Yǝk ɓǝ tǝɓoroo
1 Ɓǝ tǝɓoroo Salomo, we David goŋ Israel.
2 Ɓǝ tǝɓoroo mai a ga gbah jol ɓo tǝkine lai mo, ka mo tǝ mor ɓǝ maɗǝk mai mo faa ɓo gŋ. 3 A ga cuu yella nyi mo ka mo yea ne tǝtǝlli, ka mo joŋ fan haihai ka, mo yea njaŋ tǝkine joŋ fan masãhe. 4 A ga joŋ dǝɓ ma bai tǝtǝl ciŋ pa fatanne, a nyi yella ne fatan nyi wee tǝbanna. 5 Ɓǝ tǝɓoroo mai a ga cuu yella ga nyi za fatan pelle, a ga cuu fahlii nyi za mai mo fee lekol ɓo, 6 mor ka mo gak tǝra mor Ɓǝ tǝɓoroo mai mo muŋ ɓo pǝɗǝkki, tǝkine ɓǝ mai za fatan moo gak foora.
Lai wee tǝbanna
7 Tǝtǝŋ fatan daŋ ako ye ɗul Dǝɓlii, za ma tǝgwĩi ah ka gbanra ɓǝ yǝk fatan a, ka zyii feera ya ta.
8 We ɓe, mo laa ɓǝ mai pa ɓo mo tǝ cuu nyi mo, mo syii sok mor ɓǝ mai ma ɓo mo tǝ faa nyi mo. 9 Fan cuu ɓǝǝ a ga zyeɓ kal ɓo ka yea pǝsãh tǝgbana njok ma maa tǝtǝl wala fãi ɓoo sol moo zyeɓ dǝɓ ka yea pǝsãhe.
10 We ɓe, za faɓe' mo tǝ kǝǝra mo ɓe, mo zyii nyiŋ ɓǝ ɓǝǝ ka. 11 Maki a faara nyi mo: Mo ge mo tai ne ru! ka na ik za pǝ wulli, wala ka na kaafuu ɓǝǝra. 12 Koo na lwaa za ma bai ɓǝɓe' laŋ, saŋ na ya, na muŋ tǝtǝl ɓǝǝ tǝgbana pal moo muŋ dǝɓɓi. 13 Na joŋ nai ɓe, na ga lwaa fan masãh ah camcam pǝlli, na ga baa yaŋ man ne fan kǝrkǝr. 14 Mo ge tai ne ru, fan man daŋ a ga yea tǝki.
15 We ɓe, mo syee ne za ma morãi ka, mo woŋ ki ne ra pǝɗǝkki. 16 Ka gak rõmra kaa bai joŋ ɓǝɓe' ya, cẽecẽe a kaara ma ne ɓal in wulli. 17 Dǝɓ ka saa mǝmmǝǝ ne nahnǝn juu mai mo tǝ kyeɓ ka gban ne mǝmmǝǝ ah ya. 18 Amma za maɓea ma morãi a saara mǝmmǝǝ gban suu ɓǝǝ mai moo ga gbǝ ra pel suu ɓǝǝra. 19 Fahlii za ma cwaa fan daŋ a naiko, a in pah ah ga lal pǝ wulli.
Fatan tǝ ɗiɗii
20 We syii sok we laa, fatan tǝ ɗiɗii tǝ fahlii tǝgǝǝ yaŋ tǝkine pǝ cok luma. 21 Tǝ ɗiɗii ne kyaŋ lii pǝ cok mai za moo tai gŋ, faa:
22 Awe za ma tǝgwĩi, we 'yah yea pǝ tǝgwĩi nai ga lii ne? We ga laa pǝ'nyah ne joŋ kyẽm ne ɓǝ fatan ga nai lii ne? We ka zyii fee ya syaŋsyaŋ nai ga lii ne? 23 We laa lai ɓe me tǝ lai we. Me ga cuu yella masãh ah nyi we, me ga woŋ fatan ɓe ne we. 24 Ame ɗii we ka we ge, amma we zyii ka laa ɗii ɓe ya, we ɓaŋ syiŋ ka laa ɓǝ faa ɓe ya. 25 Awe syẽa yella ɓe me tǝ cuu nyi we, we zyii ka laa lai ɓe me tǝ lai we ya.
26 Ne cok we dan pǝ bone ɓe, me ga syak we gŋ, ɓǝ ma ren gal ah mo lwaa we ɓo laŋ, me ka ɓaŋ syiŋ ɓii ya. 27 Ne cok bone mo kuu ge tǝ ɓii tǝgbana zyakke, wala ɓǝ magaɓ mo ryaŋ zah ɓii ɓo mo tǝ fok we tǝgbana kǝǝzyak mǝǝzuwuŋrĩ, wala we dan pǝ bone tǝkine ɓǝ swaani, 28 ne cok ah we ga yeyee ɗii fatanne, me ka ga zyii zah ɓiir a, we ga kyãh kyeɓ me cok daŋ, amma we ka lwaa me ya.
29 Mor we zyii 'yah fatan a, mor ah we ka tǝ zyii ka ɗuu Dǝɓlii ya. 30 We ka tǝ zyii 'yah yella ɓe me tǝ cuu nyi we ya, we 'yah lai ɓe me tǝ lai we ya ta. 31 We ga re reba fan joŋ ɓiiri, yeɓ ɓii we tǝ joŋ a ga joŋ syem ne we. 32 Za ma bai tan fan a wukra, mor zyii 'yahra fatan a. Za ma tǝgwĩi ah bai tan ɓǝ ɓǝǝ a ciŋ wul ɓǝǝra. 33 Amma koo zune mo laa ɓǝ ɓe ɓe daŋ, a ga kaa jam, zahzyil ka nǝǝ ko ya, ka ɗuu gal fan ki ya ta.
Al-amsaal yantu hikma
1 Dool al-amsaal hana Suleymaan ibn Dawuud, malik Bani Israaʼiil.
2 Wa l-amsaal dool yiʼallumu al-insaan al-hikma wa l-adab
wa yifahhumuuh al-kalaam al-indah faayde.
3 Wa beehum hu yalga adab wa agul kabiir
wa yabga saalih wa yisawwi al-hagg wa l-adaala.
4 Wa beehum al-jaahil yalga agul
wa l-chabaab yalgo maʼrafa wa fikir adiil.
5 Khalli al-hakiim yasmaʼhum
le yiziid ilmah
wa l-faahim yalga derib
al-yuguud foogah nafsah
6 wa yafham al-amsaal wa maʼanaathum
wa kalaam al-naas al-induhum hikma wa hijeehum.
7 Al-khoof min Allah hu asaas al-ilim
illa l-munaafikhiin yaabo al-adab wa l-hikma.
Ma tiraafig al-muznibiin
8 Ya wileedi, asmaʼ wasiiyat abuuk
wa ma taaba taʼliim ammak
9 achaan humman misil taaj jamiil fi raasak
wa dahab marsuus fi ragabatak.
10 Ya wileedi, kan al-muznibiin yinaaduuk le tamchi maʼaahum,
aaba, ma tasmaʼ kalaamhum.
11 Akuun yuguulu leek :
«Taʼaal namchu narbutu al-duruub le nidaffugu al-damm
wa khalaas, nukujju charak le l-bariyiin.
12 Wa nazurtuuhum hayyiin
misil al-khabur yazrut al-maytiin
wa misil al-haawiye tichiilhum be kaamilhum.
13 Wa nichiilu kulla cheyy khaali
wa namlo buyuutna be l-khaniime.
14 Wa inta kula, talga gismak fi usutna
wa l-kasiibe tabga leena kullina.»
15 Ya wileedi, ma tamchi maʼaahum,
amchi baʼiid min deribhum.
16 Achaan humman yajru le l-charr
wa yissaʼjalo le yidaffugu al-damm.
17 Kajjiin al-charak wakit al-teer gaaʼid yichiifak,
ma indah faayde.
18 Wa laakin al-naas dool,
yukujju charak le nufuushum
wa yarbutu al-duruub
le yidaffugu dammuhum.
19 Da bas tariig al-naas al-yanhabo maal al-haraam.
Wa be da, yiwadduru nafishum.
Al-hikma tinaadi wa tiwassi
20 Al-hikma hi zaatha tinaadi fi l-chawaariʼ
wa tarfaʼ hissaha fi l-nagaʼaat.
21 Hi tinaadi fi lubb al-naas
wa fi madkhal al-madiina, hi tuguul :
22 «Le mata, ya l-juhhaal,
tihibbu al-jahaala ?
Wa le mata, ya l-chammaatiin,
tihibbu al-chamaate ?
Wa le mata, ya l-mataamiis,
takraho al-maʼrafa ?
23 Taʼaalu asmaʼo luwaamti.
Wa be da, ninazzil foogku kalaami
wa niʼallimku afkaari.
24 Ana naadeetku
wa intu abeetu ma simiʼtuuni
wa maddeet leeku iidi
wa naadum waahid kula ma jaʼalaani.
25 Intu abeetu wasiiyti
wa ma dawwartu nasiihti.
26 Khalaas ! Ana kula nadhak
wakit tagaʼ foogku al-masiibe
wa nichchammat
wakit yaji foogku al-khoof.
27 Wa da, wakt al-khoof yagaʼ foogku
misil al-riih al-chadiide
wa wakit al-masiibe taji foogku
misil al-zoobaʼaane
wa wakit yaji foogku
al-taʼab wa l-diige.»
28 «Wa battaan, kan tinaaduuni kula,
ma nurudd leeku
wa kan tifattuchuuni kula,
ma talgooni.
29 Achaan, intu kirihtu al-maʼrafa
wa ma khuftu min Allah.
30 Wa khalleetu wasiiyti
wa abeetu kulla nasiihti.
31 Wa hassaʼ da, khalaas.
Iichu be natiijat amalku
wa wasiiyitku di, khalli tanfaʼku.
32 Ayyi jaahil kan yaaba luwaamti, yumuut
wa ayyi matmuus kan ma yihimm beyi, yiwaddir.
33 Wa laakin al-yasmaʼni yaskun be amaan
wa yiʼiich bala khoof min ayyi masiibe.»
