Gawaaniin al-chariiʼa
1 «Ma tangul al-guwaale been al-naas. Ma tachhad be kidib achaan tansur al-khaati. 2 Ma tiʼaawin al-katiiriin kan humman yidooru yisawwu cheyy fasil. Wa fi l-chariiʼa, ma titallif chahaadtak le tistafig maʼa l-katiiriin. 3 Wa ma tiʼaawin al-miskiin kula fi l-chariiʼa achaan hu miskiin bas.
4 «Wa kan ligiit toor hana aduuk aw humaarah muwaddir, waddiih leyah. 5 Wa kan chift humaar hana naadum al-yakrahak waagiʼ tihit himlah, ma tikhalliih wa tamchi. Wa laakin arfaʼah maʼaayah.
6 «Ma tazlum al-miskiin wa tidangis al-chariiʼa. 7 Ma tatham insaan be kidib. Wa ma tahkim be l-moot le l-insaan al-bari aw al-saalih. Al-naadum al-fasil al-sawwa misil da, ana Allah ma najʼalah saalih. 8 Ma takhbal rachwa achaan hi taʼami uyuun al-masaaʼiil wa tiʼawwij kalaam al-saalihiin.
9 «Ma tazlum al-khariib. Intu taʼarfu iichit al-khariib achaan intu kula awwal ichtu khariibiin fi Masir.
Al-sana al-saabʼe wa l-yoom al-saabiʼ
10 «Fi sitte sana, ahrit zerʼak wa agtaʼ intaajah. 11 Wa fi l-sana al-saabʼe, khalli yubuur wa yugumm bandar. Wa min al-bandar da, yaakulu masaakiin chaʼabak. Wa l-faddal kamaan, yaakuluuh haywaanaat al-kadaade. Wa tisawwi nafs al-cheyy fi zerʼak hana l-inab wa l-zaytuun.
12 «Akhdim muddit sitte yoom. Wa fi l-yoom al-saabiʼ kamaan, anjamma achaan toorak wa humaarak kula yinjammo wa l-khariib al-gaaʼid maʼaak wa abdak kula yinjammo.
13 «Sawwu kulla cheyy al-gultah leeku. Wa ma tihajju be usum ilaah aakhar wa la yinsamiʼ fi khuchuumku.
Talaata iid fi l-sana
14 «Ayyudu leyi talaata marraat fi l-sana. 15 Ayyudu iid al-Khubza bala Tawwaara. Fi sabʼa yoom, taakulu khubza bala tawwaara misil ana amartuku. Wa da fi wakit al-muhaddad fi chahar al-Ganaadiil al-chahar al-intu maragtu beyah min balad Masir. Ma taju giddaami iideeku yaabsiin.
16 «Wa baʼad da, ayyudu iid al-Gatiʼ wa gaddumu leyi awwal intaaj al-gataʼtuuh min ziraaʼitku al-teerabtuuhum. Wa baʼad da, ayyudu iid al-Lammiin fi kumaalit al-sana wakit intu tilimmu foogah intaaj ziraaʼitku. 17 Wa talaata marraat fi l-sana, ayyi dakar minku yaji giddaami ana Allah al-Rabb le yaʼabudni.
18 «Ma tigaddumu leyi damm al-dahiiye maʼa ayyi cheyy al-indah tawwaara. Wa ma tikhallu chaham dahiiyat al-iid yargud lahaddi fajur. 19 Wa gaddumu awwal intaaj ziraaʼitku le beet Allah Ilaahku.
«Wa ma tirakkubu laham al-sakhal fi laban ammah.
Allah anta waʼad le chaʼabah
20 «Chiifu, ana nirassil malak yamchi giddaamku fi l-derib wa yahfadku. Wa yiwaddiiku fi l-bakaan al-ana jahhaztah leeku. 21 Fakkuru foogah wa taabuʼu kalaamah wa ma taʼasooh achaan hu ma yisaamih isyaanku achaan hu yimassilni. 22 Wa laakin kan titiiʼuuh wa tisawwu kulla cheyy hasab kalaami, ana nabga adu le udwaanku wa nidaayig al-yidaayuguuku. 23 Wa malaki yamchi giddaamku wa yiwaddiiku fi balad al-Amuuriyiin wa l-Hittiyiin wa l-Firizziyiin wa l-Kanʼaaniyiin wa l-Hiwwiyiin wa l-Yabuusiyiin wa nidammirhum. 24 Ma tasjudu le ilaahaathum wa la taʼabuduuhum wa la tisawwu al-cheyy al-humman gaaʼidiin yisawwuuh. Laakin armu wa dammuru al-hujaar al-khazzoohum le l-ibaada. 25 Aʼabuduuni ana Allah Ilaahku wa nibaarik akilku wa charaabku wa namrug al-marad min usutku. 26 Wa fi baladku, ma fi ayyi mara al-tabga aagre wa la tarmi sakhiirha. Wa nantiiku umur tawiil.
27 «Wa nirassil al-khoof le kulli umma al-tagiif giddaamku achaan tibarjil wa tajri minku. 28 Wa nirassil al-nahale giddaamku le tatrudhum le l-Hiwwiyiin wa l-Kanʼaaniyiin wa l-Hittiyiin. 29 Laakin ana ma natrudhum marra waahid fi sana waahide achaan al-balad ma tabga kharaab wa haywaanaat al-kadaade yabgo katiiriin wa yugummu didduku. 30 Ana natrudhum chiyya chiyya lahaddi intu tabgo katiiriin wa tawrusu al-balad. 31 Wa nisawwi huduudku min al-bahar al-Ahmar lahaddi l-bahar al-Abyad wa min al-sahara lahaddi bahar al-Furaat. Nidiss fi iideeku sukkaan al-balad wa taturduuhum giddaamku. 32 Ma tisawwu alaakha maʼaahum wa la maʼa ilaahaathum. 33 Ma tikhalluuhum yaskunu fi baladku maʼaaku achaan yilizzuuku tisawwu zanib giddaami. Achaan kan intu abadtu ilaahaathum, da yabga leeku charak.»
Kila koji dɔ deḛ gə́ siŋga dee godo’g
1 Seḭ a kunje taŋgɔm kasje ne loo pəd-pəd el. Seḭ a kɔmje na̰’d sad gə njémeeyèrje mba gaŋg ne ta badə-badə gə taŋgɔm el tɔ . 2 Seḭ a ndolèje goo koso-dəwje mba ra ne né gə́ majel sə dee na̰’d el ləm, seḭ a kɔmje ta lə sí na̰’d gə koso-dəwje loo gaŋgta’g mba tuji ne gin ta gə́ gə dɔ najee lé el ləm tɔ. 3 Njendoo lé seḭ a kɔrje kəm ta ləa maji loo gaŋgta’g mbata to gə́ yeḛ to njendoo lé ɓa el .
4 Ɓó lé seḭ iŋgaje maŋg əsé mulayḛ̀je lə njeba̰ lə sí gə́ ndəm lé ndá seḭ a kwáje reeje səa kaareeje ya . 5 Ɓó lé seḭ ooje mulayḛ̀je lə njeba̰ lə sí, nɛ nékodo oso dəa’g ndá lé seḭ maḭje gə rɔ sí mba kɔr nékodo dəa’g ya kara seḭ a kawje mba laje səa mba kun nékodo lé dəa’g ya.
6 Né gə́ kəm kar njendoo iŋga loo-gaŋg-rəwta’g lé seḭ a bugureje dɔ’g el . 7 Seḭ a kundaje rɔ sí ɓad dɔ taŋgɔm’g ləm, yeḛ gə́ ta wa dəa gə njemeekarabasur lé seḭ a tɔl deeje kari ba el ləm tɔ, mbata dəw gə́ ta wa dəa lé m’a kila kam dəa’g el. 8 Seḭ a taaje néndogo-gel el mbata néndogo-gel lé ar kəm njékəmkàrje lé tɔ ləm, tuji ta lə njéra né gə́ dɔ najee-je kari ba ləm tɔ.
9 Seḭ a raje né gə́ kədərə gə dəw-dɔ-ɓee el, né gə́ ra dəw-dɔ-ɓeeje lé seḭ gərje gao mbata seḭ kara seḭ toje dəw-dɔ-ɓeeje mee ɓee gə́ Ejiptə kédé tɔ .
Ləb-kwa-rɔ ləm, gə ndɔ-kwa-rɔ lə dəwje ləm tɔ
10 Mee ləbje gə́ misa̰ lé seḭ a dubuje kó mee ndɔ’g lə sí ləm, seḭ a kinjaje dəa ləm tɔ . 11 Nɛ ləb gə́ njekɔm’g siri lé seḭ a kya̰je loo ndɔ neelé kaareeje wa rəa: njéndooje gə́ mbuna dəwje’g lə sí lé d’a kiŋga nésɔje keneŋ kar meḛ dee lel dee ləm, daje gə́ mee ndɔ’g kara d’a sɔ geseje gə́ nai keneŋ ləm tɔ. Seḭ a raje togə́bè mbata ndɔ nduú lə sí ləm gə mbata kag koiyoje lə sí ləm tɔ.
12 Ndɔje gə́ misa̰ lé seḭ a raje kula lə sí. Nɛ ndɔ gə́ njekɔm’g siri ndá seḭ a kwaje rɔ sí mba kar maŋgje lə sí gə mulayḛ̀je-je lə sí d’wa rɔ dee ləm, mba kar ŋgalə ɓərje lə sí gə́ dené gə dəw-dɔ-ɓee kara d’isi naŋg taa kəmə ləm tɔ .
13 Seḭ a tɔsje kəm sí dɔ néje lai gə́ m’ula sí mba ra ya, tɔɓəi seḭ a ɓarje ri magəje nda̰ el ləm, taree kara dəw a koo ta sí’g pai el ləm tɔ.
Ndɔ ra naḭ gə́ kəm kaa dəa kər-kər mee ɓeeje’g lə Israɛlje
TtG 34.18-26, TtG 16.1-1714 Gə mee ləbje kára kára lé seḭ a raje naḭ gə́ wɔji dɔm gɔl munda-munda ya . 15 Seḭ a raje naḭ gə́ wɔji dɔ muru gə́ lal əm-tiné, as ndɔ sí siri mee ndəaje gə́ seḭ wɔjije mee naḭ gə́ Abib lé seḭ a ko̰je muru gə́ lal əm-tiné, to gə́ m’a m’un ne ndum m’ar sí lé mbata to mee naḭ neelé ya ɓa seḭ undaje ne loo mee ɓee gə́ Ejiptə teḛje, tɔɓəi dəw kára kara a ree kaar nɔm’g gə jia kari ba el . 16 Seḭ a raje naḭ gə́ wɔji dɔ dɔ kó gə́ seḭ injaje, mee ndəa gə́ seḭ iŋgaje ne né gə́ dɔtar loo kula’g lə sí gə goo néje gə́ seḭ dubuje mee ndɔ’g lə sí lé, tɔɓəi seḭ a raje naḭ kinja kó gə́ rudu ləb’g, loo gə́ seḭ mbo̰je kó néje lə sí lai gə́ mee ndɔje’g lə sí gə́ to kandə kulaje lə sí lai ya tɔ . 17 Mee ləb kára-kára lé diŋgamje lai d’a ree kaar no̰ Mbai gə́ Njesigənea̰’g lé gɔl munda-munda ya.
18 Muru gə́ əm-tiné to keneŋ lé seḭ a reeje ne na̰’d gə məs nékul gə́ seḭ injaje gə́ məs ulaje ne rɔnduba dɔm’g lé el, ubee kara seḭ a ŋgəmje loondul’g saar kar loo àr dɔ’g el ləm tɔ. 19 Dɔ kó gə́ ər dɔtar gə́ seḭ iŋgaje mee ndɔ’g lə sí kédé lé seḭ a reeje ne kəi lə Ala lə sí gə́ Njesigənea̰ ya. Seḭ a ndirije ŋgon bya̰ gə mbà kea̰je el .
Ndukun mba kaw ne mee ɓee gə́ Kana̰’g
20 Aa ooje, ma m’ula kura ləm gə́ dara no̰ sí’g mba karee ŋgəm sí rəbə ləm, gə mba kar sí teḛje ne loo gə́ m’wa dɔ gɔlee lé ləm tɔ. 21 Yen, meḛ sí dɔ rɔ sí’g loo gə́ aarje nea̰’g, ndá ooje ta ləa ɓó ɔseeje rəw el mbata yeḛ a kar mée oso lemsé dɔ kaiyaje’g lə sí el mbata rim ɓa yeḛ aw ne. 22 Nɛ ɓó lé seḭ ooje ta ləa tɔgərɔ ɓa raje néje lai gə́ ma m’ula sí ndá ma nja m’a to njeba̰ lə njéba̰je lə sí ləm, m’a to njekoma̰ gə njékoma̰ sə síje ləm tɔ.
23 Kura ləm gə́ dara a kaw no̰ sí’g gə mba kɔr no̰ sí teḛ sə sí mee ɓee’g lə Amɔrje ləm, gə Hetje ləm, gə Peresje ləm, gə Kana̰je ləm, gə Hebje ləm, gə Yebusje ləm tɔ ndá m’a kar dee d’udu bo̰-bo̰ ya. 24 Seḭ a kundaje barmba no̰ magəje’g lə dee pai godo ləm, seḭ a raje kula kulaje ne rɔ sí ndòo kar deeje el ləm tɔ, seḭ a ndajije kula ra dəwje neelé el, nɛ tuji ɓa seḭ a tuji deeje ləm, a tədje néndajije lə dee gə́ to magəje lé njigi-njigi ləm tɔ. 25 Seḭ a poləmje m’a Ala lə sí gə́ Njesigənea̰ ndá m’a tɔr ndum dɔ muru’g lə sí ləm, gə dɔ manje’g lə sí ləm tɔ, m’a kɔs rɔko̰je rəw rɔ sí’g tɔ. 26 Ɓee lə sí lé dené gə́ njekɔr kèm a godo keneŋ ləm, dené kawkad kara a godo keneŋ ləm tɔ, tɔɓəi m’a kar ndɔje lə sí as lé béréré ya tɔ.
27 M’a kar néɓəlje ləm d’ɔr no̰ sí ləm, m’a kar dəwje lai gə́ seḭ a teḛje rɔ dee’g lé d’a buŋga na̰ kaḭ sanéna̰ kad-kad ləma, njéba̰je lə sí kara m’a kar dee tel gir dee d’ar sí d’aḭ ne no̰ sí’g ləm tɔ. 28 M’a kula kṵdarasje no̰ sí’g ndá d’a tuba Hebje, gə Kana̰je, gə Hetje kɔm dee əw. 29 M’a tuba dee mee ləb gə́ kára ba ɓa kɔm dee əw el nà banelə dɔ naŋg a tel to wəl ləm, daje gə́ wala d’a bula kunda njé gə́ kédé mba jɔg sí ləm tɔ. 30 M’a tuba dee no̰ sí’g lam-lam bèe, saar mba kar bula lə sí a kḭ dɔ maree’g ɓa seḭ a kasjekəm taaje dɔ naŋg ɓee neelé gə́ ka̰ sí ɓəi. 31 M’a kwɔji ŋgaŋ loo lə sí gə rəw nimee-nimee un kudee dɔ baa-boo gə́ ria lə Baa-Kas saar teḛ ne baa-boo’g lə njé gə́ Pilisti ləm, gə kḭ dɔdilaloo’g saar teḛ ta baa’g ləm tɔ, mbata m’a kɔm njéɓeeje neelé ji sí’g ndá seḭ a tuba deeje no̰ sí’g tɔ. 32 Seḭ a manje rɔ sí kar deeje mba kɔmje ne sə dee na̰’d el ləm, gə kar magəje lə dee el ləm tɔ. 33 Seḭ a kar deeje d’isi mee ɓee’g lə sí el nà banelə d’a kar sí raje kaiya kɔsmje ne rəw, mbata seḭ a raje ne kar magəje lə dee ndá a tel to gum kwa sí tɔgərɔ ya.
