ɓǝǝ ryakryakke, mor ka laa fatan ah mai Masǝŋ mo nyi ɓo nyi ko. 25 Koo zune mo tǝ gin ɓe, a gin ne fan ka nyi nyi ko: Fan ma vãm solai ne ma vãm kaŋnyeeri, ne mbǝro, fan salle, ne ɓǝrdi, ne pǝrri, tǝkine pǝr ma ɗii ne facwǝ̃ǝre syii daŋ.
26 Salomo tai muŋta sal mai pǝr moo kwakke tǝkine pǝrri, muŋta sal ah a 1.400, pǝr ah a 12.000, ge rǝk ra pǝ yaŋ mai mo zyeɓra ɓo mor rǝk pǝrri, so soɓ manyeeki ah ge rǝk kah ah Jerusalem. 27 Ne zah'nan goŋ ah mo kaani, vãm solai a yaŋ Jerusalem tǝgbana tǝsal kolle, kpuu bah a gŋ tǝgbana kpuu makolle. 28 A ginra nyi goŋ Salomo ne pǝr daga sǝr Egiɓ ne sǝr Kilikia, za mai goŋ moo pee ra joŋ fillu a ga leara gŋ ne solai. 29 Muŋta sal mai moo ginra sǝr Egiɓ gin ne ko lee ah vaŋno a joŋ dah temere, ma pǝr vaŋno a joŋ dah jemma nai. Za fillu marai za goŋ Hetien tǝkine za goŋ Sirien a leara muŋta sal ne pǝr jol ɓǝǝ ta.
Malikat Saba zaarat Suleymaan
1 Wa malikat balad Saba simʼat be l-kalaam al-gaaʼidiin yihajjuuh fi Suleymaan wa fi l-cheyy al-sawwaah leyah Allah. Wa hi jaat le tijarribah be gaddimiin suʼaalaat gaasiyiin. 2 Wa l-malika wassalat fi Madiinat al-Khudus be naas katiiriin wa jumaal chaayliin itir wa dahab katiir wa hujaar khaaliyiin. Wa wakit wassalat bakaan Suleymaan, hi hajjat leyah be kulla cheyy al-indaha fi galibha. 3 Wa l-malik Suleymaan radda leeha fi kulla l-suʼaalaat al-gaddamathum leyah. Wa ma fi suʼaal waahid al-bigi leyah gaasi al-ma gidir radda foogah. 4 Wa malikat balad Saba chaafat hikmat Suleymaan wa l-gasir al-hu banaah 5 wa l-akil al-fi raas tarabeeztah wa l-maskan hana masaaʼiilah wa nizaam khidmithum wa l-lubaas hana l-naas al-yantu al-akil wa l-charaab wa l-dahaaya al-gaaʼidiin yigaddumuuhum fi beet Allah. Wa hi alʼajjabat bilheen wa ma gidrat tuguul cheyy.
6 Wa khalaas, gaalat le l-malik : «Al-cheyy al-simiʼtah min baladi al-bukhuss kalaamak wa hikmatak da sahiih. 7 Wa ana ma saddagt be l-kalaam al-gaalooh foogak illa baʼad jiit wa chiftah be eeni. Wa daahu nuss hikmatak kula ma khabbarooni beyah ! Hikmatak wa kheerak ziyaada min kulla cheyy al-ana simiʼtah. 8 Mabruuk le naasak wa le masaaʼiilak al-daayman gaaʼidiin maʼaak wa yasmaʼo hikmatak. 9 Baarak Allah Ilaahak al-ridi beek wa khattaak fi kursi al-muluk le tamluk fi Bani Israaʼiil achaan Allah gaaʼid yihibb Bani Israaʼiil ila l-abad. Wa fi chaan da bas, hu khattaak malik fooghum le tahkim be l-hagg wa l-adaala.»
10 Wa baʼad da, al-malika hana balad Saba antat le l-malik ziyaada min 4 000 kiilo hana dahab wa itir katiir wa hujaar khaaliyiin kula. Wa abadan ma fi itir ziyaada min al-itir al-jaabatah al-malika hana Saba le l-malik Suleymaan.
11 Wa l-sufun hana malik Hiiraam al-gaaʼidiin yijiibu dahab min Ufiir jaabo hatab al-sandal be katara wa hujaar khaaliyiin kula. 12 Wa be hatab al-sandal da, al-malik sawwa maraadiis le beet Allah wa le gasrah hu kula. Wa sawwa beyah jigindiiye wa amsibeybe le l-khannaayiin. Wa min al-wakit daak lahaddi l-yoom da, ma chaafo hatab al-sandal katiir misil da. 13 Wa l-malik Suleymaan antaaha le malikat balad Saba kulla cheyy al-dawwaratah wa talabatah minnah. Wa ziyaada min da, al-malik Suleymaan antaaha hadaaya be juud wa karam. Wa baʼad da, al-malika gabbalat baladha maʼa masaaʼiilha.
Maal Suleymaan
14 Wa wazin al-dahab al-yijiibuuh le Suleymaan fi kulli sana yisaawi ziyaada min 22 000 kiilo. 15 Wa da bala l-maal al-yalgaah min al-daraayib al-yichiilah min al-tujjaar wa l-miiri al-yalgaah min muluuk al-Arab wa hukkaam al-balad. 16 Wa l-malik Suleymaan dagga 200 darag kubaar hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 850 jineeh. 17 Wa dagga battaan 300 darag dugaag wa ayyi waahide wazinha yisaawi 200 jineeh hana dahab. Wa l-malik khattaahum fi beetah al-sammooh Khaabat Lubnaan.
18 Wa l-malik sanaʼ kursi kabiir hana aaj wa masahah be dahab saafi. 19 Wa l-kursi da indah sitte ataba al-yatlaʼo beehum. Wa be wara fi l-bakaan al-yintaku foogah mudawwar wa l-kursi da sawwo leyah iideen be jaay wa jaay. Wa sanaʼo timsaal hana diidaan itneen wa khattoohum be nuss al-zeene wa l-isra le l-kursi. 20 Wa 12 diidaan aakhariin waagfiin be jaay wa jaay le l-atabaat al-sitte dool. Wa abadan ma sawwo cheyy misil da fi ayyi mamlaka.
21 Wa kulla l-kiisaan al-yachrab beehum al-malik Suleymaan humman hana dahab wa kulla l-muʼiddaat al-fi beet Khaabat Lubnaan sawwoohum min dahab saafi. Wa cheyy al-sawwooh be fudda ke ma fiih achaan fi wakit Suleymaan, al-fudda ma indaha khiima. 22 Wa l-malik Suleymaan indah sufun kubaar hana l-tijaara al-yamchu maʼa sufun hana l-malik Hiiraam. Wa fi ayyi talaata sana, al-sufun dool yigabbulu machhuuniin be dahab wa fudda wa aaj wa tuguula wa taawuus.
23 Wa l-malik Suleymaan faat kulla muluuk al-ard be maal wa hikma. 24 Wa kulla l-naas al-ard yidooru yigaabulu Suleymaan achaan yasmaʼo min hikmatah al-antaaha leyah al-Rabb fi galbah. 25 Wa ayyi sana, al-naas dool yijiibu leyah hadaaya. Yijiibu leyah muʼiddaat hana fudda wa dahab wa khulgaan wa silaah wa itir wa kheel wa bikhaal.
26 Wa l-malik Suleymaan lamma arabaat hana harib wa siyaad kheel. Hu indah 1 400 arabaat harib wa 12 000 siyaad kheel. Wa hu wadda waahidiin minhum fi l-hillaal al-yukhutt fooghum arabaatah wa waahidiin kamaan khallaahum maʼaayah fi Madiinat al-Khudus. 27 Wa l-malik jaab fi Madiinat al-Khudus fudda katiire ziyaada misil al-hashas. Wa hatab al-arz kula bigi katiir ziyaada misil chadar al-jimmeez al-yugumm fi sahalat Chafiila. 28 Wa kheel al-malik Suleymaan, gaaʼidiin yijiibuuhum leyah min Masir wa min Kuwi. Wa da tujjaar al-malik bas yamchu wa yachruuhum leyah min hinaak. 29 Wa ayyi araba al-yijiibuuha min Masir tamanha 600 hajar fudda wa ayyi juwaad tamanah 150 hajar fudda. Wa be nafs al-taman da bas, al-tujjaar gaaʼidiin yijiibu arabaat wa kheel le muluuk al-Hittiyiin wa le muluuk balad Araam kula.
