Suleymaan marag min derib Allah
1 Wa l-malik Suleymaan habba awiin katiiraat ajnabiiyaat bala bineeyit Firʼoon. Hu habba awiin min balad Muwaab wa Ammuun wa Adoom wa Seeda wa min balad al-Hittiyiin. 2 Wa l-awiin deel min al-umam al-Allah gaal le Bani Israaʼiil : «Angarʼu ma taakhudu min al-umam dool wa humman kula ma yaakhudu minku achaan yamurguuku min al-derib wa taʼabudu ilaahaathum.» Wa laakin al-malik Suleymaan habba awiin min al-umam dool wa anrabat maʼaahum. 3 Wa hu akhad 700 awiin mayaarim wa chaal 300 sirriiyaat kula. Wa l-awiin deel maragannah min al-derib.
4 Wa wakit Suleymaan chayyab marra waahid, al-awiin deel maragannah min al-derib wa hu abad ilaahaat aakhariin. Wa be sabab da, hu ma abad Allah Ilaahah be galib mukhlis misil abuuh Dawuud. 5 Wa l-malik Suleymaan abad Achtaruut ilaahat naas balad Seeda wa Milkuum al-sanam al-muharram hana Bani Ammuun. 6 Wa Suleymaan sawwa al-fasaala giddaam Allah wa hu ma taabaʼ Allah misil abuuh Dawuud. 7 Wa fi l-wakit da, Suleymaan addal bakaan aali fi raas al-jabal al-mugaabil Madiinat al-Khudus le Kamuuch al-sanam al-muharram hana naas Muwaab wa le Muulak al-sanam al-muharram hana Bani Ammuun. 8 Wa hu sawwa misil da le ilaahaat hana kulla awiinah al-ajnabiiyaat. Wa hinna yiharrigan bakhuur wa yigaddiman dahaaya muharragiin le ilaahaathin.
Natiijat al-khata hana Suleymaan
9 Wa Allah khidib didd Suleymaan achaan hu aba ma taabaʼ al-derib hana Allah Ilaah Bani Israaʼiil al-baan leyah marrateen. 10 Wa amarah ma yitaabiʼ ilaahaat aakhariin. Wa laakin Suleymaan ma tabbag amur Allah. 11 Wa fi chaan da, Allah gaal le Suleymaan : «Inta ma hafadt muʼaahadati wa churuuti al-ana amartak beehum. Khalaas, ana naglaʼ minnak mulkak wa nanti le waahid min khaddaamiinak. 12 Wa ana ma naglaʼah fi hayaatak fi chaan abuuk Dawuud. Laakin naglaʼ al-muluk da min iid wileedak. 13 Wa ana ma naglaʼ kulla l-mamlaka di min wileedak. Laakin nikhalliih yahkim fi gabiila waahide bas. Wa da fi chaan Dawuud abdi wa fi chaan Madiinat al-Khudus al-madiina al-ana azaltaha.»
Udwaan Suleymaan
14 Wa khalaas, Allah gawwam adu le Suleymaan. Wa hu Haddaad al-Adoomi min zurriiyit malik al-Adoomiyiin. 15 Zamaan, Dawuud haarab mamlakat Adoom. Wa wakit Yuwaab khaayid deechah macha dafan kulla janaazaat al-naas al-maato fi l-harib, hu katal kulla naas balad Adoom al-dukuura. 16 Wa Yuwaab wa kulla Bani Israaʼiil gaʼado hinaak sitte chahar lahaddi kammalo kulla l-dukuura min balad Adoom.
17 Wa fi l-wakit da, Haddaad lissaaʼ sabi. Wa hu arrad macha Masir maʼa waahidiin min naas balad Adoom min khaddaamiin abuuh. 18 Wa humman gammo min Midyaan wa macho Faaraan wa chaalo maʼaahum naas min Faaraan. Wa baʼad da, macho Masir bakaan Firʼoon malik Masir. Wa hu antaah le Haddaad beet wa maʼaach wa ard. 19 Wa Haddaad ligi rida min Firʼoon wa jawwazah hamaatah akhut martah Tahfaniis al-meeram. 20 Wa akhut Tahfaniis wildat wa jaabat wileed le Haddaad wa sammaah Ganuubat. Wa Tahfaniis faradatah wa chaalatah fi beet Firʼoon wa Ganuubat kibir hinaak maʼa awlaad Firʼoon.
21 Wa wakit Haddaad fi Masir simiʼ kadar Dawuud maat wa lihig abbahaatah wa Yuwaab khaayid al-deech kula maat, khalaas Haddaad gaal le Firʼoon : «Khalliini namchi baladi.» 22 Wa Firʼoon gaal leyah : «Min inta gaaʼid maʼaayi da, chunu gassar leek ? Maala tidoor tamchi baladak ?» Wa Haddaad radda leyah wa gaal : «Cheyy ma gassar leyi laakin khalliini namchi bas.»
23 Wa l-Rabb gawwam adu aakhar le Suleymaan, usmah Rizuun wileed Aliyaadaʼ al-arrad min beet siidah Hadadʼaazar malik Suuba. 24 Wa Rizuun lamma majmuuʼa hana rujaal haraamiyiin wa bigi kabiirhum. Wa wakit Dawuud gamma katal naas Hadadʼaazar, Rizuun wa naasah macho madiinat Dimachkh wa gaʼado hinaak wa hakamo foogha. 25 Wa Rizuun bigi adu le Bani Israaʼiil fi kulla muddit hayaat Suleymaan. Wa hu kirih Bani Israaʼiil ziyaada min al-fasaala al-sawwaah Haddaad. Wa Rizuun hakam fi balad Araam.
Yarubaʼaam atmarrad didd Suleymaan
26 Wa fiyah raajil waahid usmah Yarubaʼaam wileed Nabaat min gabiilat Afraayim wa hu min hillit Sariida. Wa ammah usumha Saruuʼa wa hi armala. Wa Yarubaʼaam da hu awwal waahid min khaddaamiin Suleymaan wa baʼadeen, gamma atmarrad diddah. 27 Wa daahu al-sabab al-gawwam Yarubaʼaam le yitmarrad. Da fi wakit al-Suleymaan gaaʼid yabni durdur al-difaaʼ al-sammooh Millu wa yikaddik al-khurma al-fi durdur madiinat Dawuud abuuh. 28 Wa Yarubaʼaam da hu raajil faaris. Wa Suleymaan chaaf al-sabi da wakit gaaʼid yakhdim wa hu kallafah le yiraakhib al-khidme al-ijbaariiye hana zurriiyit Yuusuf.
29 Wa yoom waahid, Yarubaʼaam marag min Madiinat al-Khudus wa fi l-derib lamma maʼa l-nabi Akhiiya hana hillit Chiilooh. Wa Akhiiya da laabis jard jadiid wa humman lammo itneen bas fi l-kadaade. 30 Wa Akhiiya chaal al-jard al-jadiid al-laabsah da wa charratah atnaachar gitʼe. 31 Wa gaal le Yarubaʼaam : «Chiil al-achara gitʼe dool le nafsak achaan daahu Allah Ilaah Bani Israaʼiil gaal : ‹Ana naglaʼ al-muluk min iid Suleymaan wa nantiik inta al-achara gabaayil dool. 32 Wa gabiila waahide bas tifaddil leyah wa da fi chaan abdi Dawuud wa fi chaan Madiinat al-Khudus al-ana azaltaha min kulla gabaayil Bani Israaʼiil. 33 Wa nisawwi misil da achaan humman abooni wa sajado le Achtaruut ilaahat naas balad Seeda wa le Kamuuch sanam naas balad Muwaab wa le Milkuum sanam Bani Ammuun. Wa humman ma taabaʼo derbi wa la sawwo al-adiil giddaami wa la tabbago churuuti wa gawaaniini misil Dawuud abu Suleymaan. 34 Wa abdi Dawuud al-ana azaltah, hu hafad wasiiyaati wa churuuti. Wa be sabab da, ana ma naglaʼ al-muluk min iid Suleymaan. Nikhalli yamluk fi kulla muddit hayaatah. 35 Laakin ana naglaʼ al-muluk min iid wileed Suleymaan wa l-achara gabaayil dool nantiihum leek inta. 36 Wa ana nikhalli gabiila waahide le wileed Suleymaan fi chaan abdi Dawuud. Waajib daayman yukuun naadum waahid min zurriiytah fi l-muluk fi Madiinat al-Khudus al-ana azaltaha le nukhutt foogha usmi.
37 «‹Wa kan leek inta kamaan, ana bas azaltak wa tagdar tamluk misil galbak yidoorah. Wa tabga malik fi Bani Israaʼiil. 38 Wa kan inta tasmaʼ kulla cheyy al-amartak wa titaabiʼ derbi adiil wa tisawwi al-adiil giddaami wa titabbig churuuti wa wasiiyaati misil Dawuud abdi tabbagaahum, ana nukuun maʼaak wa nisabbit mulkak misil sabbatt muluk Dawuud. Wa nantiik al-achara gabaayil hana Bani Israaʼiil. 39 Wa be misil da, ana nijiib al-ihaana fi zurriiyit Dawuud wa laakin al-ihaana di ma tagood fooghum daayman.›»
40 Wa baʼad da, Suleymaan fattachah le Yarubaʼaam achaan yaktulah. Wa laakin Yarubaʼaam arrad macha bakaan Chiichakh malik Masir wa hu gaʼad hinaak lahaddi Suleymaan maat.
Moot Suleymaan
41 Wa l-baagi min amal Suleymaan wa kulla cheyy al-sawwaah wa hikmatah maktuubiin fi kitaab aʼmaal Suleymaan. 42 Wa Suleymaan hakam fi Madiinat al-Khudus wa fi kulla balad Israaʼiil muddit 40 sana. 43 Wa baʼad da, Suleymaan maat wa lihig abbahaatah wa dafanooh fi madiinat Dawuud abuuh. Wa wileedah Rahabʼaam hakam fi badalah.
Salomo̰ taa denéje bula
2SgI 11.18–12.11 Mbai Salomo̰ taa denéje gə́ dɔ ɓee’d gə́ raŋg ɔm dee dɔ ŋgolə Parao̰ gə́ dené’g yeḛ təa kédé lé: deḛ gə́ to Moabje ləm, gə Amo̰je ləm, gə Edɔmje ləm, gə Sido̰je ləma, gə Hetje ləm tɔ . 2 Deḛ to ginkojije gə́ Njesigənea̰ ula Israɛlje kédé pana: Seḭ a taa deeje el ləm, deḛ kara d’a ree rɔ sí’g el ləm tɔ, mbata tɔgərɔ, deḛ d’a tel meḛ sí dɔ magəje’g lə dee. Denéje gə́ dɔ ɓeeje’g neelé ɓa mal dee ndɔr Salomo̰ aree ɔm ne gə ɓeeko̰je neelé na̰’d . 3 Yeḛ taa denéje gə́ to ŋgalə mbaije tɔl-siri (700) ləm, gə deḛ gə́ to ŋgalə dəwje gə́ kari ba tɔl-munda (300) ləm tɔ, denéje ləa lé ɓa d’ar mée tel to ɓəd. 4 Loo gə́ Salomo̰ ɓuga ndá denéje ləa tel mée gə́ dɔ magəje’g ndá yeḛ ar mée to kára ba sur dɔ Njesigənea̰, Ala’g lé ləa to gə́ bɔbeeje gə́ Dabid bèe lé el ŋga. 5 Salomo̰ ndolè goo magə-Astarté gə́ to magə lə Sido̰je ləm, gə goo magə-Milkɔm, gə́ ar Amo̰je mina̰ lé ləm tɔ. 6 Salomo̰ ra néje gə́ majel kəm Njesigənea̰’g ləm, yeḛ un goo Njesigənea̰ lad-lad to gə́ bɔbeeje Dabid lé bèe el ləm tɔ. 7 Yen ŋga Salomo̰ ra loo gə́ ndəw dɔ mbal gə́ to no̰ Jerusalem’g mbata lə magə-Kemos gə́ ar Moabje mina̰ lé ləm, yeḛ ra togə́bè mbata lə magə-Molok gə́ ar Amo̰je mina̰ lé ləm tɔ. 8 Yeḛ ra togə́bè wɔji ne dɔ denéje ləa lai gə́ dɔ ɓee’d gə́ roo néje gə́ ə̰də sululu ləm gə d’inja nékinjanéməsje d’ar magəje lə dee keneŋ. 9 Mee Njesigənea̰ ḭ səa jugugu dɔ Salomo̰’g mbata mée gə́ tel to ɓəd dɔ Njesigənea̰, Ala’g lé lə Israɛlje, yeḛ gə́ teḛ dəa’g gɔl joo lé. 10 Mbata kédé lé Ala ɔgee kaw rɔ magəje’g, nɛ Salomo̰ aa dɔ ndukunje lə Njesigənea̰ lé el. 11 Togə́bè ɓa Njesigənea̰ ula ne Salomo̰ pana: Mbata nérai gə́ i ra togə́bè lé gə kaa gə́ i aa dɔ manrɔ ləm gə godndumje gə́ m’un m’ari el lé ndá m’a kɔr ɓeeko̰ lé jii’g gə mba kar kura ləi ɓa. 12 Nɛ lé bèe kara m’a ra kəmi-i’g nee el ɓəi mbata lə bɔbije gə́ Dabid lé ya. Nɛ ŋgon məəi ɓa m’a kɔr ɓeeko̰ neelé jia’g ɓəi. 13 Tɔɓəi m’a kɔr ɓeeko̰ lé jia’g lai el, m’a kya̰ ginkoji gə́ kára kar ŋgoni mbata lə Dabid gə́ to kura ləm ləm, gə mbata Jerusalem gə́ m’a mbəree lé ləm tɔ.
Njéba̰je lə Salomo̰
14 Njesigənea̰ ɔs kudu dəw kára gə́ to njeba̰ lə Salomo̰: yee ɓa to Adad, dəw gə́ Edɔm gə́ ḭ ginkoji’g lə mbai gə́ Edɔm tɔ.
15 Mee ndəa gə́ Dabid dum ne dɔ Edɔmje’g lé Joab gə́ to ɓé-njérɔje lé aw gə mba dubu deḛ gə́ d’wəi ndá yeḛ tɔl diŋgamje lai gə́ d’isi Edɔm ya. 16 Joab gə Israɛlje lai nai keneŋ as naḭ misa̰ saar deḛ tuji diŋgamje gə́ Edɔm pugudu-pugudu tɔ. 17 Yen ŋga Adad aḭ gə Edɔmje gə́ to kuraje lə bɔbeeje aw sə dee Ejiptə. Adad lé nai gə́ diŋgam gə́ gɔ ya ɓəi. 18 Deḛ d’ḭ Madian d’aw Paran, tɔɓəi d’ar dəwje gə́ Paran d’aw sə dee Ejiptə rɔ Parao̰ mbai gə́ Ejiptə’g lé. Parao̰ ar Adad kəi ləm, gə nésɔje ləma, gaŋg dɔ naŋg aree ləm tɔ. 19 Adad taa kəm Parao̰ rəgm, gelee gə́ nee ɓa Parao̰ aree taa ne wareeje gə́ to ŋgoko̰ Tapenɛs gə́ to dené ləa lé gə́ dené ləa. 20 Ŋgoko̰ Tapenɛs gə́ dené lé oji səa ŋgon gə́ diŋgam gə́ ria lə Genubat. Tapenɛs aree odo ŋgon lé mee kəi’g lə Parao̰ ndá Genubat si mee kəi-mbai’g lə Parao̰ mbuna ŋgalə Parao̰’g ya.
21 Loo gə́ Adad si mee ɓee gə́ Ejiptə’g ndá yeḛ oo to gə́ Dabid wəi ləm, oo to gə́ Joab gə́ to ɓé-njérɔje lé kara wəi ləm tɔ. Yen ŋga yeḛ dəji Parao̰ pana: Ya̰’m am m’aw ɓee ləm ŋga.
22 Parao̰ dəjee pana: See ɗi ɓa lali rɔm’g nee ɓa i ndigi tel kaw ne ɓee ləi gə mbəa wa.
Yeḛ ilá keneŋ pana: Né kára lalm el nɛ ya̰ loo am m’aw ya.
23 Ala ar njeba̰ lə Salomo̰ gə́ raŋg kára uba naŋg ḭ ya tɔɓəi. Yeḛ lé ria lə Rejo̰, ŋgolə Eliada, yeḛ gə́ ḭ kəi lə ɓéeje Adadéjer, mbai gə́ Soba aḭ lé. 24 Yeḛ mbo̰ dəwje rəa’g tel to ne mbai dɔ njékaw waije loo gə́ Dabid tɔl ne kudu-njérɔje lə ɓéeje lé. Deḛ d’ḭ Damas d’aw d’isi keneŋ ndá d’o̰ ɓee keneŋ. 25 Loo gə́ Salomo̰ si ne kəmba ɓəi lé Rejo̰ to njeba̰ lə Israɛlje mee ndəa gə́ Adad kara ra ne majel gə Salomo̰ bèe tɔ ndá yeḛ tel ə̰ji Israɛlje bəḭ-bəḭ tɔ. Yeḛ lé o̰ ɓee gə́ Aram ya.
Jeroboam ḭ gə Salomo̰ ɔsee rəw
2SgI 9.29-3126 Jeroboam gə́ to kura lə Salomo̰ lé kara ḭ gə mbai lé ɔsee rəw tɔ. Yeḛ to ŋgolə Nebat, dəw gə́ Eprata gə́ si Sereda ndá yeḛ lé kea̰je to njekəisiŋga gə́ ria lə Serua. 27 Aa ooje, né gə́ aree ḭ ne gə mbai lé ɓa nee:
Loo gə́ Salomo̰ ar dee d’unda Milo lé ləm, gə gɔl ndògo-bɔrɔ lə bɔbeeje gə́ Dabid ləm tɔ ndá, 28 Jeroboam lé to njesiŋgamoŋ gə́ rəa to kɔgərɔ-kɔgərɔ ɓəi, bèe ɓa Salomo̰ oo basa neelé loo kula rəa’g ndá yeḛ ɔree undá gə́ njekaa dɔ dəwje lai gə́ to njéra-kula-gə́-raje gə́ to ŋgaka Jisəb lé. 29 Mee ndəa’g neelé Jeroboam unda loo Jerusalem teḛ ndá Aija, njetegginta gə́ Silo iŋgá rəbə. Aija lé ula kubu gə́ sigi gə́ boi yul rəa’g ar dee-deḛ səa joo bɔr d’aar mee wala’g gə kar dee ba. 30 Aija wa kubu gə́ sigi gə́ boi yul gə́ yeḛ ula rəa’g lé til dana as loo dɔg-giree-joo 31 ndá yeḛ ula Jeroboam pana: Taa yeḛ gə́ dɔg neelé gə́ kaḭ. Mbata Njesigənea̰, Ala lə Israɛlje pa togə́bè pana: Aa ooje, m’a kɔr ɓeeko̰ ji Salomo̰’g ndá m’a kari ginkojije dɔg. 32 Nɛ yeḛ lé a kiŋga ginkoji kára mba kar ri kura ləm Dabid ɓar ne ləm, gə mba kar ri Jerusalem, ɓee-boo gə́ m’ɔree kəm’g mbuna ginkoji Israɛlje’g lai lé ɓar ne ləm tɔ. 33 A to togə́bè mbata deḛ d’ubam d’ya̰m d’aw d’unda barmba no̰ Astarte gə́ to magə lə Sido̰je ləm, gə no̰ Kemos gə́ to magə lə Moabje ləm, gə no̰ Milkɔm gə́ to magə lə Amo̰je ləm tɔ mbata deḛ njaa gə goo torndumje el ləm, deḛ ra néje gə́ gə dɔ najee kəm’g gə mba kaa ne dɔ godnduje gə ndukunje ləm tɔ gə́ Dabid bɔ Salomo̰je bèe lé el ləm tɔ. 34 M’a kɔr ɓeeko̰je lai jia’g el, ləb si kəmba ləa lé m’a karee to gə́ mbai ya mbata Dabid, kura ləm gə́ m’ɔree kəm’g lé yeḛ to njekaa dɔ godndumje gə torndumje. 35 Nɛ m’a kɔr ɓeeko̰ lé ji ŋgonee’g ndá m’a kari ginkojije dɔg. 36 M’a kya̰ ginkoji kára mba kar ŋgonee gə mba kar Dabid gə́ to kura ləm iŋga ne néndogó no̰m’g ta-ta Jerusalem, ɓee-boo gə́ m’ɔree kəm’g mba kar rim ɓar dɔ’g lé.
37 M’a kuni kundai kari o̰ ɓee dɔ néje’g lai gə́ məəi wɔji ndá i a to mbai dɔ Israɛlje’g ya. 38 Ɓó lé i ila ŋgonkoji dɔ néje lai gə́ m’a kun ndum dɔ’g kari ləm, ɓó lé i njaa dan kila-rəwje’g ləm ləma, ɓó lé i ra néje gə́ danasur kəm’g, k’aa ne dɔ godndumje gə torndumje to gə́ Dabid, gə́ to kura ləm ra bèe ləm tɔ ndá m’a nai səi ləm, m’a ra kəi gə́ ŋgəŋ ŋgəŋ-ŋgəŋ kari ləm tɔ, to gə́ ma m’ra ne m’ar Dabid ndá m’a kɔm Israɛlje jii’g ya. 39 Yee nee ɓa m’a kar ŋgaka Dabid d’ula ne dɔ dee nɛ a to saar-saar gə no̰ el.
40 Salomo̰ saŋg loo gə mba tɔl Jeroboam. Nɛ Jeroboam ḭ aḭ aw Ejiptə saar Salomo̰ wəi ɓa.
Kwəi lə Salomo̰
2SgI 10.1-1541 Ges sortaje lə Salomo̰ ləm, gə néje lai gə́ yeḛ ra ləma, gə kəmkàr ləa ləm tɔ lé see ndaŋg taree mee maktub sor-néraje’g lə Salomo̰ el wa .
42 Salomo̰ o̰ ɓee dɔ Israɛlje’g lai mee ɓee gə́ Jerusalem as ləb rɔ-sɔ. 43 Yen ɓa Salomo̰ wəi ar dee dubee mee ɓee-boo’g lə bɔbeeje gə́ Dabid. Ŋgonee Roboam ɓa o̰ ɓee toree’g tɔ.
