Al-kalaam al-bukhuss al-nifaakh
1 Wa adad al-naas al-jaayiin le Isa zaad bilheen wa bigo acharaat al-aalaaf lahaddi gaaʼidiin yilʼaasaro. Wa Isa hajja le talaamiizah awwal wa gaal : «Angarʼu min tawwaarit al-Fariiziyiin achaan ma tabgo misilhum. Al-nifaakh gaaʼid fooghum misil al-tawwaara gaaʼide fi l-khubza. 2 Wa ma fi cheyy mulabbad al-baʼadeen ma yinkachif wa ma fi sirr al-baʼadeen ma yinʼarif. 3 Achaan da, ayyi kalaam al-gultuuh fi l-leel, yinsamiʼ fi l-nahaar. Wa l-kalaam al-hajjeetuuh be achiir daakhal fi l-beet, yiballukhuuh barra fi l-chawaariʼ.
4 «Ya rufgaani, niʼooriiku ma takhaafo min al-naas al-yagdaro yaktuluuku wa laakin ma yagdaro yisawwu leeku ziyaada min da. 5 Niʼooriiku yaatu al-waajib takhaafo minnah. Akhaafo min Allah. Hu yagdar yaktulku wa battaan indah gudra achaan yarmiiku fi Jahannam. Aywa, hu bas al-waajib takhaafo minnah.
6 «Taʼarfu kadar yibiiʼu khamsa tuyuur dugaag be riyaaleen. Wa laakin nuguul leeku kadar Allah ma yansa ayyi waahid minhum. 7 Wa intu kula, Allah gaaʼid yifakkir foogku wa yaʼarif adad suuf raasku. Ayyi waahid minku muhimm ziyaada le Allah min tuyuur katiiriin. Wa khalaas, ma takhaafo min al-naas.
8 «Wa ana, Ibn al-Insaan, nuguul leeku kadar ayyi naadum al-yachhad leyi giddaam al-naas, ana nachhad leyah giddaam malaaʼikat Allah. 9 Wa laakin ayyi naadum al-yankurni giddaam al-naas, ana kula nankurah giddaam malaaʼikat Allah. 10 Wa ayyi naadum al-yuguul kalaam didd Ibn al-Insaan, Allah yakhfir leyah. Wa laakin Allah ma yakhfir le l-naadum al-yihajji kalaam kufur fi l-Ruuh al-Khudduus.
11 «Wa wakit yakurbuuku wa yiwadduuku giddaam masaaʼiil buyuut al-sala wa giddaam al-kubaaraat wa l-hukkaam, ma tihimmu le l-kalaam al-tuguuluuh wa la kikkeef turuddu leehum. 12 Achaan fi l-wakit daak, al-Ruuh al-Khudduus yiʼallimku al-kalaam al-waajib tuguuluuh.»
Masal al-khani al-jaahil
13 Wa naadum waahid fi ust al-naas al-maachiin wara Isa naadaah wa gaal : «Sayyidna, ajburah le akhuuyi achaan yigassim maʼaayi warasatna.» 14 Wa Isa radda leyah wa gaal : «Ya raajil ! Fi fikrak Allah jaʼalaani foogku achaan nagtaʼ leeku al-chariiʼa wa nifarrigku walla ?» 15 Wa Isa hajja le l-naas wa gaal : «Angarʼu wa awʼu baalku min ayyi cheyy hana tamaʼ. Achaan hayaat al-insaan ma tamchi hasab katarat maalah.»
16 Wa hajja leehum be masal wa gaal : «Yoom min al-ayyaam, fi naadum khani wa ziraaʼtah wildat leyah khalla katiire bilheen. 17 Wa saʼal nafsah wa gaal : ‹Ha. Nisawwi chunu ? Ma faddal leyi bakaan nakhzin foogah khalliti.› 18 Wa gaal : ‹Khalaas. Naʼarif al-cheyy al-nisawwiih. Nikassir dabangaati wa nisawwi fi badalhum dabangaat kubaar minhum. Wa fooghum nusubb kulla khalliti wa kulla khumaami. 19 Wa nihajji le nafsi wa nuguul : “Ya nafsi ! Indiki maal katiir madmuum al-yitawwil siniin. Ninjamma bas wa naakul wa nachrab wa nafrah.”› 20 Wa laakin Allah naadaah wa gaal : ‹Ya l-jaahil ! Fi l-leele di bas, nichiil ruuhak. Wa l-khumaam al-jahhaztah le nafsak da, yabga hana yaatu ?›»
21 Wa Isa gaal battaan : «Wa yabga misil da le ayyi insaan al-yudumm maal le nafsah wa laakin ma indah kanz giddaam Allah.»
Al-kalaam al-bukhuss al-hamm
22 Wa Isa hajja le talaamiizah wa gaal : «Fi chaan da, nuguul leeku ma tihimmu le hayaatku fi chaan al-akil wa la le jisimku fi chaan al-khulgaan. 23 Achaan al-haya muhimme min al-akil wa l-jisim muhimm min al-khulgaan. 24 Fakkuru fi l-khuraab. Hu ma yiteerib wa la yagtaʼ khalla wa ma indah dabanga wa la makhazan wa laakin Allah yiʼayyichah. Wa akiid intu muhimmiin le Allah ziyaada min al-tuyuur.
25 «Wa kan naadum minku yihimm katiir, al-hamm da ma yagdar yiziid umrah be saaʼa waahide kula. 26 Wa kan intu ma tagdaro tisawwu cheyy sakhayyar misil da, maala tihimmu le cheyy aakhar ?
27 «Chiifu al-nuwwaar wa fakkuru kikkeef yugumm. Ma yakhdim wa ma yisawwi kiswe. Wa laakin nuguul leeku akiid al-malik Suleymaan zaatah fi darajatah al-kabiire abadan ma libis khalag jamiil misil jamaal al-nuwwaar da. 28 Wa kan Allah yilabbis al-gechch be l-nuwwaar misil da wa l-gechch da gaaʼid al-yoom wa ambaakir yazguluuh fi naar al-furun, akiid be ziyaada hu yilabbisku intu. Chiddu heelku intu al-iimaanku lissaaʼ daʼiif.
29 «Wa be misil da, ma tasʼalo nufuusku fi l-cheyy al-taakuluuh wa tacharbooh wa ma tihimmu leyah. 30 Kulla l-naas al-ma muʼminiin khaattiin baalhum fi l-achya dool wa abuuku Allah yaʼarif kadar intu tidooruuhum. 31 Wa khalaas, khuttu baalku fi mamlakat Allah bas wa Allah yantiiku al-achya dool.
32 «Ya khineemaati, ma takhaafo. Abuuku Allah indah niiye yantiiku al-mamlaka. 33 Biiʼu khumaamku wa antuuh sadakha le l-masaakiin. Wa be da, tisawwu le nufuusku juzlaan al-abadan ma yatlaf. Wa khalaas, tudummu maalku fi bakaan Allah fi l-samaawaat. Al-maal da ma yafchul. Wa l-saraariig ma yigarrubu leyah wa l-arda ma taakulah. 34 Achaan al-bakaan al-maalak gaaʼid foogah, da bas al-bakaan al-galbak gaaʼid foogah.
Amsaal al-abiid al-jaahiziin
35 «Agoodu jaahiziin le l-khidme salabaaku marbuutiin wa fawaaniisku muwalliʼiin. 36 Abgo misil abiid fi beet siidhum al-gaaʼidiin yarjooh. Siidhum yigabbil min aazuumit al-iris. Wa humman yagoodu jaahiziin achaan yufukku leyah al-derib be surʼa wakit hu yaji yudugg al-baab. 37 Mabruuk le l-abiid al-siidhum yalgaahum waaʼiyiin wakit hu yaji. Nuguul leeku al-hagg, siidhum zaatah yarbut sulbah wa yigaʼʼidhum giddaam al-sufra wa yantiihum al-akil. 38 Mabruuk le l-abiid dool kan siidhum yaji fi lubb al-leel walla be waradde wa yalgaahum jaahiziin.
39 «Wa be masal aakhar, aʼarfu kadar kan awwal siid al-beet irif fi l-saaʼa kam fi l-leel al-sarraag yaji, hu ma yikhalli al-sarraag yadkhul fi beetah. 40 Wa khalaas intu kula agoodu jaahiziin achaan ana Ibn al-Insaan nigabbil fi yoom waahid al-ma tarjooni foogah.»
41 Wa Butrus saʼalah wa gaal : «Ya sayyidna ! Inta gult al-masal da leena aniina bas walla le kulla l-naas ?» 42 Wa l-Rabb Isa gaal : «Yaatu minku al-yabga misil al-wakiil al-amiin wa l-faahim ? Siidah yikallifah fi kulla abiidah achaan yantiihum al-akil fi waktah. 43 Mabruuk le l-abid da kan siidah yaji min al-safar wa yalgaah yakhdim khidimtah. 44 Be l-sahiih, nuguul leeku hu yidarrij al-abid da masʼuul fi kulla cheyy al-indah. 45 Wa laakin akuun al-abid da yuguul fi galbah : ‹Ha ! Siidi yitawwil wa ma yaji ajala.› Wa achaan da, hu yugumm yudugg al-abiid wa l-khadiim wa yabda yaakul wa yachrab wa yaskar. 46 Akiid siid al-abid da yaji fi yoom waahid al-abid ma jaahiz yilaagiih wa fi saaʼa al-hu ma yaʼarifha. Wa siidah yiʼaakhibah wa yukhuttah maʼa l-aasiyiin.
47 «Wa l-abid al-irif al-cheyy al-siidah yidoorah wa ma jaahiz le jaytah wa ma sawwa al-cheyy al-siidah yidoorah, al-abid da yafurchuuh farich chadiid. 48 Wa laakin al-abid al-ma irif al-cheyy al-siidah yidoorah, wa sawwa cheyy al-waajib yafurchuuh be sababah, al-abid da yafurchuuh chiyya bas. Wa ayyi naadum al-ligi katiir, yatulbu minnah katiir. Wa ayyi naadum al-kallafooh be cheyy ziyaada, yatulbu minnah ziyaada.
Al-furga fi wa l-salaam ma fiih
49 «Ana jiit achaan nusubb naar fi l-ard wa nitmanna bilheen kadar al-naar di oogadooha khalaas. 50 Wa fi khattisiin chadiid al-waajib yikhattusuuni beyah wa galbi muʼallag bilheen lahaddi l-khattisiin da yitimm. 51 Wa fi fikirku ana jiit achaan nijiib al-salaam fi l-ard walla ? La, ma ke. Nuguul leeku ana jibt al-furga. 52 Achaan min al-yoom wa giddaam, al-beet al-indah khamsa naas, al-talaata yikhaalufu al-itneen wa l-itneen yikhaalufu al-talaata. 53 Yilkhaalafo ambeenaathum. Al-raajil yikhaalif wileedah wa l-wileed yikhaalif abuuh wa l-mara tikhaalif bineeyitha wa l-bineeye tikhaalif ammaha. Wa amm al-raajil tikhaalif marit wileedha wa l-mara tikhaalif amm raajilha.»
Alaamaat al-zaman al-haadir
54 Wa Isa hajja battaan le l-naas al-katiiriin al-jo leyah wa gaal : «Kan tichiifu al-sahaab jaayi min al-kharib, ajala ke tuguulu almi yusubb wa khalaas almi yusubb. 55 Wa kan tichiifu al-riih tusuug min al-wati, tuguulu al-wata tabga haamiye bilheen wa khalaas al-wata tabga haamiye. 56 Ya munaafikhiin ! Taʼarfu kikkeef tafhamo alaamaat hana l-ard wa l-sama. Wa kikkeef ma tagdaro tafhamo alaamaat al-zaman al-haadir ?
57 «Maala ma tagdaro timayyuzu al-cheyy al-waajib tisawwuuh ? 58 Kan intu maachiin fi bakaan al-gaadi, jaahid achaan tissaamaho maʼa khasiimak wakit intu lissaaʼ fi l-derib. Wa da kan ma tidoor hu yusuugak le l-gaadi wa l-gaadi yisallimak le l-askar wa l-askar yidissuuk fi l-sijin. 59 Nuguul leek inta ma tamrug illa kan kaffeet kulla l-gurus al-yidooruuh minnak.»
Ke me haŋgal ne naa ge mbuɗi naa ndwara ma
(Mat 10:26-33)1 Swaga mbe go, naa kote ya ɓase ge be to, dubu ma ne dubu ma, a gá ndal ta koo ma. Jeso ɗage e pe jan na naa ge ame hateya ma go: «Ke me haŋgal ne jiya̰l hore, ndwara go ndwara mbuɗiya ge Farisi ma ne. 2 Ago kaŋ ge woyya ma pet a mbo dyan nama pe zum, kaŋ ge ɗimil zi ma pet a mbo gá kwaya̰l go. 3 Ne da pe no ɗe, fare ge aŋ ne jya̰ na tṵ zi, a mbo za̰ na kwaya̰l go, fare ge aŋ ne waase na togor zi ge zok zi, a mbo oy na zok ma pala digi. 4 Mbi jan aŋ ge mbi kondore ma, sya me naa ge a ne hun sḛ duur ma vo to, ne go̰r go, a gwan ke a̰me ge ɗogle to. 5 Amma mbi ŋgay aŋ ndu ge aŋ ne mbya sya na vo, na ge go̰r ge ne hun go, da ne pool gwan dol ndu Jahanama zi. Mbi jan aŋ go, no a ndu ge aŋ ne mbya sya na vo ne.
6 Naa te yat dḛḛ anuwa̰y da ne Suu azi to’a? Dok vyale a̰me ɗu ne nama buwal zi uzi to bat. 7 Amma aŋ pala susu ma puy, isi nama isi kakaɗak. Sya me vo to, aŋ waɗe dḛḛ ma waɗe pet.
8 Mbi jan aŋ, ndu ge daage pet ge ne mbo jan ya go na ge mbi ne ne naa ndwara se, Vya ge ndu ne mbo jan maleka ge Dok ne ma ndwara se go na ge na ne ne me. 9 Amma ndu ge ne mbo njuɗi na wak ya go na kwa mbi to naa ndwara se, mbi mbo jan go mbi kwa na to maleka ge Dok ne ma ndwara se me. 10 Ndu ge daage pet ge ne mbo jan fare ge sone ya Vya ge ndu ne pal, a mbo pore na. Amma ndu ge ne mbo sal O̰yom ge mbegeya ya, a mbo pore na to bat.
11 Swaga ge a ne mbo gene aŋ ya Sinagog ma zi, ko ga̰l ma, ne naa ge ne hool pal ma ndwara se, iigi me ta ne fare ge aŋ ba mbo ɗaŋge ta pe, ko ge aŋ ba mbo janna pe to, 12 ago O̰yom ge mbegeya mbo hate aŋ fare ge aŋ ba mbo janna swaga mbe go juju.»
Fare sḭ ge ndu ge gan ge dale ne
13 Ndu a̰me ne ɓase ma buwal zi jan Jeso go: «Bage hateya, jya̰ mbi ná vya na va mbi i kaŋ joo nde.» 14 Jeso gwan ne na janna go: «A wuɗi e mbi bage kun aŋ sarya, ko bage var aŋ, aŋ kaŋ joo ne ɗaa?» 15 Gwan jan nama go uwale: «Ke me haŋgal, na kaage aŋ laar na wa̰ bware to. Ago kat ne ndwara ge ndu dasana ne da ne kaŋ ɓolla ma ta to, ko nama ka baŋneya bindik.»
16 Ke nama fare sḭ a̰me, jan go: «Ndu ge ɓol kaŋ a̰me, na gaaso don kwaɗa gḛ ge be to. 17 Na sḛ jan tene go: ‹Mbi ke gyana ɗaa? Mbi swaga ge kan mbi kaŋ siyal ma go to.› 18 Jan go: ‹Ndi Kaŋ ge mbi ba ke no. Mbi gul mbi hal ma se, mbi ba gwan sin ge ne waɗe ga̰l ma, mbi ba kan mbi gḛme ma ne mbi kaŋ ɓolla ma na se.› 19 Mbi mbo jan tene go: ‹Mo da ne kaŋ ma gḛ koyya digi ne del ma gḛ pe, ɗigli tene, za, njó, za̰ tuli!› 20 Amma Dok jan na go: ‹Dale, ɗaal mbe no zi, mo ma̰ su. Kaŋ ge mo ne nṵsi mbe ma, a gá wuɗi ne ɗaa?› 21 A go no me, ne ndu ge ne kote kaŋ ma gḛ digi ne tene pe, amma kat ne a̰me Dok ta ya to.»
Ka̰ me saareya Dok pal
(Mat 6:25-34)22 Jeso jan na naa ge ame hateya ma go: «Ne pe no ɗe, mbi jan aŋ go: Iigi me ta ne kaŋ ge aŋ ba mbo zamma, ko ne kaŋ ge aŋ ba mbo njotɗa ne katɗa ge aŋ ne ne ndwara pe to, ko ne aŋ ba̰r ge aŋ ba mbo kanna ma pe to. 23 Ago katɗa ne ndwara waɗe kaŋzam waɗe to’a? Sḛ duur waɗe ba̰r ma waɗe me to’a? 24 Ndi me ga̰a̰ ma, a zare to, a syat to me, a ne swaga koy kaŋ to, ko ne hal ma to, a Dok wal nama ne. Aŋ te be waɗe njoole ma waɗe to’a! 25 A wuɗi ne aŋ buwal zi, ne iigiya ge na ne ta da ne pool ndiri na dam zḛ go ŋgeɗo ɗaa? 26 Kadɗa aŋ mbyat ke kaŋ a̰me ge ne waɗe jyale cecḛ to ɗe, kyaɗa aŋ ba ka iigi ta ne kaŋ ge ne gá ma pe ɗaa? 27 Ndi me sugur ma ne don ne ful zi gale, a ker temel to, a ol ba̰r to me. Amma mbi jan aŋ go: Ko Salomon pateya ge na ne zi pet puy, be kan ba̰r ge siŋli mbyatɗa ne a̰me ɗu ne nama buwal zi go to. 28 Kadɗa Dok kan sugur ge ne kat ma̰ no gaaso zi, kwap a kan nama ol zi ma ba̰r mbe go ɗe, na sḛ ke ne aŋ ma̰ gyana ɗaa, naa ge ne fareba honna ŋgeɗo ma! 29 Aŋ ɓyare kaŋ ge aŋ ba mbo zamma pe to, ko kaŋ ge aŋ ba mbo njotɗa pe to, iigi me ta to. 30 Ago kaŋ mbe ma no pet, a pehir ge ɗogle ge ne dunya zi ma ɓyare nama pe lelet ne. Amma aŋ Bá kwa kwa go aŋ ɓyare kaŋ mbe ma no ɓyare me. 31 Ɓyare me na muluk pe, kaŋ mbe ma no a mbo hon aŋ na pal tá. 32 Sya me vo to, gii vya ma, ago aŋ Bá sḛ ke tuli ge hon aŋ muluk.»
E me aŋ kaŋ ɓolla ma digi zi ya
(Mat 6:19-21)33 «Yá me aŋ kaŋ ma uzi, ke me bobo hon naa. É me aŋ kaŋ ɓolla ma swaga ge vḛneya to go, é me aŋ kaŋ ɓolla ma digi zi ya swaga ge be aya to go, na ge syala ne mbyat mbo ya go to, ko buli ma ne mbyat zam na to go. 34 Ago swaga ge aŋ kaŋ ɓolla ma ne go, aŋ dulwak é go me.»
Fare sḭ ne kat yaŋyaŋ pe
35 «Vwa me aŋ pul ma ne bit, e me aŋ ɗuli ma digi me. 36 Ka me dimma ne naa ge a ne da̰re gwanna ge bama Bageyal ne ne vḛso sanna ya go, swaga ge ne yan’a, dabe zok wak, bama ba hage na zok wak go. 37 Dore ma ge nama bageyal swaga ge ne mbo ya, ɓol nama katɗa yaŋyaŋ, a mbo kat ne laar saal. Fareba mbi jan aŋ, na sḛ mbo vwal na pul, mbo e nama katɗa kaŋzam wak go, mbo mbo ya nama ta ɗu ne ɗu var nama kaŋzam. 38 Kadɗa na mbo ja ɗaal ga̰l zi, ko le cya̰wak pala, ɓol nama katɗa yaŋyaŋ, a da ne laar saal.
39 Za̰ me kwaɗa, te go bageyal kwa swaga ge syala ma̰ mbo ya sel na kwa, te ya ya̰ syala zut na zok to. 40 Aŋ me, nṵsi me ta katɗa jejew, ago aŋ kwa swaga ge Vya ge ndu ne ne mbo ya go to.»
Dore ge zwama ma ne dore ge dale
(Mat 24:45-51)41 Bitrus jan na go: «Bageyal, mo ke fare sḭ mbe no da ne i pe ɗeŋgo, ko ne naa pe pet ɗaa?» 42 Bageyal jan go: «A wuɗi bage ge ne yàl pal ge ndwara ndaar, ge zwama ne ge na bageyal ne e na na naa ge temel ma pal ndwara var nama nama kaŋzam na swaga ma go tetem ne ɗaa?» 43 Mo̰r ge na bageyal, swaga jyatɗa go ne ɓol na ya ne kerra go mbe no, da ne laar saal. 44 Fareba mbi jan aŋ, mbo é na kaŋ ge na ne ma pal pet. 45 Amma kadɗa mo̰r mbe jan ya na dulwak zi go: «Mbi bageyal ke kaal be ge mborra ya, ɗage iyal dore ma ne kale ma, ka zamma, ka njotɗa, ka fere tene, 46 Mo̰r mbe na bageyal mbo mbo ya dam ge na sḛ ne dwa na pal to go, ge ler ge na sḛ ne kwa na to zi. Mbo yan na, mbo é na njot yál ne naa ge hon fareba to ma. 47 Mo̰r ge ne kwa laar ɓyareya ge na bageyal ne, nṵsi a̰me to, ko ke laar ɓyareya ge na ne to, mbo ɓol folla bol wak gḛ ge be to. 48 Amma na ge ne kwa na to, ke kaŋ ge ne mbya folla, mbo ɓol folla woɗege. Ndu ge a ne ho̰ na gḛ, a mbo ele ne na ta gḛ, ndu ge a ne ho̰ kaŋ na tok go gḛ, a mbo ame ne na ta gḛ me.»
Jeso gene ya varseya
(Mat 10:34-36)49 «Mbi mbo ya dol ol suwar pal , ne jo̰ ol ame ya digi, mbi gwan ɓyare da iya ɗaa? 50 A ŋgat mbi ke baptisma, ne jo̰ a dṵṵl ne mbi pal, a ŋgat go na wak wi! 51 Aŋ dwat go mbi gene ya halas suwar pal ɗaa? A go to, mbi jan aŋ go, mbi gene ya varseya. 52 Ago ne gá ne zḛ no, kadɗa naa anuwa̰y yàl ge ɗu diŋ, a mbo kat varseya. Ge ataa ma mbo kat ho̰l ne ge azi ma, ge azi ma mbo kat ho̰l ne ge ataa ma me. 53 Bá mbo ke ho̰l ne na vya ge son, vya ge son mbo ke ho̰l ne na bá. Ná mbo ke ho̰l ne na vya ge gwale, vya ge gwale mbo ke ho̰l ne na ná. Tisi ge gwale mbo ke ho̰l ne na tisi ge gwale .»
Swaga ma pe wanna
(Mat 16:2-3)54 Gwan jan ɓase ma go: «Swaga ge aŋ ne kwa pḭr inna ne sya ya, aŋ jan gaw go: ‹swaga ma̰ ke mam›, ke mbe go me. 55 Swaga ge aŋ ne kwa saam kwalla ne mbii ya, aŋ jan go: ‹swaga ma̰ zale›, ke mbe go me. 56 Naa ge mbuɗi naa ndwara ma, aŋ kwa kaŋ ge ne ke ne suwar pal ma ne ge pḭr digi ma pe wanna kwa. Aŋ te kwa dam ge ma̰ pe wanna to gyana ɗaa?»
Nṵsi fare ne mo kon ge ho̰l zḛ tek
(Mat 5:25-26)57 «Aŋ sḛ ma te kun ta sarya fare ge dosol pal to kyaɗa ɗaa? 58 Swaga ge aŋ ne mo kon ge ho̰l ne kan ta viya̰ go mbo naa ge kun sarya ma ndwara se, swaga mborra go, nṵsi fare ne na zḛ tek, na kaage na gene mo mbo ndu ge kun sarya ndwara se ya, ndu ge kun sarya na ɓya̰ mo bage koy daŋgay ma tok go ɗo, na do mo daŋgay zi to. 59 Mbi jan mo: Mo mbo ndage ne swaga mbe zi ya zum to, kadɗa mo be á bware ge ne mo pal potɗa mwaɗak to.»
