1 Amuleina 11 - MPG & SBA2015

Salomon mi nga d’engzeng avok Ma didina d’i

1 Salomon mi vamul ma Ezipte-na goromba, mi vik andjaf suma dingâ grozina ablaud’a; mi vik arop suma Mowap-ma, suma Amon-na, suma Edom-ma, suma Sidon-na ki suma Het-na mi. 2 Wani Ma didina mi de avok dei mi Israel-lâ yam andjaf suma dingâ ala: Agi zlabagi tagi kandjaf sum ndazina d’i, ar azi zlap tazi ki agi d’uo mi, kayam azi mba tanagi á kud’or alo mazina teteng. Wani Salomon mi zlap ki sed’ezi yam e’eûd’a hi hliu tad’id’a. 3 Mi vik amuleina grozina kikis kid’iziya, mi vik arop suma gureina kikis hindi mi; narop sum ndazina ba, a b’lagam djib’er mamba. 4 Wani kid’a Salomon mi mbut mamarid’a, amiyôma a tanam á kud’or alo ma dingâ teteng, kayam mi le nga yam Ma didina Alo mama ki hurum pet d’igi abum David na d’i. 5 Mi kud’or Astarte alod’a hi suma Sidon-nid’a ki Milkom alo ma ndjendjed’a hi suma Amon-nina mi. 6 Wani mi lahle suma Ma didina tam nga d’i lum djivid’a kazi d’uo na, kayam mi ge nga yam kä avorom memet d’igi abum David na d’i. 7 Kur atchogoi ndata Salomon mi min yina tu, mi tinim iram vam yam ahinad’a abo ma ir Jerusalem-ma. Mi min yima ngal ahle suma ngat buzuna mi Kemos alo ma ndjendjed’a hi suma Mowap-mina yam yima nding máma, mi min yam Molok alo ma ndjendjed’a hi suma Amon-nina tu mi. 8 Mi le hina yam amiyôm suma dingâ pet, kayam azi hahle suma ngat buzuna ki dubang ma his djivid’ina d’oze aho’â malo mazina kua.

9 Ata yi máma Ma didina hurum zal yam Salomon, kayam mi wal lei ki mam Alona hi Israel-lâ ma nde tam mbei iram yam mbàna. 10 Kayam mi hum vuna ala mi i kud’or alo ma ding ngi, wani Salomon mi ge nga yam kä avorom mbi. 11 Ma didina mi de mi Salomon ala: Kayamba ang le hina, ang ge nga yang kä ad’u vun ma djin ma ei djinizi aduk teina d’oze ad’u vun ma he ma an hangzina d’uo d’a, an nga ni prut leud’a woi abongû, an mba ni hat mazong mang ma dingâ tu. 12 Wani kayam abung David, an nga ni prud’ut abong kid’a ang nga ki irang tua d’a d’i, an mba ni prud’ut nabo gorongâ. 13 An mba ni prud’ut tei abom pet ti, wani an mba ni aram andjafâ tu, kayam azong mana David, kayam Jerusalem azì ma an manama mi.

Suma djangûna hi Salomon-na

14 Ma didina mi tchol ki sama dingâ tu mi kak djangûna ki Salomon; ni ma Edom ma a yum ala Hadat, mi nad’u andjaf mamul ma Edom-ma mi. 15 Kur biza d’a David mi dur ayîna ki suma Edom-mid’a, ma ngolâ hi azigar mama Jowap mi i kadesâ hi azigarîna á tos azigar suma Israel suma a tchazi kur ayî ma durîna. Ata yi máma mi tchi gro andjof suma Edom-ma woi pepet. 16 Kayam Jowap kades mama a kak sä Edom tilâ karagaya gak a dap andjofâ tchid’a woi pet.

17 Ata yi máma Hadat ni gogor ma gorâ tua, mi ring kazungeîna habum suma Edom suma hiuna á i avo Ezipte. 18 A tchol avo Madiyan, a i hur ful ma Paran-na. Ata yi máma a yo suma hiuna ad’uziya, a i ki sed’ezi avo Ezipte gen amulâ Faron.

Faron mi he Hadat azina kandagad’a, mi hlum vunam á hum tena mi. 19 Mi le Hadat djivid’a heî, mi hum amam mba amula Tapenes wiyeta atchad’a. 20 Tapenes wiyeta ti vut gorâ mi Hadat, mi yum ala Genubat. Tapenes ti wulumî avo hi Faron; Genubat mi wulî zlapa kamulâ Faron groma tazid’a.

21 Kid’a Hadat mi nga avo Ezipte tua d’a, mi hum ala: David mi mit mi i wa azulei kä ad’u abuyom ngolo, mam ma ngol ma dur ayîna Jowap mi mit wa mi d’a. Hadat mi de mi Faron ala: Ang aran an hulong yam ambas manda.

22 Faron mi djobom ala: Ni me kid’agang hatan ka hî ba, ang hulong yam ambas manga ge?

Mi hulong dum ala: Va kid’agan nga d’i, wani le ni nana pî, ang aranu.

23 Alona mi tchol ki sama dingâ; mi kak djangûna ki Salomon. A yum ala Rezon ni Eliyada goroma; ni sama ring ngei avo hi salama Hadadezer amul ma Soba-na goromina. 24 Kid’a David mi tchi azigarâ hi salama Hadadezer-râ woid’a, Rezon mi tok suma adesâ ad’umu, mi mbut ma ngol mazina, a i Damas, a kak sä kua. Mi mbut amulâ avo Damas. 25 Kid’a Salomon nga mi tamula tua d’a, Rezon mi kak djangûna ki Israel-lâ. Tcho d’a mi lata ni d’igi d’a hi Hadat-ta na mi, mi noî Israel-lâ woyo, mi tamula yam suma Siri-na mi.

Jerobowam mi tchol huneîd’a kamulâ

26-27 Ata yi máma Jerobowam azongâ hi Salomon-na mi tchol huneîd’a ki sed’emu. Jerobowam ad’u andjavam ba wana: Mi ni Nebat ma Efraim ma kur azì ma Sereda-nina goroma. Asumî modonod’a, a yat ala Seruwa.

Wana nad’u zla d’a mam tchol huneîd’a kata: Kur atchogoi d’a Salomon mi min yima a yum ala Milo-na ki ir gulumun ma b’lak kei ma ngui Azì ma ngolâ habum David-nina, 28 ata yi máma Jerobowam ni gor azong ma ad’engâ. Salomon mi golom nga mi le sun mamba djivid’a, mi tinim avok suma sunda yam andjafâ hi Efraim-ma kandjafâ hi Manase-na mi.

29 Bur tu Jerobowam mi nde woi kur Jerusalem, mi ngaf ki ma djok vun Alona Ahiya ma Silo-na glovod’o; azi ni vazi mbà abageya. Ahiya mi nga ki baru d’a ngol la awilid’a kelemu, 30 mi yot mi hawât tei aduk dogo yam mbà, 31 mi de mi Jerobowam ala: Ang yo d’a dogod’a! Wana ni zla d’a Ma didina Alona hi Israel-lâ mi data, mi dala:

An nga ni prut leud’a woi abo Salomon, an nga ni hang andjafâ dogo. 32 An mba ni aram andjafâ tu, kayam azong mana David, kayam Jerusalem azì ma ngol ma an manam aduk andjafâ hi Israel-lâ petna mi. 33 An nga ni le hina kayam me Israel-lâ a aran ndeyo, a i kud’or Astarte alod’a hi suma Sidon-nid’a, Kemos alona hi suma Mowap-mina ki Milkom alona hi suma Amon-nina. Azi tit nga yam lovot ta an tagazizid’a d’i, azi tit nga yam lovot ta d’ingêra avoron ndi, azi ge nga yazi kä ad’u gata ki vun ma he ma teteng ma an hazizina d’igi Salomon abum David na d’uo mi. 34 Wani an nga ni prut leud’a woi abo Salomon pet ti, an mba ni tcholom ngingring á te leud’a kur atchogoi mamba, kayam azong mana David ma an manam ma mi ge yam kä ad’u vun ma he mana ki gat mandina. 35 Wani an mba ni prut leud’a abo Salomon goroma, ni hangzi mi ang Jerobowam, nala, andjafâ dogo. 36 Wani an mba ni ar andjafâ mi goroma tu, kayam zla azong mana David ad’u andjavam mi tamula avoron teteu avo Jerusalem kur azì ma an manam á kak adigazi kuana.

37 Wani ang Jerobowam, an nga ni hang leud’a d’igi ang tang min na; ang mba te yam andjafâ hi Israel-lâ ma dogona. 38 Le ang hum ahlena pet suma an nga ni dangzina, le ang tit yam lovot ta an nga ni tagangzid’a, le ang nga tit d’ingêr avoronu, le ang ge yang kä ad’u gat manda ki vun ma he ma an nga ni hangzina d’igi azong mana David na ni, an mba ni kak ki sed’engû, an mba ni he lovota mandjavang á tamula burâ ki burâ d’igi suma hi David-na na, an mba ni hang andjafâ hi Israel-lâ ma dogona mi. 39 An mba ni hulong andjafâ hi David-na yam kä hina, wani nga ni hina gak didin ndi.

40 Salomon mi hal Jerobowam á tchid’a, wani mi ring Ezipte gen Sisak amul ma Ezipte-na, mi kak sä kua gak matna hi Salomon-na.

Matna hi Salomon-na

(Gol 2 Sun hAm 9.29-31)

41 Sunda hi Salomon nda ara kahle suma mi lazina pet ki ne mamba a b’irizi nga kä kur Mbaktumba hi Salomon nda sunda.

42 Salomon mi tamula avo Jerusalem yam Israel-lâ pet ni bizad’a dok fid’i. 43 Salomon mi mit mi i azulei kä ad’u abuyom ngolo. A tozom kur Azì ma ngolâ habum David-na. Goroma Robowam mi vrak tamula blangâmu.

Salomo̰ taa denéje bula

2SgI 11.18–12.1

1 Mbai Salomo̰ taa denéje gə́ dɔ ɓee’d gə́ raŋg ɔm dee dɔ ŋgolə Parao̰ gə́ dené’g yeḛ təa kédé lé: deḛ gə́ to Moabje ləm, gə Amo̰je ləm, gə Edɔmje ləm, gə Sido̰je ləma, gə Hetje ləm tɔ . 2 Deḛ to ginkojije gə́ Njesigənea̰ ula Israɛlje kédé pana: Seḭ a taa deeje el ləm, deḛ kara d’a ree rɔ sí’g el ləm tɔ, mbata tɔgərɔ, deḛ d’a tel meḛ sí dɔ magəje’g lə dee. Denéje gə́ dɔ ɓeeje’g neelé ɓa mal dee ndɔr Salomo̰ aree ɔm ne gə ɓeeko̰je neelé na̰’d . 3 Yeḛ taa denéje gə́ to ŋgalə mbaije tɔl-siri (700) ləm, gə deḛ gə́ to ŋgalə dəwje gə́ kari ba tɔl-munda (300) ləm tɔ, denéje ləa lé ɓa d’ar mée tel to ɓəd. 4 Loo gə́ Salomo̰ ɓuga ndá denéje ləa tel mée gə́ dɔ magəje’g ndá yeḛ ar mée to kára ba sur dɔ Njesigənea̰, Ala’g lé ləa to gə́ bɔbeeje gə́ Dabid bèe lé el ŋga. 5 Salomo̰ ndolè goo magə-Astarté gə́ to magə lə Sido̰je ləm, gə goo magə-Milkɔm, gə́ ar Amo̰je mina̰ lé ləm tɔ. 6 Salomo̰ ra néje gə́ majel kəm Njesigənea̰’g ləm, yeḛ un goo Njesigənea̰ lad-lad to gə́ bɔbeeje Dabid lé bèe el ləm tɔ. 7 Yen ŋga Salomo̰ ra loo gə́ ndəw dɔ mbal gə́ to no̰ Jerusalem’g mbata lə magə-Kemos gə́ ar Moabje mina̰ lé ləm, yeḛ ra togə́bè mbata lə magə-Molok gə́ ar Amo̰je mina̰ lé ləm tɔ. 8 Yeḛ ra togə́bè wɔji ne dɔ denéje ləa lai gə́ dɔ ɓee’d gə́ roo néje gə́ ə̰də sululu ləm gə d’inja nékinjanéməsje d’ar magəje lə dee keneŋ. 9 Mee Njesigənea̰ ḭ səa jugugu dɔ Salomo̰’g mbata mée gə́ tel to ɓəd dɔ Njesigənea̰, Ala’g lé lə Israɛlje, yeḛ gə́ teḛ dəa’g gɔl joo lé. 10 Mbata kédé lé Ala ɔgee kaw rɔ magəje’g, nɛ Salomo̰ aa dɔ ndukunje lə Njesigənea̰ lé el. 11 Togə́bè ɓa Njesigənea̰ ula ne Salomo̰ pana: Mbata nérai gə́ i ra togə́bè lé gə kaa gə́ i aa dɔ manrɔ ləm gə godndumje gə́ m’un m’ari el lé ndá m’a kɔr ɓeeko̰ lé jii’g gə mba kar kura ləi ɓa. 12 Nɛ lé bèe kara m’a ra kəmi-i’g nee el ɓəi mbata lə bɔbije gə́ Dabid lé ya. Nɛ ŋgon məəi ɓa m’a kɔr ɓeeko̰ neelé jia’g ɓəi. 13 Tɔɓəi m’a kɔr ɓeeko̰ lé jia’g lai el, m’a kya̰ ginkoji gə́ kára kar ŋgoni mbata lə Dabid gə́ to kura ləm ləm, gə mbata Jerusalem gə́ m’a mbəree lé ləm tɔ.

Njéba̰je lə Salomo̰

14 Njesigənea̰ ɔs kudu dəw kára gə́ to njeba̰ lə Salomo̰: yee ɓa to Adad, dəw gə́ Edɔm gə́ ḭ ginkoji’g lə mbai gə́ Edɔm tɔ.

15 Mee ndəa gə́ Dabid dum ne dɔ Edɔmje’g lé Joab gə́ to ɓé-njérɔje lé aw gə mba dubu deḛ gə́ d’wəi ndá yeḛ tɔl diŋgamje lai gə́ d’isi Edɔm ya. 16 Joab gə Israɛlje lai nai keneŋ as naḭ misa̰ saar deḛ tuji diŋgamje gə́ Edɔm pugudu-pugudu tɔ. 17 Yen ŋga Adad aḭ gə Edɔmje gə́ to kuraje lə bɔbeeje aw sə dee Ejiptə. Adad lé nai gə́ diŋgam gə́ gɔ ya ɓəi. 18 Deḛ d’ḭ Madian d’aw Paran, tɔɓəi d’ar dəwje gə́ Paran d’aw sə dee Ejiptə rɔ Parao̰ mbai gə́ Ejiptə’g lé. Parao̰ ar Adad kəi ləm, gə nésɔje ləma, gaŋg dɔ naŋg aree ləm tɔ. 19 Adad taa kəm Parao̰ rəgm, gelee gə́ nee ɓa Parao̰ aree taa ne wareeje gə́ to ŋgoko̰ Tapenɛs gə́ to dené ləa lé gə́ dené ləa. 20 Ŋgoko̰ Tapenɛs gə́ dené lé oji səa ŋgon gə́ diŋgam gə́ ria lə Genubat. Tapenɛs aree odo ŋgon lé mee kəi’g lə Parao̰ ndá Genubat si mee kəi-mbai’g lə Parao̰ mbuna ŋgalə Parao̰’g ya.

21 Loo gə́ Adad si mee ɓee gə́ Ejiptə’g ndá yeḛ oo to gə́ Dabid wəi ləm, oo to gə́ Joab gə́ to ɓé-njérɔje lé kara wəi ləm tɔ. Yen ŋga yeḛ dəji Parao̰ pana: Ya̰’m am m’aw ɓee ləm ŋga.

22 Parao̰ dəjee pana: See ɗi ɓa lali rɔm’g nee ɓa i ndigi tel kaw ne ɓee ləi gə mbəa wa.

Yeḛ ilá keneŋ pana: Né kára lalm el nɛ ya̰ loo am m’aw ya.

23 Ala ar njeba̰ lə Salomo̰ gə́ raŋg kára uba naŋg ḭ ya tɔɓəi. Yeḛ lé ria lə Rejo̰, ŋgolə Eliada, yeḛ gə́ ḭ kəi lə ɓéeje Adadéjer, mbai gə́ Soba aḭ lé. 24 Yeḛ mbo̰ dəwje rəa’g tel to ne mbai dɔ njékaw waije loo gə́ Dabid tɔl ne kudu-njérɔje lə ɓéeje lé. Deḛ d’ḭ Damas d’aw d’isi keneŋ ndá d’o̰ ɓee keneŋ. 25 Loo gə́ Salomo̰ si ne kəmba ɓəi lé Rejo̰ to njeba̰ lə Israɛlje mee ndəa gə́ Adad kara ra ne majel gə Salomo̰ bèe tɔ ndá yeḛ tel ə̰ji Israɛlje bəḭ-bəḭ tɔ. Yeḛ lé o̰ ɓee gə́ Aram ya.

Jeroboam ḭ gə Salomo̰ ɔsee rəw

2SgI 9.29-31

26 Jeroboam gə́ to kura lə Salomo̰ lé kara ḭ gə mbai lé ɔsee rəw tɔ. Yeḛ to ŋgolə Nebat, dəw gə́ Eprata gə́ si Sereda ndá yeḛ lé kea̰je to njekəisiŋga gə́ ria lə Serua. 27 Aa ooje, né gə́ aree ḭ ne gə mbai lé ɓa nee:

Loo gə́ Salomo̰ ar dee d’unda Milo lé ləm, gə gɔl ndògo-bɔrɔ lə bɔbeeje gə́ Dabid ləm tɔ ndá, 28 Jeroboam lé to njesiŋgamoŋ gə́ rəa to kɔgərɔ-kɔgərɔ ɓəi, bèe ɓa Salomo̰ oo basa neelé loo kula rəa’g ndá yeḛ ɔree undá gə́ njekaa dɔ dəwje lai gə́ to njéra-kula-gə́-raje gə́ to ŋgaka Jisəb lé. 29 Mee ndəa’g neelé Jeroboam unda loo Jerusalem teḛ ndá Aija, njetegginta gə́ Silo iŋgá rəbə. Aija lé ula kubu gə́ sigi gə́ boi yul rəa’g ar dee-deḛ səa joo bɔr d’aar mee wala’g gə kar dee ba. 30 Aija wa kubu gə́ sigi gə́ boi yul gə́ yeḛ ula rəa’g lé til dana as loo dɔg-giree-joo 31 ndá yeḛ ula Jeroboam pana: Taa yeḛ gə́ dɔg neelé gə́ kaḭ. Mbata Njesigənea̰, Ala lə Israɛlje pa togə́bè pana: Aa ooje, m’a kɔr ɓeeko̰ ji Salomo̰’g ndá m’a kari ginkojije dɔg. 32 Nɛ yeḛ lé a kiŋga ginkoji kára mba kar ri kura ləm Dabid ɓar ne ləm, gə mba kar ri Jerusalem, ɓee-boo gə́ m’ɔree kəm’g mbuna ginkoji Israɛlje’g lai lé ɓar ne ləm tɔ. 33 A to togə́bè mbata deḛ d’ubam d’ya̰m d’aw d’unda barmba no̰ Astarte gə́ to magə lə Sido̰je ləm, gə no̰ Kemos gə́ to magə lə Moabje ləm, gə no̰ Milkɔm gə́ to magə lə Amo̰je ləm tɔ mbata deḛ njaa gə goo torndumje el ləm, deḛ ra néje gə́ gə dɔ najee kəm’g gə mba kaa ne dɔ godnduje gə ndukunje ləm tɔ gə́ Dabid bɔ Salomo̰je bèe lé el ləm tɔ. 34 M’a kɔr ɓeeko̰je lai jia’g el, ləb si kəmba ləa lé m’a karee to gə́ mbai ya mbata Dabid, kura ləm gə́ m’ɔree kəm’g lé yeḛ to njekaa dɔ godndumje gə torndumje. 35 Nɛ m’a kɔr ɓeeko̰ lé ji ŋgonee’g ndá m’a kari ginkojije dɔg. 36 M’a kya̰ ginkoji kára mba kar ŋgonee gə mba kar Dabid gə́ to kura ləm iŋga ne néndogó no̰m’g ta-ta Jerusalem, ɓee-boo gə́ m’ɔree kəm’g mba kar rim ɓar dɔ’g lé.

37 M’a kuni kundai kari o̰ ɓee dɔ néje’g lai gə́ məəi wɔji ndá i a to mbai dɔ Israɛlje’g ya. 38 Ɓó lé i ila ŋgonkoji dɔ néje lai gə́ m’a kun ndum dɔ’g kari ləm, ɓó lé i njaa dan kila-rəwje’g ləm ləma, ɓó lé i ra néje gə́ danasur kəm’g, k’aa ne dɔ godndumje gə torndumje to gə́ Dabid, gə́ to kura ləm ra bèe ləm tɔ ndá m’a nai səi ləm, m’a ra kəi gə́ ŋgəŋ ŋgəŋ-ŋgəŋ kari ləm tɔ, to gə́ ma m’ra ne m’ar Dabid ndá m’a kɔm Israɛlje jii’g ya. 39 Yee nee ɓa m’a kar ŋgaka Dabid d’ula ne dɔ dee nɛ a to saar-saar gə no̰ el.

40 Salomo̰ saŋg loo gə mba tɔl Jeroboam. Nɛ Jeroboam ḭ aḭ aw Ejiptə saar Salomo̰ wəi ɓa.

Kwəi lə Salomo̰

2SgI 10.1-15

41 Ges sortaje lə Salomo̰ ləm, gə néje lai gə́ yeḛ ra ləma, gə kəmkàr ləa ləm tɔ lé see ndaŋg taree mee maktub sor-néraje’g lə Salomo̰ el wa .

42 Salomo̰ o̰ ɓee dɔ Israɛlje’g lai mee ɓee gə́ Jerusalem as ləb rɔ-sɔ. 43 Yen ɓa Salomo̰ wəi ar dee dubee mee ɓee-boo’g lə bɔbeeje gə́ Dabid. Ŋgonee Roboam ɓa o̰ ɓee toree’g tɔ.