Al-malik riʼi be l-chadara
1 Wa yoom waahid, al-malik Nabuukhadnasar wajjah kallam le kulla l-naas min al-chuʼuub wa l-umam wa l-lukhkhaat al-gaaʼidiin fi kulla l-ard wa gaal : «Al-salaam aleekum. 2 Ana farhaan nikhabbirku be l-alaamaat wa l-ajaayib al-Allah al-Aali bayyanaahum leyi.
3 Wa alaamaatah kubaar
wa ajaaybah gawiyiin.
Wa mulkah yuduum ila l-abad
wa sultitah tagood min zurriiye le zurriiye.
4 «Ana Nabuukhadnasar aayich tamaam wa murtaah fi gasri. 5 Wa laakin yoom waahid, ana chift hilim al-khawwafaani wa barjalt min al-fikir al-jaani fi raasi wa l-ruʼya al-chiftaha wakit ana naayim fi furaachi. 6 Wa amart yijiibu giddaami kulla l-mustachaariin hana Baabil achaan yifassuru leyi al-maʼana hana l-hilim da. 7 Wa khalaas, kulla l-sahhaariin wa l-chawwaafiin wa l-munajjimiin wa l-khattaatiin jo giddaami. Wa ana hajjeet leehum be l-hilim da wa laakin humman ma gidro yifassuru leyi maʼanaatah. 8 Wa fi l-akhiir, ja giddaami Danyaal al-sammooh Beltachaasar hasab usum ilaahi. Wa hu, ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogah. Wa ana hajjeet leyah be l-hilim wa gult leyah : 9 ‹Ya Beltachaasar kabiir al-sahhaariin, ana naʼarif kadar ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogak wa sirr gaasi leek inta ke ma fiih. Daahu hilmi al-ana hilimt beyah. Antiini tafsiirah.
10 «‹Wa di hi al-ruʼya al-ana chiftaha wakit naayim fi furaachi. Ana chift giddaami chadara tawiile bilheen gaayme fi ust al-ard. 11 Wa l-chadara di kibrat wa addaggagat wa tuulha lihig lahaddi l-sama wa tinchaaf min ayyi bakaan fi l-ard. 12 Wa waragha sameh wa iyaalha katiiriin wa indaha akil le kulla l-makhluugiin. Wa haywaanaat al-kadaade yagoodu fi dullaha wa tuyuur al-sama yaskunu fi furuuʼha wa kulla l-makhluugiin aaychiin minha.
13 «‹Wa wakit ana naayim fi furaachi, ana chift waahid min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin naazil min al-sama. 14 Wa gaal be hiss aali : “Agtaʼo al-chadara di wa kassuru furuuʼha wa mallutu warchaalha wa chattutu iyaalha. Wa khalli al-haywaanaat yiʼarrudu min tihitha wa l-tuyuur kula yiʼarrudu min furuuʼha. 15 Wa laakin khallu dumburha be uruugah yagood fi l-ard fi ust al-gechch wa janzuruuh be jinziir hana hadiid wa nahaas. Wa l-chadara di timassil insaan. Wa khalluuh yinballa be l-karany al-yanzil foogah min al-sama wa yaakul al-gechch maʼa l-haywaanaat. 16 Wa aglah yibadduluuh min agul insaan le agul haywaan wa yagood misil da lahaddi sabʼa sana. 17 Wa l-hukum da, hu kharaar wa amur jaayi min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin achaan kulla l-naas yaʼarfu kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk. Wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah hatta kan miskiin kula.”
18 «‹Wa da l-hilim al-ana al-malik Nabuukhadnasar hilimt beyah. Wa inta Beltachaasar, ooriini al-maʼana hana l-hilim da achaan kulla l-mustachaariin hana mamlakati ma gidro yifassuruuh leyi. Wa laakin inta bas tagdar tifassirah achaan ruuh al-ilaahaat al-khudduusiin gaaʼide foogak.›»
Danyaal fassar al-ruʼya
19 Wa Danyaal al-bisammuuh Beltachaasar anbahat le wakit chiyya wa fikrah barjalah. Wa l-malik gaal leyah : «Ya Beltachaasar, khalli al-hilim wa tafsiirah ma yibarjuluuk.» Wa Beltachaasar radda leyah wa gaal : «Ya siidi al-malik, yaareet al-hilim da kan bigi fi udwaanak wa tafsiirah bigi fi khusmaanak ! 20 Al-chadara al-inta chiftaha kabiire wa muddaggige wa tuulha lihig al-sama wa tinchaaf min ayyi bakaan fi l-ard. 21 Wa waragha sameh wa iyaalha katiiriin wa indaha akil le kulla l-makhluugiin. Wa haywaanaat al-kadaade yagoodu tihitha wa tuyuur al-sama yaskunu fi furuuʼha. 22 Wa l-chadara di, hi inta ya l-malik ! Inta kibirt wa bigiit gawi misilha wa azamatak bigat kabiire lahaddi lihgat al-sama wa sultitak lihgat kulla l-ard.
23 «Ya l-malik, battaan inta chift fi ruʼyitak waahid min malaaʼikat Allah al-muraakhibiin naazil min al-sama wa gaal : ‹Agtaʼo al-chadara di wa dammuruuha. Wa laakin khallu dumburha be uruugah yagood fi l-ard fi ust al-gechch wa janzuruuh be jinziir hana hadiid wa nahaas. Wa khalluuh yinballa be l-karany al-yanzil foogah min al-sama wa yaakul al-gechch maʼa haywaanaat al-kadaade. Wa yagood misil da lahaddi sabʼa sana.›
24 «Wa daahu tafsiir al-ruʼya, ya l-malik. Da hukum Allah al-Aali leek inta, ya siidi al-malik. 25 Yaturduuk min ust al-naas wa tiʼiich maʼa haywaanaat al-kadaade wa taakul gechch misil toor wa tinballa be karany al-yanzil foogak min al-sama. Wa misil da, tagood sabʼa sana lahaddi taʼarif kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah. 26 Wa laakin khallo dumbur al-chadara wa uruugah fi l-ard. Wa da yiwassif kadar mamlakatak tigabbil leek kan inta allamt kadar Allah Rabb al-samaawaat, hu bas siid al-muluk.
27 «Fi chaan da, ya l-malik, min fadlak kan gaasi leek kula, asmaʼ kalaami. Khalli minnak al-zanib wa sawwi al-adaala wa khalli al-khataaya wa arham al-masaakiin. Wa be da, nafsak tukuun murtaaha daayman.»
Al-ruʼya alhaggagat fi l-malik
28 Wa kulla l-kalaam al-fassarah Danyaal baʼadeen bigi fi l-malik Nabuukhadnasar. 29 Wa fi muddit 12 chahar baʼad hu fassar al-hilim, yoom waahid al-malik gaaʼid yuruukh foog fi raas al-gasir hana mamlakat Baabil. 30 Wa gaal : «Di ma Baabil al-kabiire al-ana baneetha achaan tabga aasima le mamlakati walla ? Wa ana baneetha be gudurti wa khuwwiti wa charafi wa majdi.»
31 Wa wakit al-malik Nabuukhadnasar gaaʼid yikallim ke bas, tawwaali hiss min al-sama radda leyah wa gaal : «Ya l-malik Nabuukhadnasar, asmaʼ ! Mulkak marag min iideenak khalaas. 32 Wa yaturduuk min ust al-naas wa tiʼiich maʼa haywaanaat al-kadaade wa taakul gechch misil toor. Wa misil da, tagood sabʼa sana lahaddi inta allamt kadar Allah al-Aali, hu bas siid al-muluk wa yanti mulkah le l-naadum al-hu yidoorah.»
33 Wa tawwaali, al-hukum tamma fi Nabuukhadnasar. Wa khalaas, taradooh min ust al-naas wa akal gechch misil toor. Wa jismah anballa be l-karany al-nazal min al-sama lahaddi suufah bigi tuwaal misil riich al-tuyuur wa khanaafrah bigo misil khanaafir al-suguura.
Al-malik taab wa chakar Allah
34 Wa Nabuukhadnasar gaal : «Baʼad al-sabʼa siniin al-muhaddadiin, ana rafaʼt uyuuni le l-sama wa agli ja foogi battaan. Wa khalaas, ana chakart Allah al-Aali wa khanneet be usmah wa majjadtah hu Allah al-Hayy al-Daayim.
Hu yamluk daayman wa ila l-abad
wa mulkah gaaʼid min zurriiye le zurriiye.
35 Wa kulla sukkaan al-ard
ma yitimmu cheyy fi giddaamah.
Wa hu yisawwi kulla cheyy al-yidoorah
fi sukkaan al-sama
wa sukkaan al-ard.
Wa ma fi waahid yagdar yamnaʼah
wa la yuguul leyah :
‹Sawweet chunu ?›
36 «Wa wakit agli ja foogi, tawwaali ligiit charaf mulki wa majdi wa khuwwiti. Wa l-masaaʼiil wa l-muwazzafiin hana mamlakati dawwarooni wa ana bigiit malik battaan wa azamati zaadat marra waahid. 37 Hassaʼ da, ana Nabuukhadnasar nikhanni be usmah wa nachkurah wa nimajjid Allah malik al-samaawaat al-kulla amalah sahiih wa kulla duruubah induhum adaala. Wa hu gaadir yizill al-mustakbiriin.»
1 Mbi, Nebukadnezar, mbi ka halas, ne a̰yya mbi yadiŋ. 2 Dam a̰me ɗu, mbi swaga fiya se ɗaal zi, kiya̰r jya̰ mbi, kiya̰r mbe ho̰ mbi vo ge be to. Iigi mbi gḛ ge be to. 3 Mbi ho̰ wak no go, a kote naa ge zwama ge ne suwal Babilon go ma ya pet mbi ndwara se, ne da pe, nama hare mbi kiya̰r mbe pe. 4 Swaga ge mbole ma, ne naa ge e waɗal ma, ne naa ge jam ma ne mbo ya mbi ta, mbi wa̰ nama mbi kiya̰r mbe pe, amma ndu a̰me ge hare mbi na pe be kat to bat. 5 Go̰r go dab, a Danyel na ge a ne sya na dḭl Beltazar, dok ge mbi ne dḭl ta, na ge o̰yom ge Dok ge mbegeya ne na zi, mbo ya ne, mbi wa̰ na mbi kiya̰r mbe pe no go: 6 Beltazar, ga̰l ge mbole ma ne, mbi kwa kwa go o̰yom ge Dok ge mbegeya ne ya mo zi, ago fare ɗimil a̰me ge mbidgil waɗe mo to, hare mbi kiya̰r ge ne ke mbi mbe no pe zum. 7 Kiya̰r ge ne ke mbi, mbi swaga fiya se mbe no:
Mbi kwa uwara ga̰l girmim mḛya suwar pal.
8 Uwara mbe ka ga̰l girmim,
na pala mbo tat ne pḭr,
naa ka kwa na ne swaga ma ya pet.
9 Na gaar ma ka siŋli ge be to,
na tolla ma zuliya bindik,
kaŋ ma pet a ka ɓol zamma ne na zi,
kavaar ge ful zi ge ma ka mbo ya na pe zi,
njoole ma ka mbo ya e vum na pala digi,
kaŋ dolla ma pet a ka ɓol kaŋzam ne na ta.
10 Mbi swaga fiya se, mbi kiya̰r mbe zi uwale, mbi kwa na ge ne ka kat jejew, na ge mbegeya kan na koo ne digi ya se. 11 Oy ne ka̰l ndaar, janna go:
«Sya me uwara mbe se, fete me na tok ma uzi,
karge me na gaar ma uzi, ɓarse me na tolla ma se,
kavaar ma sya ne na pe zi uzi,
njoole ma ɗage ne na pala digi uzi.
12 Amma ya̰ me na pe ma ne na too ma suwar zi,
ge sugur buwal zi,
ve me na zi ne zul ge walam ma ne ge fool ŋgirma ma,
mbyar ka̰ na pal,
na wa tene ne sugur dimma ne kavaar ma go.
13 Dwatɗa ge naa dasana ma ne mbo ban ne na zi uzi,
na gá dimma ne kavaar go.
Na gá mbe go no ɗiŋ del ɓyalar.»
14 Fare mbe no ndage da ne na ge ne ka kat jejew, na ge mbegeya wak zi, ne da pe, a ke naa dasana ma kwarra go, na Bage ne digi zi ya wa̰ muluk ge naa dasana ma ne ne na tok go ne, hon na ndu ge na laar ne ɓyare, da ne pool her ndu ge be a̰me pe to pala digi.
15 No a kiya̰r ge ne jya̰ mbi, gan Nebukadnezar ne. Mo Beltazar, hare mbi kiya̰r mbe pe, ago naa ge zwama ge ne mbi muluk zi ma pet, a be day hare mbi na pe to. Amma mo da ne pool hare mbi na pe, ne da pe, mo da ne o̰yom ge Dok ge mbegeya ne mo zi.
Danyel hare gan Nebukadnezar kiya̰r pe
16 Danyel na ge na dḭl syalla Beltazar, cubi katɗa ɓorom, ɓol iigiya na sḛ zi. Gan jan go: «Beltazar, ya̰ kiya̰r mbe ma ne na pe wanna iigi mo to!» Beltazar gwan ne na janna go: «Mbi Bageyal! Kiya̰r mbe na ka da ne mo naa ge ho̰l ma pe, na pe hareya ne mo naa ge huur ma pe me!» 17 Uwara ge mo ne kwa na, ge ne ha ga̰l girmim, ge na pala ne mbo tat ne pḭr, ge naa ne kwar na ne swaga ma ya pet, 18 na ge na gaar ma ne ka siŋli, na tolla ma zuliya bindik, ge naa ne ka ɓol kaŋzam ne na ta pet, ge kavaar ma ne ka kat na pe zi, njoole ma ne ka e vum na pala digi me mbe, 19 a mo, o gan! Mo saŋge ɓaŋlaŋ ne pool ge be to, ga̰l ge mo ne dé ɗiŋ mbo dok pul kuɗi digi, mo muluk dé ɗiŋ mbo suwar pe ndegɗe. 20 Gan, go̰r go, mo kwa na ge ne ka kat jejew, na ge mbegeya, kan na koo ne digi zi ya, oyya go: «Sya me uwara mbe uzi, burmi me na uzi! Amma ya̰ me na pe ma ne na too ma se, ge sugur zi, mbyar ka̰ na pal, na gá zam sugur dimma ne kavaar ma go, ɗiŋ del ɓyalar.» 21 O gan, na pe hareya no, no a fare ge Bage ne digi zi ya ne he ne mo pe ne: 22 A mbo yan mo ne naa dasana ma buwal zi uzi, mo mbo gá kat dagre ne kavaar ma, mo mbo gá sul zám dimma ne nday go, mbyar mbo gá kan mo ta ɗiŋ del ɓyalar, mbo kat go no ɗiŋ mo kwa go na Bage ne digi zi ya wa̰ muluk ge naa dasana ma ne ne na tok go ne, da ne pool hon ndu ge na laar ne ɓyare. 23 Wak honna ge go, uwara pe ma ne na too ma gá suwar zi pe wanna no: Swaga ge mo ne mbo kwa ya go Bage ne digi digi ma zi wa̰ kaŋ ma pet ne na tok go ne, a mbo gwan ne mo muluk hon mo. 24 Ne pe no ɗe, o gan, za̰ mbi yuwaleya no: Ya̰ mo sone ma ne mo ya̰l ma be kerra, ke dosol, kwa naa ge woɗegeya ma a̰se! Tamekyala, mo dam ge katɗa halas ma mbo don zḛ ya nde.
Wak wiya ge kiya̰r ge Danyel ne hare na pe
25 Fare mbe ma pet, nama wak wi gan ga̰l Nebukadnezar pal. 26 Saba wol para azi go̰r go, gan ne anna na zok gan ge ne Babilon go pala digi, 27 ndage na ka̰l oyya go: «No te be Babilon, suwal ga̰l ge mbi ne sḭ na ne gan pe ne to’a? Ŋgay pool ge mbi ne ge ne waɗe waɗe, ne pateya ge mbi ne ge gḛ waɗeya me.» 28 Gan ya swaga jan fare go gale, ka̰l jan ne digi zi ya go: «A jan fare mo, gan Nebukadnezar, mo gan fage ya ne mo tok go. 29 A mbo yan mo ne naa dasana ma buwal zi uzi, mo mbo gá kat dagre ne kavaar ma, a mbo gá hon mo zám sulla dimma ne nday ma go, ɗiŋ del ɓyalar, ɗiŋ mo kwa go na Bage ne digi zi ya wa̰ muluk ge naa dasana ma ne ne na tok go ne, hon na ndu ge na laar ne ɓyare» 30 Swaga mbe go juju, fare mbe wak wi Nebukadnezar pal. A yan na ne naa dasana ma buwal zi uzi, gá zam zám dimma ne kavaar ma go, mbyar lwaɗe na sḛ duur se njagab, na pala susu saŋge dimma ne njoole ma saam go, na koo guwa̰r ma pate twala gigḭḭd dimma ne njoole ma ne go.Suwal Babilon
Zonna ge Nebukadnezar ne
31 Swaga ge dam ma ne mbya, mbi Nebukadnezar, mbi he mbi ndwara digi, mbi haŋgal tyan. Mbi uware Bage ne digi zi ya, mbi ka siya̰le na ne komre na, na ge ne ndwara ɗiŋnedin, na sḛ gan ne doŋ pe ma ne doŋ pe ma. 32 Ne jo̰ naa ge ne suwar pal ma gḛ go ceɗed puy ɗe, nama isiya a kaŋ baŋ. Ke ne naa ge mbal pore ge ne digi digi zi ma ne naa ge ne suwar pal ma kaŋ ge na laar ne ɓyare. Ndu a̰me ge pili tene ne na to, ndu a̰me ge ɗaŋgre na go, mo te ke ma fare ge go de, to me. 33 Swaga mbe go, mbi haŋgal tyan, mbi gwan ɓol mbi hormo ne mbi pateya ge mbi muluk ne. Mbi naa ga̰l ge temel ma gwan ɓyare mbi pe, a gwan ne mbi ya mbi hool gan pal. A gwan ne mbi, mbi muluk zi, mbi gwan ɓol hormo gḛ waɗe ge dḛ zaŋgal. 34 Da ne pe no, mbi Nebukadnezar, mbi uware, ne doreya, ne komre gan ge ne digi zi ya no! Ago na kaŋ kerra ma pet, a dosol, na kaŋ ge ne ke ma pet da ne na viya̰ go. Na sḛ da ne pool gwan ne ndu ge pala ga̰l pala se.