1 Ya Saawufiilus al-muhtaram, sahiih naas katiiriin dawwaro yisajjulu taariikh al-achya al-bigo fi usutna. 2 Wa gammo yaktubu al-kalaam al-aniina ligiinaah min al-naas al-humman chuhuud min al-bidaaya le kalaam Allah wa bigo khaddaamiinah. 3 Wa ana kula gaaʼid nukhutt baali fi kulla l-kalaam da achaan naʼarif al-hagiiga hana kulla l-achya al-kaano min al-bidaaya. Wa khalaas, ya Saawufiilus al-muhtaram, ana chilt niiye achaan nisajjil taariikh al-achya al-bigo wa naktibah leek be nizaam adiil. 4 Wa naktibah leek achaan taʼarif kadar kulla cheyy al-oorook beyah akiid.
Al-malak Jibriil baan le Zakariiya
5 Fi wakit al-malik Hiruudus gaaʼid yahkim fi daar al-Yahuudiiya, fiyah naadum waahid usmah Zakariiya wa hu min rujaal al-diin, min majmuuʼa al-usumha Abiiya. Wa martah kula min zurriiyit Haaruun wa usumha Alisaabaat. 6 Wa humman saalihiin giddaam Allah wa gaaʼidiin yitabbugu adiil kulla wasiiyaatah wa churuutah. 7 Wa laakin ma induhum iyaal achaan Alisaabaat aagre wa battaan ajjazat wa raajilha kula chayyab.
8 Wa yoom waahid, Zakariiya gamma yakhdim le Allah achaan ja door hana majmuuʼtah. 9 Wa fi aadit rujaal al-diin, yisawwu amʼiyeedaat achaan yaʼazulu yaatu minhum al-yadkhul daakhal fi beet Allah achaan yigaddim leyah al-bakhuur. Wa khalaas amʼiyeedaat wagaʼat fi Zakariiya achaan hu bas yadkhul. 10 Wa naas katiiriin laammiin barra wa kulluhum gaaʼidiin yisallu fi wakit hana gaddimiin al-bakhuur.
11 Wa wakit Zakariiya dakhal fi beet Allah, tawwaali waahid min malaaʼikat Allah baan leyah. Wa hu chaaf al-malak waagif be nuss al-zeenaay le mukhbar al-bakhuur. 12 Wa wakit Zakariiya chaafah, barjal wa khaaf khoof chadiid.
13 Wa l-malak gaal leyah : «Ya Zakariiya, ma takhaaf. Allah simiʼ duʼaak. Martak Alisaabaat talda leek wileed wa sammiih Yahya. 14 Wa fi chaan al-wileed da, inta tabga farhaan wa mabsuut bilheen wa naas katiiriin yafraho be waaluudtah. 15 Wa hu yabga naadum muhimm giddaam Allah wa ma waajib yachrab khamar wa la ayyi charaab al-yisakkir al-naas. Wa hu yabga malaan be l-Ruuh al-Khudduus min hu lissaaʼ gaaʼid fi batun ammah. 16 Wa naas katiiriin min Bani Israaʼiil yasmaʼo kalaamah wa yigabbulu le Allah Rabbuhum. 17 Wa yaji giddaam Allah be gudrat al-Ruuh al-Khudduus sawa sawa misil al-nabi Iliyaas. Wa da le yijiib al-salaam been al-abbahaat wa iyaalhum wa achaan al-aasiyiin yutuubu wa yitaabuʼu fikir al-saalihiin. Wa le yijahhiz al-chaʼab le Allah.»
18 Wa Zakariiya hajja le l-malak wa gaal : «Kikkeef naʼarif da yabga ? Ana chaayib wa marti kula ajuuz.» 19 Wa l-malak radda leyah wa gaal : «Ana Jibriil al-waagif giddaam Allah le nisawwi al-hu yidoorah. Hu rassalaani achaan nikallim leek wa niballikh leek al-bichaara di. 20 Wa hassaʼ, inta tabga abkam wa ma tihajji lahaddi kulla cheyy al-gultah leek yitimm. Achaan inta ma saddagt be kalaami al-akiid yabga fi waktah.»
21 Wa l-naas gaaʼidiin yarjo Zakariiya yamrug min beet Allah wa alʼajjabo marra waahid achaan hu akhkhar. 22 Wa wakit hu marag khalaas, ma gidir yihajji leehum. Wa fihmo kadar hu chaaf ruʼya fi beet Allah. Wa gaaʼid yihajji leehum be wasif achaan hu bigi abkam.
23 Wa baʼadeen door hana khidimtah kammal khalaas wa hu gabbal fi beetah. 24 Wa baʼad da, martah Alisaabaat bigat khalbaane. Wa fi muddit khamsa chahar, hi ma maragat min al-beet. Wa gaalat : 25 «Al-cheyy da, Allah bas sawwaah leyi. Fi l-ayyaam dool hu antaani niʼma wa l-eeb al-gaaʼid foogi giddaam al-naas, hu rafaʼah minni.»
Al-malak Jibriil baan le Mariyam
26 Wa baʼad sitte chahar, Allah rassal al-malak Jibriil le hille waahide fi daar al-Jaliil usumha al-Naasira. 27 Wa rassalah le bineeye udriiye al-karab raasha raajil waahid min zurriiyit al-malik Dawuud wa usmah Yuusuf. Wa l-bineeye di udriiye wa usumha Mariyam.
28 Wa l-malak Jibriil macha leeha wa gaal : «Al-salaam aleeki, inti al-barakat Allah nazalat foogki ! Al-Rabb gaaʼid maʼaaki.» 29 Wa kalaamah barjalha marra waahid wa saʼalat nafisha chunu maʼana al-kalaam da.
30 Wa l-malak Jibriil gaal leeha : «Ya Mariyam, ma takhaafe. Allah antaaki niʼma. 31 Daahu inti tabge khalbaane wa talde wileed wa tisammiih Isa. 32 Wa hu yabga aziim wa yinaaduuh Ibn Allah al-Aali. Wa Rabbina Allah yukhuttah fi kursi al-malik Dawuud al-hu min juduudah. 33 Wa yahkim fi zurriiyit Yaakhuub ila l-abad wa mamlakatah abadan ma indaha nihaaya.»
34 Wa Mariyam gaalat le l-malak Jibriil : «Kikkeef da yabga ? Achaan ana ma chift raajil.» 35 Wa l-malak Jibriil gaal leeha : «Al-Ruuh al-Khudduus yaji leeki wa gudrat Allah al-Aali tanzil foogki wa achaan da, al-wileed al-taldeeh yukuun khudduus wa yinaaduuh Ibn Allah. 36 Wa fakkiri fi akhutki Alisaabaat al-ajuuz. Indaha khalaba hana sitte chahar wa talda wileed wa di hi al-awwal gaalo foogha hi aagre. 37 Akiid ma fi cheyy gaasi le Allah !»
38 Wa Mariyam gaalat : «Khalaas, ana khaadim Allah. Khalli yabga leyi misil inta gultah.» Wa l-malak Jibriil khallaaha wa faat.
Mariyam machat zaarat Alisaabaat
39 Wa baʼad da, Mariyam gammat wa machat ajala fi hille waahide al-gaaʼide fi hujaar daar al-Yahuudiiya 40 wa dakhalat fi beet Zakariiya wa sallamat martah Alisaabaat. 41 Wa wakit Alisaabaat simʼat salaam Mariyam, al-sakhiir al-fi batunha alharrak wa Alisaabaat anmalat be l-Ruuh al-Khudduus.
42 Wa Alisaabaat aatat be hiss aali wa gaalat : «Min kulla l-awiin, inti bas barakat Allah nazalat foogki ziyaada wa l-sakhiir al-gaaʼid fi batunki kula mubaarak ! 43 Wa kikkeef Allah antaani niʼma kabiire misil di lahaddi inti amm Rabbi taji tisallimiini ? 44 Achaan al-sakhiir al-fi batni alharrak min al-farah wakit ana simiʼt salaamki. 45 Mabruuk leeki achaan kalaam Allah ja leeki wa inti saddagti kadar akiid yitimm !»
Mariyam majjadat Allah
46 Wa Mariyam gaalat :
«Nimajjid Allah be kulla galbi
47 wa nafrah bilheen be Allah al-yinajjiini.
48 Nafrah achaan hu fakkar foogi
ana khaadmah al-miskiine.
Akiid min al-yoom wa giddaam
kulla l-naas yinaaduuni al-mubaaraka !
49 Allah al-Gaadir sawwa leyi cheyy aziim
wa Allah bas al-Khudduus.
50 Rahmatah daayman kabiire
le kulla l-naas al-khaayfiin minnah
min zurriiye le zurriiye.
51 Hu bayyan gudurtah
wa chattat al-mustakbiriin maʼa kulla afkaarhum.
52 Hu dalla muluuk gawiyiin min karaasiihum
wa rafaʼ al-masaakiin.
53 Al-jiiʼaaniin mala batunhum be akil sameh
wa l-khaniyiin taradaahum iideehum yaabsiin.
54 Hu saaʼad abiidah Bani Israaʼiil
wa ma nisi al-rahma al-gaal yantiiha leehum.
55 Wa di l-rahma al-hajja beeha le juduudna
al-tabga le Ibraahiim wa iyaalah ila l-abad.»
56 Wa Mariyam gaʼadat maʼa Alisaabaat gariib talaata chahar wa baʼad da, gabbalat fi beetha.
Waaluudit al-nabi Yahya
57 Wa wakit Alisaabaat chaharha hana l-waaluuda tamma, hi wildat wileed. 58 Wa jiiraanha wa akhwaanha simʼo kadar Allah rahamaaha be rahma kabiire wa firho maʼaaha.
59 Wa fi l-yoom al-taamin lammo achaan yitahhuru al-wileed. Wa dawwaro yisammuuh Zakariiya misil abuuh. 60 Wa ammah gaalat : «La, la. Ma ke. Usmah yabga Yahya.» 61 Wa gaalo leeha : «Da ma usum hana ayyi naadum min akhwaanki.» 62 Wa hajjo le abuuh be wasif achaan yasʼalooh al-usum al-yidoorah le l-wileed. 63 Wa hu talab minhum looh wa katab foogah : «Usmah Yahya.» Wa kulluhum alʼajjabo. 64 Wa ajala ke khachmah anfakka wa lisaanah anhalla wa bada yihajji wa yachkur Allah.
65 Wa kulla jiiraanhum khaafo bilheen. Wa kulla l-naas fi l-hujaar hana daar al-Yahuudiiya gammo yihajju be l-cheyy al-bigi da. 66 Wa kulla l-naas al-simʼo be l-kalaam da fakkaro foogah wa gaalo fi guluubhum : «Al-wileed da, baʼadeen yabga chunu ?» Achaan Allah maʼaayah wa gaaʼid yisaaʼidah.
Zakariiya chakar Allah
67 Wa Zakariiya abu Yahya anmala be l-Ruuh al-Khudduus wa atnabbaʼ wa gaal :
68 «Baarak Allah Rabb Bani Israaʼiil
achaan hu anta niʼma le chaʼabah wa fadaahum !
69 Hu rassal leena naadum gaadir
min zurriiyit abdah Dawuud achaan yinajjiina.
70 Wa da bas al-cheyy al-kallam beyah min zamaan
be khachum al-anbiya al-saalihiin al-rassalaahum.
71 Hu yinajjiina min udwaanna
wa min gudrat kulla l-naas al-yakrahoona.
72 Misil da, hu raham juduudna
wa fakkar fi muʼaahadatah al-mukhaddasa.
73 Hu sawwa leena hasab al-haliife
al-sawwaaha le abuuna Ibraahiim.
74 Hu gaal hu yafzaʼna min gudrat udwaanah
achaan naʼabuduuh bala khoof
75 wa nitaabuʼu derbah
be haal taybe wa saalhe fi kulla ayyaam hayaatna.
76 «Wa inta, ya wileedi,
tabga nabi Allah al-Aali
achaan taji giddaam Allah
wa tijahhiz leyah al-derib.
77 Wa tiʼallim chaʼabah
le yaʼarfu kikkeef Allah yinajjiihum
be khufraan zunuubhum.
78 Wa Rabbina Allah hanuun
wa yirayyisna be rahmatah.
Achaan da, nuur Allah yugumm
yidawwi foogna min al-sama.
79 Wa yinawwir le l-naas al-gaaʼidiin fi l-dalaam
wa l-khaayfiin min al-moot
wa khalaas yuguudna fi derib al-salaam.»
80 Wa l-wileed kibir wa bigi gawwi be l-ruuh. Wa gaaʼid yiʼiich fi l-kadaade lahaddi yoom baan le Bani Israaʼiil.
Fare pala hageya
1 Ne jo̰ naa gḛ a ɓyare njaŋge kaŋ ge fare ge ne ke nee buwal zi ma pal. 2 A zwagre na njaŋgeya dimma ne naa ge a ne kwa na ne bama ndwara ma ne wa̰ i na pe go, nama mbe ma no a saŋge naa ge waage fare ge Dok ne ma. 3 Mbi me, swaga hale fare ma pe ne bama pe dolla ya day go, mbi dwa go na ke ya kwaɗa, mbi njaŋge mo nama ne bama viya̰ go me, o ndu ga̰l ge ɓaŋlaŋ Tewfilus. 4 Ne da pe, mo kwa go fare ge a ne wa̰ mo na pe, na fare ge fareba ne.
Waageya ne tolla ge Yohanna bage ke naa baptisma ne pe
5 Dam ma ge Herodus, gan ge suwal Yahudiya ne pul zi, bage ke tuwaleya a̰me na dḭl Zakariya, ka varra ge Abiya ne zi. Na gwale hir ge Aaron ne ne, na dḭl Elizabet. 6 Nama sḛ ma jwak, a ka naa ge dosol ma Dok ndwara se, a ka ke mborra wak honna ma ne wak yuwaleya ma ge Bageyal ne pal ne dulwak ɗu. 7 Amma a ka be vya, ne da pe Elizabet ba̰ gisil, nama sḛ ma jwak a hatɗa sabar.
8 Dam a̰me ɗu, Zakariya ne swaga ke na temel ge tuwaleya ne Dok ndwara se go, dimma ne a ne hon ta kerra go. 9 Ha̰leya ge naa ge ke tuwaleya ma ne pal, a tal na ne uusi baare ta, na mbo til dukan zok ge mbegeya ge Bageyal ne zi. 10 Ɓase ma ka tabeya zum ke kaɗeya swaga tyare dukan go. 11 Maleka ge Bageyal ne dyan na ta, mḛya twal til dukan le matoson go. 12 Swaga ge Zakariya ne kwa na, iigi, vo wan na. 13 Amma maleka jan na go: «Zakariya, sya vo to, ago a za̰ mo kaɗeya go. Mo gwale Elizabet mbo tol mo vya, mo mbo tol na dḭl Yohanna. 14 Mbo kat kaŋ laar saal ge be to ne mo pe, naa gḛ a mbo ke laar saal ne tolla ge na ne pe me. 15 Ago mbo kat ɓaŋlaŋ Bageyal ndwara se, mbo njot oyo̰r jiya̰l, ko jiya̰l a̰me ge pore to bat. O̰yom ge mbegeya mbo wi na ne na ná laar zi ya day. 16 Mbo saŋge Israyela vya ma gḛ ya Bageyal Dok ge nama ne ta. 17 Mbo ka mborra na ndwara se ne o̰yom ma ne pool ge Iliya ne, mbo saŋge bá ma dulwak ya bama vya ma pal, mbo e naa ge za̰ wak to ma ɓol zwama ge naa ge dosol ma ne, ndwara nṵsi naa ge mbyatɗa ma ne Bageyal pe.» 18 Zakariya jan maleka go: «Mbi kwa ma̰ gyana ɗaa? Ago mbi hatɗa sabar, mbi gwale doŋ kale go.» 19 Maleka jan na go: «A mbi Gabriyel ne, mbi bage ne mḛ Dok ndwara se ne na temel pe ne, a teme mbi ya mo ta ndwara waage mo fare ge kwaɗa mbe no. 20 Ndi, mo mbo ŋgele, mo mbo gwan far wak to ɗiŋ dam ge kaŋ mbe ma ke. Ne da pe mo be hon fareba mbi fare janna ma pal to, ago nama wak mbo wi bama swaga ma go tem.»
21 Swaga mbe go, ɓase ma ka da̰re Zakariya, a ke ajab ne na ne ke ya kaal zok ge mbegeya zi ya pe. 22 Swaga ge ne wá ya zum, be day jan nama fare to. A kwa go na ɓó daalam ne zok ge mbegeya zi ya. Ŋgeleya ge na ne zi, gá kar nama na tok. 23 Swaga ge na dam temel ma ne á, gwan’a. 24 Dam ma kwaɗa lwak go̰r go, na gwale Elizabet her emel. Woy tene ɗiŋ saba anuwa̰y, ka jan tene go: 25 «No a kaŋ ge Bageyal ne ke ne mbi ne: dam ge ne saŋge na ndwara ya mbi pal, ndage saaso ne mbi pal uzi naa dasana ma buwal zi.»
Waageya ne tolla ge Jeso ne pe
26 Saba ge myanaŋgal go, Dok teme maleka Gabriyel mbo Nazaret ge suwal Galile ne ya, 27 ge vya kale a̰me, na ge Yusuf ge ne pehir ge Dawda ne zi ne sare na ta. Vya kale mbe dḭl Maryam. 28 Maleka wat ya na ta diŋ, jan na go: «Ke laar saal, mo ge ne ɓo kwa a̰se! Bageyal a poseya ne mo.» 29 Swaga ge ne za̰ fare mbe, iigi ge be to. Ele tene go na ma wak sanna ge go pe ne de. 30 Maleka jan na go: «Maryam, kaage mo sya vo to! Ago Dok kwa mo a̰se. 31 Ndi, mo mbo her emel, mo mbo tol vya son, mo mbo tol na dḭl Jeso. 32 Mbo kat ɓaŋlaŋ, a mbo tol na Bage ne digi zi ya vya, Bageyal Dok mbo hon na hool gan ge na bá Dawda ne. 33 Mbo ke muluk pehir ge Yakub ne pal ɗiŋnedin, na muluk pe mbo á to bat.» 34 Maryam jan maleka go: «Ke ma̰ gyana, ne jo̰ mbi gale be kwa ndu son to!» 35 Maleka gwan ne na janna go: «O̰yom ge mbegeya mbo sugi ya mo pal, pool ge Bage ne digi zi ya ne mbo kulbi mo se, ne pe no, vya ge mo ne mbo tol na ya a mbo tol na Mbegeya ge Dok ne, Dok vya me. 36 Ndi, mo sele Elizabet, sabar ge na ne zi, da ne emel ge vya son ne. Na ge ne ba̰ gisil, se no ya na saba ge myanaŋgal zi. 37 Ago a̰me ge waɗe Dok to .» 38 Maryam jan go: «Mbi kale ge Bageyal ne ne, na ke fare janna ge mo ne!» Maleka yá̰ na.
Mborra ge Maryam ne ya Elizabet ta
39 Dam mbe ma pul zi, Maryam ɗage avun cap, mbo ge swaga njal ma ya, suwal a̰me ge Yuda ne ya. 40 Wat Zakariya diŋ, san Elizabet wak. 41 Swaga ge Elizabet ne za̰ wak sanna ge Maryam ne ɗe, na vya ɗage mbyale na, O̰yom ge mbegeya wi Elizabet, 42 ndage na ka̰l janna go: «Ne naa zaab ma buwal zi, mo da ne wak busu, ge ne mo laar zi da ne wak busu. 43 Mbi wuɗi koko ge mbi Bageyal ná ba mbo ya mbi go ɗaa? 44 Ndi, swaga ge mbi ne za̰ mo wak sanna, vya ge ne mbi laar zi ɗage mbyale mbi ne laar saal. 45 Bage ne ho̰ fareba go, fare ge Bageyal ne jya̰ na wak mbo wi da ne laar saal.»
Kaŋ mballa ge Maryam ne
46 Maryam jan go:
«Mbi uware Bageyal!
47 Mbi da ne laar saal ne Dok, mbi Bage máya pe,
48 ne na ne dó na ndwara na kale ge be a̰me pe to pal pe.
Ago doŋ pe ma mwaɗak a mbo ga tol mbi bage laar saal.
49 Ago Bage pool pet ke mbi kaŋ ge ɓaŋlaŋ.
Na dḭl mbegeya.
50 Kwa a̰se ge na ne, a doŋ pe ma ne doŋ pe ma
ge nama ge a ne sya na vo ma ta.
51 Ŋgay pool ge na ne,
ɓarse naa ge pala ga̰l ma se.
52 Ndage gan ma uzi ne bama hool gan ma pal,
hé naa ge be a̰me pe to ma pala digi.
53 Wi naa ge woɗegeya ma ndwara ne kaŋ kwaɗa ma,
yá̰ naa ge tok pool ma gwanna tok baŋ.
54 Sya na dore Israyela ko̰r,
dwá da ne kwa a̰se ge na ne,
55 ge na ne ŋgay na i bá ma ta,
ge Abraham ma ne na hir ma ta ɗiŋnedin.»
56 Maryam gá katɗa Elizabet ta mbo kaŋ ge saba ataa go, ba ɗage gwan na ya.
Tolla ge Yohanna bage ke naa baptisma ne
57 Swaga ge dam ge Elizabet tolla ne mbya ɗe, tol vya son. 58 Na naa ge gulum pala ma, ne na sele ma, swaga ge a za̰ go Bageyal ŋgay kwa a̰se ge na ne ge baŋlaŋ na ta ɗe, a ke laar saal dagre ne na. 59 Dam ge tiimal go, a mbo ya kun vya jyale ba̰y. A ɓyare go bama tol na dḭl Zakariya, na bá ta. 60 Na ná jan go: «To, a tol na Yohanna.» 61 A jan na go: «Ndu a̰me ne aŋ hir zi ge a ne tol na dḭl mbe go to.» 62 A kar bama tok ele na bá go na ɓyare go a tó vya mbe dḭl gyana de. 63 Jan go a ho̰ na gwal, njaŋge go: «Na dḭl Yohanna.» Nama sḛ ma pet, a ke ajab. 64 Swaga mbe go, na wak hage, na ɗel sá, gá far wak, gá uware Dok. 65 Vo wan naa ge a ne nama ne ka ne swaga ge ɗu go ma pet, naa ge ne ka ne suwal Yuda swaga njal go ma pet, a ka wan ta fare mbe pe. 66 Naa ge a ne ka za̰ fare mbe ma a ka koy na bama dulwak zi, a ka jan go: «Vya mbe mbo kat dḛ gyana ɗaa?» Pool ge Bageyal ne kat ne na me.
Kaŋ mballa ge Zakariya ne
67 Zakariya ge vya bá, O̰yom ge mbegeya wi na, ɗage waage fare go:
68 «Bageyal, Dok ge Israyela ne dḭl ɓo uwareya,
ne na ne sya na ɓase ma ko̰r pe,
ne na ne zu na pe.
69 Teme Bage zurra ge pool ya ne i pe,
ge vuwal pe ge na dore Dawda ne zi.
70 Dimma ne na dḛ ne waage na
na anabi ge mbegeya ma wak zi go,
71 ndwara zur i ne i naa ge ho̰l ma tok go,
ne naa ge a ne kwane i ma tok go.
72 Ŋgay kwa a̰se ge na ne i bá ma ta,
be vyale ne na wak tuli ge harcal to,
73 wi guniya ge na ne guni tene ne i bá Abraham
wak i ta ma̰ no,
74 ndwara zur i ne i naa ge ho̰l ma tok go,
ne da pe i ba gá ke na temel mo̰r be vo,
75 harcal zi, ne dosol zi,
na ndwara se i dam ma zi mwaɗak.
76 Mo, vya jyale, a mbo tol mo anabi ge Bage ne digi zi ya ne,
mo mbo mbo Bageyal ndwara zḛ ndwara nṵsi na viya̰ pul ,
77 ndwara ŋgay na ɓase ma go, Dok mbo má nama
da ne nama sone ma poreya ta,
78 Dok ge i ne a wiya ne laar wanna ma ne kwa a̰se,
ne pe no mbo e kwaya̰l zenna i pal dimma ne gyala go,
79 ndwara hon kwaya̰l ge naa ge ne tṵ zi, ge ne siya ma táál zi ma ta,
ndwara ɗame i mbo viya̰ pul ge halas go .»
80 Vya ka donna, hat pool O̰yom zi. Gá ful pul zi ɗiŋ dam ge ne mbo ya dyan tene Israyela vya ma ta go.
