1 Akheer fagri maachi be sahiih
min matmuus yihajji be kidib.
2 Al-niiye fi l-khidme bala maʼrafa ma adiile
wa l-ajala tarmi siidha fi l-khata.
3 Nifaakh al-insaan bas yitallif derbah
wa battaan hu yugumm yazʼal didd Allah.
4 Al-khuna yikattir rufgaanak
wa laakin al-fagri, rafiigah kula yaabaah.
5 Al-yachhad be kidib, ma yajʼalooh bari
wa l-kaddaab kula ma yanja.
6 Be kalaam halu,
naas katiiriin yigarrubu al-masaaʼiil
wa l-yanti al-hadaaya,
ayyi naadum yiraafigah.
7 Al-fagri, akhwaanah yaabooh
wa rufgaanah kula yibaʼʼudu minnah.
Kan yihajji kalaamah kula,
ma fi naadum yasmaʼah.
8 Al-yalga al-hikma, yihibb nafsah
wa l-yahfad aglah, yalga al-kheer.
9 Al-yachhad be kidib, ma yajʼalooh bari
wa l-kaddaab kula yiddammar.
10 Ma bichaabih le l-matmuus
yiʼiich fi l-raaha
wa ziyaada min da,
kan al-abid yahkim fi l-muluuk.
11 Al-ruuh al-tawiile illa le l-aagliin.
Al-insaan yicharrif nafsah
kan yilhammal khata al-aakhariin.
12 Khadab al-malik misil gargaraan al-duud
laakin ridaayah misil al-matar le l-gechch.
13 Akbar masiibe le l-abu
kan wileedah matmuus
wa l-mara al-mukhaalife
misil naggaat almi.
14 Al-beet wa l-maal
yinlagu warasa min al-abbahaat
wa laakin al-zooja al-muwaafge,
Allah bas yantiiha.
15 Al-kasal yilizz fi l-noom al-chadiid
wa l-yitabbig iideenah yumuut min al-juuʼ.
16 Al-hafad al-wasiiye hafad nafsah
wa l-talag al-derib waddar nafsah.
17 Al-mahanna fi l-miskiin deen.
Allah yikaffiih le siidah.
18 Addib wileedak
wakit indak acham foogah
achaan inta ma tukuun sabab mootah.
19 Waajib al-zaʼʼaal yikaffi khasaarit fiʼilah.
Kan gult tikaffi leyah, yisawwiih battaan.
20 Asmaʼ al-wasiiye wa akhbal al-adab
achaan fi l-akhiir tabga hakiim.
21 Al-insaan indah ahdaaf katiiriin
wa laakin kharaar Allah hu bas al-yukuun.
22 Adiil le l-insaan yukuun amiin.
Akheer fagri min tukuun kaddaab.
23 Al-khoof min Allah
yijiib al-haya le l-insaan.
Ayyi masiibe ma tajiih
wa yunuum be amaan.
24 Al-kaslaan yidiss iidah fi l-gadah
laakin le khachmah kula ma yagdar yijiibha.
25 Adrub al-chammaati,
al-jaahil yalga agul.
Luum al-faahim,
hu yalga maʼrafa.
26 Al-yitaʼʼib abuuh wa yatrud ammah
yijiib al-eeb wa l-chamaate sawa.
27 Ya wileedi, kan ma tasmaʼ al-wasiiye
tibaʼʼid min kalaam al-maʼrafa.
28 Al-chaahid al-ma naafiʼ yichchammat fi l-chariiʼa
wa lisaan al-aasi indah illa l-zulum.
29 Al-ikhaab saabit le l-chammaatiin
wa l-farich le dahar al-mukhaffaliin.
1 Njendoo gə́ njaa gə goo rəbee lé
Maji unda njepa taŋgɔm gə́ to mbə-dəw.
2 Si lal gər goso né el lé
To maji mbata lə dəw kára kara el,
Yeḛ gə́ gɔlee unee pélé-pélé lé
Aree oso dan kaiya’g tɔ.
3 Néra mbə lə dəw lé ar rəw-kabee to ne kori-kori,
Ar mée ḭ səa pu dɔ Njesigənea̰’g.
4 Nébao lé ar baokuraje lə njeaje bula ne,
Nɛ njendoo lé baokura ləa kara ubá yá̰.
5 Njegaŋgta lé a lal kar bo̰ né rəa ɔs təa’g el ləm,
Yeḛ gə́ njepa taŋgɔmje lé a teḛ ta’g el ləm tɔ.
6 Dəw gə́ boo lé dəwje bula bɔr bèlee,
Yeḛ gə́ njekun né kar lé dəwje bula d’wa səa kura tɔ.
7 Njendoo lé ŋgakea̰je lai d’ə̰jee bəḭ-bəḭ,
Ŋga ɓəd ɓəi ɓa see baokuraje ləa d’a sa rɔ dee rəw rəa’g el ɓəi wa!
Yeḛ ndiŋga rəa mba kwɔji sə dee ta
Nɛ deḛ sanéna̰ pə rəa’g.
8 Yeḛ gə́ iŋga kəmkàr lé ndigi kankəmrea,
Yeḛ gə́ aa dɔ gosonégər lé si ne dan maji’g tɔ.
9 Njegaŋgta lé a lal kar bo̰ nérea ɔs təa’g el ləm,
Yeḛ gə́ njepa taŋgɔmje lé a tuji pugudu ləm tɔ.
10 Si gə meelel lé wɔji dɔ mbə el,
Ŋga ɓəd ɓəi ɓa kar ɓərje d’o̰ ɓee dɔ njéguburuɓeeje’g ɓəi wa.
11 Njekəmkàr lé ar oŋg ḭ səa kalaŋ el ləm,
Kar mée wəi dɔ majel gə́ deḛ ra səa’g lé ɓa gə́ nérɔnduba ləa ləm tɔ.
12 Oŋg lə mbai lé to asəna gə ndu kinja miḭ lə toboḭ bèe ləm,
Koo kəmtondoo ləa lé to asəna gə mán-tàl gə́ wa dɔ mu’g bèe ləm tɔ.
13 Ŋgon gə́ mbə lé to néurti mbata lə bɔbeeje ləm,
Dené gə́ njekunda tar lé to asəna gə kəi gə́ ndəi əw el ləm tɔ.
14 Dəw askəm kiŋga kəi gə nébaoje gə́ nénduba lə bɔbeeje-je,
Nɛ dené gə́ to njegosonégər lé to nénoji gə́ ḭ rɔ Njesigənea̰’g.
15 Rɔkas ar dəw oso gə ɓi pərəg ləm,
Kul kwɔji-kwɔji lə dəw ɓa ɓó ula ne kəmee ndòo ləm tɔ.
16 Dəw gə́ aa dɔ godndu lé
Aa dɔ kankəmrea,
Yeḛ gə́ oo rəw-kabeeje gə́ né el lé a kwəi.
17 Yeḛ gə́ oo kəmtondoo lə njendoo lé
To asəna gə yeḛ gə́ ar Njesigənea̰ tona né
Ndá yeḛ nja a kuga ɓaŋgee gə goo néreaje.
18 Maji kari wɔji ŋgoni kəmkàr loo gə́ məəi to yel dəa’g ɓəi
Ɓó ndiŋga rɔi gə mba tɔlee gə́ tɔl el.
19 Yeḛ gə́ ar oŋg al dəa sula ndá lé riri kara a koo kea̰,
Mbata ɓó lé i ɔree keneŋ ndá yeḛ a tel ra ya tɔɓəi.
20 Maji kari oo takwɔji-kəmkàr ləm, taa tandooje ləm tɔ
Gə mba kari to ne njekəmkàr mee ndɔje gə́ nai nɔḭ’g.
21 Mee dəw lé wɔji-kwɔji ra néje bula,
Nɛ né gə́ Njesigənea̰ wɔji ɓa aw lée’g béréré.
22 Némaji gə́ to rɔ dəw’g lé to meemaji ləa,
Njendoo lé maji unda njepa taŋgɔm.
23 Ɓəl Njesigənea̰ ɓa teḛ gə dəw dɔ kəmə’g,
Dəw gə́ ɓəlee togə́bè lé toɓi gə meelɔm ar némajel kára kara teḛ dəa’g el.
24 Njedab lé ula jia mee ka’d ya,
Nɛ yeḛ tel gə jia kara ula təa’g el.
25 Unda njekula sul dɔ loo’g ndá
Dəw gə́ négər na mée tas lé a tel to ne njekəmkàr,
Ndaŋ dəw gə́ njenégər ndá
A gər gin néje unda nje gə́ kédé.
26 Yeḛ gə́ tuji bɔbeeje ləm, tuba kea̰je ləm tɔ lé
Yeḛ to ŋgon gə́ ila rɔkul dɔ dee’g ar rɔkul wa ne kəm dee tɔ.
27 Ŋgonəm, ɓó lé tandooje lé d’a gə kari unda rɔi ɓad dɔ tapaje gə́ ka̰ négər ndá
Udu mbii dɔ’g.
28 Njekɔrgoota gə́ to dəw gə́ mḭdé ba lé
Ula sul dɔ né gə́ to gə dɔ najee’g,
Njémeeyèrje lé néra gə́ majel ɓa d’oo gə́ nésɔ lə dee.
29 Rəwta gə́ gaŋg lé d’wa dɔ gɔlee mbata njekula sul dɔ loo’gje mba̰,
Ndəi to mbata gir mbə-dəw tɔ.
