Ezekias kaa goŋ Yuda
(2 KeeƁ 29:1-22 31:1)1 Ne cok Hosea we Ela mo kaa goŋ Israel syii sai, Ezekias we Akas goŋ Yuda kaa goŋ ne ko. 2 Ne cok mo kaa goŋ, ka joŋ syii ɓo jemma gwa tǝtǝl dappe. Kaa goŋ yaŋ Jerusalem syii jemma gwa tǝtǝl doraŋ. A ɗii mah ah ne Abi, mǝlaŋ Zakarias yo. 3 Joŋ fan masãh ah pel Dǝɓlii tǝgbana pamlii David mo joŋ ryakryakke. 4 Cak ɓǝ joŋ syiŋ pǝ cok ma tǝgeere , dah foto masǝŋ ki ge lalle, vǝr ɓǝ Astarte, ɓaŋ soo vãm syẽ mai Mosus mo coo dah ge lalle, mor daga cok ah ŋhaa dai zah'nan ma tǝ'nahko, za Israel a tǝǝra ɓǝrdi joŋra syiŋ wol ahe, a ɗiira soo ah ne Nehustan. 5 Soɓ suu ah daŋ wo Dǝɓlii Masǝŋ Israel. Amma fahfal ah dǝɓ ma na ko kǝka kǝsyil za goŋ Yuda ya, koo kǝsyil za ma kǝpel ah ra laŋ kǝka. 6 Mgbãa syee mor Dǝɓlii mbaŋ, soɓ ɓǝ syee mor ah ya, gbǝ ɓǝ mai Dǝɓlii mo faa nyi Mosus mbaŋ. 7 Dǝɓlii no ne ki, a yea ne pejii pǝ cok daŋ moo ga gŋ. Ŋwookyaŋ ne goŋ Asiria, zyii joŋ yeɓ mor ah yao. 8 Ik Filistien ŋhaa ge dai yaŋ Gaza tǝkine sǝr ah ne yaŋ ma byak cok ah ra, ne yaŋ maswah ah ra daŋ.
Samaria leere
9 Ne cok Ezekias mo kaa goŋ syii nai, ka Hosea we Ela kaa goŋ Israel ɓo syii doraŋ. Ne cok ah Salmanasar goŋ Asiria ge ryaŋ yaŋ Samaria ne sal joŋ syii sai. 10 Fahfal syii sai ah mo vǝrri, re yaŋ ah ne ko. Ne cok mo rera yaŋ Samaria, ka Ezekias kaa goŋ ɓo syii yea, mǝ Hosea goŋ Israel a doraŋ. 11 Goŋ Asiria woo za Israel kal ge sǝr ah ne ko, ge rǝk ra yaŋ Hala kah el Habor pǝ sǝr Gozan tǝkine pǝ yaŋ maluu pǝ sǝr Media. 12 Mor zyii laara ɓǝ faa Dǝɓlii Masǝŋ ɓǝǝr a, amma zǝǝra tǝ ɓǝ gbanzah ahe. Ɓǝ mai Mosus dǝɓ yeɓ Dǝɓlii mo faa ɓo nyi ra daŋ, zyii joŋra ɓǝ ah ya.
Sal Saŋkeriɓ
(2 KeeƁ 32:1-19Esa 36:1-22)13 Ne cok Ezekias mo kaa goŋ syii jemma tǝtǝl nai, Saŋkeriɓ goŋ Asiria pǝ̃ǝ sal ge zah yaŋ sǝr Yuda maluu maswah ah ra, re yaŋ ah ra. 14 Ezekias goŋ Yuda pepee ge wo goŋ Asiria yaŋ Lakis, faa nyi ko: Me joŋ faɓe' ɓe, mo pii soo mo soɓ me o, me ga soo fan mai mo ga cuu nyi me daŋ. Goŋ Asiria cuu vãm solai nyi nǝn kilo ujenere jemma, ne vãm kaŋnyeeri nǝn kilo ujenere vaŋno nyi Ezekias goŋ Yuda. 15 Ezekias so woo vãm solai mai mo ɓǝr yaŋ Dǝɓlii ne ma yaŋ rǝk fan goŋ daŋ nyi nyi ko. 16 Ne cok ah Ezekias 'wal vãm kaŋnyeeri mai mo wo zahfah yaŋ Dǝɓlii ne ma wo kpuu zahfah mai Ezekias goŋ Yuda mo yea syee ge ɓo wo zahfah ne kpuu zahfah ah nyi nyi goŋ Asiria daŋ. 17 Amma goŋ Asiria pee swah sooje ah ne pa byak lak ah ne swah za yeɓ goŋe, tǝkine za sal mapãa daga yaŋ Lakis ge yaŋ Jerusalem wo goŋ Ezekias. Ge daira yaŋ Jerusalem, ge uura tǝ fahlii mai pa ma kaŋ zyim moo joŋ yeɓ ah gŋ kah el mai bii moo ɗuu sǝŋ gin sǝŋ. 18 Ɗiira goŋ ge, Eliakim we Hilkiija dǝɓlii piicel goŋ yo, Sebna pa ŋwǝǝ fan o, tǝkine Joak we Asaf pa ŋwǝǝ ɓǝ camcam yo, pǝ̃ǝra kal ge wo ɓǝǝra.
19 Swah za yeɓ goŋ Asiria faa nyi ra: We faa nyi Ezekias: Goŋ malii ma sǝr Asiria faa sye: Amo soɓ suu ɓo sye ɓo wo zu kpak ne? 20 Amo lǝŋ ɓǝ faa zah kol sye swah ruu sal ye ne? Ko sye, amo gbǝ yǝk ɓǝ zu sye ɓo ka mo waa ŋwookyaŋ ne me pahl ne? 21 Mo ẽe mo gbǝ yǝk ɓǝ sǝr Egiɓ ɓo. Sǝr Egiɓ sye, kǝndaŋ keeŋgai ma dǝdah yo, dǝɓ mo soɓ yǝk suu ah ge tǝl ah ɓe, moo cuŋ jol nyi dǝɓ ahe. Farao goŋ sǝr Egiɓ mai mo gbǝ yǝk ah mo soɓ suu ɓo ɓo wol ah a nai ta.
22 Amma so we faa nyi me: Ru soɓ suu ɓuu ɓo wo Dǝɓlii Masǝŋ ɓuu ɓe, we so tǝ ɓǝ mai ta, ako ye Dǝɓ mai Ezekias mo dah cok joŋ syiŋ ah ma tǝgee ge lalle, so faa nyi za Yuda ne za yaŋ Jerusalem: We juupel pǝ cok joŋ syiŋ yaŋ Jerusalem nyeeko. 23 Mo ge zyeɓ ɓǝ ne dǝɓlii ɓe goŋ Asiria zǝzǝ̃ǝko, me ga nyi pǝr nyi mo ujenere gwa, moo gak nyi nyi za ɓo ma yee tǝ ɓǝǝ no ɓe ko. 24 Mo ka gak nĩi dǝɓ yeɓ dǝɓlii ɓe malaŋ ah laŋ ga lal a, koo goŋ sǝr Egiɓ mo nyi muŋta sal nyi mo ne pǝr daŋ laŋ, ka joŋ fan ki wo ɓo ya. 25 Ame pǝ̃ǝ sal ge ɓo tǝ sǝr mai ka ɓeɓ sǝr ah bai 'yah Dǝɓlii mo yea gŋ ne? Dǝɓlii faa nyi me: Mo pǝ̃ǝ sal ge zah sǝr ah ka mo ɓeɓ sǝr ahe.
26 Amma Eliakim ne Sebna ne Joak faara nyi swah za yeɓ goŋe: Mo faa nyi za yeɓ ɓo ra ne zah Aramien mor ru laani. Mo faa nyi ru ne zah Yahuduen ne nahnǝn za mai mo tǝ ɓaale sǝŋ ka. 27 Amma swah za yeɓ goŋ faa nyi ra: Dǝɓlii ɓe pee me ge wo dǝɓlii ɓii tǝkine we ka me ge faa ɓǝ mai nyi we to ne? Pee me ɓo ka wah wo za mai mo haira ɓo tǝ ɓaale sǝŋ ka mo rera mǝr zahmorsuu ɓǝǝ tǝkine zwan tǝtǝm zahmorsuu ɓǝǝ ne we daŋ ya ne?
28 So swah za yeɓ goŋ ur uu ɓyaŋ ɓǝ pǝ'man ne zah Yahuduen faa: We laa ɓǝ faa goŋ malii, goŋ Asiria mo faa. 29 Goŋ faa sye: We soɓ Ezekias kiŋ tǝtǝl nyi we ka, mor ka gak ǝ̃ǝ we gin mor jol goŋ ya. 30 We soɓ Ezekias wuu zahzyil nyi we ne ɓǝ Dǝɓlii ka faa Dǝɓlii ga ǝ̃ǝ na, ka ga soɓ yaŋ mai lee ga mor jol goŋ Asiria ya ka. 31 We laa ɓǝ faa Ezekias ka, mor goŋ Asiria faa sye: We zyeɓ ɓǝ ne me, we pǝ̃ǝ ge wo ɓe, nai ɓe koo zune kǝsyil ɓii a ga re lee syẽm kpuu vin ah tǝkine goyaɓ ahe, koo zune kǝsyil ɓii a ga zwǝ bii pǝ lak bii ahe, 32 ŋhaa ka me ge woo we kal ge pǝ sǝr mai mo na sǝr ɓii ne ko, sǝr ah ne sorre, lee kpuu vin no gŋ, farel no, 'wah kpuu vin no gŋ tǝkine kpuu maŋgo daŋ, tǝnjwǝǝ no gŋ ta. Fan marai gak wol we gŋ ka we wuk ka. Amma we soɓ Ezekias mo kǝǝ we ne faa nyi we Dǝɓlii ga ǝ̃ǝ na ba ka. 33 We lǝŋ masǝŋ za ki ma gak ǝ̃ǝ sǝr ah gin mor jol goŋ Asiria a no ne? 34 Masǝŋ ma sǝr ki Hamat ne Arfat a kẽne? Masǝŋ ki ma sǝr Sefarvaim ne Hena ne Iva a kẽne? Gak ǝ̃ǝra Samaria gin mor jol ɓe ɓe ne? 35 Kǝsyil masǝŋ ki ma pǝ sǝr rai daŋ vaŋno kǝsyil ɓǝǝ ǝ̃ǝ sǝr ah gin mor jol ɓe ɓe ne, ko Dǝɓlii ga ǝ̃ǝ mǝ ah yaŋ Jerusalem gin mor jol ɓe ne?
36 Amma za kaara tǝɗum tǝɗum, zyiira ɓǝ ki zah ah koo vaŋno ya. Mor goŋ faa nyi ra: We zyii ɓǝ ki zah ah ka. 37 Amma dǝɓlii piicel goŋ ma ɗii ne Eliakim, ne Sebna pa ŋwǝǝ fanne, tǝkine pa ŋwǝǝ ɓǝ camcam Joak, pii soora ge wo Ezekias, mbǝro ɓǝǝ daŋ ŋgǝŋgǝ̃ǝ ɓo, keera ɓǝ swah za yeɓ goŋ mo faa daŋ nyi ko.
Hizkhiiya bigi malik fi Yahuuza
1 Wa fi l-sana al-taalta hana hukum Huuchaʼ wileed Iila malik mamlakat Israaʼiil, Hizkhiiya wileed Ahaaz bigi malik fi mamlakat Yahuuza. 2 Wa Hizkhiiya indah 25 sana wakit bigi malik wa hakam 29 sana fi Madiinat al-Khudus. Wa ammah usumha Abi bineeyit Zakariiya.
3 Wa Hizkhiiya sawwa al-adiil giddaam Allah misil jiddah Dawuud sawwaah. 4 Hu haddam al-bakaanaat al-aaliyiin wa rama al-hujaar al-khazzoohum le l-ibaada wa kassar al-iidaan al-khazzoohum le ibaadat Achiira. Wa kassar al-daabi hana l-nahaas al-Muusa sanaʼah achaan lahaddi l-wakit daak, Bani Israaʼiil gaaʼidiin yiharrugu bakhuur le l-daabi al-sammooh Nahuuchtaan. 5 Wa Hizkhiiya atwakkal ale Allah Ilaah Bani Israaʼiil. Wa min kulla muluuk mamlakat Yahuuza al-hakamo gablah aw al-hakamo baʼadah, ma fi malik mislah hu. 6 Wa hu mutamassik be Allah wa abadan ma tarraf minnah. Wa hu hafad al-wasaaya al-Allah amar beehum Muusa.
7 Wa Allah kaan maʼaayah wa Hizkhiiya gaaʼid yanjah fi kulla cheyy al-yisawwiih. Wa hu atmarrad didd malik balad Achuur wa aba ma yagood tihit hukmah. 8 Wa Hizkhiiya annasar fi l-Filistiyiin wa chaal arduhum lahaddi hillit Khazza, min hillaal dugaag al-ma ziyaada min beet tawiil hana muraakhaba lahaddi l-mudun al-gawiyiin.
Malik Achuur chaal al-Saamira
9 Wa l-sana al-raabʼe hana hukum Hizkhiiya, di hi al-sana al-saabʼe hana hukum Huuchaʼ wileed Iila malik mamlakat Israaʼiil. Wa fi l-sana di, Chalmanaasar malik balad Achuur ja le madiinat al-Saamira wa haasarha. 10 Wa baʼad muddit talaata sana, hu chaal al-madiina di. Wa da fi l-sana al-saadse hana hukum Hizkhiiya wa l-sana al-taasʼe hana hukum Huuchaʼ malik mamlakat Israaʼiil. 11 Wa malik Achuur wadda naas mamlakat Israaʼiil fi l-khurba fi balad Achuur. Wa hu sakkanaahum fi hillit Halah wa fi khachum bahar Haabur fi mantagat Guzaan wa fi hillaal al-Maadiyiin. 12 Wa da achaan naas mamlakat Israaʼiil ma simʼo kalaam Allah Ilaahhum wa ma karramo al-muʼaahada. Wa ma simʼo kalaamah wa la tabbago awaamirah al-antaahum leehum be waasitat abdah Muusa.
Sanhariib galaʼ manaatig Bani Yahuuza
13 Wa fi sanit 14 hana hukum Hizkhiiya, Sanhariib malik balad Achuur hajam al-mudun al-gawiyiin hana mamlakat Yahuuza wa galaʼaahum. 14 Wa Hizkhiiya malik mamlakat Yahuuza rassal le malik Achuur fi hillit Lakiich wa gaal leyah : «Ana muznib ! Hassaʼ da, kiss minni. Wa kulla cheyy al-tukhuttah foogi da nahmalah.» Wa khalaas, malik Achuur dawwar min Hizkhiiya malik Yahuuza 10 000 kiilo hana fudda wa 1 000 kiilo hana dahab. 15 Wa Hizkhiiya antaah kulla l-fudda al-gaaʼide fi beet Allah wa fi l-makhaazin hana gasir al-malik. 16 Wa fi l-wakit da bas, Hizkhiiya mallat al-dahab min al-biibaan wa iidaanhum hana beet Allah al-mumassahiin be dahab wa antaah le malik Achuur.
Sanhariib yihaddid Madiinat al-Khudus
17 Wa min hillit Lakiich, malik balad Achuur rassal waziirah hana l-difaaʼ wa kabiir al-masaaʼiil wa khaayid al-deech wa maʼaahum deech kabiir le l-malik Hizkhiiya fi Madiinat al-Khudus. Wa wakit wassalo fi Madiinat al-Khudus, gaʼado jamb majra al-birke al-aali fi l-derib al-maachi ale zereʼ al-khassaaliin. 18 Wa humman talabo achaan yihajju le l-malik. Wa laakin Aliyaakhim wileed Hilkhiiya masʼuul fi gasir al-malik marag min al-madiina le yilaagiihum wa macho maʼaayah Chabna al-kaatib wa Yuwaakh wileed Asaaf al-kaatib al-yizakkir al-malik.
19 Wa khaayid al-deech gaal leehum : «Guulu le Hizkhiiya al-kalaam da al-jaayi min al-malik al-kabiir hana balad Achuur : ‹Ween al-amaan al-inta mutawakkil aleyah ? 20 Inta tahsib al-kalaam al-faadi yanti raay wa gudra fi l-harib walla ? Wa hassaʼ da, ale yaatu inta atwakkalt le titmarrad diddi ? 21 Daahu inta atwakkalt ale balad Masir wa hi misil muʼaawana hana ageegaay al-mafjuukha al-tatʼan ayyi naadum al-yirrakkaz foogah. Wa Firʼoon malik Masir hu misil da le kulla l-naas al-yitwakkalo aleyah.›
22 «Wa tuguulu leyi : ‹Ale Allah Ilaahna bas atwakkalna.› Laakin da Hizkhiiya bas al-haddam al-bakaanaat al-aaliyiin wa l-madaabih hana ibaadat Allah ! Wa hu gaal le naas balad Yahuuza wa sukkaan Madiinat al-Khudus : ‹Amchu asjudu giddaam al-madbah al-hini fi Madiinat al-Khudus.›
23 «Wa hassaʼ da, taʼaal astafig maʼa siidi malik balad Achuur. Ana nantiik 2 000 kheel kan talga leehum rakkaabiin. 24 Wa kikkeef inta tagdar tinnasir fi masʼuul waahid sakhayyar min khaddaamiin siidi ? Inta titwakkal ale Masir le talga arabaat harib wa siyaad kheel walla ? 25 Wa hassaʼ be izin Allah, ana gammeet didd al-bakaan da le nidammirah. Aywa ! Allah bas gaal leyi : ‹Gumm didd al-balad di wa dammirha.›»
26 Wa khalaas, Aliyaakhim wileed Hilkhiiya wa Chabna wa Yuwaakh raddo le khaayid al-deech wa gaalo leyah : «Min fadlak, kallim leena aniina khaddaamiinak be l-araamiiye achaan aniina nafhamo al-lukhkha di. Laakin ma tikallim leena be l-ibraaniiye wa la tisammiʼ al-chaʼab al-gaaʼidiin fi raas al-durdur.» 27 Wa khaayid al-deech gaal leehum : «Hal kalaam siidi al-rassalaani da bukhussuku intu wa malikku bas walla ? La ! Al-kalaam da bukhuss kulla l-naas al-gaaʼidiin fi durdur al-madiina. Humman kula misilku yinjabru yaakulu huraarhum wa yacharbo boolhum.»
28 Wa baʼad da, khaayid al-deech gamma be tuulah wa aat be hiss aali be kalaam ibraani wa gaal : «Asmaʼo kalaam al-malik al-kabiir wa hu malik balad Achuur. 29 Daahu al-malik gaal : ‹Khalli Hizkhiiya ma yukhuchchuku achaan hu ma yagdar yinajjiiku minni. 30 Wa khalli Hizkhiiya ma yiwaddiiku lahaddi titwakkalo ale Allah wa yuguul leeku : “Akiid Allah yinajjiina wa l-madiina di kula ma tagaʼ fi iideen malik Achuur !”› 31 Ma tasmaʼo kalaam Hizkhiiya achaan daahu malik Achuur gaal : ‹Sawwu maʼaayi suluh wa sallumu nufuusku leyi. Wa khalaas, ayyi waahid minku yaakul min intaaj inabah wa tiinah wa yachrab min almi biirah. 32 Wa da lahaddi ana nigabbil wa niwaddiiku fi balad misil baladku. Wa l-balad di indaha gameh wa khamar jadiid wa maʼaach wa inab wa zaytuun le l-dihin wa asal wa be misil da, intu tiʼiichu wa ma tumuutu. Ma tasmaʼo kalaam Hizkhiiya al-gaaʼid yukhuchchuku wa yuguul : “Allah yinajjiina.” 33 Hal ilaahaat al-umam gidro najjo buldaanhum min iid malik Achuur walla ? 34 Ween ilaahaat Hamaat wa Arfad ? Wa ween ilaahaat Safarwaayim wa Hiinaʼ wa Awwa ? Hal humman gidro najjo madiinat al-Saamira min iidi walla ? 35 Wa min kulla ilaahaat al-buldaan dool, yaatu al-gidir najja baladah minni ? Wa be da, hal Allah yagdar yinajji Madiinat al-Khudus minni walla ?›»
36 Wa laakin al-chaʼab sakato ma raddo leyah be ayyi kilme achaan al-malik Hizkhiiya amaraahum wa gaal : «Ma turuddu leyah.» 37 Wa khalaas, Aliyaakhim wileed Hilkhiiya masʼuul fi gasir al-malik wa Chabna al-kaatib wa Yuwaakh wileed Asaaf al-kaatib al-yizakkir al-malik, kulluhum jo le Hizkhiiya wa khulgaanhum mucharratiin min al-hizin wa jaabo leyah kalaam khaayid al-deech.
