Malikat Saba zaarat Suleymaan
1 Wa malikat balad Saba simʼat be l-kalaam al-gaaʼidiin yihajjuuh fi Suleymaan wa fi l-cheyy al-sawwaah leyah Allah. Wa hi jaat le tijarribah be gaddimiin suʼaalaat gaasiyiin. 2 Wa l-malika wassalat fi Madiinat al-Khudus be naas katiiriin wa jumaal chaayliin itir wa dahab katiir wa hujaar khaaliyiin. Wa wakit wassalat bakaan Suleymaan, hi hajjat leyah be kulla cheyy al-indaha fi galibha. 3 Wa l-malik Suleymaan radda leeha fi kulla l-suʼaalaat al-gaddamathum leyah. Wa ma fi suʼaal waahid al-bigi leyah gaasi al-ma gidir radda foogah. 4 Wa malikat balad Saba chaafat hikmat Suleymaan wa l-gasir al-hu banaah 5 wa l-akil al-fi raas tarabeeztah wa l-maskan hana masaaʼiilah wa nizaam khidmithum wa l-lubaas hana l-naas al-yantu al-akil wa l-charaab wa l-dahaaya al-gaaʼidiin yigaddumuuhum fi beet Allah. Wa hi alʼajjabat bilheen wa ma gidrat tuguul cheyy.
6 Wa khalaas, gaalat le l-malik : «Al-cheyy al-simiʼtah min baladi al-bukhuss kalaamak wa hikmatak da sahiih. 7 Wa ana ma saddagt be l-kalaam al-gaalooh foogak illa baʼad jiit wa chiftah be eeni. Wa daahu nuss hikmatak kula ma khabbarooni beyah ! Hikmatak wa kheerak ziyaada min kulla cheyy al-ana simiʼtah. 8 Mabruuk le naasak wa le masaaʼiilak al-daayman gaaʼidiin maʼaak wa yasmaʼo hikmatak. 9 Baarak Allah Ilaahak al-ridi beek wa khattaak fi kursi al-muluk le tamluk fi Bani Israaʼiil achaan Allah gaaʼid yihibb Bani Israaʼiil ila l-abad. Wa fi chaan da bas, hu khattaak malik fooghum le tahkim be l-hagg wa l-adaala.»
10 Wa baʼad da, al-malika hana balad Saba antat le l-malik ziyaada min 4 000 kiilo hana dahab wa itir katiir wa hujaar khaaliyiin kula. Wa abadan ma fi itir ziyaada min al-itir al-jaabatah al-malika hana Saba le l-malik Suleymaan.
11 Wa l-sufun hana malik Hiiraam al-gaaʼidiin yijiibu dahab min Ufiir jaabo hatab al-sandal be katara wa hujaar khaaliyiin kula. 12 Wa be hatab al-sandal da, al-malik sawwa maraadiis le beet Allah wa le gasrah hu kula. Wa sawwa beyah jigindiiye wa amsibeybe le l-khannaayiin. Wa min al-wakit daak lahaddi l-yoom da, ma chaafo hatab al-sandal katiir misil da. 13 Wa l-malik Suleymaan antaaha le malikat balad Saba kulla cheyy al-dawwaratah wa talabatah minnah. Wa ziyaada min da, al-malik Suleymaan antaaha hadaaya be juud wa karam. Wa baʼad da, al-malika gabbalat baladha maʼa masaaʼiilha.
Maal Suleymaan
14 Wa wazin al-dahab al-yijiibuuh le Suleymaan fi kulli sana yisaawi ziyaada min 22 000 kiilo. 15 Wa da bala l-maal al-yalgaah min al-daraayib al-yichiilah min al-tujjaar wa l-miiri al-yalgaah min muluuk al-Arab wa hukkaam al-balad. 16 Wa l-malik Suleymaan dagga 200 darag kubaar hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 850 jineeh. 17 Wa dagga battaan 300 darag dugaag wa ayyi waahide wazinha yisaawi 200 jineeh hana dahab. Wa l-malik khattaahum fi beetah al-sammooh Khaabat Lubnaan.
18 Wa l-malik sanaʼ kursi kabiir hana aaj wa masahah be dahab saafi. 19 Wa l-kursi da indah sitte ataba al-yatlaʼo beehum. Wa be wara fi l-bakaan al-yintaku foogah mudawwar wa l-kursi da sawwo leyah iideen be jaay wa jaay. Wa sanaʼo timsaal hana diidaan itneen wa khattoohum be nuss al-zeene wa l-isra le l-kursi. 20 Wa 12 diidaan aakhariin waagfiin be jaay wa jaay le l-atabaat al-sitte dool. Wa abadan ma sawwo cheyy misil da fi ayyi mamlaka.
21 Wa kulla l-kiisaan al-yachrab beehum al-malik Suleymaan humman hana dahab wa kulla l-muʼiddaat al-fi beet Khaabat Lubnaan sawwoohum min dahab saafi. Wa cheyy al-sawwooh be fudda ke ma fiih achaan fi wakit Suleymaan, al-fudda ma indaha khiima. 22 Wa l-malik Suleymaan indah sufun kubaar hana l-tijaara al-yamchu maʼa sufun hana l-malik Hiiraam. Wa fi ayyi talaata sana, al-sufun dool yigabbulu machhuuniin be dahab wa fudda wa aaj wa tuguula wa taawuus.
23 Wa l-malik Suleymaan faat kulla muluuk al-ard be maal wa hikma. 24 Wa kulla l-naas al-ard yidooru yigaabulu Suleymaan achaan yasmaʼo min hikmatah al-antaaha leyah al-Rabb fi galbah. 25 Wa ayyi sana, al-naas dool yijiibu leyah hadaaya. Yijiibu leyah muʼiddaat hana fudda wa dahab wa khulgaan wa silaah wa itir wa kheel wa bikhaal.
26 Wa l-malik Suleymaan lamma arabaat hana harib wa siyaad kheel. Hu indah 1 400 arabaat harib wa 12 000 siyaad kheel. Wa hu wadda waahidiin minhum fi l-hillaal al-yukhutt fooghum arabaatah wa waahidiin kamaan khallaahum maʼaayah fi Madiinat al-Khudus. 27 Wa l-malik jaab fi Madiinat al-Khudus fudda katiire ziyaada misil al-hashas. Wa hatab al-arz kula bigi katiir ziyaada misil chadar al-jimmeez al-yugumm fi sahalat Chafiila. 28 Wa kheel al-malik Suleymaan, gaaʼidiin yijiibuuhum leyah min Masir wa min Kuwi. Wa da tujjaar al-malik bas yamchu wa yachruuhum leyah min hinaak. 29 Wa ayyi araba al-yijiibuuha min Masir tamanha 600 hajar fudda wa ayyi juwaad tamanah 150 hajar fudda. Wa be nafs al-taman da bas, al-tujjaar gaaʼidiin yijiibu arabaat wa kheel le muluuk al-Hittiyiin wa le muluuk balad Araam kula.
Gan gwale ge suwal Saba ne mbo ndil Salomon
(2Maa 9:1-12)1 Gan ge gwale ge suwal Saba ne, swaga ge ne za̰ fare ge Salomon ne, mbo ya ndwara he na pe ne fare eleya ge mbidgil ma, ne da pe, na kwa go, na ɗalla fareba de. 2 Na sḛ mbo ya Ursalima diŋ ne naa gḛ na pe go, ne jambal ma yageya ne dukan ma, ne dinar ma gḛ, ne njal ge siŋli ma me. Na sḛ mbo ya Salomon ta, jan na fare ma ge na ne e na laar zi ma kakaɗak. 3 Salomon wan na fare ge daage ge na sḛ ne ele ma pe pet, fare a̰me ge gan ne ya̰ na zum be ge gwan ne fare na pal be ga to bat. 4 Gan ge gwale ge suwal Saba ne kwa fare ɗalla ge Salomon ne mwaɗak, ne zok ge ne sḭ me, 5 ne kaŋzam ge a ne gene na ya na tabul pal ma, ne na dore ma zok ma, ne temel kerra ma, ne ba̰r temel ma ge naa ge temel ma ne par, ne ga̰l ma ge naa ge ke kaŋzam ma ne ma, ne na tyareya ge ne tyare tuwaleya ge tilla uzi ge zok ge Bage ɗiŋnedin ne zi, na dulwak mbo ya kunna ɓat. 6 Jan gan go: «Fare ge mbi ne ka za̰ya mbi suwal ya ma, ndwara go, fare kwarra ge mo ne ma, ne mo ɗalla ma pal, a ka fareba. 7 Swaga ge mbi gale ne be det ya mo ta ɗe, mbi be hon fareba fare janna mbe ma pal to. Ndi se no, mbi kwa ya ne mbi ndwara, a be wan mbi fare ge mo ne le dig to pet. Ne fare ge mbi ne za̰ pal, ɗalla ge mo ne ma, ne kaŋ ɓolla ge mo ne ma waɗe waɗe. 8 A ma laar saal ne ge mo gwale ma ne mo dore ma ne na ɗaa? Ndi ɗaɗak a ya mo ndwara se za̰ mo fare ge ɗalla ma janna! 9 Uwareya hon Bage ɗiŋnedin, Dok ge mo ne, ge ne ke mo kwaɗa, e mo ne hool muluk ge Israyela ne pal no! Ago Bage ɗiŋnedin laar wa̰ Israyela wan ɗiŋnedin, e mo gan no, ne da pe, mo ke temel ge jwap ne ge dosol.»
10 Na sḛ hon gan dinar mbo kaŋ ge kilo dudubu ataa ne nus go, ne dukan ma gḛ, ne njal ge siŋli ma. Ne swaga mbe ya day, a be kwa dukan mbo ya suwal diŋ gḛ dimma ne ge gan ge gwale ge suwal Saba ne, ne ho̰ Salomon go to bat.
11 Hiram fak ga̰l ge a ne ka mbo suwal Ofir ma, a abe dinar ma, ne uwara santal ma, ne njal ge siŋli ma ne suwal Ofir ya gḛ ge be to me. 12 Ne uwara santal ma, gan nṵsi uwara koleya zi ge zok ge Bage ɗiŋnedin ne, ma ne zok ge gan ne zi. Uwale cer biliŋ ma, ne ŋgeleŋ ma ne naa ge mbal kaŋ ma pe ne na. Ne swaga mbe ya day ndu be gwan ɓol uwara santal gḛ mbe go to ɗiŋ ma̰ no.
13 Gan Salomon hon gan ge gwale ge suwal Saba ne kaŋ ge daage mwaɗak ge na sḛ ne ɓyare na, ne kaŋ ge na sḛ ne ele me, gwan hon na bobo ge ne mbya hormo ge na ge gan Salomon ne pal. A ne na dore ma gwan mbo bama suwal ya.
Kaŋ gan ge Salomon ne ma
(2Maa 9:13-28)14 Del ge daage zi, dinar ge a ne ka hon Salomon, na dṵṵl mbo kaŋ ge kilo dudubu wara azi go, 15 be ge isi kaŋ siyal ge naa ge saŋge tok ma ne hon ma to, ne kaŋ tyareya ma ge gan ge suwal ge siya ge ma ne, ne kaŋ ge naa ge ndil suwal ma ne hon ma me.
16 Gan Salomon sol ɓiyaar ge ga̰l ma kikis azi ne dinar, ɓiyaar ge daage ame dinar mbo kaŋ ge kilo myanaŋgal go, 17 sol ɓiyaar ge jabso ma kikis ataa me, ɓiyaar ge daage ame kilo ɗu ne nus ge dinar ne. Gan kan nama zok ge a ne tol na Murum ge Liban ne zi. 18 Gan nṵsi hool gan ge ga̰l ɗu ne andalam kiya̰r, so̰me na se ne dinar ge siŋli. 19 Hool gan mbe ka tandal haal digi, ne se mbo na ta digi ya koo ge eya ma myanaŋgal. Na go̰r ge ɓyarra a gwale hubluk, hool mbe da ne tok ma azi. A ɗeere sonne mḛya tok ge daage pal. 20 A ɗeere sonne ma wol para azi eya koo ge ndeya ma go, myanaŋgal magul pal, myanaŋgal matoson pal me. Kaŋ hir mbe no, gan a̰me be ke na suwar pal to.
21 Gan Salomon kaŋ njot kaŋ ma, ne na kaŋ zam kaŋ ma mwaɗak, a ke nama da ne dinar, kaŋ zam kaŋ ma pet ge ne zok ge a ne tol na Murum ge Liban zi ma, a ke nama da ne dinar, kaŋ a̰me ge a ne ke na ne fool kaal be kat to bat. Ago ge zaman ge gan Salomon ne go, fool kaal be kat ne hamba to. 22 Gan ka da ne fak ga̰l ma maŋgaɗam ga̰l yuwam pul go ge a ne ka mbo dagre ne fak ge Hiram ne ma, del ataa pul zi, fak ga̰l mbe ma ka saŋge gwanna ne Tarsisa ya wiya ne dinar ma, ne fool kaal ma, ne andalam kiya̰r ma, ne bakḭ ma, ne njoole ge siŋli ma. 23 Gan Salomon waɗe gan ge ne suwar pal ma pet ne kaŋ gan ma ne ɗalla me. 24 Naa pet, a ka ɓyare go bama kwa Salomon, ndwara za̰ fare ɗalla ge Dok ne ho̰ na na dulwak zi. 25 Ndu ge daage ga mbo ne na bobo ya hon na, fool kaal ma, ne dinar ma, ne ba̰r ma, ne kaŋ ge hur tuli ma, ne kaŋ pore ma, ne tisi ma, ne kwara ma. A ka ke go mbe no del ge daage zi.
26 Gan Salomon ka ne pus pore ma, ne tisi ma baŋneya bindik. Ka ne pus pore dubu ɗu ne para kikis anda, ne tisi ma dudubu wol para azi me. Kan a̰me ma mbut ge suwal ga̰l ge asagar ma ne ya̰, a̰me ma mbut ya̰ nama na ta Ursalima go me. 27 Zaman ge Salomon ne fool kaal zuli bindik dimma ne njal ne zuli ne Ursalima diŋ go, uwara sedre zuliya bindik dimma ne uwara sikomor ge ne don ne babur pul go go.Uwara sikomor 28 A ka yat gan Salomon tisi ma da ne suwal Masar ma ne Kewe ya . Naa ge mbo yat tisi ma, a ka mbo yat tisi vog vog. 29 Pus pore ɗu ge a ne yat na ne suwal Masar go ye da ne fool kaal sile kikis myanaŋgal, tisi ɗu ye da ne fool kaal sile kis para wara anuwa̰y me. Naa ge ne mbo yat tisi mbe ma, a ka gene tisi ma ya hon Hittitiya ma ne Siriya ma gan ma yatɗa go mbe me.
