1 Ma tahsid al-fasliin
wa ma tihibb tamchi maʼaahum
2 achaan lisaanhum yikallim be l-kharaab
wa guluubhum malaaniin be l-zulum.
3 Be l-hikma, al-beet yinbani
wa be l-fihim, yabga gawi.
4 Wa be l-maʼrafa, yinmali
be khumaam khaali wa jamiil.
5 Al-raajil al-hakiim
daayman indah khuwwa
wa l-indah maʼrafa kamaan
malaan be l-gudra.
6 Achaan be l-raay tagdar tihaarib
wa l-nasur yaji be katarat al-mustachaariin.
7 Al-hikma marfuuʼa foog
min al-munaafikh
wa fi l-chariiʼa,
ma yagdar yufukk khachmah.
8 Al-yichiil niiye le yisawwi al-fasaala,
al-naas yinaaduuh siid al-muʼaamara.
9 Niiyit al-munaafikh,
hi zanib
wa amal al-chammaati,
al-naas yichiifuuh haraam.
10 Kan ma tiwassif fahaaliiytak fi yoom al-diige,
da yiwassif kadar inta ma indak gudra kaamil.
11 Afda al-yiwadduuhum le l-moot
wa najji al-yusuuguuhum le l-katil.
12 Kan tuguul :
«Aniina ma irifna cheyy foogah.»
Hal al-yawzin al-guluub
ma yichiif walla ?
Al-yahfad hayaatak yaʼarfah
wa yikaafi ayyi naadum hasab fiʼilah.
13 Ya wileedi, aakul al-asal achaan hu halu.
Usbaʼ waahid min al-asal halu fi lisaanak.
14 Aʼarif kadar al-hikma kula
tabga leek misil da.
Wa kan ligiitha, talga al-mustakhbal
wa achamak abadan ma yingatiʼ.
15 Ma tabga aasi
wa tukhutt charak jamb beet al-saalih
wa ma tikharrib bakaanah
al-yinjamma foogah.
16 Achaan al-saalih yagdar yagaʼ
sabʼa marraat wa yugumm.
Laakin al-aasi kan wagaʼ fi l-masiibe,
battaan ma yugumm.
17 Ma tafrah wakit aduuk yagaʼ
wa ma tinattit wakit rijileenah yittartaʼo.
18 Wa da, achaan Allah yichiif farhitak di ma adiile
wa yikhalli al-khadab al-awwal yinazzilah foog aduuk.
19 Ma tazʼal be sabab al-fasliin
wa ma tahsid al-aasiyiin.
20 Achaan al-fasliin ma induhum mustakhbal
wa l-aasiyiin nuurhum yumuut.
21 Ya wileedi, akhaaf min Allah wa l-malik
wa angariʼ, ma tamchi maʼa l-muʼaaridiin.
22 Achaan kharaabhum yaji be khafla
wa yaatu yaʼarif nafar al-ikhaab
al-yaji min Allah wa min al-malik ?
Amsaal aakhariin hana l-hikma
23 Dool amsaal aakhariin hana l-hakiimiin.
Kan al-gaadi yidangis al-chariiʼa,
da ma adiil.
24 Wa kan yuguul le l-aasi : «Inta bari»,
al-chaʼab yiʼayyuruuh
wa l-umam yalʼanooh.
25 Wa laakin kan yikhallit al-aasi,
yanjah
wa yalga al-baraka wa l-kheer.
26 Kan turudd le rafiigak be kalaam sahiih
tiwassif leyah chiddit mahabbitak.
27 Tammim khidimtak wa jahhiz ziraaʼtak
wa baʼad da, abni beetak.
28 Ma tachhad be kidib fi ayyi naadum
wa ma tukhuchch be kalaamak.
29 Wa ma tuguul :
«Al-cheyy al-sawwaah foogi,
nisawwiih foogah.
Nigabbil le ayyi naadum hasab fiʼilah !»
Natiijat al-kasal
30 Yoom waahid,
ana jamb zereʼ al-kaslaan macheet
wa jamb jineenit al-matmuus addeet
31 wa daahu chift al-chook fi kulla bakaan
wa l-gechch mukhatti al-ard, ma tinchaaf battaan
wa l-zariibe daraadirha alkassaran wa daffagan.
32 Wa khalaas, chift al-cheyy da
wa fi galbi karabtah
wa ligiit adab
min kulla cheyy al-chiftah.
33 Inta tuguul tunuum chiyya
wa tinjamm chiyya
wa titabbig iideenak
wa targud chiyya.
34 Wa be da, al-fagur yajiik misil al-sarraag
wa l-taʼab yakurbak misil rabbaat al-duruub.
Njekəmkàr gə njemeeyèr
1 Maji kari ra kəmkəḭ dɔ dəwje gə́ to njémeeyèrje’g el ləm,
Ndiŋga rɔi gə mba si sə dee na̰’d el ləm tɔ.
2 Mbata deḛ la̰ji tor tuji gə́ boo meḛ dee’g ləm,
Ta dee kara pata néraje gə́ majel ləm tɔ.
3 Mbɔl dɔ kəmkàr ɓa d’unda ne kəi ləm,
Mbɔl dɔ gosonégər ɓa kəi lé to ne tar njaŋg ləm tɔ,
4 Mbɔl dɔ négər ɓa némajije gə́ gad dee to yaa̰ ləm, lel yaa̰ ləm tɔ lé
Taa ne mee kəije pəl-pəl.
5 Njekəmkàr lé siŋgá to kɔgərɔ-kɔgərɔ ləm,
Yeḛ gə́ njenégər lé ar siŋgamoŋ ləa to ne njaŋg ləm tɔ.
6 Mbata i a kunda kəmkàr dɔ rɔi’g ɓa a rɔ ne rɔ ɓəi ləm,
Kun baŋga lé to mbata bula lə njékwɔji-takəmkàrje ləm tɔ.
7 Kəmkàr lé al dɔ mbə-dəw sula,
Yeḛ askəm teḛ təa ja̰ tarəwkɔg’d el.
8 Yeḛ gə́ la̰ji tor néra gə́ majel mée’g lé
Ɓaree dəw gə́ gosɔyèr taa mée pəl-pəl.
9 Takə̰ji lə mbə lé wɔji dɔ kaiya ya goo kára ba,
Yeḛ gə́ njekula sul dɔ loo’g lé to né gə́ mina̰ mbuna dəwje’g tɔ.
10 Ɓó lé i unda ndolé ndɔ néurti’g ndá
Siŋgai to gə́ lam ba bèe.
11 Maji kari taa dɔ deḛ gə́ ndɔr dee gə́ loo yoo’g ləm,
Deḛ gə́ d’aw tḭja gwɔb dee lé kara maji kari aji dee ləm tɔ.
12 Ɓó lé i pana: kwii! jeḛ n’gər bèe el ...
Yeḛ gə́ njekwɔji kwɔi lə ɓəŋgərə lé see a koo el wa.
13 Ŋgonəm, maji kari o̰ ubu tə̰ji mbata to né gə́ maji,
Mban-tḛji lé a lel tai’g tɔ.
14 Nɛ maji kari gər kəmkàr mbata kankəmrɔi kara togə́bè tɔ,
Ɓó lé i iŋga ndá ndɔ gə́ bèlè to gən ləm,
Nékunda-mee-yel dɔ’g ləi lé a kudu bo̰ el tɔ.
15 Maji kum loo gə meeyèr loo-si njemeekarabasur’g el ləm,
Tuji loo-siée gə́ yeḛ wa rəa keneŋ el ləm tɔ.
16 Mbata njemeekarabasur lé a koso gɔl siri nɛ yeḛ ḭta ta-ta,
Nɛ njémeeyèrje lé némeeko̰ ar dee d’oso kalaŋ.
17 Maji kari ra rɔlel dɔ koso’g lə njeba̰ ləi el ləm,
Maji kari al rɔi loo gə́ gɔlee unda ndolè el ləm tɔ.
18 Nà banelə Njesigənea̰ a koo ndá
A lelee el ləm,
A karee ɔs oŋg ləa dəa’g rəw gə́ raŋg ləm tɔ.
19 Ar məəi oḭ gə mbata lə deḛ gə́ ra némajel el ləm,
Ra kəmkəḭ dɔ njémeeyèrje’g el ləm tɔ ,
20 Mbata yeḛ gə́ to njemeeyèr lé ndɔ gə́ bèlè lé wɔji dəa el,
Pərndɔ lə njémeeyèrje wəi misi tɔ.
21 Ŋgonəm, maji kari ɓəl Njesigənea̰ ləm, gə mbai lé ləm tɔ,
Maji kari ɔm na̰’d gə dəwje gə́ njétula né na̰’dje el,
22 Mbata tuji gə́ boo a kuba dee naŋg bus
Ndá see na̰ ɓa a gər bo̰ néra dee gə́ a kɔs ta dee’d gə́ yo gə́ nee wa.
Ta kəmkàr lə njékəmkàrje
23 Aa ooje, né gə́ raŋg gə́ ḭ rɔ njékəmkàrje’g ya tɔɓəi.
Kɔr kəm dəwje loo-gaŋg-rəwta’g lé to sur el.
24 Yeḛ gə́ ula njemeeyèr pana: i to njemeekarabasur ndá!
Koso-dəwje d’a kila ndɔl dəa’g ləm,
Ginkoji dəwje gə raŋg kara d’a kila ndɔl dəa’g ləm tɔ.
25 Nɛ deḛ gə́ d’ar bo̰ nérea ɔs təa’g ndá d’iŋga majee ləm,
Némaji a ree dɔ dee’g asəna gə nétɔrndu bèe ləm tɔ.
26 Yeḛ gə́ ila ta’g gə goo rəbee lé
To asəna gə kil ɓɔl na̰ bèe.
27 Maji kari gɔl néje ləi gə́ to raga ləm,
Ar mee ndɔ ləi to gə́ majee ləm tɔ ɓa
Gée gə́ gogo ndá a ra kəi ləi ɓəi.
28 Maji kari ɔr goo ta gə mḭdé ba ɔs ne njeboatakəi ləi rəw el,
See i ndigi su kəm loo gə tapaije wa.
29 Maji kari pana:
M’a ra səa to gə́ yeḛ ra səm-ma bèe lé el,
M’a kuga nana kara gə goo kula rəa-rəa.
Néra njedab
30 Ma m’dəs mbɔr loo-ndɔ’g lə njedab kára bèe,
Mbɔr loo ndɔ-nduú’g lə dəw gə́ kəmkàr na mée tas.
31 Tɔɓəi aa oo, kunje d’ḭ taa loo keneŋ pəl-pəl ləm,
Gərgə̰dje siŋ na̰ keneŋ siŋ-siŋ ləma,
Ndògo gə́ d’unda gə kɔr mbal lé kara
Jura naŋg ləm tɔ.
32 Né gə́ m’oo lé m’ə̰ji ginee məəm’g
Ndá m’iŋga ne tandoo keneŋ ya.
33 Kwa kəm lam ba kar ɓi oso kəm’g ɓa,
Kɔm ji jəb gə mba toɓi bəl tɔ ...
34 Ndá ndòo a kubai naŋg bus
To gə́ njeŋgəḭ né kubá kwá bèe,
Ɓoo-boo a teḛ dɔi’g wai
To gə́ dəw gə́ wa nékad jia’g bèe.
