Huuchaʼ malik Israaʼiil al-akhiir
1 Wa fi sanit 12 hana hukum Ahaaz malik mamlakat Yahuuza, Huuchaʼ wileed Iila bigi malik fi mamlakat Israaʼiil fi madiinat al-Saamira. Wa hu hakam 9 sana. 2 Wa hu sawwa al-fasaala giddaam Allah wa laakin ma misil al-fasaala hana muluuk mamlakat Israaʼiil al-gablah.
Malik Achuur chaal al-Saamira
3 Wa Chalmanaasar malik balad Achuur ja haarabah le Huuchaʼ malik mamlakat Israaʼiil wa gidir foogah. Wa Huuchaʼ kaffa leyah al-miiri. 4 Wa laakin malik Achuur irif kadar Huuchaʼ atmarrad wa aba ma yikaffi battaan al-miiri al-waajib yikaffiih ayyi sana. Wa battaan kula, Huuchaʼ rassal naas le Suu malik balad Masir. Wa be da khalaas, malik Achuur karab Huuchaʼ wa dassaah fi l-sijin wa janzarah.
5 Wa baʼad da, malik Achuur ja hajam kulla mamlakat Israaʼiil. Wa hu haasar madiinat al-Saamira le muddit talaata sana. 6 Wa fi l-sana al-taasʼe hana hukum Huuchaʼ, malik Achuur chaal madiinat al-Saamira wa wadda naas mamlakat Israaʼiil fi l-khurba fi balad Achuur. Wa hu sakkanaahum fi hillit Halah fi khachum bahar Haabur fi mantagat Guzaan wa fi hillaal al-Maadiyiin.
Sabab nihaayat mamlakat Israaʼiil
7 Wa kulla l-cheyy da kaan achaan naas mamlakat Israaʼiil aznabo didd Allah Ilaahhum, hu al-najjaahum min hukum Firʼoon malik balad Masir wa maragaahum min baladah wa be da kula, humman abado ilaahaat aakhariin. 8 Wa humman taabaʼo aadaat hana l-umam al-Allah galaʼ minhum arduhum wa antaaha le Bani Israaʼiil. Wa humman taabaʼo al-aadaat al-sabbato muluuk mamlakat Israaʼiil. 9 Wa naas mamlakat Israaʼiil sawwo achya waahidiin be sirr didd Allah Ilaahhum al-ma waajib yisawwuuhum. Bano bakaanaat aaliyiin le ibaadat al-asnaam fi kulla hillaalhum kan di hille sakhayre al-ma kabiire min beet tawiil hana muraakhaba walla kan di madiina gawiiye kula. 10 Wa khazzo hujaar wa iidaan le ibaadat Achiira fi raas ayyi jabal aali wa tihit ayyi chadara khadra. 11 Wa fi l-bakaanaat al-aaliyiin dool, harrago al-bakhuur misil al-umam al-aakhariin al-Allah taradaahum giddaamhum le yantiihum al-balad. Wa misil ke, humman sawwo al-fasaala lahaddi Allah khidib leehum. 12 Wa humman abado al-asnaam al-awwal Allah gaal leehum : «Ma taʼabuduuhum.» 13 Wa Allah hazzarhum le naas mamlakat Israaʼiil wa mamlakat Yahuuza be waasitat kulla l-anbiya al-yichiifu ruʼya wa gaal leehum : «Khallu deribku al-fasil wa ahfado wasiiyaati wa tabbugu churuuti hasab Tawraat Muusa al-amart beeha juduudku wa rassaltaha leeku be waasitat abiidi al-anbiya.»
14 Wa laakin humman ma simʼo kalaamah. Gawwo ruuseehum misil juduudhum al-ma aamano be Allah Ilaahhum. 15 Wa Allah antaahum gawaaniin wa sawwa maʼa juduudhum muʼaahada wa antaahum taʼliim. Wa laakin humman rafado kulla l-achya dool wa taabaʼo leehum asnaam ma naafʼiin wa humman zaathum bigo naas ma naafʼiin be cheyy. Wa humman taabaʼo derib al-umam al-mujaawiriinhum al-daharaahum Allah achaan ma yichiilu deribhum.
16 Wa humman khallo minhum wasaaya Allah Ilaahhum wa sanaʼo leehum ajjaal itneen min hadiid wa khazzo iidaan le ibaadat Achiira wa sajado le kulla khuwwaat al-sama wa abado ilaah Baʼal. 17 Wa harrago awlaadhum wa banaathum fi l-naar le l-asnaam wa gammo yisawwu al-sihir wa yichawwufu. Wa chaalo niiye le yisawwu al-fasaala giddaam Allah lahaddi yikhaddubuuh.
18 Wa Allah khidib khadab chadiid didd Bani Israaʼiil wa baʼʼadaahum minnah wa illa gabiilat Yahuuza bas faddalat. 19 Wa laakin gabiilat Yahuuza kula ma hafadat wasaaya Allah Ilaahha wa hi taabaʼat aadaat Bani Israaʼiil. 20 Wa be sabab da, Allah abaahum le kulla zurriiyit Bani Israaʼiil wa ayyabaahum wa sallamaahum fi iid al-nahhaabiin wa fi l-akhiir, baʼʼadaahum minnah.
21 Wa wakit Allah farag mamlakat Israaʼiil min zurriiyit Dawuud, humman darrajo fooghum malik al-hu Yarubaʼaam wileed Nabaat. Wa Yarubaʼaam baʼʼad naas mamlakat Israaʼiil min Allah wa lazzaahum le yisawwu zunuub kubaar. 22 Wa min al-wakit daak, kulla naas mamlakat Israaʼiil gaaʼidiin yisawwu nafs al-zunuub al-sawwaahum Yarubaʼaam wa humman ma khallo minhum 23 lahaddi Allah taradaahum baʼiid minnah hasab al-kalaam al-hu gaalah be waasitat abiidah al-anbiya. Wa be da naas mamlakat Israaʼiil, karaboohum wa waddoohum fi l-khurba fi balad Achuur baʼiid min baladhum wa gaaʼidiin hinaak lahaddi l-yoom.
Al-umam al-jaaboohum fi l-Saamira
24 Wa malik balad Achuur jaab naas min madiinat Baabil wa min hillaal Kuuta wa Awwa wa Hamaat wa Safarwaayim wa sakkanaahum fi l-hillaal hana madiinat al-Saamira fi badal naas mamlakat Israaʼiil. Wa l-naas dool chaalo madiinat al-Saamira wa sakano fi hillaalha. 25 Wa wakit al-naas dool jo sakano fi l-bakaan da, humman ma gaaʼidiin yaʼabudu Allah. Wa Allah rassal leehum diidaan al-katalo katiir minhum.
26 Wa jo khabbaro malik Achuur wa gaalo leyah : «Al-umam al-inta waddeethum fi l-khurba wa sakkantuhum fi hillaal al-Saamira dool ma yaʼarfu kikkeef yaʼabudu al-ilaah hana l-balad di. Wa hassaʼ, al-ilaah da rassal leehum diidaan al-gaaʼidiin yaktuluuhum achaan humman ma yaʼarfu kikkeef yaʼabuduuh, hu al-ilaah hana l-balad di.» 27 Wa khalaas, malik Achuur anta al-amur da wa gaal : «Gabbulu raajil diin waahid min al-naas al-awwal karabnaahum wa maragnaahum min hinaak wa waddeenaahum fi l-khurba. Khalli yigabbil yaskun maʼaahum fi l-Saamira wa yiwassifhum kikkeef yaʼabudu al-ilaah hana l-balad di.»
28 Wa be misil da, waahid min rujaal al-diin al-karaboohum wa maragoohum min al-Saamira wa waddoohum fi l-khurba gabbal ja wa sakan fi Beet Iil wa gaaʼid yiʼallimhum kikkeef yakhaafo min Allah. 29 Wa laakin be da kula, ayyi umma sawwat leeha sanam wa khattatah fi l-bakaanaat al-aaliyiin al-banoohum naas al-Saamira le l-ibaada. Wa ayyi umma sawwat misil da fi l-hillaal al-saakniin fooghum. 30 Wa l-naas al-jo min Baabil sanaʼo sanam Sukkuut Banuut wa l-naas al-jo min Kuuta sanaʼo sanam Nirgal wa l-naas al-jo min Hamaat sanaʼo sanam Achiima 31 wa l-naas al-jo min Awwa sanaʼo asnaam Nibhaz wa Tartaakh wa l-naas al-jo min Safarwaayim kamaan gaaʼidiin yiharrugu iyaalhum fi l-naar le ilaahaathum Adramalik wa Anamalik. 32 Wa be da kula, humman khaayfiin min Allah. Wa azalo leehum naas min usuthum le yabgo rujaal diin wa yakhdumu leehum fi l-bakaanaat al-aaliyiin hana l-ibaada. 33 Wa be khoofhum min Allah da kula, humman gaaʼidiin yaʼabudu ilaahaathum hasab aadaat al-umam al-jo minhum. 34 Wa lahaddi l-yoom kula, humman gaaʼidiin yitaabuʼu al-aadaat al-gadiimiin. Humman ma khaayfiin min Allah wa ma gaaʼidiin yitabbugu al-churuut wa l-gawaaniin wa kitaab al-Tawraat wa l-wasaaya al-antaahum Allah le zurriiyit Yaakhuub. Wa da Yaakhuub al-Allah sammaah Israaʼiil.
35 Wa Allah sawwa muʼaahada maʼa zurriiyit Yaakhuub wa amaraahum wa gaal : «Ma takhaafo min al-ilaahaat al-aakhariin wa ma tasjudu leehum wa la taʼabuduuhum wa la tigaddumu leehum dahaaya. 36 Laakin akhaafo minni ana Allah al-maragtuku min balad Masir be gudra kabiire wa duraaʼ gawi. Wa waajib tasjudu leyi ana bas wa tigaddumu leyi dahaaya. 37 Wa waajib titabbugu al-churuut wa l-gawaaniin wa kitaab al-Tawraat wa l-wasaaya al-katabtuhum leeku wa tahfadoohum daayman. Wa ma takhaafo min al-ilaahaat al-aakhariin. 38 Wa ma tanso al-muʼaahada al-ana sawweetha maʼaaku wa la takhaafo min al-ilaahaat al-aakhariin. 39 Wa laakin waajib takhaafo min Allah Ilaahku bas, hu al-yinajjiiku min iid kulla udwaanku.»
40 Wa laakin al-naas dool abo ma yasmaʼo al-kalaam da wa humman munkaribiin fi aadaathum al-gadiimiin. 41 Wa be misil da, al-umam dool khaayfiin min Allah wa laakin taabaʼo ibaadat al-asnaam kula. Wa lahaddi l-yoom kula, iyaalhum wa iyaal iyaalhum gaaʼidiin yisawwu nafs al-cheyy misil juduudhum.
Ojee to mbai gə́ Israɛl
1 Mee ləb ko̰ɓee’g lə Akas, mbai gə́ Juda gə́ njekɔm’g dɔg-giree-joo lé ɓa Ojee, ŋgolə Ela si Samari un kudu ko̰ ne ɓee dɔ Israɛlje’g. Yeḛ o̰ ɓee ləbee jinaikara. 2 Yeḛ ra né gə́ majel kəm Njesigənea̰’g nɛ lé togə́bè kara nérea asəna gə ka̰ mbaije gə́ Israɛl gə́ kédé nea̰’g lé el. 3 Salmanasar, mbai gə́ Asiri ḭ aw rɔ səa ndá tədee rɔ, bèe ɓa Ojee ula dəa nea̰’g ləm, uga lar-gədɓee aree ləm tɔ. 4 Nɛ mbai gə́ Asiri oo to gə́ ta kula njuma̰ to mee kəi’g lə Ojee: mbata Ojee lé ula njékaḭkulaje rɔ mbai gə́ Ejiptə gə́ ria lə Sɔ ləm, yeḛ mbad kuga mbai gə́ Asiri lé lar-gədɓee gə́ gə ləb-ləb lé ləm tɔ. Bèe ɓa mbai gə́ Asiri lé wá təa gə kúla lar ilá daŋgai’g. 5 Tɔɓəi mbai gə́ Asiri aw gə mee ɓeeje lai ləm, yeḛ ɔr rɔ aw rɔ ɓee gə́ Samari aḭ dəa kɔr-kɔr as ləb munda. 6 Loo gə́ ləb ko̰ɓee lə Ojee as jinaikara ndá mbai gə́ Asiri taa ɓee gə́ Samari, tɔɓəi yeḛ wa Israɛlje ɓər aw sə dee Asiri. Yeḛ ar dee d’isi Halah ləm, gə mbɔr Habor, baa gə́ Gosan’g ləma, gə mee ɓee-booje’g lə Medəje ləm tɔ.
Néje gə́ ar tuji oso ne dɔ ɓeeko̰’g lə Israɛlje lé
7 Néje neelé teḛ dɔ Israɛlje’g mbata deḛ ra kaiya d’ɔs ne Njesigənea̰, Ala lə dee gə́ ar dee d’unda loo mee ɓee gə́ Ejiptə teḛ lé rəw ləm, gə mbata deḛ pole magəje ləm tɔ. 8 Deḛ ndaji néjiɓeje lə ginkoji dəwje gə raŋg gə́ Njesigənea̰ tuba dee no̰ dee’g kédé ləm, gə néjiɓeje gə́ mbaije gə́ Israɛl ra lé ləm tɔ. 9 Israɛlje ra néje gə́ majel gə goo ŋgəḭ d’ɔs ne Njesigənea̰, Ala lə dee rəw. Deḛ d’unda dɔ looje gə́ ndəw mee ɓee-booje’g lə deḛ lai, un kudee dɔ kəije gə́ ŋgal gə́ duu dɔ loo gə́ to loo-kaar njéŋgəmlooje saar teḛ ne dɔ ɓee-booje gə́ ndògo-bɔrɔ gugu dɔ dee sub. 10 Deḛ d’unda néndajije gə magəje dɔdərlooje’g lai gə́ ndəw ləm, gə gel kagje’g lai gə́ təb ləm tɔ mbata lə dee . 11 Lée neelé ɓa deḛ roo néje gə́ ə̰də sululu keneŋ dɔ looje gə́ ndəw’g lai to gə́ ginkoji dəwje gə raŋg gə́ Njesigənea̰ tuba dee no̰ dee’g kédé ra lé, yee ɓa néra deeje gə́ majel lé ar oŋg lə Njesigənea̰ ḭ ne səa pu dɔ dee’g gə mbəa. 12 Deḛ pole magəje gə́ Njesigənea̰ ula dee taree pana: D’a ra né gə́ togə́bè el lé.
13 Njesigənea̰ ar njéteggintaje ləa gə njékaḭkulaje ləa lai ndəji Israɛlje gə Judaje d’ula dee ne pana: Maji kar dee d’ya̰ goo rəw néraje gə́ majel lə dee ləm, d’aa dɔ ndukunje lə neḛ gə godnduje lə neḛ ləma, d’un ne goo godndu gə́ neḛ n’ar bɔ deeje-je lé lad-lad ləma, gə n’ula ne kuraje lə neḛ gə njéteggintaje lə neḛ rɔ dee’g gə mbəa ləm tɔ.
14 Nɛ deḛ d’oo ta el, deḛ d’uba gwɔb kelkwɔi to gə́ bɔ deeje gə́ d’ɔm meḛ dee dɔ Njesigənea̰, Ala’g lə dee el lé d’uba ne gwɔb kelkwɔi bèe tɔ. 15 Deḛ d’uba godndiaje d’ya̰ ləm, gə ta manrɔ ləa gə́ yeḛ man ne rəa ar bɔ deeje-je ləma, gə ta ndəji kɔrje gə́ yeḛ ndəji dee ləm tɔ lé d’ya̰. Deḛ d’aw goo néje gə́ gə mḭdé ba ar dee nja kara tel to ne néje gə́ gə mḭdé ba ya tɔ, ndolè ne goo ginkoji dəwje gə raŋg gə́ gugu gir dee gə́ Njesigənea̰ ɔg dee dɔ ndaji kəm dee’g lé. 16 Deḛ d’uba ndukunje lə Njesigənea̰, Ala lə deḛ lai d’ya̰ ləm, dee léḛ larndul ndaji ne ŋgan maŋgje joo mbata lə dee ləm, dee ra magəje gə́ ri dee lə Astarte ləm, dee d’unda barmba dəb kəm dee naŋg no̰ boo-néje’g lai gə́ dara ləma, dee ra né d’ar magə-Baal ləm tɔ . 17 Deḛ d’ɔm ŋgan deeje gə́ diŋgam gə njé gə́ dené dan pər’d ləm, dee d’ya̰ rɔ dee yag dan koo ndil néje’g gə nésukəmlooje’g ləm tɔ, tɔɓəi darɔ dee-deḛ ya kara d’ya̰ ra né néraje gə́ majel kəm Njesigənea̰’g mba kar oŋg ḭ ne səa pu . 18 Yen ŋga Njesigənea̰ lé oŋg gə́ boo ḭ səa dɔ Israɛlje’g aree ɔs dee rəa’g rəw ar ginkoji Judaje ya kára ba ɓa nai.
19 Nɛ Judaje ya kara d’aa dɔ ndukunje lə Njesigənea̰, Ala lə dee el ndá dee d’un goo néjiɓeje gə́ Israɛlje ra lé tɔ. 20 Deḛ lai gə́ to ginkoji Israɛlje lé Njesigənea̰ uba dee ya̰ dee, yeḛ ar dee d’ula dɔ dee ləm, yeḛ ya̰ dee ji njébusu deeje’g ləma, né gə́ rudu lé yeḛ tuba dee nea̰’g ɔm dee əw ləm tɔ.
21 Mbata Israɛlje d’ɔr dɔ dee rɔ gel-bɔje’g lə Dabid ɓa d’ɔr Jeroboam, ŋgolə Nebat d’undá gə́ mbai lə dee ndá yeḛ neelé ar Israɛlje d’uba Njesigənea̰ d’yá̰ ləm, yeḛ ɔs Israɛlje ar dee ra ne kaiya gə́ boo ləm tɔ. 22 Israɛlje d’ya̰ rɔ dee yag dan kaiyaje lai gə́ Jeroboam ra, dee d’uba gée d’ya̰ el 23 saar loo gə́ Njesigənea̰ tuba Israɛlje nea̰’g ɔm dee əw, to gə́ yeḛ pa ne gə ndu kuraje ləa lai gə́ to njéteggintaje lé. Gelee gə́ nee ɓa d’wa ne Israɛlje ɓər d’aw ne sə dee əw mee ɓee gə́ Asiri ar dee d’isi lée’g neelé saar teḛ ne mee ndəa gən.
Gin dəwje gə́ ɓar dee Samarije
24 Mbai gə́ Asiri ar dəwje gə́ Babilɔn, gə Kuta, gə Aba, gə Amat, gə Separbayim ree d’isi mee ɓee-booje gə́ Samari tor Israɛlje’g lé. Deḛ taa Samari gə́ ka̰ dee ndá dee d’isi mee ɓee-booje’g ləa. 25 Loo gə́ d’un kudu kisi keneŋ ndá dee ɓəl Njesigənea̰ el, yee ɓa Njesigənea̰ ula toboḭje ar dee to̰ dee tɔl dee bula. 26 Deḛ d’aw d’ula mbai gə́ Asiri pana: Ginkoji dəwje gə́ i ree sə dee unda dee mee ɓee-booje gə́ Samari lé gər loo kwa magə gə́ wɔji dɔ ɓee nee meḛ dee’g el, gelee gə́ nee ɓa magə lé ar toboḭje ree to̰ dee ne tɔl dee bula mbata dee gər loo kwa magə-ɓee lé meḛ dee’g el. 27 Mbai gə́ Asiri lé un ndia ar dee togə́bè pana: Arje njekinjanéməs gə́ keneŋ gə́ seḭ wáje gə́ ɓər lé aw si sə dee mba ndoo dee goso gə́ d’a kwa ne magə-ɓee lé meḛ dee’g. 28 Togə́bè ɓa dəw kára mbuna njékinjanéməsje gə́ d’wa dee gə́ ɓər Samari lé tel aw si ne Betel ndá yeḛ ndoo dee rəw ɓəl Njesigənea̰ tɔ.
29 Nɛ ginkoji dəwje gə raŋg lé ra magəje lə dee lə dee d’unda dee mee ɓee-booje gə́ d’isi keneŋ ndá dee d’unda dee mee kəije gə́ dɔ loo gə́ ndəw gə́ njé gə́ Samari ra kédé lé. 30 Dəwje gə́ Babilɔn ra néndaji magə gə́ ria lə Sukot-Benot ləm, njé gə́ Kut ra néndaji magə gə́ ria lə Nergal ləm, njé gə́ Amat ra néndaji magə gə́ ria lə Asima ləm, 31 dee gə́ Aba ra néndaji magəje gə́ ri dee lə Nibaj gə Tartak ləma, dee gə́ Separbayim roo ŋgan deeje d’ula ne rɔnduba dɔ Adramelek’g gə Anamelek’d gə́ to magəje lə Separbayimje ləm tɔ. 32 Deḛ ɓəl Njesigənea̰ ya tɔ ndá dee d’ɔr njékinjanéməsje gə́ wɔji dɔ looje gə́ ndəw mbuna dəwje’g lai: njékinjanéməsje neelé d’inja nékinjanéməsje mbata lə dee mee kəije’d gə́ dɔ looje gə́ ndəw’g lé. 33 Togə́bè ɓa dee ɓəl ne Njesigənea̰ nɛ dee pole ne magəje lə dee to gə goo néjiɓee lə ginkoji dəwje gə raŋg gə́ d’ḭ sə dee keneŋ ree sə dee lé.
34 Saar mee ndəa gən lé kara dee d’un goo néjiɓeje lə dee gə́ kédé ya ɓəi, dee ɓəl Njesigənea̰ gəd-gəd el ləm, dee d’aa dɔ godnduje lə dee gə ndukunje lə dee-deḛ el ləma, godndu gə ndukunje lə Njesigənea̰ gə́ yeḛ ar ŋgalə Jakob gə́ yeḛ unda ria lə Israɛl lé kara dee d’aa dɔ dee el ləm tɔ . 35 Kédé lé Njesigənea̰ man rəa ar dee ne ndukun neelé pana: D’a ɓəl magəje el ləm, d’a kunda barmba dəb kəm dee naŋg no̰ dee’g el ləm, d’a pole dee el ləma, d’a kinja nékinjanéməsje kar dee el ləm tɔ . 36 Nɛ d’a ɓəl Njesigənea̰ gə́ ar dee d’unda loo mee ɓee gə́ Ejiptə teḛ gə goo siŋgamoŋ gə́ boo gə jia gə́ ula ndiŋ lé, to nea̰-yeḛ nja ɓa d’a kunda barmba dəb kəm dee naŋg keneŋ ləm, d’a kinja nékinjanéməsje karee ləm tɔ . 37 Godnduje, gə ndukunje, gə tornduje gə́ yeḛ nja ndaŋg mbata lə dee lé d’a kaa dɔ dee kər-kər gə mba ra née ɓó d’a ɓəl magəje el ŋga. 38 D’a kar meḛ dee wəi dɔ manrɔ gə́ neḛ man n’ar dee lé el ləm, d’a ɓəl magəje el ləm tɔ. 39 Nɛ d’a ɓəl Njesigənea̰, Ala lə dee, ndá yeḛ a kɔr dee ji njéba̰je’g lə deḛ lai kɔm dee tar.
40 Nɛ deḛ d’ila koji dɔ ta’g ləa el saar ndá deḛ d’un goo néjiɓeje lə dee gə́ kédé ya. 41 Ginkoji dəwje gə raŋg neelé ɓəl Njesigənea̰ ya nɛ deḛ pole néndaji magəje tɔ, bèe ɓa ŋgan deeje gə ŋgan meḛ ŋgan deeje ra to gə́ bɔ deeje-je ra saar teḛ ne mee ndəa gən lé.
