Al-wasiiye al-akhiire hana Dawuud
1 Wa wakit Dawuud irif kadar hu gariib yumuut, anta wasiiye le wileedah Suleymaan. Wa gaal : 2 «Ana gariib nikhalli al-dunya. Chidd heelak wa abga raajil ! 3 Taabiʼ kalaam Allah Ilaahak wa amchi fi derbah. Ahfad gawaaniinah wa wasiiyaatah wa churuutah wa muʼaahadatah wa kulla cheyy al-maktuub fi Tawraat Muusa. Wa be da, inta tanjah fi kulla cheyy al-tisawwiih wa fi ayyi bakaan al-tamchi. 4 Achaan Allah gaal yihaggig kalaamah al-gaalah leyi. Hu gaal : ‹Kan naas zurriiytak yamchu adiil wa yisawwu al-hagg be kulla guluubhum wa kulla fikirhum, khalaas daayman yukuun naadum min zurriiytak fi kursi al-muluk hana Bani Israaʼiil.›»
5 Wa Dawuud gaal : «Inta taʼarif tamaam al-cheyy al-sawwaah leyi Yuwaab wileedha le Saruuya. Hu bas al-katalaahum le kubaaraat al-askar al-itneen hana Bani Israaʼiil yaʼni Abniir wileed Niir wa Amaasa wileed Yatar. Wa daffag dammuhum fi wakit al-salaama wa chaal masʼuuliiyit katilhum. 6 Wa alʼaamal maʼaayah be hikma achaan ma tikhalli yabga chaayib wa la yumuut be salaam.
7 «Wa fakkir fi iyaal Barzillaay al-min turaab Gilʼaad wa sawwi leehum al-kheer. Wa khalliihum yabgo min al-naas al-yaakulu maʼaak inta al-malik achaan humman fazaʼooni wakit ana muʼarrid min akhuuk Abchaluum.
8 «Wa fakkir fi Chimʼi wileed Giira min gabiilat Banyaamiin min hillit Bahuriim al-gaaʼid jambak. Hu laʼanni ziyaada wakit ana muʼarrid maachi Mahanaayim. Wa laakin wakit ana mugabbil, hu ligaani ale bahar al-Urdun wa ana halaft leyah be Allah wa gult ma naktulah be l-seef. 9 Wa hassaʼ, ma tajʼalah naadum bari. Achaan inta raajil hakiim wa taʼarif al-cheyy al-waajib tisawwiih leyah. Wa be suuf raasah al-abyad da kula, aktulah.»
10 Wa Dawuud maat wa lihig abbahaatah wa dafanooh fi madiinat Dawuud fi Uruchaliim. 11 Wa muddit hukum Dawuud fi kulla balad Israaʼiil 40 sana. Hu hakam 7 sana fi Hibruun wa 33 sana fi Uruchaliim. 12 Wa Suleymaan chaal kursi al-muluk hana abuuh Dawuud. Wa mulkah bigi saabit.
Aduniiya hakamo leyah be l-moot
13 Wa Aduniiya wileedha le Haggiit ja le Batchaabaʼ amm Suleymaan. Wa hi gaalat leyah : «Jaytak di aafe bas ?» Wa hu gaal leeha : «Aafe.» 14 Wa gaal battaan : «Indi kilme nuguulha leeki.» Wa hi gaalat : «Guulha.» 15 Wa hu gaal : «Inti taʼarfi kadar al-muluk da hanaayi ana wa kulla Bani Israaʼiil yidooru ana nabga malik. Wa laakin al-muluk marag minni wa wagaʼ le akhuuyi Suleymaan achaan Allah bas dawwar kadar hu yabga malik. 16 Wa hassaʼ da, indi talab waahid nigaddimah leeki. Ma taabe leyi.» Wa hi gaalat leyah : «Kallim !» 17 Wa hu gaal : «Min fadulki guuli le l-malik Suleymaan yantiini Abichaag al-min hillit Chuunam le tabga marti. Hu ma yaaba leeki.» 18 Wa Batchaabaʼ gaalat : «Da adiil. Ana zaati namchi nikallim al-malik be l-cheyy al-bukhussak.»
19 Wa khalaas, Batchaabaʼ machat bakaan al-malik Suleymaan le tihajji leyah be l-cheyy al-bukhuss Aduniiya. Wa wakit dakhalat, al-malik gamma laagaaha le ammah wa sajad leeha. Wa baʼad da, gamma gaʼad fi kursiih wa khatta kursi aakhar le ammah be nussah al-zeenaay. 20 Wa Batchaabaʼ gaalat leyah : «Indi talab sakhayyar ke nigaddimah leek wa laakin ma taaba leyi.» Wa l-malik gaal leeha : «Gaddimi talabki, ya ammi. Ana ma naaba leeki.» 21 Wa hi gaalat leyah : «Hal ma nagdaro nantu Abichaag al-min hillit Chuunam le akhuuk Aduniiya le tabga martah walla ?» 22 Wa l-malik Suleymaan radda le ammah wa gaal : «Maala tatulbi Abichaag al-min hillit Chuunam le Aduniiya ? Hu akhuuyi al-kabiir. Wa misil da, atulbi al-muluk leyah hu wa le Abiyaatar raajil al-diin wa le Yuwaab wileedha le Saruuya kula !»
23 Wa khalaas, al-malik Suleymaan halaf be Allah wa gaal : «Khalli al-Rabb yiʼaakhibni ikhaab chadiid kan Aduniiya ma kaffa be hayaatah taman al-talab al-hu gaddamah da. 24 Wa Allah al-Hayy bas sabbataani fi kursi al-muluk hana abuuyi Dawuud wa anta al-muluk da leyi ana wa le zurriiyti misil hu gaalah. Wa l-yoom bas, Aduniiya yumuut.»
25 Wa khalaas, al-malik Suleymaan rassalah le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ. Wa hu macha darabah le Aduniiya wa katalah.
Suleymaan tarad Abiyaatar
26 Wa kan le Abiyaatar raajil al-diin kamaan, al-malik gaal : «Amchi le ziraaʼtak fi Anatuut achaan al-moot waajib leek. Wa laakin ana ma naktulak al-yoom achaan inta chilt sanduug Allah al-Rabb giddaam abuuyi Dawuud wa inta tiʼibt maʼaayah fi kulla diigtah.» 27 Wa be misil da, Suleymaan tarad Abiyaatar min khidimtah hana rujaal al-diin achaan yihaggig al-kalaam al-gaalah Allah fi zurriiyit Ali fi Chiilooh.
28 Wa wakit Yuwaab simiʼ be l-khabar da, gamma arrad wa macha fi kheemat Allah wa karab guruun al-madbah. Wa da achaan hu aba ma andamma maʼa Abchaluum wa laakin andamma maʼa Aduniiya. 29 Wa jo khabbaro al-malik Suleymaan kadar Yuwaab arrad wa allabbad fi lubb kheemat Allah wa gaaʼid jamb al-madbah. Wa khalaas, Suleymaan rassal Banaaya wileed Yahuuyadaʼ wa gaal leyah : «Amchi aktulah.» 30 Wa Banaaya dakhal fi kheemat Allah wa gaal le Yuwaab : «Al-malik buguul : ‹Amrug min al-bakaan da.›» Wa Yuwaab gaal : «La ! Ana numuut hini.»
Wa khalaas, Banaaya gabbal bakaan al-malik wa ooraah be l-kalaam al-Yuwaab raddaah leyah. 31 Wa l-malik gaal leyah : «Sawwi misil hu gaalah ! Aktulah wa adfinah fi bakaanah da bas. Wa be misil da, ana wa aayilat abuuyi nukuunu bariyiin min al-dimam al-katalaahum Yuwaab bala sabab. 32 Wa khalli Allah yigabbil leyah al-dimam dool fi raasah achaan hu katal be l-seef naaseen al-adiiliin wa akheer minnah wa abuuyi Dawuud ma indah khabar. Hu katal Abniir wileed Niir khaayid deech Bani Israaʼiil wa Amaasa wileed Yatar khaayid deech Bani Yahuuza. 33 Khalli Allah yigabbil al-dimam dool fi raas Yuwaab wa fi zurriiytah ila l-abad. Wa laakin le Dawuud kamaan, khalli Allah yijiib al-salaam al-daayim fi zurriiytah wa fi beetah wa fi mulkah.»
34 Wa khalaas, Banaaya wileed Yahuuyadaʼ macha le Yuwaab dakhal leyah wa katalah. Wa dafanooh fi beetah fi l-kadaade. 35 Wa l-malik khattaah le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ khaayid al-deech fi badal Yuwaab. Wa le Saduukh, khattaah raajil al-diin fi badal Abiyaatar.
Suleymaan hakamah le Chimʼi
36 Wa l-malik naadaah le Chimʼi wa gaal leyah : «Abni leek beet fi Uruchaliim wa askun fi lubb al-madiina wa ma tamchi ayyi bakaan. 37 Wa aʼarif tamaam kan yoom inta maragt min al-madiina di wa gataʼt waadi Khidruun da, tumuut. Wa inta bas tabga masʼuul min mootak.» 38 Wa Chimʼi radda le l-malik wa gaal : «Kalaamak adiil ! Ana khaddaamak nisawwi kula cheyy al-inta siidi al-malik gultah.» Wa Chimʼi sakan tawwal fi Uruchaliim.
39 Wa laakin baʼad talaata sana, abiid itneen hana Chimʼi arrado wa macho bakaan Akiich wileed Maʼaaka malik hillit Gaat. Wa jo khabbarooh le Chimʼi wa gaalo leyah : «Daahu abiidak macho hillit Gaat.» 40 Wa tawwaali, Chimʼi gamma chadda humaara wa macha hillit Gaat bakaan Akiich le yichiil abiidah. Wa khalaas, Chimʼi chaal wa jaab abiidah min hillit Gaat. 41 Wa jo khabbarooh le Suleymaan kadar Chimʼi marag min Uruchaliim wa macha hillit Gaat wa gabbal.
42 Wa khalaas, al-malik rassal naadaah le Chimʼi wa gaal leyah : «Ana ma hallaftak be Allah wa hazzartak wa gult leek : ‹Aʼarif tamaam kan yoom maragt min al-madiina di wa macheet fi ayyi bakaan, tumuut.› Wa inta gult : ‹Tamaam ! Simiʼt kalaamak.› 43 Wa maala ma khuft min al-haliife al-sawweetha giddaam Allah ? Wa maala ma tabbagt amri al-amartak beyah ?» 44 Wa l-malik gaal battaan le Chimʼi : «Inta taʼarif kulla l-fasaala al-sawweetha be niiytak le abuuyi Dawuud. Allah yigabbil leek fasaaltak di fi raasak. 45 Wa laakin Allah yibaarikni ana al-malik Suleymaan wa yisabbit kursi al-muluk hana abuuyi Dawuud wa yagood ila l-abad giddaam Allah.» 46 Wa baʼad da, al-malik anta amur le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ wa hu macha darabah le Chimʼi lahaddi maat. Wa be misil da, al-muluk hana malik Suleymaan bigi saabit.
Instructions de David mourant à Salomon, son fils. — Adonija, Joab et Schimeï mis à mort par Salomon; le sacrificateur Abiathar destitué de ses fonctions et éloigné de Jérusalem
V. 1-12: cf. (De 31:7, 8. 1 Ch 22:6-13.) 2 S 23:1-7. 1 Ch 29:26-30. (Ps 15:4; 101:4, 6, 8.)1 David approchait du moment de sa mort, et il donna ses ordres à Salomon, son fils, en disant: 2 Je m’en vais par le chemin de toute la terre. Fortifie-toi, et sois un homme! 3 Observe les commandements de l’Éternel, ton Dieu, en marchant dans ses voies, et en gardant ses lois, ses ordonnances, ses jugements et ses préceptes, selon ce qui est écrit dans la loi de Moïse, afin que tu réussisses dans tout ce que tu feras et partout où tu te tourneras, 4 et afin que l’Éternel accomplisse cette parole qu’il a prononcée sur moi: Si tes fils prennent garde à leur voie, en marchant avec fidélité devant moi, de tout leur cœur, et de toute leur âme, tu ne manqueras jamais d’un successeur sur le trône d’Israël. 5 Tu sais ce que m’a fait Joab, fils de Tseruja, ce qu’il a fait à deux chefs de l’armée d’Israël, à Abner, fils de Ner, et à Amasa, fils de Jéther. Il les a tués; il a versé pendant la paix le sang de la guerre, et il a mis le sang de la guerre sur la ceinture qu’il avait aux reins et sur la chaussure qu’il avait aux pieds. 6 Tu agiras selon ta sagesse, et tu ne laisseras pas ses cheveux blancs descendre en paix dans le séjour des morts. 7 Tu traiteras avec bienveillance les fils de Barzillaï, le Galaadite, et ils seront de ceux qui se nourrissent de ta table; car ils ont agi de la même manière à mon égard, en venant au-devant de moi lorsque je fuyais Absalom, ton frère. 8 Voici, tu as près de toi Schimeï, fils de Guéra, Benjamite, de Bachurim. Il a prononcé contre moi des malédictions violentes le jour où j’allais à Mahanaïm. Mais il descendit à ma rencontre vers le Jourdain, et je lui jurai par l’Éternel, en disant: Je ne te ferai point mourir par l’épée. 9 Maintenant, tu ne le laisseras pas impuni; car tu es un homme sage, et tu sais comment tu dois le traiter. Tu feras descendre ensanglantés ses cheveux blancs dans le séjour des morts. 10 David se coucha avec ses pères, et il fut enterré dans la ville de David. 11 Le temps que David régna sur Israël fut de quarante ans: à Hébron il régna sept ans, et à Jérusalem il régna trente-trois ans. 12 Salomon s’assit sur le trône de David, son père, et son règne fut très affermi.
V. 13-25: cf. 1 R 1:1-10, 1 41-53. Ps 21:9, etc.13 Adonija, fils de Haggith, alla vers Bath-Schéba, mère de Salomon. Elle lui dit: Viens-tu dans des intentions paisibles? Il répondit: Oui. 14 Et il ajouta: J’ai un mot à te dire. Elle dit: Parle! 15 Et il dit: Tu sais que la royauté m’appartenait, et que tout Israël portait ses regards sur moi pour me faire régner. Mais la royauté a tourné, et elle est échue à mon frère, parce que l’Éternel la lui a donnée. 16 Maintenant, je te demande une chose: ne me la refuse pas! Elle lui répondit: Parle! 17 Et il dit: Dis, je te prie, au roi Salomon – car il ne te le refusera pas – qu’il me donne pour femme Abischag, la Sunamite. 18 Bath-Schéba dit: Bien! Je parlerai pour toi au roi. 19 Bath-Schéba se rendit auprès du roi Salomon, pour lui parler en faveur d’Adonija. Le roi se leva pour aller à sa rencontre, il se prosterna devant elle, et il s’assit sur son trône. On plaça un siège pour la mère du roi, et elle s’assit à sa droite. 20 Puis elle dit: J’ai une petite demande à te faire: ne me la refuse pas! Et le roi lui dit: Demande, ma mère, car je ne te refuserai pas. 21 Elle dit: Qu’Abischag, la Sunamite, soit donnée pour femme à Adonija, ton frère. 22 Le roi Salomon répondit à sa mère: Pourquoi demandes-tu Abischag, la Sunamite, pour Adonija? Demande donc la royauté pour lui, car il est mon frère aîné, pour lui, pour le sacrificateur Abiathar, et pour Joab, fils de Tseruja! 23 Alors le roi Salomon jura par l’Éternel, en disant: Que Dieu me traite dans toute sa rigueur, si ce n’est pas au prix de sa vie qu’Adonija a prononcé cette parole! 24 Maintenant, l’Éternel est vivant, lui qui m’a affermi et m’a fait asseoir sur le trône de David, mon père, et qui m’a fait une maison selon sa promesse! Aujourd’hui Adonija mourra. 25 Et le roi Salomon envoya Benaja, fils de Jehojada, qui le frappa; et Adonija mourut.
V. 26-27: cf. Pr 24:21, Pr 22. 1 S 2:30-36. Mt 19:30Mt 24:13.26 Le roi dit ensuite au sacrificateur Abiathar: Va-t’en à Anathoth dans tes terres, car tu mérites la mort; mais je ne te ferai pas mourir aujourd’hui, parce que tu as porté l’arche du Seigneur l’Éternel devant David, mon père, et parce que tu as eu part à toutes les souffrances de mon père. 27 Ainsi Salomon dépouilla Abiathar de ses fonctions de sacrificateur de l’Éternel, afin d’accomplir la parole que l’Éternel avait prononcée sur la maison d’Éli à Silo.
V. 28-35: cf. (2 S 3:23-39; 20:8-10. Ex 21:14.)28 Le bruit en parvint à Joab, qui avait suivi le parti d’Adonija, quoiqu’il n’eût pas suivi le parti d’Absalom. Et Joab se réfugia vers la tente de l’Éternel, et saisit les cornes de l’autel. 29 On annonça au roi Salomon que Joab s’était réfugié vers la tente de l’Éternel, et qu’il était auprès de l’autel. Et Salomon envoya Benaja, fils de Jehojada, en lui disant: Va, frappe-le. 30 Benaja arriva à la tente de l’Éternel, et dit à Joab: Sors! C’est le roi qui l’ordonne. Mais il répondit: Non! Je veux mourir ici. Benaja rapporta la chose au roi, en disant: C’est ainsi qu’a parlé Joab, et c’est ainsi qu’il m’a répondu. 31 Le roi dit à Benaja: Fais comme il a dit, frappe-le, et enterre-le; tu ôteras ainsi de dessus moi et de dessus la maison de mon père le sang que Joab a répandu sans cause. 32 L’Éternel fera retomber son sang sur sa tête, parce qu’il a frappé deux hommes plus justes et meilleurs que lui et les a tués par l’épée, sans que mon père David le sût: Abner, fils de Ner, chef de l’armée d’Israël, et Amasa, fils de Jéther, chef de l’armée de Juda. 33 Leur sang retombera sur la tête de Joab et sur la tête de ses descendants à perpétuité; mais il y aura paix à toujours, de par l’Éternel, pour David, pour sa postérité, pour sa maison et pour son trône. 34 Benaja, fils de Jehojada, monta, frappa Joab, et le fit mourir. Il fut enterré dans sa maison, au désert. 35 Le roi mit à la tête de l’armée Benaja, fils de Jehojada, en remplacement de Joab, et il mit le sacrificateur Tsadok à la place d’Abiathar.
V. 36-46: cf. 2 S 16:5-13. Ps 109:17-20. No 32:23.36 Le roi fit appeler Schimeï, et lui dit: Bâtis-toi une maison à Jérusalem; tu y demeureras, et tu n’en sortiras point pour aller de côté ou d’autre. 37 Sache bien que tu mourras le jour où tu sortiras et passeras le torrent de Cédron; ton sang sera sur ta tête. 38 Schimeï répondit au roi: C’est bien! Ton serviteur fera ce que dit mon seigneur le roi. Et Schimeï demeura longtemps à Jérusalem. 39 Au bout de trois ans, il arriva que deux serviteurs de Schimeï s’enfuirent chez Akisch, fils de Maaca, roi de Gath. On le rapporta à Schimeï, en disant: Voici, tes serviteurs sont à Gath. 40 Schimeï se leva, sella son âne, et s’en alla à Gath chez Akisch pour chercher ses serviteurs. Schimeï donc s’en alla, et il ramena de Gath ses serviteurs. 41 On informa Salomon que Schimeï était allé de Jérusalem à Gath, et qu’il était de retour. 42 Le roi fit appeler Schimeï, et lui dit: Ne t’avais-je pas fait jurer par l’Éternel, et ne t’avais-je pas fait cette déclaration formelle: Sache bien que tu mourras le jour où tu sortiras pour aller de côté ou d’autre? Et ne m’as-tu pas répondu: C’est bien! J’ai entendu? 43 Pourquoi donc n’as-tu pas observé le serment de l’Éternel et l’ordre que je t’avais donné? 44 Et le roi dit à Schimeï: Tu sais au-dedans de ton cœur tout le mal que tu as fait à David, mon père; l’Éternel fait retomber ta méchanceté sur ta tête. 45 Mais le roi Salomon sera béni, et le trône de David sera pour toujours affermi devant l’Éternel. 46 Et le roi donna ses ordres à Benaja, fils de Jehojada, qui sortit et frappa Schimeï; et Schimeï mourut. La royauté fut ainsi affermie entre les mains de Salomon.