Al-hikma tinaadi
1 Asmaʼo, al-hikma tinaadi
wa l-fihim yarfaʼ hissah.
2 Al-hikma waagfe fi machbak al-duruub
wa fi l-bakaanaat al-aaliyiin jamb al-turug.
3 Wa hi tinaadi fi baab al-madiina
wa tinaadi fi dakhuul al-hille wa tuguul :
4 «Ya naas, leeku intu ana ninaadi
wa le Bani Adam niwajjih kalaami.
5 Ya l-juhhaal,
sawwu leeku agul.
Wa ya l-mataamiis,
afhamo adiil fi guluubku.
6 Asmaʼo achaan nuguul kalaam muhimm
wa khachmi yuguul kalaam adiil.
7 Achaan al-hagg daayman gaaʼid fi khachmi
wa l-charr haraam le lisaani.
8 Wa kulla kalaam khachmi sahiih
wa la indah kidib
wa la indah khachch.
9 Wa kalaami sameh le l-naas al-induhum fihim
wa adiil le l-naas al-induhum maʼrafa.
10 Chiil wasiiyti,
hi akheer min al-fudda
wa akrub al-ilim,
hu akheer min al-dahab al-saafi.
11 Achaan al-hikma
hi ziyaada min al-marajaan
wa ayyi cheyy al-tihibbah
ma yigaadirha.»
Al-hikma wa natiijitha
12 «Ana al-hikma naskun maʼa l-agul
wa be da, nalga al-ilim wa l-raay.
13 Al-yakhaaf min Allah,
yakrah al-fasaala.
Wa ana kula nakrah
al-kuluufiiye wa l-istikbaar
wa derib al-fasaala wa l-khachum al-kaddaab.
14 Al-wasiiye wa l-agul hineeyi ana.
Wa l-ilim wa l-fahaaliiye kula leyi ana.
15 Wa beyi ana, al-muluuk yamulku
wa l-gudiya yaamuru be l-adaala.
16 Wa beyi ana, al-chuyuukh yahkumu
wa l-hukkaam wa kulla l-gudiya
yichaaruʼu be l-adaala.
17 Ana nihibb al-yihibbuuni
wa l-yifattuchuuni, yalgooni.
18 Wa nantiihum maal wa charaf
wa khuna daayim wa mukaafa.
19 Wa natiijti akheer
min al-dahab al-saafi
wa intaaji akheer
min al-fudda al-maʼzuula.
20 Ana nuruukh fi derib al-saalihiin
wa namchi adiil fi tariig al-aadiliin.
21 Wa nanti maal warasa le l-yihibbuuni
wa namla makhaazinhum.»
Be l-hikma tammat al-khaliige
22 «Ana al-hikma, Allah khalagaani awwal,
misil wald al-bikir fi kulla khaliigtah.
23 Wa ana makhluuga min zamaan
wa min al-bidaaya
wa min gabul al-ard.
24 Wa ana makhluuga
gabul al-bahar al-muhiit
wa gabul uyuun almi al-jaari.
25 Wa ana makhluuga
gabul al-hujaar
wa gabul al-jibaal ma yukhuttuhum.
26 Wa ana mawjuuda
gabul ma yisawwi al-ard wa l-kadaade
wa gabul khaliigit turaab al-dunya.
27 Wa ana mawjuuda
wakit bana al-samaawaat
wa khatta huduud beenhum wa been al-bahar al-muhiit
28 wa wakit khatta al-sahaab foog
wa gawwa majaari al-almi tihit fi lubb al-ard.
29 Wa ana mawjuuda
wakit khatta huduud le l-bahar
achaan al-almi ma yikhaalif amrah.
Wa wakit khatta asaas al-ard,
30 ana al-hikma kunt maʼaayah bannaaya.
Wa hu firih beyi fi kulla yoom
wa ana mabsuuta giddaamah fi kulla wakit.
31 Wa ana mabsuuta be ardah al-aamre
wa firiht be Bani Adam.»
Mabruuk le l-yakhbal al-hikma
32 «Wa hassaʼ, asmaʼo ya iyaali.
Mabruuk le l-yichiilu derbi.
33 Asmaʼo wasiiyti wa abgo hakiimiin
wa abadan ma tikhalluuha.
34 Mabruuk le l-naadum al-yasmaʼni
wa yagiif kulla yoom fi baabi
wa yahfad madkhal beeti.
35 Achaan al-yalgaani, yalga al-haya
wa yalga rida min Allah.
36 Wa laakin al-yaʼasaani, yajrah nafsah
wa l-yakrahni, yihibb al-moot.»
Tolla ge zwama ne
1 Te be zwama tol swaga ne to’a?
Te be ɗalla oy swaga ne to’a?
2 Mḛ ya swaga haal digi viya̰ kiya̰r go,
ge viya̰ ga̰a̰r go.
3 ge viya̰ ga̰l ge suwal ne go,
ge viya̰ wak pal, ka ndage na ka̰l oyya:
4 Mbi tol aŋ ge pateya ma,
mbi oy naa pet.
5 Ge be kwa fare jwap to ma, hate me fare kwarra,
ge dale ma, hate me ɗalla.
6 Za̰ me, mbi jan fare ge kwaɗa,
mbi jan fare ge ɗeŋger.
7 Ago mbi wak jan fare ge fareba,
fare ge seŋgre ndage ne mbi wak zi to.
8 Fare ge dosol ma ndage ne mbi wak zi ne,
fare ge hale, ko ge boge naa ne zi to.
9 Ndu ge ɗalla ɓol go mbi fare ma jwap,
ndu ge ne kwarra ɓol go mbi fare ma dosol.
10 Ame me mbi hateya ma golgo, ge aŋ ɓol bware,
Ɓyare me kwarra pe golgo, ge aŋ ɓyare dinar ge siŋli.
11 Zwama waɗe kaŋ ge siŋli ma waɗe,
kaŋ ge mo laar ne wan na ma pet ge mbyat ne na to.
12 Mbi zwama, mbi swaga katɗa ya fare kwarra zi,
mbi ɓol kwarra ya kwa fare buwal varseya zi.
13 Sya Bage ɗiŋnedin vo, a sen sone,
Pala ga̰l, ne jegreya, ne viya̰ ge ke sone,
ne wak ge kun hale, mbi kwane nama kwane.
14 Yuwaleya ma ne zwama a mbi ne ma ne,
mbi fare kwarra ne, pool mbi ne ne me.
15 Da ne mbi ta gan ma ke muluk no,
naa ge kun sarya ma kun sarya ne na viya̰ go no me.
16 Da ne mbi ta naa ga̰l ma ke muluk no,
naa ge pool ma, ɓanna ne naa ge ne kun sarya ge dosol ma pet me.
17 Mbi laar wan nama ge nama laar ne wa̰ mbi ma,
nama ge ne ɓyare mbi ma ɓol mbi ɓol.
18 Kaŋ ɓolla ma ne hormo,
poseya ne kaŋ kwaɗa ma ne dosol ya mbi tok go.
19 Kaŋ ma ge mbi ne hon waɗe dinar ge siŋli ma waɗe,
kaŋ ge mbi ne hon waɗe fool kaal ge siŋli waɗe.
20 Mbi mbo ya viya̰ ge dosol go,
ge viya̰ pul ge ɗeŋger go.
21 ndwara hon naa ge nama laar ne wa̰ mbi ma joo,
ndwara wi nama yàl ma ne kaŋ kwaɗa ma.
22 Bage ɗiŋnedin dó mbi na kaŋ dolla ma ndwara zḛ,
na kaŋ ge na ne ke ge zaŋgal ma ndwara zḛ pet.
23 E mbi da ne pe dolla cecew ya day,
tek ge gale ne be ge ke dunya.
24 Swaga ge mbi ne tó, maŋgaɗam ga̰l yuwam gale ne go to,
mam ma gale ne maŋgaɗam ma pul go to.
25 Mbi tó njal ge ga̰l germem ma
ne njal ge sore busur ma ndwara zḛ.
26 Bage ɗiŋnedin gale ne be ge dol suwar, ko swaga a̰me,
gale ne be ge ke kuci ndwara ɗu to pet.
27 Swaga ge ne dó pḭr, mbi ne go,
ko swaga ge ne kḭri ɓanna ge pḭr ma ne suwar wak.
28 swaga ge ne kote pḭr ma digi,
ko swaga ge ne ho̰ mam ge ne digi ma pool go,
29 swaga ge ne kḭri maŋgaɗam ga̰l yuwam warbe,
swaga ge ne ho̰ mam ma wak go nama kale na pala to,
swaga ge ne dó suwar pe go,
30 mbi ka na ziyar go dimma ne bage ne kwa kaŋ sinna go,
mbi ka ke na sḛ tuli dam ne dam.
31 Swaga ke vḛso suwar ge na sḛ ne dó na pal,
mbi za̰ tuli ya naa dasana ma buwal zi.
32 Mbi vya ma, se no, za̰ me mbi,
Wak busu ya nama ge ne koy eya ma pal.
33 Za̰ me yuwaleya, há me zwama,
ndi me na solom to.
34 Wak busu ya nama ge ne za̰ mbi ma pal,
ge nama ge ne mḛ mbi viya̰ wak pal ɗaɗak ma pal,
ne nama ge ne koy mbi zok wak ma pal.
35 Ago ndu ge ne ɓol mbi, ɓol ndwara.
Ɓol kwa a̰se ge Bage ɗiŋnedin ne.
36 Ndu ge ne saŋge mbi na go̰r, ke tene yál,
ndu ge na laar ne wa̰ mbi to, hun tene.
