Al-malik riʼi be l-chadara
1 Wa yoom waahid, al-malik Nabuukhadnasar wajjah kallam le kulla l-naas min al-chuʼuub wa l-umam wa l-lukhkhaat al-gaaʼidiin fi kulla l-ard wa gaal : «Al-salaam aleekum. 2 Ana farhaan nikhabbirku be l-alaamaat wa l-ajaayib al-Allah al-Aali bayyanaahum leyi.
3 Wa alaamaatah kubaar
wa ajaaybah gawiyiin.
Wa mulkah yuduum ila l-abad
wa sultitah tagood min zurriiye le zurriiye.
4 «Ana Nabuukhadnasar aayich tamaam wa murtaah fi gasri. 5 Wa laakin yoom waahid, ana chift hilim al-khawwafaani wa barjalt min al-fikir al-jaani fi raasi wa l-ruʼya al-chiftaha wakit ana naayim fi furaachi. 6 Wa amart yijiibu giddaami kulla l-mustachaariin hana Baabil achaan yifassuru leyi al-maʼana hana l-hilim da. 7 Wa khalaas, kulla l-sahhaariin wa l-chawwaafiin wa l-munajjimiin wa l-khattaatiin jo giddaami. Wa ana hajjeet leehum be l-hilim da wa laakin humman ma gidro yifassuru leyi maʼanaatah. 8 Wa fi l-akhiir, ja giddaami Danyaal al-sammooh Beltachaasar hasab usum ilaahi. Wa hu, ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogah. Wa ana hajjeet leyah be l-hilim wa gult leyah : 9 ‹Ya Beltachaasar kabiir al-sahhaariin, ana naʼarif kadar ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogak wa sirr gaasi leek inta ke ma fiih. Daahu hilmi al-ana hilimt beyah. Antiini tafsiirah.
10 «‹Wa di hi al-ruʼya al-ana chiftaha wakit naayim fi furaachi. Ana chift giddaami chadara tawiile bilheen gaayme fi ust al-ard. 11 Wa l-chadara di kibrat wa addaggagat wa tuulha lihig lahaddi l-sama wa tinchaaf min ayyi bakaan fi l-ard. 12 Wa waragha sameh wa iyaalha katiiriin wa indaha akil le kulla l-makhluugiin. Wa haywaanaat al-kadaade yagoodu fi dullaha wa tuyuur al-sama yaskunu fi furuuʼha wa kulla l-makhluugiin aaychiin minha.
13 «‹Wa wakit ana naayim fi furaachi, ana chift waahid min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin naazil min al-sama. 14 Wa gaal be hiss aali : “Agtaʼo al-chadara di wa kassuru furuuʼha wa mallutu warchaalha wa chattutu iyaalha. Wa khalli al-haywaanaat yiʼarrudu min tihitha wa l-tuyuur kula yiʼarrudu min furuuʼha. 15 Wa laakin khallu dumburha be uruugah yagood fi l-ard fi ust al-gechch wa janzuruuh be jinziir hana hadiid wa nahaas. Wa l-chadara di timassil insaan. Wa khalluuh yinballa be l-karany al-yanzil foogah min al-sama wa yaakul al-gechch maʼa l-haywaanaat. 16 Wa aglah yibadduluuh min agul insaan le agul haywaan wa yagood misil da lahaddi sabʼa sana. 17 Wa l-hukum da, hu kharaar wa amur jaayi min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin achaan kulla l-naas yaʼarfu kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk. Wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah hatta kan miskiin kula.”
18 «‹Wa da l-hilim al-ana al-malik Nabuukhadnasar hilimt beyah. Wa inta Beltachaasar, ooriini al-maʼana hana l-hilim da achaan kulla l-mustachaariin hana mamlakati ma gidro yifassuruuh leyi. Wa laakin inta bas tagdar tifassirah achaan ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogak.›»
Danyaal fassar al-ruʼya
19 Wa Danyaal al-bisammuuh Beltachaasar anbahat le wakit chiyya wa fikrah barjalah. Wa l-malik gaal leyah : «Ya Beltachaasar, khalli al-hilim wa tafsiirah ma yibarjuluuk.» Wa Beltachaasar radda leyah wa gaal : «Ya siidi al-malik, yaareet al-hilim da kan bigi fi udwaanak wa tafsiirah bigi fi khusmaanak ! 20 Al-chadara al-inta chiftaha kabiire wa muddaggige wa tuulha lihig al-sama wa tinchaaf min ayyi bakaan fi l-ard. 21 Wa waragha sameh wa iyaalha katiiriin wa indaha akil le kulla l-makhluugiin. Wa haywaanaat al-kadaade yagoodu tihitha wa tuyuur al-sama yaskunu fi furuuʼha. 22 Wa l-chadara di, hi inta ya l-malik ! Inta kibirt wa bigiit gawi misilha wa azamatak bigat kabiire lahaddi lihgat al-sama wa sultitak lihgat kulla l-ard.
23 «Ya l-malik, battaan inta chift fi ruʼyitak waahid min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin naazil min al-sama wa gaal : ‹Agtaʼo al-chadara di wa dammuruuha. Wa laakin khallu dumburha be uruugah yagood fi l-ard fi ust al-gechch wa janzuruuh be jinziir hana hadiid wa nahaas. Wa khalluuh yinballa be l-karany al-yanzil foogah min al-sama wa yaakul al-gechch maʼa haywaanaat al-kadaade. Wa yagood misil da lahaddi sabʼa sana.›
24 «Wa daahu tafsiir al-ruʼya, ya l-malik. Da hukum Allah al-Aali leek inta, ya siidi al-malik. 25 Yaturduuk min ust al-naas wa tiʼiich maʼa haywaanaat al-kadaade wa taakul gechch misil toor wa tinballa be karany al-yanzil foogak min al-sama. Wa misil da, tagood sabʼa sana lahaddi taʼarif kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah. 26 Wa laakin khallo dumbur al-chadara wa uruugah fi l-ard. Wa da yiwassif kadar mamlakatak tigabbil leek kan inta allamt kadar Allah Rabb al-samaawaat, hu bas siid al-muluk.
27 «Fi chaan da, ya l-malik, min fadlak kan gaasi leek kula, asmaʼ kalaami. Khalli minnak al-zanib wa sawwi al-adaala wa khalli al-khataaya wa arham al-masaakiin. Wa be da, nafsak tukuun murtaaha daayman.»
Al-ruʼya alhaggagat fi l-malik
28 Wa kulla l-kalaam al-fassarah Danyaal baʼadeen bigi fi l-malik Nabuukhadnasar. 29 Wa fi muddit 12 chahar baʼad hu fassar al-hilim, yoom waahid al-malik gaaʼid yuruukh foog fi raas al-gasir hana mamlakat Baabil. 30 Wa gaal : «Di ma Baabil al-kabiire al-ana baneetha achaan tabga aasima le mamlakati walla ? Wa ana baneetha be gudurti wa khuwwiti wa charafi wa majdi.»
31 Wa wakit al-malik Nabuukhadnasar gaaʼid yikallim ke bas, tawwaali hiss min al-sama radda leyah wa gaal : «Ya l-malik Nabuukhadnasar, asmaʼ ! Mulkak marag min iideenak khalaas. 32 Wa yaturduuk min ust al-naas wa tiʼiich maʼa haywaanaat al-kadaade wa taakul gechch misil toor. Wa misil da, tagood sabʼa sana lahaddi inta allamt kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah.»
33 Wa tawwaali, al-hukum tamma fi Nabuukhadnasar. Wa khalaas, taradooh min ust al-naas wa akal gechch misil toor. Wa jismah anballa be l-karany al-nazal min al-sama lahaddi suufah bigi tuwaal misil riich al-tuyuur wa khanaafrah bigo misil khanaafir al-suguura.
Al-malik taab wa chakar Allah
34 Wa Nabuukhadnasar gaal : «Baʼad al-sabʼa siniin al-muhaddadiin, ana rafaʼt uyuuni le l-sama wa agli ja foogi battaan. Wa khalaas, ana chakart Allah al-Aali wa khanneet be usmah wa majjadtah hu Allah al-Hayy al-Daayim.
Hu yamluk daayman wa ila l-abad
wa mulkah gaaʼid min zurriiye le zurriiye.
35 Wa kulla sukkaan al-ard
ma yitimmu cheyy fi giddaamah.
Wa hu yisawwi kulla cheyy al-yidoorah
fi sukkaan al-sama
wa sukkaan al-ard.
Wa ma fi waahid yagdar yamnaʼah
wa la yuguul leyah :
‹Sawweet chunu ?›
36 «Wa wakit agli ja foogi, tawwaali ligiit charaf mulki wa majdi wa khuwwiti. Wa l-masaaʼiil wa l-muwazzafiin hana mamlakati dawwarooni wa ana bigiit malik battaan wa azamati zaadat marra waahid. 37 Hassaʼ da, ana Nabuukhadnasar nikhanni be usmah wa nachkurah wa nimajjid Allah malik al-samaawaat al-kulla amalah sahiih wa kulla duruubah induhum adaala. Wa hu gaadir yizill al-mustakbiriin.»
1 Ma Nebukadnesar m’isi lɔm mee kəi-sim’g ləm, m’isi gə rɔlel mee kəi-mbai’g ləm ləm tɔ. 2 Ma m’ni ndá ni gə́ m’ni lé ar məəm to kəgəgə. Takə̰jije gə́ jɔgm dɔ tira-tom’g ləm, gə némḭdije gə́ m’oo ləm tɔ lé d’am m’ndəb ne pəd-pəd ya. 3 M’un ndum mba kar dee d’ar njékəmkàrje gə́ Babilɔn lai ree nɔm’g mba kar dee d’ɔr gin ni lé d’am. 4 Bèe ɓa njéra némɔrije ləm, gə njétən kéréméje ləm, gə Kaldeje ləma, gə njénékooje ləm tɔ lé ree ya. Ma m’ula dee ni ləm gə́ m’ni lé nɛ deḛ d’askəm kɔr ginee kam el. 5 Yeḛ gə́ ree nɔm’g gogo lé to Daniel gə́ d’unda ria lə Belsasar gə goo ri magə ləm. Yeḛ neelé ɓa ndil magəje gə́ to gə kəmee sí mée’g. Ma m’ulá ni ləm gə́ m’ni lé m’pana: 6 Belsasar, i mbai dɔ njéra némɔrije lé ma m’gər gao, ndil magəje gə́ to gə kəmee si məəi’g ləm, né gə́ rara gə́ to loo-kiya’g dumi el ləm tɔ. Ndá maji kari ɔr gin némḭdije gə́ m’ni ne lé am m’oo. 7 Aa oo, némḭdije gə́ m’oo
Loo gə́ m’to dɔ tira-tom’g lé ɓa nee:
Ma m’aa loo ndá aa oo,
Kag gə́ ŋgal yaa̰ aar dɔ naŋg’d
Loo gə́ dana bab.
8 Kag neelé tel teḛ boo ləm,
Siŋgá to keneŋ ləma,
Semee aw njal mee dara’g ləm tɔ
Ar deḛ gə́ d’isi rudu naŋg’d kara d’ée.
9 Kamee maji yaa̰ ləm,
Ka̰dee kara andə njim-njim ləm tɔ,
Dəwje lai d’iŋga nésɔ dee keneŋ,
Daje gə́ wala d’wa rɔ dee ndilee’g ləm,
Yelje gə́ dara kara ra kəi dee
Mbuna barkəmeeje’g ləm tɔ,
Néje lai gə́ d’aw kəmba lé
D’iŋga nésɔ dee rəa’g ya.

10 Némḭdije gə́ m’oo dɔ tira-tom’g lé ɓa ma m’aa loo ndá aa oo, kura gə́ dara ḭ mee dara’g ur naŋg. 11 Yeḛ ɔr ndia gə́ tar wəl pana:
Tugaje kag lé ləm, gaŋgje barkəmeeje ləm,
Yəgje kameje yəg-yəg ləma,
Saneje ka̰dee kad-kad ləm tɔ.
Maji kar daje gə́ gelee’g d’aḭ sanéna̰ ləm,
Kar yelje gə́ mbuna barkəmeeje’g kara
D’ḭ sanéna̰ ya ləm tɔ!
12 Nɛ ya̰je jigee dɔ ŋgirá’g
Ndá tɔje mbuna muje gə́ wala
Gə kúla larje gə́ ra gə larndul gə larkas.
Maji kar tàl tən keneŋ ləm,
Kar mu gə́ təb to gə́ nésəa
To gə́ daje bèe ləm tɔ.
13 Maji kar takə̰ji gə́ mée’d
Gə́ to ka̰ dəw lé tel to ɓəd
Ɓa ar takə̰ji gə́ ka̰ da ɓa taa toree
Saar kar ləbje siri dəs dəa’g ɓa.
14 Rəwta-gaŋg neelé to godndu kuraje gə́ dara. Né gə́ d’wɔji-kwɔji ra neelé to ndukun lə deḛ gə́ to gə kəmee mba kar dəwje gə́ d’isi kəmba lé gər ne to gə́ Njekurdɔloo o̰ ɓee dɔ ko̰ɓee’g lə dəwje lai ləm, dəw gə́ yeḛ wɔjee mée’g ɓa yeḛ aree ɓeeko̰ ləma, dəw gə́ oso kul unda mareeje lai kara lé yeḛ ɔree undá keneŋ ləm tɔ.

15 Yee ɓa gə́ ni gə́ ma mbai Nebukadnesar m’ni lé. I Belsasar, maji kari ɔr ginee am, mbata njékəmkàrje lai gə́ mee ɓeeko̰’g ləm d’askəm kɔr ginee kam el. Nɛ i lé as ya mbata ndil magəje gə́ to gə kəmee to məəi’g.
Daniel ɔr gin ni lə mbai lé
16 Yen ŋga Daniel gə́ d’unda ria lə Belsasar lé aar jim gə kuree waga ləm, takə̰jije ləa ar mée aar kərm ləm tɔ.
Mbai lé un ta tɔɓəi pana: Belsasar, maji kar ni gə́ m’ni gə ginee gə́ kɔr lé ar məəi aar ne kərm dɔ’g el!
Belsasar ilá keneŋ pana: Mbai ləm, maji kar ni lé to mbata lə njéba̰je ləi ləm, ginee gə́ kɔr kara to mbata lə njékaw koma̰ seḭje ləm tɔ! 17 Kag gə́ i oo gə́ tel teḛ boo ləm, siŋgá to keneŋ ləma, sémee aw njal teḛ mee dara’g ar deḛ gə́ d’isi rudu naŋg’d kara d’ée ləm tɔ lé 18 kag neelé kamee maji yaa̰ ləm, ka̰dee andə njim-njim ləm, dəwje lai d’iŋga nésɔ dee keneŋ ləm, daje gə́ wala d’wa rɔ dee ndilee’g ləma, yelje gə́ dara kara ra kəi lə dee mbuna barkəmeeje’g ləm tɔ. 19 Ǝi mbai, kag neelé to i nja gə́ teḛ boo ləm, siŋgai to keneŋ ləm tɔ, dɔmoŋ ləi ḭ dɔ maree’g aw njal teḛ mee dara’g ləm, dumdɔloo ləi kara aw njal ɔr rudu naŋg nee ləm tɔ. 20 I mbai lé oo kura gə́ dara kára gə́ ḭ mee dara’g uru naŋg pana: Tugaje kag neelé tujeeje. Nɛ ya̰je jigee dɔ ŋgira’g ləm, teaje mbuna muje gə́ wala gə kúla larje gə́ ra gə larndul gə larkas ləm tɔ. Maji kar tàl tən keneŋ ləm, kar mu gə́ təb to gə́ nésəa to gə́ ka̰ daje bèe ləm tɔ saar kar ləbje gə́ siri lé dəs dəa’g ɓa. 21 Ǝi mbai, aa oo, ginee ɓa nee, aa oo, godndu Njekurdɔloo gə́ a gə kaw lée’g dɔi-i mbai’g lé ɓa nee to: 22 D’a gə kɔsi mbuna dəwje’g tubai ləm, loo-sii a to mbuna daje gə́ wala ləma, i a sɔ mu to gə́ bɔ maŋgje bèe ləm tɔ. Man tàl a teḛ rɔi’g ləm, ləbje siri d’a dəs dɔi’g ləm tɔ saar i a gər gao to gə́ Njekurdɔloo o̰ ɓee dɔ ko̰ɓee’g lə dəwje lai ləm, dəw gə́ yeḛ wɔjee mée’g ɓa yeḛ aree o̰ ɓee ləm tɔ. 23 Ndukun gə́ wɔji dɔ kar dee d’ya̰ jigi kag dɔ ŋgira’g lé ginee wɔji dɔ ɓeeko̰ ləi gə́ a nai jii’g loo gə́ kəmi a kinja kari gər to gə́ yeḛ gə́ to Njedum dɔ loo lé sí dara. 24 Gelee gə́ nee ɓa, əi mbai, ta gə́ m’a gə kwɔjii lé maji karee leli ya! Maji kari unda ŋgaŋ kaiyaje ləi mba ra né gə́ to gə dɔ najee ləm, unda ŋgaŋ néra kori-korije ləi gə mba koo kəmtondoo lə njéndooje ləm tɔ. Bèe ɓa banelə ndɔ rɔlelje ləi d’a kḭ ne dɔ maree’d gə́ kédé-kédé.
Ni lé aw lée’g béréré
25 Néje neelé lai d’aw lée’g béréré dɔ mbai’g Nebukadnesar lé. 26 Loo gə́ naḭ dɔg-giree-joo dəs mba̰ ndá yeḛ njaa mee kəi-mbai’g ləa gə́ to Babilɔn, 27 ndá mbai lé un ta pa pana: Babilɔn gə́ boo gə́ to neelé see to ma nja gə́ m’unda gelee mba karee to ɓee-si mbai gə goo boo-siŋgamoŋ ləm-ma ləm, gə goo boo-ronduba lə dɔmoŋ ləm-ma ləm tɔ el wa.
28 Loo gə́ ta nai ta mbai’g ya ɓəi ndá ndu ḭ dara ɓar pana: I mbai Nebukadnesar lé oo maji, d’a gə kɔr ɓeeko̰ lé jii’g. 29 D’a gə kɔsi mbuna dəwje’g tubai ləm, loo-sii a to mbuna daje gə́ wala ləma, i a sɔ mu to gə́ bɔ maŋgje bèe ləm tɔ. Ləbje siri d’a dəs dɔi’g saar i a gər gao to gə́ Njekurdɔloo o̰ ɓee dɔ ko̰ɓee’g lə dəwje lai ləm, dəw gə́ yeḛ wɔjee mée’g ɓa yeḛ aree o̰ ɓee ləm tɔ.
30 Léegəneeya, ta gə́ pa dɔ Nebukadnesar’g lé aw lée’g béréré. Deḛ d’ɔsee mbuna dəwje’g tubá ləm, yeḛ sɔ mu to gə́ bɔ maŋgje bèe ləma, mán tàl tən rəa’g ləm tɔ saar ar yiŋga dəa ḭ ŋgal to gə́ bèl niŋgatə̰də ləm, yel jiaje gə yel gɔleeje d’uba ŋgal to gə́ ka̰ yelje bèe ləm tɔ.
Tel si maji lə Nebukadnesar
31 Loo gə́ ləbje gə́ d’wɔji lé as lée’g mba̰ ndá ma Nebukadnesar m’un kəm par gə́ dara ndá kəm tel inja dɔ rɔm’g gogo. Ma m’unda no̰ dɔkaisəgərə lə Njekurdɔloo ləm, ma m’pidee m’ula ne rɔnduba dɔ yeḛ gə́ sí gə ləbee-ləbee gə no̰ ləma, dum dɔ loo ləa kara to gə́ ləbee-ləbee saar gə no̰ ləm tɔ. 32 Dəwje lai gə́ d’isi dɔ naŋg nee d’əḭ kəmee’g el. Boo-kuraje gə́ dara gə dəwje gə́ d’isi dɔ naŋg nee kara yeḛ ra sə dee to gə́ mée ndigi, tɔɓəi dəw kára kara askəm kwa jia kɔgee dɔ né gə́ yeḛ wɔji-kwɔji ra lé el ləm, əsé a dəjee pana: See ɗi ɓa i ra bèe wa, a dəjee bèe el ləm tɔ.
33 Mee ndəa’g neelé kəm tel inja dɔ rɔm’g gogo ya. Rɔnduba lə ɓeeko̰ ləm ləm, gə riɓar ləm ləma, gə néje ləm gə́ bə̰dərə bə̰ ləm tɔ lé m’tel m’iŋga dee gogo. Njémṵjitaje ləm, gə dəwje gə́ boo-boo ləm tɔ lé tel ɓarm gogo, deḛ tel d’undam dɔ ɓeeko̰’g ləm ləm, siŋgamoŋ ləm ḭ dɔ maree’d gə́ kédé-kédé ləm tɔ. 34 Ɓasinè, ma Nebukadnesar, m’pidii, m’ɔs gajii, m’ula rɔnduba dɔ mbai dɔ dara’g. Kula reaje lai to gə goo rəbee ya ləm, rəwje ləa to danasur ləma, deḛ gə́ njaa ti ne rɔ dee lé kara yeḛ askəm ɓugu dee naŋg ləm tɔ.