Kalaam Aguur
1 Daahu kalaam al-gaalah Aguur wileed Yaakha. Kalaam min Allah.
Al-raajil da hajja le Itiyiil, le Itiyiil wa le Ukaal wa gaal :
2 «Ana matmuus min kulla l-naas
wa ma indi al-fihim al-waajib le l-insaan.
3 Ana ma allamt al-hikma
wa ma indi maʼrafat al-Khudduus.
4 Yaatu al-talaʼ fi l-sama
wa nazal minnah ?
Wa yaatu al-karab al-riih
fi lubb iideenah ?
Wa yaatu al-sarra almi
fi lubb khalagah ?
Wa yaatu al-khalag al-ard
wa khatta huduudha ?
Wa hu usmah yaatu
wa yaatu usum wileedah ?
Guul leyi kan inta taʼarfah !»
5 Kulla kalaam al-Rabb saafi
wa indah damaan
wa hu misil daraga
yahmi al-yaljaʼo leyah.
6 Ma tiziid ayyi kilme fi kalaam Allah
achaan ma yuluumak wa yajʼalak kaddaab.
7 Ya Rabb, nasʼalak achya itneen,
antiihum leyi fi hayaati.
8 Baʼʼid al-kalaam al-baatil
wa l-kidib minni.
Wa la tisawwiini fagri wa la khani,
illa l-akil al-waajib leyi bas, antiini.
9 Achaan kan khiniit wa chibiʼt,
akuun nakfur wa nuguul :
«Allah da yaatu ?»
Aw kan figirt wa tiʼibt,
akuun nasrig wa nitallif usmak, ya Ilaahi.
Amsaal aakhariin
10 Ma tiʼayyir al-khaddaam giddaam siidah.
Akuun al-khaddaam yalʼanak
wa inta tabga khaati.
11 Fi naas waahidiin yalʼano abbahaathum
wa ma yibaaruku ammahaathum.
12 Fi naas waahidiin yahsubu nufuushum taahiriin
wa laakin ma khassalo al-najaasa min jisimhum.
13 Fi naas waahidiin nafishum aajbeehum
wa yahguru al-aakhariin.
14 Fi naas waahidiin fawaatirhum misil al-magass
wa duruushum misil al-sakaakiin
le yiwadduru al-masaakiin min al-ard
wa yikammulu al-daʼiifiin min ust al-naas.
15 Abungurdaan indah banaat itneen
wa usumhin Antuuni, Antuuni.
Fi talaata achya abadan ma yachbaʼo
wa l-raabiʼ ma buguul kafa !
16 Wa humman al-moot
wa l-mara al-aagre
wa l-ard al-atchaane
wa l-naar hi abadan ma tachbaʼ.
17 Al-een al-tahgir al-abu
wa ma titiiʼ al-amm,
khurbaat al-waadi yisilluuha
wa l-suguura yaakuluuha.
18 Fi talaata achya ma anfahamo leyi
wa l-raabiʼ kula ma iriftah.
19 Wa humman al-tariiga al-yitiir beeha al-sagur fi l-sama
wa l-tariiga al-yamchi beeha al-daabi fi l-hajar
wa l-tariiga al-tuʼuum beeha al-safiina fi l-bahar
wa tariigat al-mahabba been al-raajil wa l-mara.
20 Daahu haal al-mara al-zaaniye.
Hi taakul wa tuguchch gadduumha
wa tuguul : «Abadan da ma fasil !»
21 Talaata achya yijiibu al-barjaal fi l-ard
wa l-raabiʼ ma binhamil abadan.
22 Wa humman al-abid kan bigi malik
wa l-matmuus kan bigi khani
23 wa l-mara al-makruuha kan akhadat
wa l-khaadim kan chaalat bakaan sittaha.
24 Fi arbaʼa haywaanaat sukhaar fi l-ard
wa induhum ilim ziyaada.
25 Wa humman al-nimle,
humman jamaaʼa al-ma induhum gudra
wa laakin yakhzunu akilhum fi l-darat
26 wa tees al-hajar,
humman jamaaʼa al-ma gawiyiin
wa laakin yaskunu fi chuguug al-hajar
27 wa saar al-leel,
humman ma induhum khaayid
wa laakin yisiiru be majmuuʼaat wa be nizaam
28 wa abunchabach,
tagdar takurbah be iidak
wa laakin yiʼiich fi buyuut al-muluuk.
29 Talaata yamchu be khatwaat samhe
wa l-raabiʼ yamchi be kuluufiiye.
30 Wa humman al-duud,
fahal min kula al-haywaanaat
wa ma yajri min cheyy
31 wa l-diik
al-yuruukh fi lubb al-jidaad
wa l-tees
wa l-malik
al-ma yagdaro yugummu diddah.
32 Kan be nifaakh tachkur nafsak
aw tuguul tisawwi fasaaltak,
alzam lisaanak.
33 Achaan daggiin al-laban bijiib al-zibde
wa daggiin al-munkhar bijiib al-damm
wa gawwimiin al-zaʼal bijiib al-huraaj.
Taje lə Agur
1 Taje gə́ Agur ŋgolə Jake pa. Ndərtaje gə́ dəw nee pa wɔji ne dɔ Itiel, wɔji ne dɔ Itiel ləm, gə Ukal ləm tɔ.
2 Tɔgərɔ ya, ma lé m’gər né el m’unda dəw gə́ rara kara ləm,
M’iŋga gosonégər gə́ ka̰ dəw el ləm tɔ,
3 Ma m’ndoo ta kəmkàr el ləm,
Négər lə njemeenda londoŋ lé kara ma m’gər el ləm tɔ.
4 See na̰ ɓa ḭ aw dara ɓa tel ree naŋg nee wa.
See na̰ ɓa wa lel meḛ jia’g wa.
See na̰ ɓa tɔ mán gə kubu ləa wa.
See na̰ ɓa ar ŋgaŋ rudu naŋg nee to wa.
See ria ban wa. See ri ŋgonee ban wa.
See i gər ya wa.
5 Taje lai gə́ Ala pa lé to taje gə́ àr ŋgad-ŋgad.
Yeḛ to dər lə deḛ gə́ saŋg njo̰loo-kula-dɔ dee rəa’g.
6 Taje ləa lé maji kari ila maree dɔ’g el,
Nà banelə yeḛ a ndaŋgi ndá d’a kooi gə́ njetaŋgɔm .
7 Ma m’dəjii néje joo ya,
Ɓad ɓa kam m’wəi ɓəi lé maji kari ɔgm el!
8 Ta gə́ gə goo rəbee el, gə taŋgɔm lé ɔs dee rəw rɔm’d gə́ raŋg,
Am m’to njendoo el ləm, gə bao el ləm tɔ,
Maji kari am nésɔ gə́ asm béréré ya,
9 Nà banelə loo gə́ m’a si dan néje’g bèdèg ndá
M’a mbadi pa ne pana: see Njesigənea̰ ɓa to nawa.
Esé loo gə́ m’a si dan ndòo’g ndá
M’a ɓogo kila ne ndɔl dɔ ri Ala’g lé ləm tɔ.
10 Maji kari un dɔ ɓər ar ɓéeje el,
Nà banelə yeḛ a kila ndɔl dɔi’g
Kar dee d’ooi ne gə́ dəw gə́ ta wa dəa.
11 Ginkoji dəwje gə́ na̰je d’isi gən
Gə́ to njekila ndɔl dɔ bɔ deeje’g ləm,
D’ila riɓar dɔ ko̰ deeje’g el ləm tɔ.
12 Ginkoji dəwje gə́ na̰je d’isi gən
Gə́ d’oo rɔ dee gə́ dəwje gə́ d’àr ŋgad-ŋgad,
Nɛ deḛ togo né gə́ mina̰ gə́ to rɔ dee’g el.
13 Ginkoji dəwje gə́ na̰je d’isi gən
Gə́ to njébeeleje ləm,
Né wa kəm dee el ləm tɔ.
14 Ginkoji dəwje gə́ na̰je d’isi gən
Gə́ ŋgaŋ dee to gə́ kiambas ləm, mbiri dee to gə́ kiaje ləm tɔ
Gə mba gaŋg ne njénékəmndooje gə́ dɔ naŋg nee sɔ dee ləm,
Gə njéndooje gə́ mbuna dəwje’g ləm tɔ.
Ta kəmkàr gə́ tura néje ɓəd-ɓəd
15 Tende lé ŋganeeje gə́ dené joo to gən gə́ ɓaree pana: Am! Am!
Néje munda gə́ né as dee nda̰ el lé to keneŋ’n,
Sɔ kara pana: As ŋga! Bèe el ya saar ləm tɔ.
16 Loo-si lə njé gə́ d’wəi ləm, dené gə́ to kawkad ləm,
Naŋg gə́ mán asee el ləma, gə pər gə́ pana: as ŋga! Bèe el ya saar ləm tɔ.
17 Dəw gə́ ndaji ndu bɔbeeje kogo ne ləm,
Ŋgonkoji gə́ kəm kila dɔ kea̰je’g kara
Yeḛ ula sul dɔ’g ləm tɔ lé
Ga̰-ga̰je gə́ d’isi mbuna kəm-rəw-manje’g mbuna mbalje’g lé
D’a tɔr guburu kəmee ləm, ŋgan niŋgatə̰dəje d’a səa ləm tɔ.
18 Néje munda gə́ dum dɔm to keneŋ ləm,
Deḛ gə́ sɔ lé kara ma m’gər gin dee el ya ləm tɔ:
19 Rəw-kaw lə niŋgatə̰də gə́ pə̰ dara’g ləm,
Rəw-kaw lə li gə́ dɔ mbal’g ləm,
Rəw-kaw lə bato gə́ dɔ baa-boo-kad’g ləma,
Gə rəw néra lə ŋgon gə́ basa gə́ par gə́ rɔ ŋgoma̰də’g ləm tɔ.
20 Rəw-kaw kaiya-dené ɓa to nee:
Yeḛ sɔ né ndá bɔr təa péd,
Tɔɓəi yeḛ pana: Ma m’ra majel el.
21 Néje munda ar naŋg yə,
Yeḛ gə́ sɔ lé al dɔ siŋgá to:
22 Ɓər gə́ tel to njeko̰ɓee ləm,
Mbə-dəw gə́ sɔ né ar mée ndan ləm,
23 Dené gə́ ndigee el gə́ tel taa ŋgaw ləma,
Gə ŋgonjelookisi gə́ dené gə́ wa nénduba lə ɓéeje gə́ dené lé ləm tɔ.
24 Ŋgan néje gə́ lam-lam sɔ to dɔ naŋg nee,
Nɛ lé bèe kara kəmkàr lə dee to yaa̰ unda mar deeje,
25 Turje lé siŋga dee as el,
Nɛ d’wa dɔ gɔl nésɔ dee gə́ ɓara,
26 Yəg-wurije lé siŋga dee to yaa̰ el,
Nɛ d’ar loo-to dee to mbuna kɔr mbalje’g,
27 Beedéje lé mbai lə dee godo,
Nɛ d’unda loo teḛ gə kudu dee kudu dee,
28 Jimkil gə́ dəw askəm kwá gə jia ya,
Nɛ yee si kəi-mbaije’g lə mbaije tɔ.
29 Néje munda gə́ njaa maji to keneŋ,
Deḛ gə́ sɔ gə́ panjaa dee maji yaa̰ ɓa nee:
30 Toboḭ gə́ siŋgamoŋgee ur dɔ daje’g lai lé
Nana kara yee ɔs tel gə gée nea̰’g el ləm,
31 Kunda gə́ d’ɔm né rəa’d gə́ gər tila ji riŋga ləm,
Esé bàl bya̰ ləma, gə mbai gə́ aar no̰ njérɔje’g ləa bèe ləm tɔ.
32 Ɓó lé beelé ɔsi mba kari ra némbə ləm,
Ɓó lé takə̰jije ləi majel ləm tɔ ndá
Maji kari ila jii tai’g:
33 Mbata kunda mbà maŋg yaa̰ ɓa ar ubee gə́ ɓi teḛ ne ləm,
Korè əm dəw yaa̰ ɓa ar məs teḛ ləma,
Kɔs gel oŋg yaa̰ ɓa ar takɔlje teḛ ne ləm tɔ.
