1 Kan gaʼadt taakul maʼa l-haakim,
fakkir tamaam fi l-giddaamak.
2 Kan batnak wasiiʼe
akheer tamnaʼ nafsak.
3 Ma tagram le aklah al-halu,
taʼamah yukhuchchak.
4 Ma tiʼayyi nafsak fi chaan al-maal.
Aʼarif mata tinjamm.
5 Ma tukhutt aglak fi l-maal,
hu ma daayim.
Hu yisawwi janaahe misil al-sagur,
yitiir wa yamchi yikhalliik.
6 Ma taakul eech al-rakhbaan
wa ma tagram le aklah al-halu.
7 Achaan hu indah fikir aakhar fi galbah.
Hu yuguul leek : «Aakul wa achrab !»
Wa laakin ma min galbah.
8 Wa khalaas, inta tigaddif al-lugma al-akaltaha
wa l-chukur al-chakartah leyah kula yufuut fi l-riih.
9 Ma tiwassi al-matmuus
achaan hu ma yichiif faaydit kalaamak.
10 Ma tihawwil alaamaat al-huduud al-zamaan
achaan tichiil min zereʼ al-ataama.
11 Al-yahmiihum gaadir
wa hu yidaafiʼ leehum diddak.
12 Wajjih nafsak le taʼliim al-adab
wa khutt adaanak le kalaam al-maʼrafa.
13 Ma tikhalli addibiin al-wileed.
Kan tafurchah be l-soot, ma yumuut.
14 Kan farachtah be l-soot,
najjeetah min al-moot.
15 Ya wileedi, kan galbak anmala be l-hikma
galbi ana kula yinmali be l-farah.
16 Ana ninbasit ziyaada
kan lisaanak yuguul al-hagg.
17 Ma tahsid al-muznibiin
wa laakin akhaaf min Allah kulla yoom.
18 Wa be da, talga mustakhbal sameh
wa achamak abadan ma yingatiʼ.
19 Asmaʼ, ya wileedi, abga hakiim
wa khutt fikrak fi l-derib al-adiil.
20 Ma tagood maʼa charraabiin al-mariise
wa la tamchi maʼa akkaaliin al-laham
21 achaan al-sakkaara wa l-akkaaliin
yawrusu al-taʼab
wa min chiddit al-ajaz
yalbaso illa l-janaago.
22 Asmaʼ kalaam abuuk al-wildaak
wa ma takrah ammak kan bigat ajuuz kula.
23 Fattich al-sahiih wa l-hikma wa l-adab wa l-fihim.
Wakit talgaahum, akrubhum gawi.
24 Al-indah wileed saalih yafrah ziyaada
wa l-yalda wileed hakiim yinbasit minnah.
25 Khalli abuuk wa ammak yafraho beek
wa ammak al-wildatak tinattit min al-farah.
26 Ya wileedi, antiini galbak
wa khutt uyuunak fi derbi.
27 Mart al-raajil misil biir dayge
al-marigiin minha saʼab.
Aywa, al-zaaniye misil hawiire
al-ma indaha hadd.
28 Achaan hi misil rabbaat al-duruub al-kaaris,
tiziid adad al-rujaal al-bukhuunu awiinhum.
Al-mariise ma indaha riise
29 Le yaatu al-taʼab wa l-fagur ?
Wa le yaatu al-huraaj wa l-chakwa ?
Wa le yaatu al-juruuh bala sabab ?
Wa le yaatu hamaar al-uyuun ?
30 Wa da kulla ke le l-yitawwil fi l-sakar
wa le l-yijarrib ayyi mariise.
31 Khalli hamaar al-mariise ma yaʼajibak
wa la tichiilha wakit tiraari fi l-kaas.
Tuʼmitha haluuwe fi lisaanak
32 laakin fi l-akhiir,
hi misil addiin al-daabi
wa misil samm amchideegaat.
33 Uyuunak yichiifu itneen itneen
wa lisaanak yuguul kalaam ma indah maʼana.
34 Tabga misil naadum raagid
fi safiina al-tinhazza
aw misil naadum raakib fi markaba
al-chaayilha al-challaal.
35 Wa tuguul : «Farachooni
wa l-farich ma wajaʼaani
wa daggooni
wa ana ma hasseetah.»
Wa tuguul battaan : «Mata nugumm
wa nifattich nachrab ?»
1 Kadɗa mo zam kaŋ da ne ndu ga̰l,
ke haŋgal ne ndu ge ne mo ndwara se pe.
2 Kadɗa mo wak zam lwagar,
ndá tene.
3 Ke ene ne na kaŋzam ge kwaɗa ma pe to,
a kaŋzam ge mbuɗiya ne baŋ.
4 Lwage tene ɓyare kaŋ ɓolla pe to,
dwá na pal sḛ to pet.
5 Swaga ge mo ndwara gale ne ɓyare kan na ta no ɗe,
ban swaga!
Ago mbal ganwak,
ɗage mbo pḭr zi ya dimma ne gegelo go.
6 Za ndu ge sumri kaŋ to,
Ke ene ne na kaŋzam ge kwaɗa pe to.
7 Dwat tene,
Swaga ge ne jan mo go: Zá, njó, no puy ɗe,
na dulwak ne mo pal to.
8 Kaŋ ge mo ne za na, mo mbo kut na uzi,
wak tuli ge mo ne ka̰ uzi baŋ.
9 Jya̰ ndu ge daal fare to,
ago, mbo sen fare janna ge mo ne ge kwaɗa ma.
10 Zwagre warbe ge zaŋgal to,
wá vya kya̰le gaaso zi to .
11 Ago bage ɗaŋge nama pe a ndu ge pool ne,
a na mbo ɗaŋge nama pe mo pal ne.
12 Ho̰ tene ame yuwaleya,
so mo togor ame fare janna ge ne kwarra ma.
13 Ya̰ bool be mḛreya to to,
iyal na ne calaŋ hunna to.
14 Mo iyal na ya ne calaŋ,
mo ma̰ na da siya zi.
Yuwaleya ge bá ne
15 Mbi vya, kadɗa mo e mo haŋgal ɓyare zwama pe,
mbi mbo kat ne laar saal gḛ.
16 Mbi sḛ mbo ka ke tuli,
swaga ge mo ne mbo kadɗa ka jan fare ge dosol ma.
17 Ke yil ne naa ge sone ma pe to.
Dam ge daage zi, á tene sya Bage ɗiŋnedin vo.
18 Go no, mo ndwara ne zḛ mbo kat kwaɗa,
jobreya ge mo ne mbo ban baŋ to.
19 Mo mbi vya, za̰ mbi, mo mbo kat zwama,
mo mbo her viya̰ ge dosol.
20 Ka swaga dagre ne naa ge ne fere jiya̰l ma to,
ko ne naa ge ne zam duur vagal ma to.
21 Ago ndu ge ne fere jiya̰l ma ne ndu ge vagal a hat a̰se,
uwal ge nama ne zi, a mbo gá kan ba̰r ge kasagal ma.
22 Za̰ mo bá ge ne tó mo,
sḛ mo ná, ndwara go na hatɗa sabar to.
23 Hate kat ndu ge fareba, ndu ge zwama, ndu ge pala gwanna se, ne ndu ge ɗalla,
vḛne hál mbe ma uzi to.
24 Ndu ge dosol bá da ne laar saal gḛ ge be to,
ndu ge ne tol vya ge zwama da ne tuli ge be to.
25 Ho̰ mo bá ma ne mo ná laar saal,
ke naa ge ne tó mo ma sḛ tuli.
26 Mbi vya, ho̰ mbi mo dulwak,
bole mbi kaŋ kerra ma.
27 Gwale kaya a tuul ga̰l ne
gwale ge ɗogle a tuul ge wak gorse ne.
28 Dimma ne naa ge fiiri viya̰ ma go, na sḛ huli swaga me,
zuli naa sonmo ge voɗom ma naa buwal zi.
Dir ge ndu ge fereya ne
29 Woo, da ne wuɗi ma pe ɗaa?
Yii, da ne wuɗi ma pe ɗaa?
Gool da ne wuɗi ma pe ɗaa?
Yo̰re ta da ne wuɗi ma pe ɗaa?
Jwaŋ ɓolla ge be pe wanna to, da ne wuɗi ma pe ɗaa?
Ndwara dwalla fefet da ne wuɗi ma pe ɗaa?
30 Da ne naa ge ne kat ne jiya̰l njotɗa ma pe,
ne naa ge nama laar ne wa̰ jiya̰l kirgiya ma pe,
31 Dó mo ndwara ndil oyo̰r-jiya̰l ge ne cili kaal ɗaɗa̰y puwa̰l pul go to,
sor ka̰l se ya mbuɗi kukuf.
32 Pe aya ge na ne, cot naa dimma ne bom go,
so naa duur zi dimma ne bondor-ma-ná pore go.
33 Mo ndwara gá ndil kaŋ ge yak ma,
mo gá jan fare ge seŋgre ma.
34 Mo ndil tene dimma ne mo ne sor ya mam pul go go,
ko dimma ne ndu ne fí ya fak ga̰l ge sḭḭl ne pot na go go.
35 A iya mbi, mbi be za̰ yál to!
A duci mbi, mbi be wan pe to!
Swaga ge mbi ne kore digi, mbi gwan ɓyare ɓyare iya.
