2 Muluuk 18 - ShuLatn & SBA2015

Hizkhiiya bigi malik fi Yahuuza

1 Wa fi l-sana al-taalta hana hukum Huuchaʼ wileed Iila malik mamlakat Israaʼiil, Hizkhiiya wileed Ahaaz bigi malik fi mamlakat Yahuuza. 2 Wa Hizkhiiya indah 25 sana wakit bigi malik wa hakam 29 sana fi Madiinat al-Khudus. Wa ammah usumha Abi bineeyit Zakariiya.

3 Wa Hizkhiiya sawwa al-adiil giddaam Allah misil jiddah Dawuud sawwaah. 4 Hu haddam al-bakaanaat al-aaliyiin wa rama al-hujaar al-khazzoohum le l-ibaada wa kassar al-iidaan al-khazzoohum le ibaadat Achiira. Wa kassar al-daabi hana l-nahaas al-Muusa sanaʼah achaan lahaddi l-wakit daak, Bani Israaʼiil gaaʼidiin yiharrugu bakhuur le l-daabi al-sammooh Nahuuchtaan. 5 Wa Hizkhiiya atwakkal ale Allah Ilaah Bani Israaʼiil. Wa min kulla muluuk mamlakat Yahuuza al-hakamo gablah aw al-hakamo baʼadah, ma fi malik mislah hu. 6 Wa hu mutamassik be Allah wa abadan ma tarraf minnah. Wa hu hafad al-wasaaya al-Allah amar beehum Muusa.

7 Wa Allah kaan maʼaayah wa Hizkhiiya gaaʼid yanjah fi kulla cheyy al-yisawwiih. Wa hu atmarrad didd malik balad Achuur wa aba ma yagood tihit hukmah. 8 Wa Hizkhiiya annasar fi l-Filistiyiin wa chaal arduhum lahaddi hillit Khazza, min hillaal dugaag al-ma ziyaada min beet tawiil hana muraakhaba lahaddi l-mudun al-gawiyiin.

Malik Achuur chaal al-Saamira

9 Wa l-sana al-raabʼe hana hukum Hizkhiiya, di hi al-sana al-saabʼe hana hukum Huuchaʼ wileed Iila malik mamlakat Israaʼiil. Wa fi l-sana di, Chalmanaasar malik balad Achuur ja le madiinat al-Saamira wa haasarha. 10 Wa baʼad muddit talaata sana, hu chaal al-madiina di. Wa da fi l-sana al-saadse hana hukum Hizkhiiya wa l-sana al-taasʼe hana hukum Huuchaʼ malik mamlakat Israaʼiil. 11 Wa malik Achuur wadda naas mamlakat Israaʼiil fi l-khurba fi balad Achuur. Wa hu sakkanaahum fi hillit Halah wa fi khachum bahar Haabur fi mantagat Guzaan wa fi hillaal al-Maadiyiin. 12 Wa da achaan naas mamlakat Israaʼiil ma simʼo kalaam Allah Ilaahhum wa ma karramo al-muʼaahada. Wa ma simʼo kalaamah wa la tabbago awaamirah al-antaahum leehum be waasitat abdah Muusa.

Sanhariib galaʼ manaatig Bani Yahuuza

13 Wa fi sanit 14 hana hukum Hizkhiiya, Sanhariib malik balad Achuur hajam al-mudun al-gawiyiin hana mamlakat Yahuuza wa galaʼaahum. 14 Wa Hizkhiiya malik mamlakat Yahuuza rassal le malik Achuur fi hillit Lakiich wa gaal leyah : «Ana muznib ! Hassaʼ da, kiss minni. Wa kulla cheyy al-tukhuttah foogi da nahmalah.» Wa khalaas, malik Achuur dawwar min Hizkhiiya malik Yahuuza 10 000 kiilo hana fudda wa 1 000 kiilo hana dahab. 15 Wa Hizkhiiya antaah kulla l-fudda al-gaaʼide fi beet Allah wa fi l-makhaazin hana gasir al-malik. 16 Wa fi l-wakit da bas, Hizkhiiya mallat al-dahab min al-biibaan wa iidaanhum hana beet Allah al-mumassahiin be dahab wa antaah le malik Achuur.

Sanhariib yihaddid Madiinat al-Khudus

17 Wa min hillit Lakiich, malik balad Achuur rassal waziirah hana l-difaaʼ wa kabiir al-masaaʼiil wa khaayid al-deech wa maʼaahum deech kabiir le l-malik Hizkhiiya fi Madiinat al-Khudus. Wa wakit wassalo fi Madiinat al-Khudus, gaʼado jamb majra al-birke al-aali fi l-derib al-maachi ale zereʼ al-khassaaliin. 18 Wa humman talabo achaan yihajju le l-malik. Wa laakin Aliyaakhim wileed Hilkhiiya masʼuul fi gasir al-malik marag min al-madiina le yilaagiihum wa macho maʼaayah Chabna al-kaatib wa Yuwaakh wileed Asaaf al-kaatib al-yizakkir al-malik.

19 Wa khaayid al-deech gaal leehum : «Guulu le Hizkhiiya al-kalaam da al-jaayi min al-malik al-kabiir hana balad Achuur : ‹Ween al-amaan al-inta mutawakkil aleyah ? 20 Inta tahsib al-kalaam al-faadi yanti raay wa gudra fi l-harib walla ? Wa hassaʼ da, ale yaatu inta atwakkalt le titmarrad diddi ? 21 Daahu inta atwakkalt ale balad Masir wa hi misil muʼaawana hana ageegaay al-mafjuukha al-tatʼan ayyi naadum al-yirrakkaz foogah. Wa Firʼoon malik Masir hu misil da le kulla l-naas al-yitwakkalo aleyah.›

22 «Wa tuguulu leyi : ‹Ale Allah Ilaahna bas atwakkalna.› Laakin da Hizkhiiya bas al-haddam al-bakaanaat al-aaliyiin wa l-madaabih hana ibaadat Allah ! Wa hu gaal le naas balad Yahuuza wa sukkaan Madiinat al-Khudus : ‹Amchu asjudu giddaam al-madbah al-hini fi Madiinat al-Khudus.›

23 «Wa hassaʼ da, taʼaal astafig maʼa siidi malik balad Achuur. Ana nantiik 2 000 kheel kan talga leehum rakkaabiin. 24 Wa kikkeef inta tagdar tinnasir fi masʼuul waahid sakhayyar min khaddaamiin siidi ? Inta titwakkal ale Masir le talga arabaat harib wa siyaad kheel walla ? 25 Wa hassaʼ be izin Allah, ana gammeet didd al-bakaan da le nidammirah. Aywa ! Allah bas gaal leyi : ‹Gumm didd al-balad di wa dammirha.›»

26 Wa khalaas, Aliyaakhim wileed Hilkhiiya wa Chabna wa Yuwaakh raddo le khaayid al-deech wa gaalo leyah : «Min fadlak, kallim leena aniina khaddaamiinak be l-araamiiye achaan aniina nafhamo al-lukhkha di. Laakin ma tikallim leena be l-ibraaniiye wa la tisammiʼ al-chaʼab al-gaaʼidiin fi raas al-durdur.» 27 Wa khaayid al-deech gaal leehum : «Hal kalaam siidi al-rassalaani da bukhussuku intu wa malikku bas walla ? La ! Al-kalaam da bukhuss kulla l-naas al-gaaʼidiin fi durdur al-madiina. Humman kula misilku yinjabru yaakulu huraarhum wa yacharbo boolhum.»

28 Wa baʼad da, khaayid al-deech gamma be tuulah wa aat be hiss aali be kalaam ibraani wa gaal : «Asmaʼo kalaam al-malik al-kabiir wa hu malik balad Achuur. 29 Daahu al-malik gaal : ‹Khalli Hizkhiiya ma yukhuchchuku achaan hu ma yagdar yinajjiiku minni. 30 Wa khalli Hizkhiiya ma yiwaddiiku lahaddi titwakkalo ale Allah wa yuguul leeku : “Akiid Allah yinajjiina wa l-madiina di kula ma tagaʼ fi iideen malik Achuur !”› 31 Ma tasmaʼo kalaam Hizkhiiya achaan daahu malik Achuur gaal : ‹Sawwu maʼaayi suluh wa sallumu nufuusku leyi. Wa khalaas, ayyi waahid minku yaakul min intaaj inabah wa tiinah wa yachrab min almi biirah. 32 Wa da lahaddi ana nigabbil wa niwaddiiku fi balad misil baladku. Wa l-balad di indaha gameh wa khamar jadiid wa maʼaach wa inab wa zaytuun le l-dihin wa asal wa be misil da, intu tiʼiichu wa ma tumuutu. Ma tasmaʼo kalaam Hizkhiiya al-gaaʼid yukhuchchuku wa yuguul : “Allah yinajjiina.” 33 Hal ilaahaat al-umam gidro najjo buldaanhum min iid malik Achuur walla ? 34 Ween ilaahaat Hamaat wa Arfad ? Wa ween ilaahaat Safarwaayim wa Hiinaʼ wa Awwa ? Hal humman gidro najjo madiinat al-Saamira min iidi walla ? 35 Wa min kulla ilaahaat al-buldaan dool, yaatu al-gidir najja baladah minni ? Wa be da, hal Allah yagdar yinajji Madiinat al-Khudus minni walla ?›»

36 Wa laakin al-chaʼab sakato ma raddo leyah be ayyi kilme achaan al-malik Hizkhiiya amaraahum wa gaal : «Ma turuddu leyah.» 37 Wa khalaas, Aliyaakhim wileed Hilkhiiya masʼuul fi gasir al-malik wa Chabna al-kaatib wa Yuwaakh wileed Asaaf al-kaatib al-yizakkir al-malik, kulluhum jo le Hizkhiiya wa khulgaanhum mucharratiin min al-hizin wa jaabo leyah kalaam khaayid al-deech.

Ejekias to mbai gə́ Juda

2SgI 29.1-2, 2SgI 31.1

1 Mee ləb ko̰ɓee’g lə Ojee, ŋgolə Ela, mbai gə́ Israɛl gə́ njekɔm’g munda lé ɓa Ejekias, ŋgolə Akas, mbai gə́ Juda un kudu ko̰ɓee keneŋ. 2 Yeḛ lé ləbee as rɔ-joo-giree-mi ɓa yeḛ tel to mbai ɓəi ndá yeḛ si Jerusalem o̰ ne ɓee as ləb rɔ-joo-giree-jinaikara. Kea̰je ria lə Abi, ŋgolə Jakari. 3 Yeḛ ra né gə́ danasur kəm Njesigənea̰’g aree aw na̰’d béréré gə keaje Dabid ya. 4 Yeḛ tuji dɔ looje gə́ ndəw ləm, yeḛ təd mbalje gə́ tɔl gə́ néndajije ləma, yeḛ tuga ɗira magəje gaŋg ləm tɔ: tɔɓəi néndaji li gə́ Moyis léḛ gə́ larkas lé kara yeḛ təd njigi-njigi to mbata mee ndəaje’g neelé Israɛlje tuu néje gə́ ə̰də sululu d’aree ləm, d’unda ria lə Nehustan ləm tɔ . 5 Yeḛ ɔm mée jəb-jəb dɔ Njesigənea̰, Ala’g lé lə Israɛlje ndá mbuna mbaije gə́ Juda lé deḛ gə́ d’orè gée əsé deḛ gə́ nea̰’g kédé lé dəw kára kara gə́ njetana səa lé godo. 6 Yeḛ ɔm na̰’d sad gə Njesigənea̰ ɓó yeḛ ubá yá̰ el, tɔɓəi yeḛ aa dɔ godnduje gə́ Njesigənea̰ ar Moyis lé. 7 Yee gə́ bèe ɓa Njesigənea̰ nai ne gə Ejekias, aree teḛ ne kɔr dɔ néje’d lai gə́ yeḛ ra lé. Tɔɓəi yeḛ ḭ gə mbai gə́ Asiri ɔsee rəw ɓó yeḛ ula dəa gelee’g ra né aree el ŋga. 8 Yeḛ rɔ gə Pilistije dum dɔ dee saar teḛ Gaja ndá yeḛ tuji dɔ naŋgje lə dee, un kudee kəije gə́ ŋgal gə́ duu dɔ loo lə njéŋgəmlooje lé saar teḛ ne ɓee-booje gə́ ndògo-bɔrɔ gugu dɔ dee sub.

Asirije taa ɓee gə́ Samari

9 Ləb ko̰ɓee lə Ejekias, mbai gə́ njekɔm’g sɔ lé gə́ to ləb gə́ njekɔm’g siri gə́ Ojee, ŋgolə Ela to ne mbai gə́ Israɛl lé Salmanasar, mbai gə́ Asiri ɔr rɔ aw aḭ dɔ njé gə́ Samari sub rɔ sə dee. 10 Loo gə́ rudu ləb gə́ njekɔm’g munda as ndá deḛ taa ɓee lé to mee ləb ko̰ɓee’g lə Ejekias gə́ njekɔm’g misa̰ gə́ to ləb ko̰ɓee lə Ojee, mbai gə́ Israɛl gə́ njekɔm’g jinaikara, ɓa yeḛ taa ne ɓee gə́ Samari lé. 11 Mbai gə́ Asiri wa Israɛlje gə́ ɓər aw sə dee Asiri ndá yeḛ unda dee mee ɓee-boo gə́ Halah ləm, gə mbɔr Habor, baa gə́ Gosan ləma, gə mee ɓee-booje’g lə Medəje ləm tɔ, 12 mbata deḛ d’oo ndu Njesigənea̰, Ala lə dee el ləm, deḛ d’uba ta manrɔ ləa d’ya̰ ləm, mbata deḛ d’oo ta ləa el ləma, néje lai gə́ Njesigənea̰ un ndia dɔ’g gə ndu Moyis, kura ləa lé kara deḛ ra née el ləm tɔ.

Sa̰kɛrib lé to mbai gə́ Asiri gə́ taa ɓeeko̰ gə́ Juda

Esa 36.1, 2SgI 32.1

13 Mee ləb ko̰ɓee’g lə Ejekias, mbai gə́ njekɔm’g dɔg-giree-sɔ lé Sa̰kɛrib, mbai gə́ Asiri ɔr rɔ aw rɔ gə ɓee-booje gə́ Juda lai gə́ ndògo-bɔrɔ gugu dɔ dee sub lé taa dee.

14 Ejekias, mbai gə́ Juda ula kula Lakis rɔ mbai gə́ Asiri’g pana: Ma m’ra né kára gə́ to lée’g el. Ɔr rɔi rɔm’g gə́ raŋg. Néje lai gə́ i a kwɔji dɔm’g lé m’a ra née ya.

Yen ɓa mbai gə́ Asiri wɔji larnda as nékwɔji kwɔi-lə-né tɔl-dɔg-loo-jinaikara (9.000) ləm, gə larlɔr as nékwɔji kwɔi-lə-né tɔl-jinaikara (900) ləm tɔ dɔ Ejekias, mbai gə́ Juda’g. 15 Ejekias odo lar lai gə́ to mee kəi’g lə Njesigənea̰ ləm, gə yee gə́ to mee kəi nébao’g lə mbai ləm tɔ aree. 16 Tɔɓəi Ejekias, mbai gə́ Juda lé tɔr ne mbɔrje gə́ ra gə larlɔr gə́ yeḛ ɔr ne gir tabidi rəw-kəije lə Njesigənea̰ ləm, gə kag dɔ tarəbeeje ləm tɔ ar mbai gə́ Asiri.

Mbai gə́ Asiri aḭ dɔ Jerusalem sub gə rɔ

Esa 36.2-22, 2SgI 32.9-16

17 Mbai gə́ Asiri ula Tarta̰, gə Rab-Saris, gə Rabsake, ar dee d’ḭ Lakis gə bao-rɔje bula gə mba kaw rɔ ne gə mbai Ejekias lé ndá deḛ teḛ Jerusalem. Loo gə́ deḛ teḛ keneŋ mba̰ ndá d’aar naŋg mbɔr bwa kəm-rəw-mán gə́ to loo ŋgəm mán gə́ to dɔ maree’g, bwa kəm-rəw-mán neelé to rəw ndɔ’g lə njetogo kubu karee ndá kələw-kələw. 18 Deḛ ɓar mbai ndá Eliakim, ŋgolə Hilkija, mbai dɔ njémeekəije lə mbai ləm, gə Sebna, njendaji-maktub ləma, gə Joa, ŋgolə Asap gə́ to njeŋgəm maktubje ləm tɔ ɓa d’aw rɔ dee’g. 19 Rabsake ula dee pana: Maji kar sí ulaje Ejekias pajena: Mbai gə́ boi gə́ to mbai gə́ Asiri lé dəjii togə́bè pana: See ɗi ɓa gə́ siŋga gə́ i ɔm məəi dɔ’g wa. 20 Ta gə́ i pa ne pana: To ta gə́ i pa dɔ tai’g ba. Takwɔji-kəmkàr gə siŋgamoŋ ɓa gə́ kuma̰ kaw rɔ. See na̰ ɓa i ɔm məəi dəa’g gə mba kḭ rɔ ne sə neḛ wa. 21 Aa oo, i ɔm məəi dɔ Ejiptə’g, i gəd rɔi dɔ twatɔg nee gə́ təd gə́ ɔs ji nana ɓa gə́ njegəd rəa dɔ’g mbudu lé. Parao̰, mbai gə́ Ejiptə lé to togə́bè mbata dəwje lai gə́ d’ɔm meḛ dee dəa’g lé.

22 Banelə seḭ a kulamje pajena: Njesigənea̰, Ala lə sí ɓa seḭ ɔmje meḛ sí dəa’g. Nɛ see to yeḛ el ɓa gə́ Ejekias tuji dɔ looje ləa gə́ ndəw gə loo-nékinjanéməsje ləa ula ne Juda gə Jerusalem pana: Loo-nékinjaməs gə́ to Jerusalem neelé ɓa seḭ a kundaje barmba nea̰’g lé see yeḛ ula sí bèe el wa.

23 Ɓasinè, maji kari un ndui ar ɓémje gə́ to mbai gə́ Asiri ndá m’a kari kundaje tɔl-dɔg-loo-joo (2.000), ɓó lé i as kiŋga njékal deeje gə mba kar dee d’uba dee ya. 24 See i a ra to gə́ ban ɓa i a kɔs ne ɓé-njérɔje gə́ kára mbuna kuraje’g lə ɓémje gə́ lam ba nee ŋgərəŋ wa. I ɔm məəi dɔ Ejiptə’g gə mba kiŋga ne pusu-rɔje gə njérɔ gə kundaje ɓa. 25 Nɛ ma lé see m’ree loo gə́ nee’g gə mba rɔ səa tujee lal torndu Njesigənea̰ lé wa. Njesigənea̰ lé ɓa ulam pana: Maji kam m’aw m’rɔ gə ɓee neelé m’tujee.

26 Eliakim, ŋgolə Hilkija, gə Sebna, gə Joa, d’ula Rabsake pana: Maji kari ula kuraje ləi ta gə ta lə Aramje ɓa mbata jeḛ n’gərje ya ɓó ula sí ta gə takɔji Judaje mba karee oso mbi koso-dəwje gə́ d’aar dɔ ndògo-bɔrɔ’g lé el.

27 Rabsake tel ila dee keneŋ pana: See ɓémje ulam rɔ ɓée síje’g gə rɔ sí-seḭ’g ɓa gə mba kam m’pa taje neelé wa. See to rɔ dəwje’g nee gə́ d’isi dɔ ndògo-bɔrɔ’g nee gə mba sɔ siḭ dee gə kai ər dee sə sí-seḭ na̰’d lé el wa.

28 Togə́bè ɓa Rabsake aw gə́ kédé ɔr ndia gə́ tar wəl gə takɔji Judaje pa ne pana: Maji kar sí ooje ta gə́ mbai gə́ boi gə́ to mbai gə́ Asiri pa lé. 29 Mbai lé pa togə́bè pana: Arje Ejekias su kəm sí el mbata yeḛ a kaskəm kɔr sí ji neḛ’g kɔm sí tar el. 30 Maji kar Ejekias ndɔr sí ar sí ɔmje meḛ sí dɔ Njesigənea̰’g paje ne pana: Njesigənea̰ a kɔr sí kar ɓee-boo neelé oso ji mbai gə́ Asiri’g el bèe el. 31 Ɔmje meḛ sí dɔ ta’g lə Ejekias el mbata mbai gə́ Asiri pa togə́bè pana: Maji kar sí ɔmje sə neḛ na̰’d sad osoje ne gel neḛ’g. Bèe ɓa nana kara a sɔ kandə nduú ləa-ləa ləm, gə kandə kodé ləa ləm tɔ, nana kara a kai mán mee bwa-mán’g ləa to 32 saar kar neḛ n’ree n’odo sí n’aw ne sə sí mee ɓee gə́ to asəna gə ka̰ sí, to ɓee gə́ kó gə mán-nduú to keneŋ ləm, to ɓee gə́ muru gə ndɔ-nduúje to keneŋ ləma, kag-koiyoje gə ubu tə̰ji to keneŋ ləm tɔ, bèe ɓa seḭ a síje ne kəmba ɓó a kwəije ne el. Maji kar sí taaje ta lə Ejekias el mbata yeḛ a gə su kəm sí pana: Njesigənea̰ ɓa a kɔm sí tar. 33 See magəje lə ginkoji dəwje gə raŋg lé taa ɓee lə dee lə dee ji mbai gə́ Asiri’g mba̰ wa. 34 See magəje lə Amat gə Arpad d’əd ra wa. See magəje lə Separbayim gə Hena gə Iba d’əd ra wa. See deḛ lé taa Samari ji neḛ’g wa. 35 Mbuna magəje lai gə́ wɔji dɔ ɓeeje neelé see yee gə́ ra ɓa taa ɓee lə dee ji neḛ’g ŋga ɓa Njesigənea̰ ɓa a taa Jerusalem ji neḛ’g ɓəi wa.

36 Koso-dəwje lé d’isi ta dee mundu ɓó d’ilá ta’g el, mbata mbai Ejekias lé un ndia ar dee pana: Seḭ a kiláje ta’g el. 37 Yen ɓa Eliakim, ŋgolə Hilkija gə́ to mbai dɔ njémeekəije lə mbai ləm, gə Sebna, njendaji-maktub ləma, gə Joa, ŋgolə Asap gə́ to njeŋgəm maktub ləm tɔ lé tel ree rɔ Ejekias’g gə kubuje lə dee gə́ til hao̰-hao̰ ndá deḛ ndaji taje gə́ Rabsake pa lé d’aree oo tɔ.