Hizkhiiya rassal le l-nabi Ichaʼya
1 Wa wakit al-malik Hizkhiiya simiʼ kalaamhum, hu kula gamma charrat khulgaanah wa libis khalag al-hizin wa macha beet Allah. 2 Wa hu rassal Aliyaakhim masʼuul fi gasir al-malik wa Chabna al-kaatib wa rujaal al-diin al-chiyyaab. Wa kulluhum ke laabsiin khulgaan al-hizin wa macho le l-nabi Ichaʼya wileed Ammuus. 3 Wa humman gaalo leyah : «Daahu kalaam al-malik Hizkhiiya : ‹Al-yoom da, yoom hana diige wa ikhaab wa fadiihe. Wa da misil al-iyaal jaahiziin le yamurgu min batun ammuhum wa laakin hi ma indaha gudra le taldaahum. 4 Wa akuun Allah Ilaahak yasmaʼ kulla kalaam khaayid al-deech al-siidah malik balad Achuur rassalah le yiʼayyir Allah al-Hayy. Wa akuun Allah Ilaahak yasmaʼ kalaamah wa yiʼaakhibah. Hassaʼ da, asʼal Allah fi chaan al-chaʼab al-faddalo.›»
5 Wa wakit masaaʼiil al-malik Hizkhiiya jo giddaam Ichaʼya, 6 hu gaal leehum : «Amchu guulu le siidku al-malik Hizkhiiya : ‹Daahu Allah gaal : “Ma takhaaf min al-muʼyaar al-simiʼtah al-ayyarooni beyah khaddaamiin malik Achuur. 7 Wa daahu ana nantiih khabar wa be sabab al-khabar da, hu yigabbil baladah. Wa hinaak ana naktulah be l-seef.”›»
8 Wa khaayid al-deech simiʼ kadar malik balad Achuur gamma min hillit Lakiich wa macha le yihaarib hillit Libna. Khalaas, hu kula gabbal lihigah hinaak.
Jawaab Sanhariib hana l-tahdiid
9 Wa khalaas, malik balad Achuur simiʼ khabar. Wa l-khabar da buguul : «Tirhaakha malik balad al-Habacha gamma jaayi le yihaaribak.» Wa khalaas, malik Achuur rassal murassaliin le Hizkhiiya wa gaal leehum : 10 «Amchu le Hizkhiiya malik mamlakat Yahuuza wa guulu leyah : ‹Khalli ilaahak al-inta gaaʼid titwakkal aleyah da ma yukhuchchak wa yuguul leek : “Madiinat al-Khudus ma tagaʼ fi iideen malik Achuur !” 11 Inta zaatak simiʼt be kulla cheyy al-sawwooh muluuk balad Achuur fi kulla l-buldaan wa dammaroohum marra waahid. Wa tahsib inta wiheedak bas tanja walla ? 12 Wa ilaahaat al-umam al-dammaroohum juduudi, hal gidro najjo hillaal Guzaan wa Haaraan wa Rasaf wa zurriiyit Adan al-saakniin fi Talassaar walla ? 13 Wa ween muluuk mudun Hamaat wa Arfad wa Laʼiir wa Safarwaayim wa Hiinaʼ wa Awwa ?›»
14 Wa Hizkhiiya chaal al-jawaab min iide al-murassaliin wa garaah. Wa macha le beet Allah wa fatah al-jawaab da giddaam Allah. 15 Wa giddaam Allah, Hizkhiiya saʼal wa gaal : «Ya Allah Ilaah Bani Israaʼiil ! Inta al-gaaʼid fi archak foog al-makhluugiin al-samaawiyiin. Wa inta wiheedak bas Ilaah kulla mamaalik al-ard ! Wa inta bas al-khalagt al-samaawaat wa l-ard ! 16 Ya Allah, khutt adaanak wa asmaʼni ! Ya Allah, aftah uyuunak wa chiif ! Wa asmaʼ kalaam Sanhariib malik Achuur al-rassalah le yiʼayyirak inta, al-Ilaah al-Hayy. 17 Ya Allah, akiid muluuk Achuur dammaro kulla l-umam wa buldaanhum. 18 Wa zagalo ilaahaathum fi l-naar achaan humman asnaam bas al-sawwoohum al-naas be iideehum min hatab wa hajar. Wa muluuk Achuur dammaroohum. 19 Wa hassaʼ, ya Allah Ilaahna, najjiina min iid Sanhariib wa be da, kulla mamaalik al-ard yaʼarfu kadar inta ya Allah, inta wiheedak bas al-Rabb.»
Allah radda le Hizkhiiya
20 Wa Ichaʼya wileed Ammuus rassal le Hizkhiiya wa gaal leyah : «Daahu Allah Ilaah Bani Israaʼiil gaal : ‹Aywa, ana simiʼt salaatak al-inta wajjahtaha leyi fi chaan Sanhariib malik balad Achuur.›» 21 Wa Ichaʼya gaal battaan : «Daahu kalaam Allah al-gaalah didd Sanhariib :
‹Sahyuun al-misil bineeye udriiye
tahgirak wa tichchammat foogak !
Aywa ! Madiinat al-Khudus al-misil bineeye
tihizz raasha waraak.
22 Le yaatu inta ayyartah
wa achchammat foogah ?
Wa didd yaatu inta kallamt
wa chift be istikbaar ?
Da diddi ana, Khudduus Israaʼiil !
23 Be waasitat naasak al-rassaltuhum,
inta ayyart al-Rabb wa gult :
“Be katarat arabaati,
ana talaʼt fi ruuse al-jibaal
lahaddi dakhalt fi Lubnaan daakhal
le nagtaʼ chadarha hana l-arz al-tuwaal
wa chadarha hana l-sarwi al-sameh.
Wa namchi lahaddi nalhag
al-maljaʼ al-aakhir
wa khaabaatha al-dulum.
24 Wa ana nakat biyaar fi buldaan hana naas aakhariin
wa chiribt almiihum
wa be fajkhat rijli,
yabbast kulla rujuul Niil Masir.”
25 «‹Wa laakin, ya Sanhariib,
inta ma fihimt
kadar min wakit tawiil,
ana kharrart al-cheyy da.
Wa min zamaan ana kawwantah
wa hassaʼ, nihaggigah.
Wa inta kamaan, gaaʼid tidammir al-mudun al-gawiyiin
wa yabgo koom hana turaab.
26 Wa sukkaanhum ma induhum gudra
wa khaafo wa khijlo.
Wa humman yibso misil
gechch al-kadaade
wa nabaat al-akhdar
wa l-gechch fi ruuse al-buyuut
wa yibso misil al-gameh al-yibis
gubbaal ma yanjad.
27 Wa laakin ana naʼarif
wakit inta tagood
wa wakit tamrug wa tigabbil
wa wakit tarjif min al-zaʼal diddi.
28 Wa ana simiʼt inta rajaft min al-zaʼal diddi
wa astakbart.
Wa be sabab da, ana nidiss leek
zumaam fi munkharak
wa lijaam fi khachmak
wa nigabbilak be l-derib
al-inta jiit beyah.›»
29 «Wa di hi al-alaama, ya Hizkhiiya.
Fi l-sana di,
taakulu min al-kichcheeb
wa fi l-sana al-taaniye,
taakulu min al-bandar.
Wa laakin fi l-sana al-taalta,
titeerubu wa tagtaʼo
wa timaggunu jineenaatku hana l-inab
wa taakulu min fawaakihhum.
30 Wa l-nijo min Bani Yahuuza
wa faddalo
yabgo misil chadara
al-tidiss uruugha min jadiid fi l-ard
wa furuuʼha yinmalu be fawaakih.
31 Achaan min Madiinat al-Khudus
yamurgu al-naas al-faddalo
aywa, min jabal Sahyuun
yamurgu humman al-nijo.
Wa da, Allah al-Gaadir yisawwiih
hasab mahabbitah al-chadiide.»
Sanhariib katalooh
32 Wa fi chaan da, daahu Allah gaal fi malik balad Achuur :
«Hu ma yadkhul fi l-madiina di
wa la yizarrig foogha nuchchaab.
Wa la yigarrib leeha be darag
wa la yigawwim radmiiye wara durdurha.»
33 Wa daahu kalaam Allah :
«Hu yigabbil be l-derib al-ja beyah
wa fi l-madiina di, ma yadkhul.
34 Ana nahmi al-madiina di
wa ninajjiiha.
Wa da fi chaani ana Allah
wa fi chaan abdi Dawuud.»
35 Wa khalaas fi l-leele di, malak Allah ja darab muʼaskar al-Achuuriyiin wa katal 185 000 raajil. Wa be fajur wakit gammo, al-faddalo minhum chaafo kulla l-janaazaat dool. 36 Wa khalaas, Sanhariib malik balad Achuur gabbal wa macha gaʼad fi madiinat Niinawa.
37 Wa yoom waahid, Sanhariib macha fi beet Nisruuk ilaahah le yaʼabudah. Wa iyaalah al-itneen Adramalik wa Charaasar dakhalo darabooh wa katalooh be l-seef wa arrado macho le balad Araraat. Wa wileedah Isar Hadduun hakam fi badalah.
Ejekias ula kula rɔ Esai gə́ to njetegginta lé
Esa 37.1-71 Loo gə́ Ejekias oo taje neelé ndá yeḛ til kubuje ləa hao̰-hao̰ rəa’g, ya̰ ula kubu-kwa-ndòo rəa’g tɔɓəi ɔd aw ne mee kəi’g lə Njesigənea̰ tɔ. 2 Yeḛ ula Eliakim, mbai dɔ njémeekəije lə mbai ləm, gə Sebna, njendaji-maktub ləma, gə njékinjanéməsje gə́ tɔg d’unda mar deeje ləm tɔ ar dee d’ula kubu-kwa-ndòo ndá d’aw ne rɔ Esai, njetegginta gə́ to ŋgolə Amots lé ɓəi. 3 Deḛ d’ulá pana: Ejekias pa togə́bè pana: Mee ndɔ gə́ ɓogənè lé to ndɔ néurti ləm, gə ndɔ kwɔji síjeḛ kəmkàr ləma, gə ndɔ rɔkul gə́ boo ləm tɔ, mbata nai lam ba kar ŋganje teḛ mee ko̰ deeje’g ndá siŋga gə́ ka̰ koji dee ne a godo. 4 Banelə Njesigənea̰, Ala ləi a koo taje lai gə́ Rabsake pa gə́ ɓéeje gə́ to mbai gə́ Asiri ulá aree pa ula ne sul dɔ Ala gə́ Njesikəmba’g lé ya, banelə Njesigənea̰, Ala ləi a kar bo̰ nérea ɔs təa’g mbata taje lai gə́ yeḛ oo lé. Bèe ndá maji kari ra tamaji mbata ges dəwje ləa gə́ nai lé ya.
5 Kuraje gə́ mbai Ejekias ula dee lé d’aw rɔ Esai’g ya tɔ. 6 Ndá Esai ula dee pana: Aa ooje, ta gə́ seḭ a kulaje ɓée síje lé ɓa nee: Njesigənea̰ pa togə́bè pana: Maji kari ɓəl dɔ taje gə́ mbai gə́ Asiri ar kuraje ləa d’ula ne sul dɔm’d gə́ i oo lé el. 7 M’a gə kula ndil kára mée’g mba karee oo sorta kára ɓa yeḛ a tel kaw mee ɓee’g ləa ɓəi, tɔɓəi m’a kar dee tɔlee gə kiambas dan mee ɓee’g ləa ya tɔ.
Sa̰kɛrib tɔji dee jia tɔɓəi
Esa 37.8-13, 2SgI 32.178 Rabsake oo to gə́ mbai gə́ Asiri ḭ Lakis aw mba rɔ gə njé gə́ Libna ndá yeḛ aw iŋgá keneŋ. 9 Yen ɓa mbai gə́ Asiri lé oo sorta gə́ wɔji dɔ Tiraka, mbai gə́ Etiopi pana: Aa oo, yeḛ lé ɔr rɔ aw gə mba kaw rɔ səi. Togə́bè ɓa mbai gə́ Asiri lé tel ula njékaḭkulaje rɔ Ejekias’g gogo pana: 10 Seḭ a kulaje Ejekias, mbai gə́ Juda togə́bè pajena: Maji kar Ala ləi gə́ i ɔm məəi dəa’g ari ər ne kəm rɔi pa ne pana: Jerusalem a koso ji mbai gə́ Asiri el lé maji kari pa bèe el. 11 Aa oo, i gər né gə́ mbaije gə́ Asiri ra gə ɓeeje lai ləm, gə loo tuji gə́ deḛ tuji dee ləm tɔ ndá see i lé a teḛ keneŋ ya wa. 12 See Gosan, gə Saran, gə Resep, gə ŋgalə Edḛ gə́ d’isi Telasar gə́ bɔmje-je tuji dee lé magəje lə ginkoji dəwje neelé taa dɔ dee wa. 13 Mbai gə́ Amat, gə mbai gə́ Arpad, gə mbai lə ɓee-boo gə́ Separbayim, gə mbai gə́ Hena, gə Iba lé see d’əd ra wa.
Tamaji ra lə Ejekias
Esa 37.14-2014 Ejekias taa maktub gə́ ndaŋg lé ji njékaḭkulaje’g ndá yeḛ tura. Tɔɓəi yeḛ aw ne kəi lə Njesigənea̰ ndá yeḛ tudu ila no̰ Njesigənea̰’g 15 ra ne tamaji nee ar Njesigənea̰ pana: Njesigənea̰, Ala lə Israɛlje, i gə́ si dɔ kuraje gə́ dara gə́ ɓar dee Nékundaje gə́ dara! I nja kára ba kiao ɓa to Ala dɔ ɓeeko̰je’g lai gə́ dɔ naŋg nee ləm, i ɓa gə́ njekunda dara gə naŋg nee ləm tɔ . 16 Njesigənea̰, maji kari tuga mbii par gə́ rɔm’g oo ne ta ləm, Njesigənea̰ maji kari teḛ kəmi aa ne loo oo. Maji kari oo ta lə Sa̰kɛrib gə́ yeḛ ula ne Rabsake aree ula ne sul dɔi-i Ala gə́ Njesikəmba’g lé. 17 Tɔgərɔ ya, əi Njesigənea̰! mbaije gə́ Asiri tuji ginkoji dəwje gə raŋg ləm, gə ɓeeje lə dee na̰’d ya ləm tɔ. 18 D’ɔm magəje lə dee dan pər’g to mbata deḛ to Ala el nɛ to néje gə́ ji dəwje ɓa ra dee, to kag əsé mbal, yee ɓa deḛ tuji dee ne gə mbəa. 19 Ɓasinè, Njesigənea̰, Ala lə sí, ɔr sí ji Sa̰kɛrib’g gə mba kar ɓeeko̰je gə́ dɔ naŋg nee lai d’oo to gə́ i nja kára ba to Njesigənea̰!
Njesigənea̰ ilá keneŋ gə ndu Esai
Esa 37.21-3520 Yen ŋga Esai, ŋgolə Amots ula kula rɔ Ejekias’g pana: Njesigənea̰ Ala lə Israɛlje pa togə́bè pana: Neḛ n’oo tamaji gə́ i ra ta neḛ’g wɔji ne dɔ mbai gə́ Asiri lé ya. 21 Aa oo, ta gə́ Njesigənea̰ pa wɔji ne dəa ɓa nee:
Ŋgoma̰də gə́ to ŋgon dené gə́ Sio̰
Ǝ̰jii bəḭ-bəḭ ləm, yeḛ kogo dɔi’g ləm tɔ,
Ŋgon dené gə́ Jerusalem
Tuga dəa jəgm-jəgm gooi’g kən tɔ.
22 See na̰ ɓa i tajee ila ne ndɔl dəa’g wa.
See na̰ ɓa i ndɔḭ ndui dəa’g ləm,
I teḛ kəmi bəsəsə dəa’g ləm wa.
Dɔm ma gə́ m’to Njerɔkunda lə Israɛlje lé ya wa.
23 Gə rəw gə́ rɔ njékaḭkulaje’g ləi lé
I ula ne sul dɔ Mbaidɔmbaije’g
Pa ne pana: Gə pusu-rɔje ləi gə́ dum tura lé
I tuga ne dɔ sém mbalje
Gə́ to mee Liba̰’g dana bab,
Kag-sɛdrəje ləa gə́ ŋgal d’unda mar deeje lé
I a tuga dee ləm,
Kag-siprɛsje ləa gə́ maji d’unda mar deeje kara
I a kaw saar teḛ dɔ sém dee’g ləma,
A kar kag-kɔr ləa gə́ ndər siŋ-siŋ lé
Tel to loo-kag-sɔ ləm tɔ,
24 I ula pana: Ma m’ur bwa-manje ndá m’ai manje gə́ dɔ ɓee’g,
Nɛ dabla gɔlm ndá a kar manje gə́ Ejiptə
Tudu ne kurum-kurum tɔ.
25 See néje gə́ teḛ lé
I oo to gə́ neḛ ɓa n’wa dɔ gɔl dee ləw ba ləm,
N’wɔji mee neḛ’g njaŋg kédé gə́ ləw lé ləm tɔ el wa.
Ɓasinè n’ar dee d’aw lée’g béréré,
Yee gə́ bèe ɓa n’ya̰ loo n’ari
Ar ɓee-booje gə́ siŋga dee to lé
Tel to d’asəna gə néje gə́ d’wa dee kugu dɔ na̰’d bèe.
26 Dəwje lə dee gə́ d’isi keneŋ lé
Siŋga dee godo ləm,
Ɓəl unda dee badə gaŋg dee ləma,
Rɔkul ra dee ləm tɔ,
Deḛ to d’asəna gə ləm mu gə́ mee ndɔ’g ləm,
Gə kamje gə́ idi lururu ləm,
To d’asəna gə ləm mu gə́ dɔ kəi’g ləma,
To d’asəna gə kó gə́ tudu gə́ lal kunda kuree bèe ləm tɔ.
27 Nɛ neḛ n’gər loo gə́ i si naŋg ləm,
Gə loo gə́ i teḛ raga əsé andə kəi ləma,
Gə loo gə́ məəi ḭ səi jugugu dɔ neḛ’g ləm tɔ.
28 Mbata məəi ḭ səi jugugu dɔ neḛ’g ya
Ar ta beelé ləi aw njal oso mbi neḛ’g tɔ.
Ndá n’a kula niŋga lə neḛ əmi’g ləm,
Gə kéŋgəlé lə neḛ tai’g ləm tɔ,
Tɔɓəi n’a kari tel gə rəw gə́ i ḭ keneŋ ree lé ya.
29 Maji kar né neelé to gə́ nétɔji: D’a sɔ kandə kó gə́ uba gə́ karee ba mee ləb gə́ nee, tɔɓəi kal gə́ njekorè gée gə́ raŋg ndá d’a sɔ da-kó ya ɓəi, nɛ ləb gə́ njekɔm’g munda ndá seḭ a dubuje kó ɓa seḭ a kinjaje ləm, seḭ a ndɔje nduúje ɓa a sɔje kandə dee ləm tɔ. 30 Ges gel-bɔje lə Juda gə́ d’a gə nai lé d’a tel kula ŋgira dee gə́ sigi naŋg mag-mag gogo gə d’a kandə gə ka̰ dee njim-njim gə́ tar tɔ. 31 Mbata ges dee gə́ nai lé d’a kunda loo mee ɓee gə́ Jerusalem teḛ ləm, deḛ gə́ d’aji lé d’a kḭ dɔ mbal gə́ Sio̰ ree ləm tɔ.
32 Gelee gə́ nee ɓa Njesigənea̰ pata nee njaŋg wɔji ne dɔ mbai gə́ Asiri pana: Yeḛ a kandə mee ɓee-boo’g ləa nda̰ el ləm, yeḛ a kur ɓandaŋg ləa keneŋ el ləm, yeḛ a teḛ kaar nea̰’g gə dərje ləa el ləma, yeḛ a kuba dɔndalje gə mba kaw rɔ ne səa el ləm tɔ. 33 Yeḛ a tel gə rəw gə́ yeḛ ḭ keneŋ ree ne el ləm, yeḛ a kandə mee ɓee-boo’g nee nda̰ el ləm tɔ, Njesigənea̰ ɓa pa bèe. 34 M’a kaḭ bada dɔ ɓee-boo’g neelé gə mba kajee ne mbata lə rim ma ləm, gə mbata lə kura ləm gə́ Dabid lé ləm tɔ.
Kaḭ lə Asirije gə kwəi lə Sa̰kɛrib
Esa 37.36-38, 2SgI 32.21-2235 Mee til’g neelé kura lə Njesigənea̰ teḛ loo-si Asirije’g ndá yeḛ kunda dəwje tɔl dee as tɔl-dɔg-loo-tɔl gə dɔ dee rɔ-jinaijoo-gir-dee-mi (185.000). Loo gə́ d’ḭta gə ndɔ ndá aa ooje, nin dəwje ɓa to rib-rib nee. 36 Yen ŋga Sa̰kɛrib, mbai gə́ Asiri lé uba naŋg ḭ loo-siée’g tel aw si Ninibə gogo tɔ. 37 Nɛ ndɔ kára bèe loo gə́ yeḛ unda barmba mee kəi’g lə Nisrok gə́ to magə ləa ndá Adramelek gə Sareser gə́ to ŋganeeje tɔlee gə kiambas ndá d’aḭ d’aw d’isi Ararat tɔ. Tɔɓəi ŋgonee gə́ Esar-Hado̰ ɓa o̰ ɓee toree’g ya.
