1 Al-mara al-indaha hikma tabni beetha
wa l-munaafikhe be nafisha takhrib beetha.
2 Al-maachi fi l-derib al-adiil,
khaayif min Allah.
Wa l-chaayil al-derib al-aʼwaj,
aasi Allah.
3 Kalaam al-munaafikh al-fachchaar yijiib leyah al-dagg
wa laakin lisaan al-saalih yahfadah.
4 Kan ma fi tiiraan hana l-hiraate,
al-dabanga yaabse
wa laakin be gudrat al-tiiraan,
yaktar al-maʼaach.
5 Al-chaahid al-amiin ma yakdib
wa laakin chaahid al-zuur,
kalaamah kula kidib.
6 Al-chammaati yifattich al-hikma wa ma yalgaaha
wa laakin al-maʼrafa le l-faahim, lagaaha hayyin.
7 Amchi baʼiid min al-matmuus
achaan ma talga ilim min kalaamah.
8 Hikmat al-aagil hi fihim tariig hayaatah
wa laakin tamaasit al-matmuus tukhuchchah.
9 Hadiiyat al-khufraan hana l-munaafikh tichchammat foogah
wa laakin al-adiiliin yalgo rida Allah.
10 Al-galib hu yaʼarif wijeeʼtah
wa farhitah kula ma yigassimha maʼa l-aakhariin.
11 Beet al-aasiyiin yiddammar
wa kheemit al-adiiliin taʼamir.
12 Fiyah derib yinchaaf fi uyuunak adiil
wa laakin fi aakhirah, talga al-moot.
13 Marraat al-dihik yilabbid taʼab al-galib
wa mumkin aakhir al-farah yukuun hizin.
14 Siid al-galib al-hawaan
yalga natiijat khidimtah
wa l-yamchi adiil
yalga mukaafa ziyaada.
15 Al-jaahil yisaddig
be kulla l-kalaam al-yuguuluuh leyah
wa l-aagil yifakkir
hatta fi l-bakaan al-yukhutt foogah rijlah.
16 Al-hakiim yakhaaf
wa yibaari al-khutuura,
al-matmuus maachi
wa indah damaan fi nafsah.
17 Al-zaʼʼaal, hu matmuus
wa l-yanwi al-fasaala, makruuh.
18 Al-juhhaal yawrusu illa l-nifaakh
wa laakin al-ilim yabga taaj le l-aagil.
19 Al-fasliin yasjudu le l-zeeniin
wa l-aasiyiin yachhado fi biibaan al-saalihiin.
20 Al-fagri, yakrahooh naasah al-gariibiin
wa l-khani, al-yihibbuuh katiiriin !
21 Al-yahgir jiiraanah yiziid zunuubah
wa laakin mabruuk le l-yihinn fi l-masaakiin.
22 Al-yanwi al-fasaala yiwaddir nafsah
wa l-yanwi al-kheer yalga rahma wa amaan.
23 Al-yakhdim be wakharah yalga natiija
wa laakin kalaam saakit wiheedah yijiib al-fagur.
24 Al-khuna taaj le l-hakiim
wa l-munaafikh matmuus wa yagood be nifaakhah.
25 Al-yachhad be l-hagg, yinajji al-naas
wa l-yachhad be kidib, khachchaach.
26 Al-khoof min Allah yiʼayyichak fi amaan kaamil
wa awlaadak yalgo bakaan al-yaljaʼo leyah.
27 Al-khoof min Allah
misil een almi al-tanti al-haya
wa yinajjiik min al-charak
al-yijiib al-moot.
28 Katarat al-chaʼab charaf le l-malik
wa gillit al-chaʼab kharaab le l-haakim.
29 Al-ma yazʼal ajala
yiwassif fihimah le l-naas
laakin al-zaʼʼaal
yiwassif kadar hu ma indah raas.
30 Al-galib al-tayyib yanti haya le jismak
wa l-galib al-hasuud misil suusa fi udaamak.
31 Al-yazlum al-miskiin yahgir Khaaligah
wa laakin al-yihinn fi l-miskiin yimajjidah.
32 Al-aasi yagaʼ fi fasaaltah
wa laakin al-saalih hatta fi mootah yalga maljaʼ.
33 Fi galib al-faahim,
taskun al-hikma.
Wa laakin fi galib al-matmuus,
hi tinlagi walla ?
34 Al-adaala ticharrif al-umma
wa laakin al-zanib yiʼayyib al-chaʼab.
35 Al-khaddaam al-fahiim
yalga rida min al-malik
wa laakin al-yijiib al-eeb
yalga khadabah.
1 Dené gə́ njekəmkàr lé ra kəi ləa,
Nɛ yeḛ gə́ to mbə lé tuji kəi ləa gə jia-yeḛ ya.
2 Dəw gə́ njaa rəw gə́ danasur lé
Ɓəl Njesigənea̰,
Nɛ yeḛ gə́ un rəw gə́ nduni koŋ-koŋ lé
Ee gə́ né el.
3 Ta gə́ teḛ ta mbə’g lé
To ndəi gə́ wɔji dɔ beelé ləa,
Nɛ ta njékəmkàrje lé
Aa dɔ dee kər-kər.
4 Ɓó lé bɔ maŋgje godo ndá
Bəgərə-sɔ-né to wəl,
Mbɔl dɔ siŋgamoŋ lə bɔ maŋgje ɓa
Dəw iŋga ne né yaa̰ ya.
5 Njekɔrgoota gə́ to majikoji lé
Pa taŋgɔm el,
Nɛ njegaŋgta lé
Pa taŋgɔmje gə́ kédé-kédé.
6 Njekula sul dɔ loo’g saŋg kəmkàr nɛ iŋgá el,
Nɛ njegosonégər lé négər to kədərə səa el.
7 Sa rɔi rɔ mbə-dəw’g
Mbata i a kiŋga ta kəmkàr təa’g el.
8 Dəw gə́ unda kəmkàr dɔ rəa’g lé
Gər ne rəw-kabee, mbata kəmkàr ləa
Nɛ mbə-dəwje lé
Ndəm wɔji dɔ némbə lə dee.
9 Nékinjaməs gə́ ka̰ kuga dɔ kaiya lé
Mbəje d’oo gə́ néndam ba,
Nɛ mbuna dəwje gə́ njéra nédanaje lé
Meenoji to keneŋ.
10 Dəw ya ɓa gər némeeko̰ gə́ to mée’g,
Dəw gə́ raŋg a korè səa na̰ dɔ rɔlel’g ləa el.
11 Kəi lə njémeeyèrje a tuji pugudu,
Nɛ kəi-kubu lə deḛ gə́ njéra nédanaje a kiriŋ kiriŋ-kiriŋ.
12 Rəwje gə́ na̰je dəw oo gə́ rəw gə́ maji,
Nɛ loo kɔs bo̰ ləa to yoo .
13 Lé dəw si kogo ya kara
Askəm lɔm dɔ meeko̰ ləa,
Nɛ gée gə́ gogo rɔlel neelé
Askəm tel to néurti ya.
14 Njera né kori-kori lé rəw-kabeeje ɓa wa mee,
Nɛ njemeemaji lé né gə́ maji gə́ to mée’g ɓa asee tɔ.
15 Dəw gə́ négər na mée tas lé
Ɔm mée dɔ taje lai gə́ d’ulá’g,
Nɛ dəw gə́ unda kəmkàr dɔ rəa’g lé
Tɔs kəmee bao-bao dɔ panjaa’g ləa.
16 Njekəmkàr ɓəl némajel ndá unda rəa ɓad dɔ’g,
Nɛ mbə-dəw lé ti rəa ndá oo to gə́ si gə́ majee.
17 Dəw gə́ oŋg ḭ səa kalaŋ lé ra némbə,
Dəw gə́ gosɔyèr taa mée pəl-pəl ndá d’ə̰jee bəḭ-bəḭ tɔ.
18 Dəwje gə́ négər na meḛ dee tas lé
Némbə ɓa gə́ nénduba lə dee,
Nɛ dəwje gə́ d’unda kəmkàr dɔ rɔ dee’g lé
D’ar négər ɓa to gə́ dɔgugu lə dee tɔ.
19 Njéramajelje d’ula dɔ dee no̰ njéramajije’g ləm,
Njémeeyèrje d’ula dɔ dee tarəwkɔg’d lə njémeekarabasurje ləm tɔ.
20 Njendoo lé baokuraje ləa ya kara d’ə̰jee bəḭ-bəḭ,
Nɛ bao lé baokuraje ləa bula digi-digi,
21 Yeḛ gə́ oo maree gə́ né el ndá ra kaiya,
Nɛ rɔlel nai gə yeḛ gə́ oo kəmtondoo lə njéndooje.
22 Deḛ gə́ la̰ji tor néra gə́ majel meḛ dee’g lé
See ndəm ne el wa.
Nɛ deḛ gə́ la̰ji tor néra gə́ maji meḛ dee’g lé
Ra né gə meemaji gə ŋgonkoji tɔ.
23 Kula gə́ rara kara ar dəw iŋga ne né yaa̰,
Nɛ taje gə́ si kwɔji gə mḭdé-mḭdé lé ree gə ndòo ɓa.
24 Nébao to dɔgugu lə njékəmkàrje,
Nɛ néra mbə lə mbə-dəwje lé
To némbə ya gə́ kédé-kédé.
25 Njekɔrgoota gə́ pa kankəmta lé
Taa dəwje ɔm dee tar,
Nɛ njesukəmloo lé
Pa taŋgɔmje gə́ kédé-kédé.
26 Yeḛ gə́ ɓəl Njesigənea̰ lé
Iŋga né gəd rəa gə́ to njaŋg,
Ŋganeeje d’iŋga njo̰loo-kula-dɔ dee keneŋ tɔ.
27 Ɓəl Njesigənea̰ lé to ŋgira mán kəmə
Mba kari ga̰ ne dɔ gum lə yoo.
28 Loo gə́ koso-dəwje bula digi-digi ndá
To rɔnduba lə mbai,
Loo gə́ dəwje bula jebəre ba ndá
To tuji lə mbai.
29 Yeḛ gə́ ar oŋg ḭ səa kalaŋ-kalaŋ el lé
To bao-gosonégər,
Nɛ yeḛ gə́ ar oŋg ḭ səa kalaŋ-kalaŋ lé
Riba dɔ néra mbə ləa gə́ raga.
30 Mee dəw gə́ to lɔm lé to kəmə lə darəa,
Nɛ kəmkəḭ to né gə́ sɔ siŋga rɔ dəw.
31 Yeḛ gə́ ra né gə́ kədərə gə njéndooje lé
Ila rɔkul-boo dɔ njekunda dee’g,
Nɛ yeḛ gə́ oo kəmtondoo lə njendoo lé
Ila riɓar dəa’g.
32 Njemeeyèr lé néra majel ləa ɓa gə́ gin tuji ləa,
Nɛ njemeekarabasur lé lé’d yoo kara
Iŋga njo̰loo-kula-dəa keneŋ.
33 Dəw gə́ njegosonégər lé kəmkàr to mée’g,
Lé yeḛ si mbuna mbə-dəwje’g kara
Kəmkàr ləa to raga pai-pai ya.
34 Néra gə́ gə dɔ najee unda dɔ ginkoji dəwje gə́ tar,
Nɛ kaiya ɓa ila rɔkul-boo dɔ koso-dəwje’g.
35 Kura gə́ njekunda kəmkàr dɔ rəa’g lé
Taa kəm mbai rəgm
Nɛ oŋg ləa to mbata yeḛ gə́ to njera nérɔkul ya.
