Malikat Saba zaarat Suleymaan
1 Wa malikat balad Saba simʼat be l-kalaam al-gaaʼidiin yihajjuuh fi Suleymaan. Wa hi jaat fi Madiinat al-Khudus be naas katiiriin wa jumaal chaayliin itir wa dahab katiir wa hujaar khaaliyiin. Jaat le tijarribah le Suleymaan be gaddimiin suʼaalaat gaasiyiin. Wa wakit wassalat bakaan Suleymaan, hi hajjat leyah be kulla cheyy al-indaha fi galibha. 2 Wa l-malik Suleymaan radda leeha fi kulla l-suʼaalaat al-gaddamathum leyah. Wa ma fi suʼaal waahid al-bigi leyah gaasi al-ma gidir radda foogah.
3 Wa malikat balad Saba chaafat hikmat Suleymaan wa l-gasir al-hu banaah 4 wa l-akil al-fi raas tarabeeztah wa l-maskan hana masaaʼiilah wa nizaam khidmithum wa l-lubaas hana l-naas al-yantu al-akil wa l-charaab wa l-ataba al-yatlaʼo beeha le beet Allah. Wa hi alʼajjabat bilheen wa ma gidrat tuguul cheyy.
5 Wa khalaas, gaalat le l-malik : «Al-cheyy al-simiʼtah min baladi al-bukhuss kalaamak wa hikmatak da sahiih. 6 Wa ana ma saddagt be l-kalaam al-gaalooh foogak illa baʼad jiit wa chiftah be eeni. Wa daahu nuss hikmatak kula ma khabbarooni beyah ! Hikmatak ziyaada min kulla cheyy al-ana simiʼtah. 7 Mabruuk le naasak wa le masaaʼiilak al-daayman gaaʼidiin maʼaak wa yasmaʼo hikmatak. 8 Baarak Allah Ilaahak al-ridi beek wa khattaak malik fi kursiih le takhdim le Allah Ilaahak. Wa Ilaahak sawwa misil da achaan hu yihibb Bani Israaʼiil wa yidoor humman yagoodu ila l-abad. Wa fi chaan da bas, hu khattaak malik fooghum le tahkim be l-hagg wa l-adaala.»
9 Wa baʼad da, al-malika hana balad Saba antat le l-malik ziyaada min 4 000 kiilo hana dahab wa itir katiir wa hujaar khaaliyiin kula. Wa abadan ma fi itir ziyaada min al-itir al-jaabatah al-malika hana Saba le l-malik Suleymaan.
10 Wa ziyaada min da, khaddaamiin Hiiraam wa khaddaamiin Suleymaan al-gaaʼidiin yijiibu dahab min Ufiir jaabo hatab al-sandal wa hujaar khaaliyiin kula. 11 Wa be hatab al-sandal da, al-malik sawwa khachab le beet Allah wa le gasrah hu kula. Wa sawwa beyah jigindiiye wa amsibeybe le l-khannaayiin. Wa gubbaal da, abadan ma chaafo cheyy misil da fi balad Yahuuza. 12 Wa l-malik Suleymaan antaaha le malikat balad Saba kulla cheyy al-hi dawwaratah wa talabatah minnah. Wa da, ziyaada min al-cheyy al-hi jaabatah le l-malik. Wa baʼad da, al-malika gabbalat baladha maʼa masaaʼiilha.
Maal Suleymaan wa hikmatah
13 Wa wazin al-dahab al-yijiibuuh le Suleymaan fi kulli sana yisaawi ziyaada min 22 000 kiilo. 14 Wa da bala l-maal al-yalgaah min al-naggaaliin wa l-tujjaar. Wa kulla muluuk al-Arab wa hukkaam al-balad yijiibu dahab wa fudda le Suleymaan. 15 Wa l-malik Suleymaan dagga 200 darag kubaar hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 850 jineeh. 16 Wa dagga battaan 300 darag dugaag hana dahab wa ayyi waahide wazinha yisaawi 400 jineeh. Wa l-malik khattaahum fi beetah al-sammooh Khaabat Lubnaan.
17 Wa l-malik sanaʼ kursi kabiir hana aaj wa masahah be dahab saafi. 18 Wa l-kursi da, indah sitte ataba hana dahab al-yatlaʼo beehum wa gaʼʼaada hana dahab giddaam al-kursi. Wa l-kursi zaatah, sawwo leyah iideen be jaay wa jaay. Wa sanaʼo timsaal hana diidaan itneen wa khattoohum be nuss al-zeene wa nuss al-isra le l-kursi. 19 Wa 12 diidaan aakhariin waagfiin be jaay wa jaay le l-atabaat al-sitte dool. Wa abadan ma sawwo cheyy misil da fi ayyi mamlaka.
20 Wa kulla l-kiisaan al-yachrab beehum al-malik Suleymaan, humman hana dahab wa kulla l-muʼiddaat al-fi beet Khaabat Lubnaan sawwoohum min dahab saafi. Wa cheyy al-sawwooh be fudda ke ma fi achaan fi wakit Suleymaan, al-fudda ma indaha khiima. 21 Wa l-malik Suleymaan indah sufun kubaar al-yamchu baʼiid le l-tijaara maʼa khaddaamiin hana l-malik Hiiraam. Wa fi ayyi talaata sana, al-sufun dool yigabbulu machhuuniin be dahab wa fudda wa aaj wa tuguula wa taawuus.
22 Wa l-malik Suleymaan faat kulla muluuk al-ard be maal wa hikma. 23 Wa kulla muluuk al-ard yidooru yigaabulu Suleymaan achaan yasmaʼo min hikmatah al-antaaha leyah al-Rabb fi galbah. 24 Wa ayyi sana, al-naas dool yijiibu leyah hadaaya. Yijiibu leyah muʼiddaat hana fudda wa dahab wa khulgaan wa silaah wa itir wa kheel wa bikhaal. 25 Wa Suleymaan indah 4 000 chaaye le l-kheel wa 4 000 arabaat wa 12 000 siyaad kheel. Wa hu khatta waahidiin fi l-hillaal al-yukhutt fooghum arabaatah wa l-aakhariin kamaan khallaahum maʼaayah fi Madiinat al-Khudus. 26 Wa Suleymaan hakam fi kulla l-muluuk min bahar al-Furaat lahaddi balad al-Filistiyiin lahaddi huduud balad Masir. 27 Wa l-malik jaab fi Madiinat al-Khudus fudda katiire ziyaada misil al-hashas. Wa hatab al-arz kula bigi katiir ziyaada misil chadar al-jimmeez al-yugumm fi sahalat Chafiila. 28 Wa kheel al-malik Suleymaan gaaʼidiin yijiibuuhum leyah min Masir wa min kulla l-buldaan al-aakhariin.
Nihaayat hukum Suleymaan
29 Wa l-baagi min amal Suleymaan min al-bidaaya le l-nihaaya maktuub fi l-kutub al-binaaduuhum Aʼmaal al-nabi Naataan wa Kalaam al-nabi Akhiiya al-min hillit Chiilooh wa Ruʼyat al-nabi Yaʼdu, al-yihajji be Yarubaʼaam wileed Nabaat. 30 Wa Suleymaan hakam fi Madiinat al-Khudus wa fi kulla balad Israaʼiil muddit 40 sana. 31 Wa baʼad da, Suleymaan maat wa lihig abbahaatah wa dafanooh fi madiinat Dawuud abuuh. Wa wileedah Rahabʼaam hakam fi badalah.
Gan ge gwale ge suwal Saba ne mbo ya ndil Salomon
(1Gan 10:1-13)1 Gan ge gwale ge suwal Saba ne za̰ fare ge Salomon ne ma, na sḛ mbo ya Ursalima diŋ ndwara her Salomon pe ne fare eleya ge mbidgil ma. Mbo ya poseya ne naa gḛ na pe go, ne jambal ge in idir ge hur tuli ma, ne dinar ma, ne njal sergeleŋ ma me. Mbo ya Salomon ta, ele na fare ge na ne é na dulwak zi ma mwaɗak. 2 Salomon wan fare ma pe mwaɗak hon na, fare a̰me ge mbidgil ge Salomon ne day wan na pe to, be kat to bat. 3 Gan ge gwale ge suwal Saba ne kwar zwama ge Salomon ne, kwar na zok ge ne sḭ, 4 kaŋzam ge ne é na tabul pal zamma ma, ne swaga katɗa ge na dore ma ne ma, ne nama temel kerra ma, ne ba̰r ge naa ge ne hon kaŋzam ma ne kan, ne swaga e koo ge mbo wat zok ge Bage ɗiŋnedin ne zi ya ma, kaŋ mbe ma ke na ajab, jan gan Salomon go: 5 «Fare ge mbi ne za̰ nama janna ge mbi suwal ya, mo pal ma, ne mo zwama ma, a fare ge fareba ma ne. 6 Swaga ge mbi ne mbo ya kwar kaŋ mbe ma ne mbi ndwara to, mbi be hon fareba to. Se no, mbi kwar ya go, a be waage mbi mo zwama le ɗu go dig to pet. Mo kwarra ma ne mo zwama waɗe fare ge mbi ne za̰ na waɗe. 7 Mo naa da ne laar saal! Mo dore ma da ne laar saal, ne da pe, dam ne dam, a ya go katɗa mo ndwara se ame mo zwama ma. 8 Uwareya ya Bage ɗiŋnedin, Dok ge mo ne pal, na ge ne ɓyare go mo ka gan na hool gan pal ne na sḛ pe. Ago Dok ge mo ne laar wa̰ Israyela vya ma wan, ɓyare no go nama dḭl ka tolla ɗiŋnedin, é mo gan da ne pe go, mo ka ndu ge ke kaŋ ge dosol ne kaŋ ge jwap.»
9 Uwale, gan ge gwal ge suwal Saba ne hon gan Salomon dinar mbo kaŋ ge kilo dudubu ataa ne nus go, ne idir ge hur tuli ma gḛ ge be to, ne njal sergeleŋ ge siŋli ma me. A be kwar idir ge siŋli dimma ne na idir mbe ma go to.
10 Gan Huram dore ma poseya ne gan Salomon dore ma ge a ne mbo suwal Ofir ma, a gwan gene na dinar ma ya, ne uwara santal ma, ne njal sergeleŋ ge siŋli ma.
11 Gan Salomon nṵsi zok ge Bage ɗiŋnedin ne wak ma, ne na zok gan wak ge ndeya ma da ne uwara santal, cé biliŋ ma uwara da ne uwara mbe me. Kaŋ ma ge gan Salomon ne ke ma, ndu a̰me be ke na pe suwal Yuda go ɗu to. 12 Gan Salomon hon gan ge gwale ge suwal Saba ne kaŋ ge na laar ne ɓyare ma pet, ne kaŋ ge ne ele ma pet. Ho̰ na kaŋ waɗe kaŋ ge na sḛ ne gene na ya̰ na tok go.
Go̰r go, gwan na suwal ya poseya ne na dore ma.
Kaŋ ɓolla ge Salomon ne ma
(1Gan 10:14-24)13 Ge del ɗu pul zi, Salomon ka ɓol dinar kilo dudubu wara azi, 14 be ge isi dinar ma ne fool kaal ma ge a ne syal ne naa ge ne mbo gwasal ma tok go, ne naa ge ke suk ma, ne kaŋ ma ge gan ma ge Arab ma ne ma, ne ga̰l ge ndil suwal ma ne gene nama ya̰ hon Salomon to. 15 Gan Salomon sol ɓiyaar ge ga̰l ma kikis azi ne dinar, ɓiyaar ge daage ame dinar kilo myanaŋgal, 16 gwan sol ge zaaso ma kikis ataa, ɓiyaar ge daage ame dinar kilo ataa kikis ataa. Abe nama, é nama ge zok ge a ne tol na «Murum ge Liban ne» zi.
17 Gan Salomon gwan cer hool gan ɓaŋlaŋ ne andalam kiya̰r, so̰me na se ne dinar ge siŋli. 18 Hool gan mbe ka haal, ne se mbo na ta digi ya, koo ge eya ma myanaŋgal, swaga ge na koo ne e ne go ka so̰meya ne dinar. A ɗeere sonne ma azi na tok ma pal jwak. 19 A cer sonne ma mḛya ge swaga e koo mborra mbe ma go wol para azi, ndwara go, myanaŋgal le magul pal, myanaŋgal le matoson pal me. Amma, gan a̰me be ke kaŋ ge go mbe no hir na suwal go to.
20 Seɗe njot kaŋ ge gan Salomon ne ma pet a só nama da ne dinar, kaŋ zam kaŋzam ma ge ne zok ge a ne tol na «Murum ge Liban ne» zi ma mwaɗak a só nama da ne dinar ge siŋli. kaŋ a̰me ɗu ge ne só na ne fool kaal be kat to. Ago zaman ge gan Salomon ne zi, fool kaal be kat a̰me pe to. 21 Gan ka da ne fak ga̰l ge mbo ɗiŋ suwal Tarsisa ya ma, a gan Huram dore ma ka mbo ne fak ga̰l mbe ma ne. Del ataa pul zi, a ka gwan’a ndwara ɗu ne suwal Tarsisa ya ne dinar ma, ne fool kaal ma, ne andalam kiya̰r ma, ne bakḭ ma, ne njoole ge siŋli ma mbo ya hon Salomon.
22 Gan Salomon waɗe gan ge ne suwar pal ma pet ne kaŋ ɓolla, ne zwama me. 23 Gan ge ne suwar pal ma pet a ka ɓyare go bama kwa Salomon ndwara, ne za̰ na fare janna ge zwama ma ge Dok ne ho̰ na ne na zi ma. 24 Del ne del, ndu ge daage ka gene bobo ma ya hon na: Kaŋ ge ne fool kaal ma, ne dinar ma, ne ba̰r ma, ne kaŋ pore ma, ne idir ge hur tuli ma, ne tisi ma, ne kwara ma.
25 Salomon ka da ne swaga koy tisi ma ne pus pore ma dudubu anda, na tisi ma ka dudubu wol para azi, kan a̰me ma mbut koyya suwal ge ful zi ma go, a̰me ma mbut ya̰ nama na ta suwal diŋ Ursalima go me. 26 Suwal ma pet a ka Salomon pe se, ne maŋgaɗam ga̰l Efrat wak ya ɗiŋ mbo suwal ge Filistiya ma ne ya, ɗiŋ mbo suwal Masar warbe ya. 27 Gan Salomon saŋge fool kaal baŋneya bindik dimma ne njal ne zuli ne Ursalima diŋ go, saŋge uwara sedre baŋneya bindik ne uwara sikomor ne don ne babur pul go go. 28 A ka gene tisi ge Salomon ne ma da ne suwal Masar ma ne suwal ge ɗogle ma ya pet.
Siya ge Salomon ne
(1Gan 11:41-43)29 Kaŋ ge Salomon ne ke ge may ma, ne pe eya go diŋ mbo wak aya, a njaŋge nama ya maktub «Kaŋ kerra ge Anabi Natan» ne zi, ne maktub «Anabi Ahiya» ndu ge suwal Silo ne zi, ne maktub ge bage kwa ɗimil Yedo ne zi. Maktub ge Yedo ne wan maana ge Yerobowam ge Nabat vya, gan ge Israyela ne fare ma pe. 30 Salomon ke del wara anda na gan zi, Ursalima diŋ, ge Israyela vya ma pal pet. 31 Salomon sú na bá ma pe ya, a mbul na ge suwal ge Dawda ne go. Na vya Robowam zam gan na byalam go.
