Faaydit al-hikma
1 Al-usum al-taaliʼ akheer
min al-itir al-khaali.
Wa yoom al-moot akheer
min yoom al-waaluuda.

2 Al-machi le bakaan al-moot akheer
min al-machi le bakaan al-aazuuma.
Achaan al-moot waajib le kulli insaan
wa l-hayyiin,
waajib yifakkuru foogah.
3 Al-hizin akheer min al-dihik
achaan be karibiin al-wijih
al-galib yifakkir adiil.
4 Galb al-hakiim yifakkir fi l-hizin
wa galb al-matmuus yifakkir fi l-farah.

5 Akheer le l-insaan yasmaʼ luwaamit al-hakiim
min yasmaʼ khine al-mataamiis.
6 Dihik al-mataamiis misil hiss al-chook
al-gaaʼid yahrag ajala tihit al-burma.
Wa da kula zaayil saakit.

7 Achaan al-zulum yisawwi al-hakiim matmuus
wa l-rachwa tiwaddir aglah.
8 Ayyi cheyy, nihaaytah akheer
min bidaaytah.
Wa l-insaan al-saabir akheer
min al-mustakbir.
9 Ma tissaʼjal le tazʼal
achaan al-zaʼal gaaʼid
fi guluub al-mataamiis.
10 Ma tuguul :
«Maala ayyaamna al-faato akheer
min ayyaamna al-hassaʼ dool ?»
Al-suʼaal da
ma jaayi min al-hikma.

11 Al-hikma adiile misil maal al-warasa
wa indaha faayde le l-gaaʼidiin fi l-ard.
12 Achaan al-gaaʼid fi dull al-hikma
misil al-gaaʼid fi dull al-maal.
Faaydit al-maʼrafa di chunu ?
Hi al-hikma al-tinajji siidha.

13 Chiif amal al-Rabb !
Al-hu awwajah,
yaatu yagdar yiʼaddilah ?
14 Fi ayyaam al-kheer, afrah !
Wa fi ayyaam al-charr, fakkir !
Al-Rabb bas yirassil al-kheer wa l-charr
wa be da, al-insaan ma yaʼarif mustakhbalah.
Naas chiyya yalgo al-hikma
15 Ana chift kulla l-cheyy da
fi wakit ayyaami al-zaayliin saakit.
Fi waahid saalih yumuut
hatta kan hu saalih kula.
Wa fi waahid fasil yiʼiich umur tawiil
hatta kan hu fasil kula.
16 Naas waahidiin buguulu :
«Ma tabga saalih ziyaada
wa la tabga hakiim ziyaada.
Achaan be da,
tidammir nafsak.
17 Ma tabga fasil ziyaada
wa la tikhalli fikrak
yabga mahduud ziyaada.
Achaan be da,
tumuut gabul ayyaamak.»
18 Akheer takrub al-wasiiye al-waahide
wa l-aakhara kula, ma tikhalliiha.
Achaan al-yakhaaf min al-Rabb
yanja min al-dammar wa l-moot.
19 Al-hikma tigawwi al-hakiim ziyaada
min achara hukkaam fi madiina.
20 Akiid, ma fi naadum saalih fi l-ard
al-yisawwi al-adiil wa ma yaznib.
21 Ma tichiil kulla kalaam al-buguuluuh al-naas
wa be da, ma tasmaʼ abdak yalʼanak.
22 Achaan inta taʼarif adiil
kadar inta zaatak laʼant naas aakhariin.
Naas katiiriin ma yalgo al-hikma
23 Wa da, ana jarrabtah kulla be hikma
wa gult : «Khalli nabga hakiim.»
Laakin al-hikma baʼiide minni.
24 Hi baʼiide taamse fi l-khariig
wa l-fi l-khariig, yaatu yalgaaha ?

25 Ana chilt niiye be kulla galbi
le nifattich wa nakchif
al-hikma wa l-agul
wa le naʼarif al-fasaala hi al-tamaasa
wa tamaasa hi al-jahaala.
26 Wa ana ligiit cheyy waahid murr min al-moot
wa di mara al-misil al-charak.
Galibha misil amkajjaama
wa iideenha misil janaaziir.
Al-yakhaaf min al-Rabb yanja minha
wa laakin al-muznib yagaʼ fi charakha.

27 Al-Muʼallim gaal :
Daahu al-cheyy al-ana ligiitah.
Ana fakkart fi l-achya dool
al-waahid baʼad al-aakhar
le naʼarif maʼanaathum.
28 Ana fattacht battaan wa ma ligiit.
Ana ligiit raajil waahid bas fi ust al-alif
al-ana nagdar nisammiih raajil.
Wa laakin fi usut kulla l-awiin,
ma ligiit waahide al-ana nikarrimha.
29 Wa daahu al-cheyy al-ana ligiitah.
Al-Rabb khalag kulla l-insaan adiil
wa laakin humman yifattuchu machaakil be katara.
Yuwaleya ge ndu ge zwama ne
1 Pateya golgo waɗe idir ge hur tuli.
Dam siya ge ndu ne a golgo, waɗe na dam tolla .
2 Golgo ndu mbo swaga siya go,
ge mbo yál ge vḛso ne diŋ.
Ago siya a pe aya ge ndu dasana ne,
a kwaɗa ge ndu ge daage dwat siya pal
tek ge gale ne na ndwara.
3 Kḭḭmi golgo waɗe maam.
Ago ndu ndwara da ne pool kat wiya ne miim,
amma na dulwak kat fiya se halas.
4 A ɓol ndu ge zwama swaga siya ma go,
amma a ɓol ndu ge dale swaga ke laar saal go.
5 A golgo mo zá̰ mḛreya ge ndu ge zwama ne,
ge mo zá̰ kaŋ mballa ge naa ge dale ma ne.
6 Maam ge ndu ge dale ne
a dimma ca ne kore ne kabre ol kaja̰le pe zi go.
No uwale, a a̰me pe ne to.
7 Yál njoyya hat ndu ge zwama daal,
wak lwaɗeya er na dulwak.
8 Temel wak aya golgo waɗe na pe eya.
Suul golgo waɗe jegreya.
9 Há tene saŋge pore to.
Ago pore swaga katɗa ya naa ge dale ma zi.
10 Kaage mo jan go,
dam ge dḛ zaŋgal ma waɗe ge ma̰ ma da ne kwaɗa to.
A be zwama é mo jan fare mbe no ne to.
11 Zwama golgo waɗe joo zamma.
Mbar naa ne dunya zi mbar pet .
12 Zwama zur naa ne fare zi,
dimma ne bware ne zur naa go.
Zwama é ndu dam ma don zḛ,
no a hamba ge fare kwarra ne ne .
13 Ndi kaŋ kerra ge Dok ne ma gale:
A wuɗi day ɗwabe kaŋ ge na sḛ ne ŋgwage na ne ɗaa?
14 Dam ge tuli zi, ke laar saal,
dam ge yál zi me, wa̰ tene, mo dwat.
Ago dam mbe ma jwak,
a Dok ke nama ne,
ne da pe, na kaage ndu dasana
na kwa kaŋ ge ne mbo kerra na go̰r go to.
15 Ge mbi swaga katɗa ge swak suwar pal mbe no zi,
mbi kwa kaŋ ma pet:
Ndu ge dosol su ne dosol ge na ne pe,
ndu ge sone me, na dam ma ka ndiri zḛ ne sone ge na ne pe.
16 Há tene dosol gḛ waɗeya to,
ŋgay tene zwama gḛ waɗeya to me.
Mo ɓyare vḛne tene kyaɗa ɗaa?
17 Há tene sone gḛ waɗeya to,
ke tene dale gḛ waɗeya to me.
Mo ɓyare hun tene be mo dam ma mbyatɗa to kyaɗa ɗaa?
18 A kwaɗa go, mo ndi fare mbe ma no jwak solom to.
Ago ndu ge ne sya Dok vo koy nama mbe ma no koy jwak.
19 Zwama hon ndu pool waɗe gan ma wol ge ne suwal ge ɗu ɗiŋ.
20 Ndu a̰me ge dosol ne suwar pal ge ne ke kwaɗa ɗeŋgo,
be ge ke sone to to bat .
21 Kaage mo e mo haŋgal fare janna ge naa ne ma pal pet to.
Go no, mo mbo za̰ mo dore sal mo to.
22 Ago, mo sḛ ne mo pala, mo kwa kwa go
dam a̰me ma mo sal naa ya go me.
23 Mbi hale kaŋ ma pe pet,
mbi jya̰ tene go, mbi ɓyare kat zwama.
Amma mbi be mbyat ɓol na to.
24 Mbi mbyat kwar fare pe ɗugul to.
A ɗugul helek, a wuɗi mbyat ge kwar na pe ne ɗaa?
25 Mbi ho̰ tene hale fare pe lelet go
mbi ɓó zwama ne kwar fare pe ɗugul,
mbi kwa go sone kerra a dale ne baŋ,
a daal ge waɗeya ne baŋ.
26 Uwale, mbi kwa go, kaŋ ge ne waɗe siya ne sone,
a gwale ge na sḛ ne na pala a faɗe ne,
na dulwak boy ne,
na tok ma zool ma ne me.
Ndu ge ne sya Dok vo, ɓur ne na tok zi ya zum baŋ ne,
amma ndu ge sone wat na faɗe zi .
27 Mbi ndi kaŋ ma ɗu ne ɗu,
ne da pe mbi kwa pe ɗugul,
mbi bage oy fare, mbi jan go, kaŋ, ge mbi ne ɓó,
28 no puy ɗe, mbi gale be ɓol na to:
Ne naa sonmo ge dubu ma buwal zi,
mbi ɓó ndu ge jwap ɗu kikit.
Amma ne naa zaab ma buwal zi pet,
mbi be ɓol ndu a̰me ɗu to bat.
29 Ɗaŋ ɗe, ndi kaŋ ge mbi ne ɓo no:
Ago Dok ke naa dasana ma dosol,
amma a nama sḛ ma ɓyare vuuɗi ta gḛ ne.