1 Al-yihibb al-adab yihibb al-ilim
wa l-yakrah al-luwaama mukhaffal.
2 Siid al-zeen yalga rida min Allah
wa l-fikrah hawaan, Allah yajʼalah khaati.
3 Al-fasaala ma tisabbit siidha
wa laakin al-saalih saabit wa indah uruug.
4 Al-mara al-indaha charaf
misil taaj le zoojha
wa l-mara al-aaybe
misil suusa fi udaam raajilha.
5 Afkaar al-saalih, kullaha adaala
wa laakin najaadit al-aasi, kullaha khachch.
6 Kalaam al-aasiyiin, charak al-moot
wa lisaan al-adiiliin, yijiib al-naja.
7 Beet al-aasiyiin
yagaʼ wa yabga ma fiih
wa laakin beet al-saalihiin
saabit wa gawi.
8 Al-aglah tamaam yalga chukur
wa laakin al-galbah azrag yalga muʼyaar.
9 Akheer tabga miskiin
wa khaddaam waahid bas indak
min tikoolif wa tanfukh batnak
wa ma daamin iichtak.
10 Al-saalih yirayyis hatta bahaaymah
wa laakin al-aasi ma indah mahanna.
11 Al-yahrit ardah yachbaʼ be l-akil
wa laakin al-yitaabiʼ al-hawa, galiil fihim.
12 Al-aasi yatmaʼ fi maal al-chariiriin
wa laakin sabaat al-saalihiin be uruughum yijiib faayde.
13 Al-lisaan al-muznib charak le l-fasliin
wa laakin al-saalihiin yamurgu min al-diige.
14 Be natiijat kalaamah,
al-naadum yachbaʼ be l-kheer
wa ayyi naadum yalga
hasab al-sawwatah iidah.
15 Ayyi munaafikh yuguul hu maachi adiil
wa laakin al-yasmaʼ al-wasiiye hakiim.
16 Ajala ke, al-munaafikh yiwassif zaʼalah
wa l-aagil yaskut wa yilabbid ihaantah.
17 Al-yuguul al-sahiih, yisabbit al-adaala
wa laakin al-yachhad be kidib, yisabbit al-fasaala.
18 Al-yihajji bala fikir, kalaamah yajrah misil al-seef
wa laakin kalaam al-hakiim yijiib al-aafe.
19 Al-kalaam al-sahiih daayman saabit
wa l-kidib maraahiilah gusaar.
20 Al-yanwi al-fasaala,
galbah malaan be l-khachch
wa laakin al-yahdi be l-salaam,
yijiib al-farah.
21 Al-saalih ma yagaʼ fi ayyi charr
wa laakin al-aasi yagaʼ fi l-masaayib.
22 Allah harram al-lisaan al-kaddaab
wa laakin al-yuguul al-sahiih yalga ridaayah.
23 Al-naadum al-aagil ma yifaachir be ilmah
wa laakin galb al-matmuus yakhbal al-nifaakh.
24 Al-nachiit fi l-khidme yabga siid le l-naas
wa l-kaslaan yabga abid le l-naas.
25 Al-hamm le l-insaan wajaʼ galib
wa laakin al-kalaam al-halu yifarrih.
26 Al-saalih yuguud rafiigah adiil
wa laakin derib al-aasi yiwaddirah.
27 Al-kaslaan
ma yagdar yitichch laham seedtah.
Wa charaf al-insaan,
hu niiytah fi l-khidme.
28 Tariig al-adaala indah al-haya,
aywa, akiid hu derib al-ma indah moot.
1 Yeḛ gə́ ndigi kar dee d’wɔjee kəmkàr lé
Ndigi gər gin né ya,
Nɛ yeḛ gə́ ə̰ji ta gə́ pa səa bəḭ-bəḭ lé
Yeḛ gər né el.
2 Dəw gə́ maji lé
Taa kəm Njesigənea̰ rəgm,
Nɛ dəw gə́ wɔji-kwɔji ra né gə́ majel mée’g lé
Njesigənea̰ ila ta dəa’g ya.
3 Néra gə́ majel a kar dəw aar ne njaŋg el,
Nɛ ŋgira njémeekarabasurje a yə el.
4 Dené gə́ njemeemaji lé
To dɔgugu lə ŋgabeeje,
Nɛ yeḛ gə́ ila rɔkul dɔ loo’g lé
To asəna gə kuru gə́ sɔ siŋga rɔ ŋgabeeje bèe.
5 Takə̰ji lə njémeekarabasurje lé
To né gə́ to gə dɔ najee ya goo kára ba,
Né gə́ njémeeyèrje d’wɔji-kwɔji ra lé
To né gə́ su kəm loo ya goo kára ba tɔ.
6 Tapa njémeeyèrje lé
To né kum loo mba kila məs naŋg,
Nɛ ta njéra nédanaje lé
Taa dee ta yoo’g ɔm dee tar.
7 Tɔs njémeeyèrje tila dee ndá d’a godo,
Nɛ kəi lə njémeekarabasurje nai tar.
8 Dəw lé iŋga pidi gə goo gosonégər ləa,
Nɛ dəw gə́ mée aw kori-kori lé tel to nékunda kḭdi.
9 Kar dee d’ooi gə́ né el
Nɛ kura ləi si gən lé
Maji unda ti rɔi lal muru.
10 Njemeekarabasur lé
Tɔs kəmee bao-bao dɔ nékulje’g ləa,
Nɛ njémeeyèrje lé
Ra né gə́ bɔsɔsɔ.
11 Yeḛ gə́ ndɔ ndɔ ləa lé
Muru asee nag-nag,
Nɛ yeḛ gə́ ndolè goo néje gə́ gə mḭdé ba lé
Kəmkàr na mée tas.
12 Njemeeyèr lé kəmee əḭ dɔ né mee gum’g lə njémeeyèrje,
Nɛ kaar njaŋg lə njémeekarabasurje lé
Ar dee d’andə gə kandə dee njim-njim.
13 Njemeeyèr lé
Ta meeyèr gə́ teḛ təa’g ɓa wá gə gum,
Nɛ njemeekarabasur lé
A kaskəm kɔr rəa dan néurtije’g ya.
14 Gə goo ta gə́ teḛ təa’g ɓa
Dəw iŋga ne némajije gə́ asee nag-nag,
Né kuga dɔ ji kara
Dəw iŋga gə goo kula gə́ jia ɓa ra tɔ.
15 Rəw-kaw mbə-dəw lé
To danasur kəmee-yeḛ’g ya,
Nɛ yeḛ gə́ taa takwɔji-kəmkàr lé
To dəw gə́ kəmee àr.
16 Mbə-dəw lé
Riba dɔ oŋg ləa gə́ léegəneeya,
Nɛ yeḛ gə́ ɔm kam dɔ boo-rɔkul’g lé
To dəw gə́ unda kəmkàr dɔ rəa’g.
17 Yeḛ gə́ pa kankəmta lé
Riba ne dɔ néra gə́ gə dɔ najee,
Nɛ njegaŋgta lé
Riba ne dɔ ta sukəmloo.
18 Dəw gə́ pata gə́ gə mḭdé ba lé
Ar dəw doo to gə́ kiambas bèe,
Nɛ ndo̰ njékəmkàrje lé
Ar doo lé ər kəmsə.
19 Kankəmta gə́ pa njaŋg lé to gə no̰,
Nɛ taŋgɔm lé kuree əw waga ba.
20 Su kəm loo to dɔɓəŋgərə dee-deḛ
Gə́ la̰ji tor néra gə́ majel meḛ dee’g,
Nɛ rɔlel nai gə dee
Gə́ gɔl mar deeje d’ɔm dee na̰’d.
21 Némajel kára kara teḛ dɔ njemeekarabasur’g el,
Nɛ njémeeyèrje lé némajelje tur dɔ dee’g pubug.
22 Taŋgɔmje gə́ teḛ ta dəw’g lé
To né gə́ mina̰ kəm Njesigənea̰’g,
Nɛ deḛ gə́ ra né gə goo kankəmta lé
Taa kəmee rəgm.
23 Dəw gə́ unda kəmkàr dɔ rəa’g lé
Lɔm dɔ négər gə́ lɔm,
Nɛ meḛ mbəje lé
Riba dɔ némbə lə dee gə́ raga.
24 Ji dəwje gə́ rɔ dee wɔilɔ pélé-pélé loo kula’g lé
Ar dee d’o̰ ne loo,
Nɛ ji dəw gə́ ra kula gə rɔkas lé
Aree si ne dan ɓər’g.
25 Mee-to-kəgəgə lə dəw lé ɔr siŋgá ho̰d,
Nɛ ta gə́ maji ɓa ar rəa lelee.
26 Njemeekarabasur lé
Tɔji kuramaree rəw gə́ maji,
Nɛ rəw-kaw njémeeyèrje lé
Ur dee walá.
27 Njedab nuŋga da ndo̰ ləa el,
Nɛ né gə́ maji dum lə dəw lé
Ra kula ɓa gə́ nébao ya.
28 Kəmə lé to kila-rəw’g lə néra gə́ gə dɔ najee,
Rəw neelé to rəw gə́ yoo godo keneŋ.
