Al-matmuus wa amalah
1 Al-charaf ma biwaafig le l-matmuus
misil al-barad fi l-seef
wa l-matar fi l-darat.
2 Al-laʼana bala sabab ma talhag.
Hi titiir misil abunfisey
wa tuduur misil sagur.
3 Al-sariime sawwooha le l-juwaad
wa l-asa le l-humaar
wa l-soot le dahar al-matmuus.
4 Ma turudd le l-matmuus hasab tamaastah
achaan ma tabga mislah.
5 Rudd le l-matmuus hasab tamaastah
achaan ma yuguul indah hikma.
6 Kan anteet risaaltak le l-matmuus
da misil gataʼt rijlak aw chiribt samm.
7 Al-masal fi khachum al-matmuus
ma indah faayde misil rijil al-aʼraj.
8 Kan tanti charaf le l-matmuus
da misil inta rabat hajar fi l-miglaaʼ.
9 Al-masal fi khachum al-matmuus
misil firiʼ hana kitir fi iid al-sakkaari.
10 Al-yiʼajjir al-matmuus
aw yiʼajjir al-ma maʼruuf al-maachi fi l-chaariʼ,
hu misil siid al-nuchchaab
al-yajrah kulla l-naas.
11 Al-matmuus yigabbil fi nifaakhah
misil al-kalib yigabbil yaakul al-gaddafah.
12 Akheer tukhutt achamak fi l-matmuus
min tukhutt achamak fi l-yahsib nafsah hakiim.
Al-kaslaan wa fikrah
13 Al-kaslaan buguul ke :
«Fiyah duud barra.
Fi ayyi chaariʼ,
raayikh duud khatari.»
14 Wa hu yichchaglab fi furaachah
misil al-baab al-yinfatih wa yinsadda.
15 Al-kaslaan yidiss iidah fi l-gadah
wa kadar yijiibha le khachmah kula gaasi leyah.
16 Wa hu yichiif nafsah hakiim
ziyaada min sabʼa naas aagliin.
Amsaal waahidiin
17 Al-yadkhul fi machaakil ma hineeyah
misil karab kalib min udneeyah.
18-19 Al-naadum al-yukhuchchak
wa yuguul : «Ana gaaʼid nalʼab maʼaak»,
hu da misil muchootin al-yazurgak
be nuchchaab musammam le yaktulak.
20 Kan ma fi hatab,
al-naar tumuut
wa kan ma fi gawwaal,
al-kalaam yumuut.
21 Katarat al-faham tiziid al-jamur
wa katarat al-hatab tiziid al-naar
wa l-gawwaal yiziid al-machaakil.
22 Kalaam al-gawwaal misil al-halaawa,
taakulah wa yanzil fi batnak.
23 Al-galb al-azrag kan kalaamah halu kula
hu misil jarr al-tiine al-mamsuuh be fudda.
24 Al-yakrah al-naas yillabbad wara kalaamah
laakin galbah malaan be l-khachch.
25 Kan kalaamah ajabaak kula,
ma tisaddigah
achaan galbah malaan
be l-fikir al-haraam.
26 Wa kan yilabbid karaahiiytah be khachch kula,
yoom waahid yinkachif giddaam kulla l-naas.
27 Al-yankut nugra yagaʼ foogha
wa l-hajar yigabbil yarhak al-yidardigah.
28 Lisaan al-kaddaab
yakrah al-zalamaahum
wa khachum al-khachchaach
yijiib al-damaar.
Ta gə́ wɔji dɔ mbə-dəwje
1 Kula rɔnduba dɔ mbə-dəw’g lé
To né gə́ to lée’g el asəna gə ndi gə́ ər gə kwɔji naḭ kàrá ləm,
Gə ndi gə́ ər naḭ kinja kó’g lé ləm tɔ.
2 To gə́ yel aw yo-yo nee-nee ləm, ləbm-siri nar bag ləm tɔ lé
Togə́bè ɓa ndɔl gə́ kila dɔ loo’g lal né gə́ bèe lé a ra né kára el tɔ.
3 Kéŋgəlé wɔji dɔ kunda ləm,
Ndəi gə́ o̰ mas wɔji dɔ mulayḛ̀je ləma,
Ndəi to mbata gir mbə-dəw ləm tɔ .
4 Maji kari ila mbə ta’g gə goo ta mbə ləa el,
Nà banelə i a tel to tana səa.
5 Tel ila mbə ta’g gə goo ta mbə ləa
Nà banelə a koo rəa gə́ njekəmkàr.
6 Yeḛ gə́ ɔm ta ta mbə’g aree aw pa lé
Yeḛ gaŋg gɔlee-yeḛ ya ləm,
Yeḛ ɓar néje gə́ kədərə gə́ dəa’g ləm tɔ.
7 To gə́ gɔl njemədə unda ndolé lé
Gosɔta gə́ teḛ ta mbə-dəwje’g lé kara siŋga godo togə́bè ya tɔ.
8 Kila riɓar dɔ mbə-dəw’g lé
To kára ba asəna gə tɔ kɔri mbal yo̰roŋ dooje’g mba kila.
9 Gosɔta gə́ teḛ ta mbə-dəwje’g lé
To asəna gə kun gə́ ɔs ji dəw gə́ kido rəa.
10 Yeḛ gə́ ɓar mbə-dəwje əsé njédəstarje loo-kula’g lé
To asəna gə njerɔ ɓandaŋg gə́ ar dəwje lai doo bèe.
11 Mbə-dəw gə́ tel dɔ néra mbə’g ləa lé
To asəna gə bisi gə́ tel o̰ tɔmé ləa gogo.
12 Ɓó lé i oo dəw gə́ oo rəa gə́ njekəmkàr ndá
Né gə́ i askəm kunda məəi yel dɔ’g gə mba kiŋga rɔ mbə-dəw’g lé
Ur dɔ kea̰-yeḛ’g.
Kula ra njedab
13 Njedab ula pana: Da-tɔg aar rəw’g ləm,
Toboḭ aar mba̰-rəwje’g ləm tɔ.
14 To gə́ tabidi-rəw kəi gə́ tɔ gə kag-lar aw yo gə́ nee lé
Njedab kara nduburu gururu-gururu dɔ tira’g ləa togə́bè tɔ.
15 Njedab lé ula jia mee ka’d ndá
To kədərə səa mba tel gə jia kula təa’g.
16 Njedab lé oo rəa gə́ njekəmkàr
Unda dəwje siri gə́ d’ila ta’g gə goo rəbee.
Ta kəmkàrje gə́ raŋg
17 Dəw gə́ njedəstar gə́ ar mée ea̰ dɔ takɔl gə́ wɔji dəa el lé
To asəna gə dəw gə́ wa bisi gə mbia lal kúla.
18 To gə́ njekɔr ila pər loo’g ləm,
Turu ɓandaŋg gə́ tɔl dəw ləm tɔ lé
19 Dəw gə́ su kəm maree pa ne pana:
See to gə́ ta kogo el wa lé to togə́bè tɔ.
20 Kir gə́ godo ɓa ar pər wəi ne,
Bèe ɓa loo gə́ njekunda nani godo ndá takɔl wəi bèm bèe tɔ.
21 Kul gə́ ɔm dɔ kɔr pər’g lé aree taa pər ləm,
Kir ɓa ar pər o̰ ləm tɔ,
Togə́bè ɓa dəw gə́ njetar lé
Ɔs gin maḭ na̰ ta gə kɔl bèe tɔ.
22 Taje lə njekunda nani lé to asəna gə nésɔje gə́ rii ləm,
D’aw njal teḛ mee dəw gə́ kəi kɔrɔg ləm tɔ.
23 Taje gə́ nuŋga kəd-kəd ləm, gə mée gə́ majel ləm tɔ lé
To asəna gə siḭ larnda gə́ d’ɔr gir jo-a̰ji’g bèe.
24 Dəw gə́ njekḛji loo bəḭ-bəḭ lé
Ta gə́ teḛ təa’g ɓa lɔm ne dɔ rəa,
Tɔɓəi yeḛ ar ta sukəmloo to mée’g kɔrɔg.
25 Loo gə́ yeḛ pata gə ndia gə́ kul yururu lé
Ɔm məəi dɔ’g el,
Mbata néje gə́ mina̰ siri to mée’g.
26 Ɓó lé yeḛ iya dɔ kḛji loo bəḭ-bəḭ mée’g su ne kəm loo lé ndá
Meeyèr ləa a teḛ raga loo-mbo̰-dɔ-na̰’g lə koso-dəwje ya.
27 Yeḛ gə́ uru bwa ndá
Yeḛ nja a koso keneŋ ləm,
Yeḛ gə́ nduburu mbal ndá
Mbal lé a tel koso dəa-yeḛ’g ya tɔ.
28 Ndo̰ dəw gə́ njepa taŋgɔm lé
Ǝ̰ji deḛ gə́ yeḛ tuji dee lé bəḭ-bəḭ ləm,
Ta gə́ ka̰ bɔr bèl lé
Ree gə tuji-boo ləm tɔ.
