Al-moot yarja ayyi insaan
1 Aywa, ana fakkart fi kulla l-achya dool
wa fihimt kadar al-saalihiin wa l-hakiimiin
wa khidmithum kulluhum fi iid al-Rabb.
Al-insaan ma yaʼarif
kan yalga al-mahabba
aw al-karaahiiye.
Aywa, hu ma yaʼarif
al-cheyy al-yarjaah !
2 Kulla cheyy yukuun
le kulla l-naas.
Nafs al-cheyy yukuun
le l-saalih wa l-fasil
wa le l-adiil wa l-taahir wa l-nijis
wa le l-naadum al-yigaddim al-dahiiye
wa le l-naadum al-ma yigaddimha.
Aywa, nafs al-cheyy yukuun le l-adiil
misil le l-muznib
wa le l-yahlif
misil le l-yakhaaf min al-haliife.
3 Wa daahu al-fasaala al-gaaʼide tukuun fi l-ard. Nafs al-cheyy yarja kulla l-naas. Wa guluub al-naas malaaniin be l-fasaala wa l-jahal kula gaaʼid fi kulla muddit hayaathum. Wa baʼad da, al-moot gaaʼid yarjaahum.
4 Laakin kulla l-hayyiin
induhum acham.
Al-masal buguul :
«Al-kalib al-hayy
akheer min al-duud al-mayyit.»
5 Achaan al-hayyiin yaʼarfu
kadar yoom waahid yumuutu.
Laakin al-maytiin
ma yaʼarfu cheyy.
Humman ma yalgo ayyi ajur
wa battaan ma yizzakkaroohum.
6 Wa mahabbithum wa karaahiiyithum wa husudhum
waddaro khalaas.
Wa battaan ma induhum gisim ila l-abad
fi kulla cheyy al-yabga fi l-ard.
7 Wa be da, aakul
wa achrab khamarak be farah.
Achaan da bas al-amal
al-yarda beyah al-Rabb.
8 Wa fi kulla wakit, albas khalag mukallaf
wa khalli ma yigassir leek al-dihin
al-yamsahooh fi l-raas.
9 Afrah be hayaatak maʼa martak
al-tihibbaha
fi kulla ayyaam hayaatak
al-antaahum leek al-Rabb.
Wa dool al-ayyaam
al-zaayliin saakit fi l-ard.
Achaan da gismak al-talgaah
fi kulla muddit hayaatak
wa fi khidimtak al-tisawwiiha fi l-ard.
10 Ayyi cheyy al-tisawwiih,
sawwiih be kulla gudurtak.
Achaan ma fi khibra wa la maʼrafa
wa la hikma fi l-khabur,
al-bakaan al-inta maachi leyah.
Al-fasaala taji fajʼatan
11 Wa battaan ana chift fi l-ard
al-sabag ma daayman le l-ajiiliin
wa l-nasur ma daayman le l-furraas
wa l-iiche al-haluuwe ma daayman le l-hakiimiin
wa l-khuna ma daayman le l-faahimiin
wa l-rahma ma daayman le l-induhum al-maʼrafa.
Achaan kulla l-naas
yiwaajuhu al-kheer wa l-charr.
12 Achaan al-insaan ma yaʼarif yoomah
misil al-huut wa l-teer
al-karaboohum fi l-charak
wa yumuutu foogah.
Wa misil da, le l-insaan kula,
al-fasaala tagaʼ foogah fajʼatan.
13 Wa daahu ana chift fi l-ard
masal hana l-hikma
al-bigi leyi ajiib.
14 Fiyah hille waahide sakhayre
al-indaha rujaal chiyya.
Wa malik waahid gaadir gamma didd al-hille di
wa hawwagha be durdur le yihaasirha.
15 Wa fiyah raajil waahid miskiin wa hakiim
wa hu najja al-hille di be hikmatah.
Laakin baʼadeen, ma fi naadum azzakkar
al-miskiin da.
16 Wa khalaas, ana gult :
«Al-hikma akheer min al-fahaaliiye.
Wa laakin hikmat al-miskiin da,
al-naas hagarooha
wa ma simʼo kalaamah.»
17 Kalaam haadi hana l-hakiimiin
akheer min awwit al-malik le l-mataamiis.
18 Al-hikma akheer
min silaah al-harib.
Wa laakin al-khaltaan
yagdar yidammir kheer katiir.
Si kəmba lə dəw lé kuree əw el
1 Ma m’ə̰ji ta néje neelé lai məəm’g yaa̰ ləm,
M’saŋg gin dee ləm tɔ ndá
Ma m’oo to gə́ njéra nédanaje
Gə njékəmkàrje gə kulaje lə dee
To meḛ ji Ala’g lé ləm,
Meenoji gə kḛji bəḭ-bəḭ kara
To meḛ jia’g ləm tɔ.
Nɛ dəwje ɓa gər né el,
Néje lai teḛ dɔ dəwje’g lai ya.
2 Néje lai to no̰ dee’g ɓəi.
Né gə́ teḛ dɔ njera nédana’g
To kára ba asəna gə né gə́ teḛ dɔ njemeeyèr’g ləm,
Dɔ dəw gə́ maji gə́ ra né gə́ àr ŋgad-ŋgad lé
To kára ba asəna gə né gə́ teḛ dɔ dəw gə́ rəa mina̰’g ləm tɔ.
Né gə́ teḛ dɔ dəw gə́ inja nékinjaməs’g
To kára ba asəna gə né gə́ teḛ dɔ dəw gə́ inja nékinjaməs el ləm,
Dəw gə́ maji lé né teḛ dəa’g
To gə́ teḛ dɔ njekaiya’g bèe ləma,
Yeḛ gə́ ubu rəa lé né teḛ dəa’g
To gə́ teḛ dɔ yeḛ gə́ ɓəl kubu rəa lé ləm tɔ.
3 Né kára gə́ majel mbuna néje’g lai
Gə́ ra dɔ naŋg neelé ɓa nee:
Né gə́ kára ba teḛ dɔ dəwje’g lai ya.
Gelee gə́ nee ɓa meḛ ŋgan-dəwje lé
Meeyèr gə néra mbə ɓa
Taa meḛ dee pəl-pəl loo si kəmba’g lə dee
Saar d’aw ne ɓee lə njé gə́ d’wəi’g tɔ.
4 Meekundayel to keneŋ
Mbata lə deḛ lai gə́ d’isi kəmba lé
Mbata bisi gə́ aw kəmba lé
Maji unda toboḭ gə́ wəi ya.
5 Tɔgərɔ ya, deḛ lai gə́ d’isi kəmba lé
Gər gao to gə́ d’a gə kwəi ya.
Nɛ deḛ gə́ d’wəi mba̰ lé
Gər né kára el ləm,
Nékoga-dɔ-ji dee kara godo ŋga ləm tɔ
Mbata meḛ dəwje wəi dɔ dee’g mba̰.
6 Meenoji gə kḛji bəḭ-bəḭ lə dee ləm,
Gə kəmkəḭ lə dee ləm tɔ lé tuji mba̰.
D’a kiŋga né gə́ wɔji dɔ dee pai bèe
Mbuna néje lai gə́ ra dɔ naŋg neelé el ŋga.
7 Ɔd aw o̰ muru ləi gə rɔlel ləm,
Gə ai mán-nduú ləi gə meelel ləm tɔ
Mbata néraije lé taa kəm Ala mba̰ ya.
8 Gə ndɔje lai lé ar kubuje ləi ndá kələw-kələw ləm,
Lal kwa dɔi gə ubu el ləm tɔ.
9 Al rɔi gə dené gə́ i undá dan kəmi’g lé
Ndɔje lai gə́ i si ne kəmba gə mḭdé ba
Gə́ Ala ari dɔ naŋg neelé,
Ndɔje ləi lai gə́ gə mḭdé ba lé.
Mbata yee ɓa gə́ né gə́ wɔji dɔi
Loo gə́ i si ne kəmba loo-kula’g ləi
Gə́ i ra dɔ naŋg nee.
10 Néje lai gə́ jii iŋga gə mba ra gə siŋgai ndá gə́ ra ya.
Mbata kula gə́ ra, əsé kḛji ta, əsé gosonégər, əsé kəmkàr
Godo njabaw loo gə́ i si aw gə́ keneŋ lé.
Kəmkàr lə dəw lé aree teḛ ne kɔr ta-ta el
11 Ma m’tel m’oo dɔ naŋg nee ya ɓəi.
To gə́ ŋgwɔd lé
To gə mba njékaḭgwɔd kalaŋje ba el ləm,
Rɔ lé kara wɔji dɔ bao-rɔje ba el ləm,
Nésɔ lé wɔji dɔ njékəmkàrje ba el ləm,
Nékiŋga kara wɔji dɔ njégosonégərje ba el ləma,
Riɓar kara wɔji dɔ bao-gosɔnégərje ba el ləm tɔ.
Mbata néje lai teḛ dɔ dee’g
Gə goo ndəaje gə kàreje ɓa.
12 Dəw lé gər kàree gə́ wɔji dəa lé el
To gə́ ka̰jije gə́ d’wa dee gə bura
Gə́ to néyoo lé kara gər bèe el ləm,
To gə́ yelje gə́ d’wa dee gə jàm gər bèe ləm tɔ.
To gə́ deḛ bèe lé dəwje kara
Némeeko̰ uba dee wa dee rès
Mee ndəa gə́ teḛ dɔ dee’g wai lé tɔ.
13 Ma m’oo nékəmkàr kára
Dɔ naŋg neelé gə́ to né gə́ boo ya tɔɓəi.
14 Ŋgon ɓee-boo kára to keneŋ
Ndá dəwje gə́ d’isi keneŋ bula el tɔ.
Ndá mbai gə́ to njesiŋgamoŋ kára ree aḭ dəa sub gə rɔ.
Yeḛ uba dɔndalje gə́ boo-boo oma̰ ne səa.
15 Dəw kára gə́ to njendoo gə́ kəmee àr si keneŋ.
Yeḛ nja taa ɓee-boo neelé gə kəmkàr ləa ila tar.
Nɛ dəw kára kara
Ar mée olé dɔ dəw gə́ to njendoo’g neelé el.
16 Ma m’pana: Kəmkàr lé maji unda siŋgamoŋ.
Nɛ kəmkàr lə njendoo lé d’ə̰ji bəḭ-bəḭ ləm,
Ta peaje kara dəw ur mbia oo ne el ləm tɔ.
17 Taje lə njékəmkàrje
Gə́ dəwje d’oo loo gə́ d’isi lɔm keneŋ lé
Maji unda ndu-kunda lə dəw
Gə́ o̰ ɓee mbuna mbəje’g.
18 Kəmkàr lé maji unda nérɔje.
Nɛ njekaiya gə́ kára ba lé tuji némajije bula.
