Naas hana mamlakat Allah
1 Wa wakit Isa chaaf naas katiiriin yidooru yasmaʼo kalaamah, hu talaʼ fi l-hajar wa gaʼad tihit wa talaamiizah jo leyah. 2 Wa bada yiʼallimhum wa gaal :
3 «Mabruuk le l-naas al-yaʼarfu nufuushum masaakiin giddaam Allah
achaan mamlakat Allah hintuhum.
4 Mabruuk le l-naas al-haznaaniin
achaan Allah yisabbirhum.
5 Mabruuk le l-naas al-daluuliin
achaan humman yawrusu al-ard.
6 Mabruuk le l-naas al-atchaaniin wa jiiʼaaniin le l-adaala
achaan Allah yichabbiʼhum.
7 Mabruuk le l-naas al-yarhamo akhwaanhum
achaan humman yalgo rahma min Allah.
8 Mabruuk le l-naas al-galibhum taahir
achaan humman yichiifu Allah.
9 Mabruuk le l-naas al-yijiibu al-salaam
achaan Allah yajʼalhum iyaalah.
10 Mabruuk le l-naas al-yitaʼʼubuuhum fi chaan al-adaala
achaan mamlakat Allah hintuhum.
Talaamiiz al-Masiih nuur wa mileh
11 «Mabruuk leeku intu wakit al-naas yiʼayyuruuku wa yaturduuku wa be l-kidib yukhuttu foogku kalaam cheen achaan intu talaamiizi. 12 Afraho wa anbastu ziyaada achaan ajurku fi l-sama yabga katiir bilheen. Achaan awwal al-naas taʼʼabo al-anbiya al-jo gubbaalku. Wa khalaas intu kula tabgo misilhum.
13 «Intu misil mileh le naas al-ard. Wa kan taʼaam al-mileh bigi ma fiih, chunu yigabbilah ? Ma indah faayde wa khalaas yidaffuguuh barra wa l-naas yifajjukhuuh. 14 Wa intu nuur le naas al-dunya. Kan hille kabiire gaaʼide fi raas hajar, ma mumkin yilabbuduuha. 15 Wa l-naas ma yiʼoogudu faanuus wa yidissuuh fi tihit doozam laakin yukhuttuuh fi bakaan foog achaan yidawwi le kulla l-naas al-fi l-beet. 16 Wa misil da, khallu nuurku yidawwi giddaam al-naas. Wa khalluuhum yichiifu khidmitku al-samhe wa yachkuru abuuku Allah al-gaaʼid fi l-samaawaat.
Al-Masiih ma yibattil al-kutub
17 «Ma tifakkuru ana jiit achaan nibattil al-Tawraat wa la kutub al-anbiya. Ana ma jiit achaan nibattilhum laakin achaan nitammimhum. 18 Nuguul leeku al-hagg, harif waahid ma yingachcha min al-Tawraat wa la nugta waahide kula lahaddi l-sama wa l-ard yabgo ma fiihum wa kulla cheyy yitimm.
19 «Wa ayyi naadum al-yikhaalif wasiiye min al-wasaaya dool, kan hi sakhayre kula, kan yiʼallim akhwaanah yisawwu nafs al-cheyy, khalaas yajʼalo al-naadum da sakhayyar fi mamlakat Allah. Wa laakin al-naadum al-yitabbig al-wasaaya dool wa yiʼallimhum le akhwaanah, yajʼalooh kabiir fi mamlakat Allah. 20 Wa nuguul leeku kan intu ma bigiitu saalihiin ziyaada min al-ulama wa l-Fariiziyiin, abadan ma tadkhulu fi mamlakat Allah.
Al-katil wa l-khadab
21 «Wa intu simiʼtu Allah kallam le naas al-zamaan wa gaal : <Ma taktul dimme> wa <Al-naadum al-katal dimme, waajib yichaaruʼuuh.> 22 Wa laakin ana nuguul leeku ayyi naadum al-zaʼlaan min akhuuh, waajib yichaaruʼuuh. Wa ayyi naadum al-yuguul le akhuuh : ‹Inta ajami›, waajib yigaddumuuh giddaam al-majlas al-kabiir. Wa ayyi naadum al-yuguul le akhuuh : ‹Inta jaahil›, waajib yazguluuh fi naar Jahannam.
23 «Wa kan jiit tigaddim dahiiye fi l-madbah wa hinaak bas fakkart kadar akhuuk indah maʼaak muchkila, 24 khalli dahiiytak fi l-madbah wa amchi ajala wa assaamaho maʼa akhuuk. Wa baʼad da bas, gabbil wa gaddim dahiiytak le Allah. 25 Wa kan naadum madluum foogak, yalla assaamaho maʼaayah ajala wakit intu lissaaʼ fi l-derib wa gubbaal ma tawsalo fi bakaan al-chariiʼa. Assaamaho maʼaayah gubbaal ma yiwaddiik le l-gaadi achaan al-gaadi ma yiwaddiik le l-askar wa yakurbuuk wa yidissuuk fi l-sijin. 26 Nuguul leek al-hagg, inta ma tamrug illa kan kaffeet kulla l-gurus al-yidooruuh minnak.
Al-zina wa l-talaag
27 «Simiʼtu Allah gaal : <Ma tazna.> 28 Wa laakin ana nuguul leeku ayyi raajil al-gaaʼid yichiif mara be chahwa, hu zanaaha khalaas fi galbah. 29 Wa kan eenak al-zeene tidoor tamurgak min al-derib al-adiil, sillaha ! Azgulha baʼiid minnak ! Achaan kan waddart cheyy waahid min jismak akheer leek min yazgulu kulla jismak fi naar Jahannam. 30 Wa kan iidak al-zeene tidoor tamurgak min al-derib al-adiil, agtaʼha ! Azgulha baʼiid minnak achaan kan waddart cheyy waahid min jismak akheer leek min yazgulu kulla jismak fi naar Jahannam.
31 «Wa battaan gaalo leeku : <Ayyi naadum al-tallag martah waajib yantiiha maktuub hana talaag.> 32 Wa laakin ana nuguul leeku ayyi naadum al-yitallig martah ma be sabab al-zina, yisawwiiha zaaniye. Wa l-naadum al-yaakhud al-mara al-mutallaga, hu zaani.
Kalaam al-haliife
33 «Simiʼtu gaalo le naas al-zamaan : <Ma tibattil haliiftak laakin al-nazir al-inta sawweetah le Allah, da bas waajib titimmah.> 34 Wa laakin ana nuguul leeku ma tahlif abadan wa la be l-sama achaan hu kursi Allah 35 wa la be l-ard achaan da bakaan rijileenah wa la be Madiinat al-Khudus achaan hi madiinat al-Malik al-aziim. 36 Wa ma tahlif be raasak achaan ma tagdar tisawwi suufaay waahide beeda walla zarga. 37 Kan kalaamak ‹Aywa›, guul ‹Aywa›. Wa kan kalaamak ‹La›, guul ‹La›. Wa ayyi kalaam al-ziyaada min da jaayi min charr Ibliis.
Een be een
38 «Simiʼtu gaalo : <Een be een wa sinn be sinn.> 39 Wa laakin ana nuguul leeku ma tigabbil al-fasil le l-naadum al-sawwa leek al-fasil. Wa kan naadum daggaak fi chidgak al-zeene, antiih al-isra kula. 40 Wa kan naadum yiwaddiik le l-chariiʼa achaan yichiil jawwaaniiytak, khalaas khalli yichiil jallaabiiytak kula. 41 Wa kan naadum jabaraak achaan tiwaddi khumaamah masaafa gariibe, khalaas ziid leyah masaafa aakhara. 42 Wa kan naadum saʼal minnak chokhol, antiih. Wa kan naadum yasʼal minnak deen, ma tigabbilah yaabis.
Hibbu aduuku
43 «Simiʼtu gaalo : ‹Hibb akhuuk wa akrah aduuk.› 44 Wa laakin ana nuguul leeku hibbu aduuku wa asʼalo Allah be l-kheer le l-naas al-yitaʼʼubuuku wa yaturduuku. 45 Wa kan tisawwu misil da, intu tabgo iyaal abuuku Allah. Achaan hu yamrug al-harraay le l-naas al-fasliin wa le l-naas al-saalihiin kula. Wa yikhalli al-matar yusubb le l-naas al-adiiliin wa le l-naas al-ma adiiliin kula.
46 «Wa kan tihibbu al-naas al-yihibbuuku bas, ajurku chunu ? Naas al-fasliin al-yichiilu al-miiri, humman ma yihibbu al-naas al-yihibbuuhum walla ? 47 Wa kan intu tisallumu akhwaanku bas, intu ma tisawwu kheer ziyaada min ayyi naadum. Al-naas al-ma muʼminiin kula ma yisawwu nafs al-cheyy walla ? 48 Khalaas, abgo naas kaamiliin misil Allah abuuku fi l-sama kaamil.»
Ta gə́ Jeju ndoo koso-dəwje dɔ mbal’g lé
1 Loo gə́ koso-dəwje gə́ bula digi-digi d’isi d’aw gə́ rəa’g ndá yeḛ uba dɔ mbal aw tar. Loo gə́ yeḛ si naŋg mba̰ ndá njékwakiláje ree pər gə́ rəa’g tɔ.Jeju si dɔ mbal’g ndoo koso-dəwje ta (5.1) 2 Yeḛ teḛ təa ŋgo un ta ndoo dee ne né pana:
Rɔlel gə́ to gə no̰ lé
Lug 6.20-233 Deḛ gə́ d’ula dɔ dee lé rɔ dee lel dee,
Mbata ɓeeko̰ gə́ dara to ka̰ dee-deḛ ya.
4 Deḛ gə́ d’isi dan kəmndooyoo’g lé rɔ dee lel dee,
Mbata d’a gɔl meḛ dee ɓəi .
5 Deḛ gə́ d’aw yururu lé rɔ dee lel dee,
Mbata d’a kiŋga dɔ naŋg gə́ nékwanduba lə dee ya .
6 Deḛ gə́ mal ra né gə́ gə dɔ najee ra dee asəna gə kṵdaman gə́ tɔl dee əsé ɓoo gə́ ra dee lé rɔ dee lel dee,
Mbata meḛ dee a ndan tub-tub ɓəi .
7 Deḛ gə́ d’oo kəmtondoo lə mar deeje lé rɔ dee lel dee,
Mbata d’a koo kəmtondoo lə dee-deḛ tɔ.
8 Deḛ gə́ meḛ dee àr raŋg-raŋg lé rɔ dee lel dee,
Mbata d’a koo Ala gə kəm dee nda̰-nda̰ ya .
9 Deḛ gə́ gɔl mar deeje d’ɔm dee na̰’d lé rɔ dee lel dee,
Mbata d’a ɓar dee ŋgan-Alaje.
10 Deḛ gə́ mar deeje d’ula kəm dee ndòo mbata néra dee gə́ to gə dɔ najee lé rɔ dee lel dee,
Mbata ɓeeko̰ gə́ dara to ka̰ dee-deḛ ya .
11 Seḭje kara loo gə́ d’a ra sə sí néurti ləm, d’a kula kəm sí ndòo ləma, d’a gaŋgtaje gə́ gə ria-ria kɔm ta sí’g ləm tɔ gə mbam-ma lé ndá arje rɔ sí lel sí ya . 12 Ndaje meḛ sí kaḭ-kaḭ ləm, alje rɔ sí ləm tɔ mbata seḭ a kiŋgaje némeekila lə sí gə́ to dara ɓəi. Mbata njéteggintaje lé d’ula kəm dee ndòo bèe ya ɓa seḭ oreeje goo dee ɓəi .
Seḭ toje kad gə néndogo lə naŋg nee
Mar 9.50, Lug 14.34-3513 Seḭ toje kad gə́ dɔ naŋg nee. Nɛ ɓó lé kad gə́ rii lé tel rii el ndá see ɗi ɓa d’a ra ne karee tel rii gogo ɓəi wa. Yee neelé maji sané kɔ kar dəwje njaa dɔ’g ɓó kəm ra ne né el ŋga .
14 Seḭ toje néndogó gə́ dɔ naŋg nee. Ɓee-boo gə́ to dɔ mbal’g lé see loo-kiya-rəa to ra wa . 15 Néndogó kara d’ɔs pər keneŋ mba dəb ŋgo dɔ’g el nɛ d’ula kagee’g tar d’aree ndogó ne mee kəi’g jol-jol mba kar dəwje lai d’oo ne loo . 16 Maji kar néndogó lə sí kara ndogó kəm dəwje’g jol-jol. Bèe ɓa d’a koo néra maji lə sí ndá d’a kula ne rɔnduba dɔ Bɔ síje gə́ si dara lé ya .
Ta ndoo gə́ wɔji dɔ godndu
17 See seḭ ə̰jije meḛ sí’g pajena: Ma m’ree gə mba kudu dɔ godndu əsé gə dɔ ta lə njéteggintaje lé maji kar sí ə̰jije togə́bè el. Ma lé m’ree mba ra karee aw lée’g béréré ɓa. 18 Ma m’ula sí təsərə, dara gə naŋg nee d’a dəs wuduru mba̰ ɓa godndu lé a kudu ɓəi, néje gə́ tḛ́-tḛ́ gə́ tɔs dɔ kandə ta gə́ tḭja keneŋ lé a tuji gə mḭdé el saar kar dəa ɔr njal . 19 Yeḛ gə́ al dɔ godndu gə́ tḛ́-tḛ́ bèe, əsé ndoo mareeje gə mba ra togə́bè kara debee neelé d’a kée gə́ dəw gə́ əḭ el ɓeeko̰ gə́ dara ya. Nɛ dəw gə́ aa dɔ godndu neelé kər-kər ləm, gə ndoo mareeje gə mba kar dee ra togə́bè ləm tɔ ndá debee neelé d’a riba dəa təsərə gə́ dəw gə́ boo ɓeeko̰ gə́ dara lé tɔ. 20 Ma m’ula sí təsərə, ɓó lé meekarabasur lə sí a kunda ka̰ njéndaji-maktubje gə ka̰ Parisiḛje el ndá seḭ a kulaje dɔ sí ɓeeko̰ gə́ dara lé wɔr el.
Ta ndoo gə́ wɔji dɔ oŋg
21 Seḭ ooje ta gə́ d’ula ka síje gə́ ləw pana: I a tɔl dəw el. Yeḛ gə́ tɔl dəw ndá d’a koso səa loo-gaŋg-rəwta’g . 22 Nɛ ma nja m’ula sí woḭ, nana ɓa gə́ ra meeko̰ dɔ ŋgokea̰’g ndá d’a koso səa loo-gaŋg-rəwta’g ya. Yeḛ gə́ taji ŋgokea̰ ɓaree mbə lé ndá d’a koso səa loo-gaŋg-rəwta lə Jibje. Yeḛ gə́ ɓar ŋgokea̰ kɔr ndá pər gehene’g ɓa gə́ bo̰ nérea gə́ a kɔs təa’g. 23 Bèe ndá loo gə́ i ree gə nékar-Ala ləi no̰ loo-nékinjaməs’g ɓa i la̰ji ta teḛ ne dɔ né gə́ ŋgokɔḭ aw ne səi gə ta 24 ndá maji kari ya̰ nékar-Ala ləi no̰ loo-nékinjaməs’g ɔd aw iŋga ŋgokɔḭ ɓó gə ɔmje səa na̰’d yəg ɓa tel ree un nékar-Ala ləi lé ar Ala ɓəi.
25 Maji kari ɔs rɔi ɓad mba kaw kar sí-seḭ gə njeta ləi ɔmje na̰’d yəg ɓa nà loo gə́ seḭ səa naije rəbə ɓəi lé banelə yeḛ a koso səi ta njegaŋ-rəwta’g ləm, njegaŋ-rəwta a koso səi ta njekaa dɔ daŋgai’g ləma, d’a kilai daŋgai’g ndəd ləm tɔ. 26 Ma m’ulai təsərə, lée neelé i a nai keneŋ saar njena a kuga gira ɓaŋgee ŋgər-ŋgər karee godo.
Ta ndoo gə́ wɔji dɔ mɔdkaiya
27 Seḭ ooje ta gə́ deḛ pa kédé pana: I a ndal mɔdkaiya el . 28 Nɛ ma nja m’ula sí, nana ɓa gə́ aa dené gə kəmnda ilá pad ndá mée ndalee jəgm mba̰. 29 Ɓó lé kəmi gə́ dɔkɔl a gə kɔdi loo-kaiya’g ndá ɔs wɔgədɔ ɔr unda piriŋ ilá kɔ mbata kar dəb rɔi tuji kára, maji yaa̰ unda kar dee d’uri gehene’g tuma̰ gə kubururɔi bura . 30 Ɓó lé jikɔli a kɔdi loo-kaiya’g ndá inja gaŋg unda piriŋ ila kɔ mbata kar dəb rɔi tuji kára, maji yaa̰ unda kar dee d’uri gehene gə kubururɔi bura .
31 Ləw ɓa d’ula sí pana: Ɓó lé dəw tuba dené ləa ndá maji karee ar dené ləa lé maktub tḭ-na̰ ɓa yeḛ a kaw ɓəi . 32 Nɛ ma nja m’ula sí, nana ɓa gə́ mbad dené ləa gə́ to kaiya-dené el ɓəi ndá yeḛ nja ɔdee loo-kaiya’g. Tɔɓəi diŋgam gə́ taa dené gə́ maree mbadee lé kara ta mɔdkaiya wa dəa tɔ .
Ta ndoo gə́ wɔji dɔ ndu manrɔ gə rɔkubu
Mat 19.9, Mar 10.11-12, Lug 16.1833 Tɔɓəi seḭ ooje ta gə́ deḛ ndoo sí ləw pana: Seḭ a kubuje rɔ sí gə sḭ el nɛ manrɔ gə́ i a man ne rɔi kar Mbaidɔmbaije lé ndá i a karee ya . 34 Nɛ ma nja m’ula sí, maji kar dəw ubu rəa pai el. I a kubu rɔi gə dara el mbata dara lé to kalimbai lə Ala ya . 35 I a kubu rɔi gə dɔ naŋg nee el mbata dɔ naŋg neelé to nétura-gɔl-kɔm lə Ala tɔ. I a kubu rɔi gə ri Jerusalem el, mbata Jerusalem lé to ɓee-boo lə mbai gə́ boi . 36 Maji kari wa dɔi ubu ne rɔi el mbata i askəm kar yiŋga dɔi kára tel ndul əsé gə ndá gə dɔrɔi el tɔ. 37 Maji kar i pata: Tɔgərɔ ndá tɔgərɔ ya, ɓó wah! ndá wah! ya tɔ. Ɓó lé ta gə́ raŋg gə́ i a kila keneŋ ndá a to ta gə́ ḭ ta njekərgoso’g.
Néndoo gə́ wɔji dɔ dalba̰
Lug 6.29-3038 Ləw ɓa deḛ ndoo sí pana: Kəm ndá tor kəm’g ləm, ŋgaŋ ndá tor ŋgaŋ ləm tɔ . 39 Nɛ ma nja m’ula sí, ɔsje njemeeyèr rəw el. Ta gə́ kɔl ɓa nee: Ɓó lé mari unda mbɔri gə́ dɔkɔl ndá tel mbɔri gə́ dɔgel ila aree unda tɔ. 40 Ɓó lé dəw aw səgi mba taa kubu gə́ kaari’g ndá un kubu ləi gə́ boi yul unda dɔ’g aree tɔ. 41 Ɓó lé dəw buguri gə mba kari aw səa kuruloo kára ndá i a kaw səa kuruloo joo. 42 Yeḛ gə́ kwɔii né ndá aree ɓó ɔgee el. Yeḛ gə́ ndigi tonai lar əsé ndimai né ləi kara tel giri ila aree el tɔ.
Undaje njéba̰je lə sí dan kəm sí’g
Lug 6.27-28Lug 32-3643 Seḭ ooje ta gə́ deḛ pa ləw pana: Seḭ a kundaje marije dan kəm sí’g nɛ njéba̰je lə sí lé seḭ a kwa deeje gə meḛ sí . 44 Nɛ ma nja m’ula sí, undaje njéba̰je lə sí dan kəm sí’g ləm, tɔrje ndu sí dɔ deḛ gə́ d’ɔr sə sí ləm, raje meemaji gə deḛ gə́ d’wa sí gə meḛ dee ləma, raje tamaji mbata lə deḛ gə́ d’ula kəm sí ndòo ləm tɔ. 45 Yen ɓa seḭ a toje ne ŋgan Bɔ síje gə́ si dara lé, mbata yeḛ ar kàr ləa uba dɔ njémeeyèrje’g gə dɔ njémeemajije’g ləm, yeḛ ar ndi ər dɔ njéra né gə́ gə dɔ najee-je gə dɔ njéra né gə́ gə dɔ najee-elje ləm tɔ. 46 Ɓó lé deḛ gə́ d’unda sí dan kəm dee’g ɓa seḭ unda deeje dan kəm sí’g ndá seḭ undaje rɔ sí keneŋ gə́ kunda ɓó to néra gə́ gəd el. See njétaa négədɓeje lé d’unda dəwje dan kəm dee’g togə́bè el wa. 47 Ɓó lé ŋgako̰ síje ya gə kar dee ba ɓa seḭ ra deeje lapia ndá see to néra gə́ al dɔ loo mba̰ ɓa nee wa. See njépole-magəje kara ra togə́bè el wa. 48 Maji kar sí toje njémaji kɔrnjoroŋje to gə́ Bɔ síje gə́ si tar to ne njemaji kɔrnjoroŋ bèe tɔ .
