Aazuumit Balchaasar
1 Wa fi ayyaam muluk Balchaasar, hu sawwa aazuuma kabiire le alif min muwazzafiinah wa chirib maʼaahum khamar. 2 Wa wakit hu gaaʼid yachrab al-khamar da, hu amar yijiibu al-mawaaʼiin hana l-dahab wa l-fudda al-abuuh Nabuukhadnasar chaalaahum wa jaabaahum min beet Allah al-gaaʼid fi Madiinat al-Khudus. Wa da achaan al-malik wa muwazzafiinah wa awiinah wa sirriiyaatah yacharbo beehum. 3 Wa khalaas, humman jaabo al-mawaaʼiin hana l-dahab al-awwal chaaloohum min beet Allah al-gaaʼid fi Madiinat al-Khudus wa l-malik wa muwazzafiinah wa awiinah wa sirriiyaatah chirbo beehum. 4 Humman chirbo al-khamar wa khanno le ilaahaathum al-min dahab wa fudda wa nahaas wa hadiid wa khachab wa hujaar.
5 Wa tawwaali, baano jamb al-faanuus asaabiʼ hana iid insaan wa gaaʼidiin yaktubu fi bayaad al-durdur hana gasir al-malik. Wa l-malik chaaf al-iid al-gaaʼide taktib. 6 Khalaas al-malik wijhah alkhayyar wa khaaf wa heelah barad wa rijileenah gaaʼidiin yarjufu. 7 Wa l-malik naada be hiss chadiid wa gaal yijiibu giddaamah kulla l-chawwaafiin wa l-munajjimiin wa l-khattaatiin al-humman mustachaariin hana Baabil. Wa gaal leehum : «Ayyi naadum minku al-gidir gara al-kitaaba di wa fassarha leyi, nilabbisah khalag khaali al-yalbasooh al-muluuk wa nidiss leyah silsila hana dahab fi ragabatah wa nidarrijah taalit rajul fi l-mamlaka.» 8 Wa wakit kulla l-mustachaariin jo le l-malik, ma gidro garo al-kitaaba wa la gidro fassarooha leyah. 9 Al-malik Balchaasar khaaf ziyaada wa wijhah alkhayyar marra waahid wa muwazzafiinah kula barjalo.
Al-malik naada Danyaal
10 Wa wakit al-malika amm al-malik simʼat be l-cheyy al-kaan le l-malik wa muwazzafiinah, jaat wa dakhalat fi bakaan al-aazuuma wa gaalat : «Al-malik, Allah yansurak. Ma takhaaf wa wijhak kula khalli ma yilkhayyar. 11 Achaan fiyah raajil fi mamlakatak al-ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogah. Wa fi wakit abuuk, al-raajil da maʼruuf be l-ilim wa l-fihim wa l-hikma misil hikmat al-ilaahaat. Wa abuuk al-malik Nabuukhadnasar fi zamanah khattaah kabiir al-sahhaariin wa l-chawwaafiin wa l-munajjimiin wa l-khattaatiin. 12 Wa l-raajil da usmah Danyaal wa l-malik sammaah Beltachaasar. Wa hu indah agul kabiir wa maʼrafa wa fihim al-beehum yifassir al-hilim wa yaʼarif al-hije al-indah maʼana gawi wa yihill al-machaakil al-gaasiyiin. Hassaʼ da, naadi Danyaal wa hu yifassir leek al-kitaaba di.»
13 Wa khalaas, jaabo Danyaal giddaam al-malik wa l-malik saʼalah wa gaal : «Inta bas Danyaal walla ? Inta min al-naas al-abuuyi karabaahum wa jaabaahum min balad Yahuuza ? 14 Ana simiʼt kadar ruuh al-ilaahaat gaaʼide foogak wa inta maʼruuf be l-ilim wa l-fihim wa l-hikma al-ziyaada. 15 Wa jaabo giddaami kulla l-mustachaariin wa l-chawwaafiin achaan yagru leyi al-kitaaba di wa yifassuruuha wa laakin ma gidro yifassuruuha. 16 Wa ana simiʼt kadar inta tifassir al-hilim wa tihill al-machaakil al-gaasiyiin. Wa kan gidirt gareet al-kitaaba di wa fassartaha leyi, ana nilabbisak khalag khaali al-yalbasooh al-muluuk wa nidiss leek silsila hana dahab fi ragabatak wa nidarrijak taalit rajul fi l-mamlaka.»
17 Wa Danyaal radda le l-malik wa gaal : «Khalli hadaayaak yagoodu leek inta. Wa kan tanti, anti al-aakhariin. Wa laakin ana kamaan nagri al-kitaaba di wa nifassirha leek. 18 Ya l-malik, Allah al-Aali anta abuuk Nabuukhadnasar muluk wa azama wa charaf wa majd. 19 Wa min chiddit al-azama al-antaaha leyah, kulla l-naas min al-chuʼuub wa l-umam wa l-lukhkhaat yarjufu giddaamah min al-khoof. Al-hu yidoor yaktulah, yaktulah wa l-yidoor yikhalliih, yikhalliih. Wa l-yidoor yarfaʼah, yarfaʼah wa l-yidoor yarmiih, yarmiih. 20 Wa laakin wakit galbah gamma wa achchaddad wa astakbar, khalaas al-mamlaka maragat minnah wa charafah kula chaalooh minnah. 21 Wa taradooh min ust al-naas wa aglah albaddal min agul insaan le agul haywaan. Wa aach maʼa hamiir al-kadaade wa akal gechch misil toor. Wa jismah anballa be karany al-nazal foogah min al-sama lahaddi allam kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah.
22 «Ya Balchaasar, inta wileedah wa taʼarif kulla cheyy al-kaan le abuuk Nabuukhadnasar. Wa laakin ma maskant nafsak. 23 Inta gammeet didd Allah Rabb al-samaawaat wa jaabo leek mawaaʼiin beetah wa chiribtu beehum al-khamar, inta wa muwazzafiinak wa awiinak wa sirriiyaatak. Wa khanneet le ilaahaatak al-min dahab wa fudda wa nahaas wa hadiid wa khachab wa hujaar. Wa humman ilaahaat al-ma yichiifu wa la yasmaʼo wa la yaʼarfu cheyy. Wa be da kula, inta abeet ma timajjid Allah al-antaak al-haya wa gaaʼid yiraakhib derbak. 24 Wa fi chaan da, Allah rassal al-iid al-katabat al-kalaam da.
25 «Wa daahu al-kalaam al-maktuub.
‹Mana Mana Tagil wa Faarsiin›.
26 Wa daahu tafsiirah.
‹Mana› yaʼni hasab.
Maʼanaatah Allah hasab ayyaam mulkak
wa khalaas, mulkak kammal.
27 ‹Tagil› yaʼni wazin.
Maʼanaatah wazanook fi l-miizaan
wa waznak ma tagiil.
28 ‹Faarsiin› yaʼni kassarooh.
Maʼanaatah mulkak ankasar
wa mamlakatak antooha
le mamlakat al-Maadiyiin wa l-Faarisiyiin.»

29 Wa khalaas, Balchaasar amar yilabbusu Danyaal khalag khaali al-yalbasooh al-muluuk wa yidissu leyah silsila hana dahab fi ragabatah wa yidarrujuuh taalit rajul fi l-mamlaka. 30 Wa laakin fi nafs al-leele di, Balchaasar malik Baabil, katalooh. 31 Wa khalaas, ja al-malik Daariyuus min balad al-Maadiyiin wa chaal al-mamlaka. Wa fi l-wakit daak, umrah 62 sana.
Muru-gad lə Belsasar
1 Mbai Belsasar ɓar dəwje ləa gə́ boo-boo d’as tɔl-dɔg (1.000) loo muru-gad’g ləa ndá yeḛ ai mán-nduú gə́ mḭ kəm dee’g. 2 Belsasar lé loo gə́ yeḛ naa mán-nduú gə́ mḭ lé bəl oo mba̰ ndá yeḛ ar dee ree gə baije gə́ ra gə larlɔr gə larnda gə́ bɔbeeje Nebukadnesar odo mee kəi-Ala gə́ boo gə́ to Jerusalem ree ne gə mba kar mbai gə dəwje ləa gə́ boo-boo gə denéje ləa gə gamla-denéje ləa lé d’ai ne né. 3 Togə́bè ɓa deḛ ree gə baije gə́ ra gə larlɔr gə́ deḛ d’odo mee kəi-Ala gə́ boo gə́ to Jerusalem lé ree ne, tɔɓəi mbai gə dəwje ləa gə́ boo-boo gə denéje ləa gə gamla-denéje ləa d’ai ne né tɔ. 4 Deḛ d’ai mán-nduú gə́ mḭ ləm, deḛ pidi ne magəje gə́ ra dee gə larlɔr gə larnda gə larkas gə larndul gə kag gə mbal ləm tɔ.
5 Mee kàree’g neelé ŋgan ji dəw teḛ kəm dee’g ndaŋg ta dɔ pɔrɔ gə́ ra kaar kəi-mbai’g no̰ kag pərndɔ’g. Mbai lé oo dɔ tel ji dəw gə́ aw ndaŋg ne ta lé. 6 Yen ŋga mbai lé kəmee tel to ɓəd ləm, takə̰jije ləa ar mée tila ŋgaḭla-ŋgaḭla ləm tɔ. Bəgərəje tɔr ar kəjeje d’unda bala pad-pad. 7 Mbai lé ɔr ndia tar gə no̰ wəl mba kar dee d’ar njétən kéréméje ləm, gə Kaldeje ləma, gə njénékooje ləm tɔ lé ree rəa’g. Tɔɓəi mbai lé un ta ula njékəmkàrje gə́ Babilɔn pana: Nana ɓa gə́ a tura ta gə́ ndaŋg ləm, a kɔr gelee kam ləm tɔ ndá d’a kula kubu gə́ ndul piro-piro rəa’g ləm, d’a kila yeŋgəre gə́ ra gə larlɔr gwɔbee’g ləma, yeḛ a kiŋga loo-siée gə́ njekɔm’g munda loo-ko̰ɓee’g ləm tɔ.
8 Deḛ lai gə́ to njékəmkàrje lə mbai lé d’andə kəi nɛ d’askəm tura ta gə́ ndaŋg əsé kɔr gelee kar mbai lé el. 9 Yen ŋga mbai Belsasar lé ɓəl undá badə gaŋgee ləm, kəmee tel to ɓəd ləma, dəwje ləa gə́ boo-boo kara ndil dee teḛ ar dee d’aar dḭdiri-dḭdiri ləm tɔ.
Daniel riba dɔ gin ta gə́ ndaŋg kaar kəi’g lé
10 Dené lə mbai lé loo gə́ yeḛ oo taje gə́ mbai gə dəwje ləa gə́ boo-boo pa lé ndá yeḛ andə mee kəi-muru-gad’g un ta pa pana: Ǝi mbai, maji kari si gə ləbi-ləbi gə nɔḭ ya! Maji kar takə̰jije ləi d’ar məəi tila ŋgaḭla-ŋgaḭla el ləm, ar kəmi tel to ne ɓəd el ləm tɔ! 11 Dəw kára gə́ ndil magəje gə́ to gə kəmee to mée’g lé si mee ɓeeko̰’g ləi. Mee ndəa’g lə bɔbije lé d’iŋga ta gə́ àr gə gosonégər rəa’g ləm, gə kəmkàr gə́ wa bua kəmkàr lə magəje ləm tɔ. Togə́bè ɓa mbai Nebukadnesar gə́ to bɔbije lé unee undá gə́ mbai dɔ njéra némɔrije ləm, gə njétən kéréméje ləm, gə dɔ Kaldeje ləma, gə dɔ njénékooje ləm tɔ. 12 Mbata debee nee gə́ ria lə Daniel lé ɓa mbai unda ria lə Belsasar ndá d’iŋga takə̰ji kəmkàr gə́ doŋgɔ ləm, gə gosɔkəmkàr ləm, gə gosonégər ləm, gə goso riba dɔ ni ləm, gə goso riba dɔ ndá taje ləma, gə goso riba dɔ taje gə́ kədərə gə́ to loo-kiya’g ləm tɔ lé rəa’g. Bèe ndá maji kar dee ɓar Daniel ɓa yeḛ a kɔr gel né neelé kari ya.
13 Yen ŋga d’ar Daniel ree no̰ mbai’g lé. Mbai lé un ta dəji Daniel pana: See i lé ɓa to Daniel mbuna deḛ gə́ d’wa dee Juda ɓa bɔm gə́ to mbai lé ar dee d’ḭ səi ɓee gə́ Juda ree səi lé wa. 14 M’oo ta gə́ wɔji dɔi to gə́ ndil magəje to məəi’g ləm, d’iŋga ta gə́ àr ləm, gə gosonégər ləma, gə kəmkàr gə́ al dɔ loo sula ləm tɔ rɔi’g. 15 Ɓasínè-ɓasínè ya ɓəi deḛ ree gə njégosonégərje gə njétən kéréméje rɔm’g mba kar dee tura ta nee gə́ ndaŋg lé ləm, gə kɔr ginee kam ləm tɔ nɛ deḛ d’askəm kɔr gin rɔtaje lé el. 16 Ma m’oo ta ləi to gə́ i askəm kɔr gin taje ləm, gə riba dɔ taje gə́ kədərə gə́ to loo-kiya’g ləm tɔ. Ɓasinè ɓó lé i askəm tura ta nee gə́ ndaŋg ləm, gə kɔr ginee ləm tɔ ndá d’a kula kubu gə́ ndul piro-piro rɔi’g ləm, d’a kila yeŋgəre gə́ ra gə larlɔr gwɔbi’g ləma, i a kiŋga loo-sii gə́ njekɔm’g munda loo-ko̰ɓee’g ləm tɔ.
17 Yen ŋga Daniel ula mbai lé ta kəmee’g təsərə pana: Maji kari ŋgəm nékarje ləi rɔi’g ləm, nénojije ləi kara maji kari ar dəw gə́ raŋg ləm tɔ. Nɛ ma ndá m’a tura ta nee gə́ ndaŋg kar mbai oo ya ləm, m’a kɔr ginee karee ya ləm tɔ. 18 Ǝi mbai, Ala gə́ Njekurdɔloo’g ar bɔbije gə́ Nebukadnesar ɓeeko̰ gə́ tad rəg-rəg ləm, aree to dəw gə́ boo ləm, ula rɔnduba dəa’g ləma, ar boo-rondubaje taa rəa pəl-pəl ləm tɔ lé. 19 To gə́ yeḛ aree to dəw gə́ boo lé ɓa koso-dəwje lai ləm, gə ginkoji dəwje gə raŋg ləma, gə dəwje gə́ takɔji dee to gə ria-ria ləm tɔ lé deḛ ɓəlee d’unda ne bala tigi-tigi nea̰’g ya. Deḛ gə́ mbai ndigi kar dee d’wəi ndá yeḛ ar dee d’wəi ya ləm, deḛ gə́ yeḛ ndigi kar dee d’isi kəmba kara yeḛ ya̰ loo ar dee d’isi kəmba ya ləm tɔ. Deḛ gə́ yeḛ ndigi kunda dee daŋdɔ lé yeḛ unda dee daŋdɔ ləm, deḛ gə́ yeḛ ndigi kunda dee naŋg kara yeḛ unda dee naŋg ya ləm tɔ. 20 Nɛ loo gə́ yeḛ unda dəa tar ra ne dɔkədərə beelé ne dɔ néreaje’g ndá d’unee dɔ kalimbai’g ləa d’undá naŋg ləm, d’ɔr rɔnduba dəa’g ləm tɔ. 21 Deḛ d’ɔsee mbuna dəwje’g tubá ləm, mée tel to asəna gə ka̰ daje bèe ləma, loo-siée to mbuna mulayḛ̀je-je gə́ wala ləm tɔ. Deḛ d’aree sɔ mu to gə́ bɔ maŋgje ləm, mán tàl tən rəa’g ləm tɔ saar ar kəmee inja aree oo to gə́ Ala gə́ Njekurdɔloo lé ɓa to njeko̰ɓee dɔ ɓeeko̰je’g lə dəwje lai ləm, dəw gə́ yeḛ wɔjee mée’g ɓa yeḛ aree o̰ ɓee ləm tɔ. 22 I Belsasar gə́ to ŋgonee lé i gər néje neelé lai ya nɛ i ula dɔi el. 23 I ḭ gə mbai dɔ dara ɔsee rəw. Baije gə́ to mee kəi’g ləa lé deḛ d’odo ree ne nɔḭ’g ndá seḭ aije ne mán-nduú gə́ mḭ, i seḭ gə dəwje ləi gə́ boo-boo gə denéje ləi gə gamla-denéje ləi tɔ. I pidi ne magəje gə́ ra dee gə larnda gə larlɔr gə larkas gə larndul gə kag gə mbal tɔ. Magəje neelé d’oo né gə kəm dee el ləm, d’oo ta gə mbi dee el ləma, deḛ gər né kára kara el ləm tɔ ndá Ala gə́ kəmə ləi gə rəw-kabije lai to jia’g lé i ula rɔnduba dəa’g el. 24 Gelee gə́ nee ɓa yeḛ ula ŋgan ji dəw lé aree ndaŋg ta neelé. 25 Aa oo, ta gə́ ndaŋg lé ɓa nee: MENE, MENE, TEKEL, PARSIN. 26 Aa oo, gel rɔtaje lé ɓa nee: MENE: Ala tura ləb ko̰ɓee ləi ndá unda ŋgaŋgee ŋga. 27 TEKEL: Yeḛ wɔji kwɔi ləi dɔ nékwɔji kwɔi lə né’g ndá oo to gə́ i wɔilɔ pélé-pélé. 28 PARSIN: D’a kunda kəm ɓeeko̰ ləi dana kai kar Medəje gə Persəje.
29 Léegəneeya Belsasar un ndia ar dee d’ula kubu gə́ ndul piro-piro rɔ Daniel’g ləm, ar dee d’ila yeŋgəre gə́ ra gə larlɔr gwɔbee’g ləma, ar dee d’ila mber ta gə́ wɔji dəa to gə́ loo-siée a to loo-si gə́ njekɔm’g munda loo ko̰ɓee’g lé ləm tɔ .

30 Mee til’g neelé nja deḛ tɔl Belsasar, mbai lə Kaldeje lé tɔ.