Al-amsaal yantu hikma
1 Dool al-amsaal hana Suleymaan ibn Dawuud, malik Bani Israaʼiil.
2 Wa l-amsaal dool yiʼallumu al-insaan al-hikma wa l-adab
wa yifahhumuuh al-kalaam al-indah faayde.
3 Wa beehum hu yalga adab wa agul kabiir
wa yabga saalih wa yisawwi al-hagg wa l-adaala.
4 Wa beehum al-jaahil yalga agul
wa l-chabaab yalgo maʼrafa wa fikir adiil.
5 Khalli al-hakiim yasmaʼhum
le yiziid ilmah
wa l-faahim yalga derib
al-yuguud foogah nafsah
6 wa yafham al-amsaal wa maʼanaathum
wa kalaam al-naas al-induhum hikma wa hijeehum.
7 Al-khoof min Allah hu asaas al-ilim
illa l-munaafikhiin yaabo al-adab wa l-hikma.
Ma tiraafig al-muznibiin
8 Ya wileedi, asmaʼ wasiiyat abuuk
wa ma taaba taʼliim ammak
9 achaan humman misil taaj jamiil fi raasak
wa dahab marsuus fi ragabatak.
10 Ya wileedi, kan al-muznibiin yinaaduuk le tamchi maʼaahum,
aaba, ma tasmaʼ kalaamhum.
11 Akuun yuguulu leek :
«Taʼaal namchu narbutu al-duruub le nidaffugu al-damm
wa khalaas, nukujju charak le l-bariyiin.
12 Wa nazurtuuhum hayyiin
misil al-khabur yazrut al-maytiin
wa misil al-haawiye tichiilhum be kaamilhum.
13 Wa nichiilu kulla cheyy khaali
wa namlo buyuutna be l-khaniime.
14 Wa inta kula, talga gismak fi usutna
wa l-kasiibe tabga leena kullina.»
15 Ya wileedi, ma tamchi maʼaahum,
amchi baʼiid min deribhum.
16 Achaan humman yajru le l-charr
wa yissaʼjalo le yidaffugu al-damm.
17 Kajjiin al-charak wakit al-teer gaaʼid yichiifak,
ma indah faayde.
18 Wa laakin al-naas dool,
yukujju charak le nufuushum
wa yarbutu al-duruub
le yidaffugu dammuhum.
19 Da bas tariig al-naas al-yanhabo maal al-haraam.
Wa be da, yiwadduru nafishum.
Al-hikma tinaadi wa tiwassi
20 Al-hikma hi zaatha tinaadi fi l-chawaariʼ
wa tarfaʼ hissaha fi l-nagaʼaat.
21 Hi tinaadi fi lubb al-naas
wa fi madkhal al-madiina, hi tuguul :
22 «Le mata, ya l-juhhaal,
tihibbu al-jahaala ?
Wa le mata, ya l-chammaatiin,
tihibbu al-chamaate ?
Wa le mata, ya l-mataamiis,
takraho al-maʼrafa ?
23 Taʼaalu asmaʼo luwaamti.
Wa be da, ninazzil foogku kalaami
wa niʼallimku afkaari.
24 Ana naadeetku
wa intu abeetu ma simiʼtuuni
wa maddeet leeku iidi
wa naadum waahid kula ma jaʼalaani.
25 Intu abeetu wasiiyti
wa ma dawwartu nasiihti.
26 Khalaas ! Ana kula nadhak
wakit tagaʼ foogku al-masiibe
wa nichchammat
wakit yaji foogku al-khoof.
27 Wa da, wakt al-khoof yagaʼ foogku
misil al-riih al-chadiide
wa wakit al-masiibe taji foogku
misil al-zoobaʼaane
wa wakit yaji foogku
al-taʼab wa l-diige.»
28 «Wa battaan, kan tinaaduuni kula,
ma nurudd leeku
wa kan tifattuchuuni kula,
ma talgooni.
29 Achaan, intu kirihtu al-maʼrafa
wa ma khuftu min Allah.
30 Wa khalleetu wasiiyti
wa abeetu kulla nasiihti.
31 Wa hassaʼ da, khalaas.
Iichu be natiijat amalku
wa wasiiyitku di, khalli tanfaʼku.
32 Ayyi jaahil kan yaaba luwaamti, yumuut
wa ayyi matmuus kan ma yihimm beyi, yiwaddir.
33 Wa laakin al-yasmaʼni yaskun be amaan
wa yiʼiich bala khoof min ayyi masiibe.»
Fare ná ge maktub fare sḭ ne
1 Fare sḭ ma ge Salomon ge Dawda vya, gan ge suwal Israyela ne . 2 Fare sḭ mbe ma no da ne hon zwama ma, ne yuwaleya pe. E ndu kwa fare ma pe 3 Da ne hon yuwaleya ndwara det ya katɗa ge jwap go pe. 4 Hon naa ge ne kwarra jwap to ma fare kwarra, hon bool ma fare kwarra ma ne kwar fare ma buwal varseya. 5 Ya̰ ndu ge zwama na za̰ fare mbe ma, na zwama ba don zḛ, ndu ge ɗalla ba ɓol zwama ge ɗame tene me. 6 Ndwara wan fare sḭ ma, ne fare ge ɗimil ma, ne fare ge mbidgil ma pe. 7 Sya Bage ɗiŋnedin vo, a pe eya ge zwama ne ne. A naa ge dale ma sen zwama ma ne yuwaleya ma ne ɗeŋgo .
Koy tene ne kaam vya ge sone ma ta
8 Mbi vya, za̰ yuwaleya ge mo bá ne,
sḛ hateya ge mo ná ne to.
9 Mbo kat balme ge siŋli ne mo pe,
ne bayir mo ka̰l zi.
10 Mbi vya, kadɗa mo kaam vya ma ɓyare gene mo sone zi,
kuri uzi,
11 Kadɗa a jan mo ya go: «Mbo ya, nee mbo fiiri viya̰,
nee mbo hun naa viya̰ go baŋ ɗar.
12 Nee wa̰ naa ne ndwara, nee ba hun nama,
nee teme nama mbo taal ge siya ma ne se
ne mo jo̰ nee siya ma ne ne go.
13 Nee mbo ɓol kaŋ kwaɗa ma pe hini hini,
nee mbo wi nee zok ma ne kaŋ paal ma.
14 Mbo ya mo ma̰ ɓol mo ne ndwara,
nee e nee kaŋ ma dagre»
15 Mbi vya, mbo swaga dagre ne nama to,
abe tene uzi ne nama koo pul go.
16 Ago nama koo her nama pe go fogor swaga mbo ke sone go,
a har ta mbo kan swama se.
17 Swaga ge njoole ne kwa mo ya,
a golgo mo gwan hul faɗe ne na pe to.
18 Ago nama sḛ ma hul faɗe ta pal,
kaŋ ge a ne ke gwan nama pal.
19 Pe aya ge ndu ge na laar ne wa̰ bware no:
Bware ban na bá ban.
Tolla ge zwama ne
20 Zwama oy ya viya̰ ma go,
ndage na ka̰l oyya ya buwal pe ma go.
21 Oy swaga ya viya̰ ga̰a̰r ge naa ne kote ne go,
ge viya̰ wak pala zum ka ndage na ka̰l jan na fare.
22 Aŋ ge kwa fare jwap to ma, aŋ kat aŋ fare kwarra jwap to be zi ɗiŋ ma swaga go ɗaa?
Aŋ ge besere fare ma, aŋ kat aŋ fare besereya mbe zi ɗiŋ ma swaga go ɗaa?
Dale ma, aŋ kuri be ge ɓyare fare kwarra pe to ɗiŋ ma swaga go ɗaa?
23 Gwa̰ me aŋ pala mbi mḛreya ma pe se,
mbi mbo kan mbi o̰yom aŋ pal,
mbi mbo e aŋ kwa mbi fare ma me.
24 Ne jo̰ mbi tó aŋ, aŋ kuri uzi ya,
mbi ɓyare kote aŋ ya mbi ta zi, aŋ be za̰ mbi to.
25 Ne jo̰, aŋ kuri yuwaleya ge mbi ne ma uzi pet,
aŋ be vin mbi mḛreya ma to,
26 mbi me, swaga ge yál ne mbo ɓol aŋ ya, mbi mbo man aŋ,
swaga ge vo ne mbo wan aŋ ya, mbi mbo cot aŋ.
27 Swaga ge vo ne mbo ɗage ya labre aŋ dimma ne saam labreya go,
swaga ge yál ne mbo detɗa aŋ pal dimma ne mandal go,
swaga ge iigiya ma ne kḭḭmi ne mbo wan aŋ ya,
28 swaga mbe go, aŋ mbo tol mbi, mbi mbo vin aŋ to bat,
aŋ mbo ɓyare mbi pe, aŋ mbo ɓol mbi to bat .
29 Ne jo̰ a sḛ fare kwarra sen,
a be tal sya Bage ɗiŋnedin vo to,
30 ne jo̰, aŋ kuri yuwaleya ge mbi ne ma,
aŋ sḛ́ mbi mḛreya ma no,
31 aŋ mbo ɓol potɗa ge wak za̰ya to ge aŋ ne,
dwatɗa ge aŋ ne ma mbo mbyat aŋ sḛ.
32 A wak za̰ya to ge naa ge kwa fare jwap to ma ne hun nama ne,
a dwatɗa to ge naa ge daal ma ne burmi nama pe ne.
33 Amma ndu ge ne za̰ mbi wak, kat swaga halas,
sya yál vo to.
