1 Al-usum al-taaliʼ akheer min al-khuna al-katiir
wa ihtiraam al-aakhariin akheer min al-fudda wa l-dahab.
2 Al-khani wa l-fagri, humman sawa sawa
achaan Allah bas khalagaahum.
3 Al-aagil yichiif al-charr wa yibaariih
wa laakin al-jaahil yagaʼ foogah wa yiʼaaziih.
4 Al-yimaskin nafsah
wa yakhaaf min Allah
yalga al-khuna wa l-charaf
wa yiziid umrah.
5 Fi derib al-galbah azrag,
fiyah chook wa charak
wa laakin al-yahfad nafsah
yibaʼʼid minhum.
6 Addib al-sakhiir wakit hu sakhayyar
wa kan bigi chaayib kula, ma yikhalli adabah.
7 Al-khani yahkim fi l-masaakiin
wa l-yichiil al-deen yabga abid le l-yidayyinah.
8 Al-yazraʼ al-zulum yantij al-fasaala
wa asaat mulkah al-yiʼazzib beeha tiddammar.
9 Al-ijwaadi yalga baraka
achaan yiʼakkil al-miskiin.
10 Atrud al-chammaati wa l-huraaj yagiif
wa l-khilaaf wa l-muʼyaar kula yikammulu.
11 Al-galbah taahir
wa yihajji be l-kheer,
al-malik yabga rafiigah.
12 Allah yahfad al-maʼrafa
laakin yibarjil kalaam al-khaddaariin.
13 Al-kaslaan buguul ke :
«Fiyah duud barra.
Kan maragt fi l-chaariʼ,
yicharrit batni !»
14 Lisaan al-zaaniye,
hawiire masduuda be gechch.
Al-Allah khidib aleyah
yagaʼ foogha kuchch.
15 Gillit al-fihim marbuuta be galb al-iyaal
laakin soot al-adab yibaʼʼidha minhum.
16 Al-yazlum al-fagraan le yakhna
aw yanti hadaaya le l-khani,
al-naadum da yifaggir nafsah.
Amsaal talaatiin hana l-hikma
17 Fukk adaanak
wa asmaʼ kalaam al-hakiimiin
wa khutt galbak le l-maʼrafa al-indi.
18 Akheer kan tahfadhum fi galbak
wa khachmak daayman jaahiz yikallim beehum.
19 Wa l-yoom, niʼallimhum leek inta kula
achaan titwakkal ale Allah.
20 Daahu ana katabt leek
talaatiin masal hana wasaaya wa maʼrafa
21 achaan niʼarrifak al-sahiih hana l-kalaam al-hagg
wa tigabbil le l-rassalak be l-kalaam al-hagg.
22 Ma tazlum al-miskiin achaan hu daʼiif
wa ma tisidd leyah baab al-chariiʼa
23 achaan Allah zaatah
yabga leyah muhaami
wa yiʼaakhib al-zaalim
lahaddi yichiil ruuhah.
24 Ma tiraafig al-daayman zaʼlaan
wa ma tamchi maʼa l-khadbaan
25 achaan ma tisawwi haalak misil haalah
wa tarmi nafsak fi charak misil charakah.
26 Ma tabga min al-naas al-yuduggu suduurhum
wa yadmano al-madyuun.
27 Achaan kan ma indak al-tikaffi beyah,
yichiilu hatta sariirak al-tunuum foogah.
28 Ma tihawwil alaamaat al-huduud
al-zamaan abbahaatak khattoohum.
29 Chiif al-naadum
al-yaʼarif khidimtah marra waahid.
Hu yakhdim le l-muluuk
wa ma le l-naas al-aadiyiin.
1 Kar rii ɓar gə́ majee lé maji unda boo-nébaoje ləm,
Meenoji kara maji unda larnda gə larlɔr ləm tɔ.
2 Bao gə njendoo d’asəna,
Njesigənea̰ ɓa gə́ njekunda dee joo bɔr.
3 Dəw gə́ njekunda kəmkàr dɔ rəa’g lé oo némajel ndá iya rəa,
Nɛ deḛ gə́ négər na meḛ dee tas lé d’aw pər gə́ keneŋ ndá bo̰ néra dee ɔs ta dee’g ya .
4 Kandə kula-dɔ ləm gə ɓəl Njesigənea̰ ləm tɔ lé
To nébao ləm gə rɔnduba ləma gə kəmə ləm tɔ.
5 Kunje gə gumje to rəw-kaw njera nékori-kori’g,
Yeḛ gə́ aa dɔ kankəmrea ndá unda rəa keneŋ ɓad.
6 Ndoo ŋgon rəw gə́ kəm karee njaa keneŋ,
Bèe ɓa loo gə́ yeḛ tɔg ndá a kuba kya̰ el.
7 Bao lé o̰ ɓee dɔ njéndooje’g ləm,
Yeḛ gə́ tona né lé tel to ɓər lə yeḛ gə́ njekaree toná né lé tɔ.
8 Yeḛ gə́ dubu néra gə́ kori-kori ndá a kinja némeeko̰,
Siŋgamoŋ meekḭ jugugu ləa a tel to né gə́ kari ba.
9 Dəw gə́ njemeemaji lé d’a tɔr ndu dee dəa’g
Mbata yeḛ un muru ləa ar njéndooje.
10 Tuba njekula sul dɔ loo’g ndá gel takɔl a godo ləm,
Tamaḭ gə kɔl, gə ta boo-rɔkul lé d’a godo ləm tɔ.
11 Yeḛ gə́ ndigi meekàr ŋgad-ŋgad ləm,
Ar ta noji to təa’g ləm tɔ lé a to baokura lə mbai.
12 Njesigənea̰ tɔs kəmee bao-bao dɔ négər’g,
Nɛ yeḛ tuji taje lə njendɔji pɔdɔdɔ.
13 Njedab ula pana: Toboḭ aar raga’n!
A kwam tɔlm mba̰-rəw’g.
14 Tapa kaiya denéje lé to bwa gə́ uru yaa̰,
Yeḛ gə́ mee Njesigənea̰ ea̰ dəa’g lé a koso keneŋ.
15 Mbə wa mee ŋgon,
Ndá ndəi kwɔji kəmkàr a kɔree mée’g kilá əw.
16 Yeḛ gə́ buguru njendoo gə mba kar nékiŋgaje ləa-yeḛ nja ḭ ne dɔ maree’d gə́ kédé-kédé ləm,
Gə yeḛ gə́ ar bao né ləm tɔ lé deḛ joo bɔr d’a tel si dan ndòo’g.
Tandəji kɔrje ɓəd-ɓəd
17 Ur mbii oo ne ta lə njékəmkàrje ləm,
Unda məəi dɔ négər’g ləm ləm tɔ.
18 Mbata to rɔlel mba kari ŋgəm dee məəi’g ləm,
Gə mba kar deḛ lai to tai’g pèrèrè ləm tɔ.
19 Ma m’ndigi ndooi né ɓogənè
Gə mba kari ɔm ne məəi dɔ Njesigənea̰’g lé.
20 Takwɔji-kəmkàrje gə taje gə́ ka̰ la̰ji tor dee məəi’g lé
See m’ndaŋg kédé m’ari mba̰ el wa,
21 Gə mba ndooi néje gə́ gəd-gəd ləm gə taje gə́ to tɔgərɔ ləm tɔ,
Gə mba kari tel gə taje gə́ tɔgərɔ ila yeḛ gə́ njekulai’g lé, see bèe el wa.
22 Wa njendoo né ləa təa mbata to gə́ yeḛ to njendoo el ləm,
Buguru njekəmndoo tarəwkɔg’d el ləm tɔ.
23 Mbata Njesigənea̰ a koso gel dee’g ləm,
Yeḛ a kɔr kəmə lə dee-deḛ gə́ njekwa dee néje lə dee taaje lé ləm tɔ.
24 Maji kari ɔr kura gə dəw gə́ to njeoŋ el ləm,
Dəw gə́ njera né kərm-kərm kara njaa səa el ləm tɔ,
25 Nà banelə i a ndaji panjaa deeje
Kar dee tel to gum kwa kankəmrɔi.
26 Maji kari to gə́ mbuna deḛ gə́ d’un ndu dee d’ar na̰ dɔ né’g el ləm,
Gə mbuna deḛ gə́ d’ɔs né naŋg taa ne néɓaŋje el ləm tɔ.
27 Ɓó lé iŋga né gə mba kuga ne el ndá
See gelee ban ɓa i ndigi kar dee d’ɔr tira-toi geli’g wa.
28 Maji kari ŋgəs gə kag-rəw-nim gə́ ləw
Gə́ bɔbije-je d’ula lé gə́ kédé el.
29 Ɓó lé i oo dəw gə́ gər gosokula ləa maji ndá
Yeḛ a kaar no̰ dəwje gə́ kari ba’g el.
