Wak siya ge Dawda ne
1 Swaga ge Dawda ne nda ya na dam siya wak go gwa, hon na vya Salomon na wak sya, jan na go: 2 «Mbi ɓyare mbo swaga ge naa ge ne suwar pal ma mwaɗak a ne mbo mbo na ya go. Mḛ ndiŋ, ke tene ndu son! 3 Dó mo ndwara fare ge Bage ɗiŋnedin Dok ge mo ne ma pal, ke mborra na eya ma pal, ne koy na wak honna ma, ne na wak yuwaleya ma, ne na njaŋgeya ma, ge ne njaŋge ne maktub eya ge Musa ne zi. Go no mo mbo uni mo kaŋ kerra ge daage zi pet, swaga ge daage go mwaɗak me. 4 Go no, Bage ɗiŋnedin mbo wi na wak tuli ge na ne ke mbi pal janna go: ‹Kadɗa mo vya ma her viya̰ ge jwap ya, a ke mborra fareba pal mbi ndwara se ne bama dulwak ɗu, ne bama sḛ mwaɗak me, mo mbo woɗege ne ndu ge er mo ge hool gan ge suwal Israyela ne pal to bat.› 5 Mo kwa kaŋ ge Yowab ge Seruya vya ne ke ne mbi, ne na kaŋ ge ne ke ne Israyela asagar ma ga̰l ge azi ma, Abner ge Ner vya ma ne Amasa ge Yeter vya. Na sḛ hṵ nama ne halas zi, a be pore za nama ne to. Ago siya ge nama ne ya na pal. 6 Ge ɗalla ge mo ne zi, ke na kaŋ a̰me, ya̰ na su siya daŋ pul sabar ge na ne zi go cwagat to. 7 Mo mbo é mo ndwara ge Barzilay ndu ge suwal Galaad ne vya ma pal, ya̰ nama zam dagre ne mo. Ndwara go, a naa ge a ne sya mbi ko̰r swaga ge mbi ne sya mbo woy tene mo bá vya Absalom ndwara zḛ ma ne. 8 Vyale ne Chimey ge Gera vya, ge ne pehir ge Bayami ne zi, ge suwal Bahurim ne to. Swaga ge mbi ne sya baale suwal Mahanayim ya, vḛne na wak mbi pal. Swaga gwanna ge mbi ne ya go, mbo ya kun mbi maŋgaɗam Urdun wak go. Mbi ke na wak tuli Bage ɗiŋnedin ndwara se go mbi mbo hun na to bat. 9 Se no, kaage mo ya̰ na baŋ to, ago mo ndu ge ɗalla ne, mo mbo kwa kaŋ ge ke na. Sabar ge na ne zi no puy ɗe, hṵ na.»
Siya ge Dawda ne
10 Dawda jyat na bá ma pe ya, a mbul na, na suwal diŋ. 11 Dawda ke muluk suwal Israyela go del wara anda: ke suwal Hebron go del ɓyalar, ge Ursalima go del tapolɗu para ataa me. 12 Salomon er na bá Dawda, kat hool gan pal, na gan pe ɗur se.
Siya ge Adoniya ne
13 Adoniya ge Haggit vya mbo ya ge Batcheba ge Salomon ná ta. Batcheba ele na go: «Mo mbo ya wan mbi koo’a?» Na sḛ vin, jan na go: «Mbi mbo ya wan mo koo.» 14 Gwan jan na uwale: «Mbi da ne fare a̰me ɗu ge mbi ne ɓyare jan mo.» Batcheba jan na go: «Jya̰ mo fare.» 15 Adoniya jan na go: «Mo kwa kwa go mbi te ya zam gan ne, ago Israyela vya ma ndwara mwaɗak ya mbi pal ndwara é mbi gan. Amma ne Bage ɗiŋnedin ta, fare e no, mbi bá vya za gan no. 16 Se no mbi ɓyare kaŋ a̰me ɗu ne mo ta, kaage mo kuri mbi na to.» Batcheba jan na go: «Jya̰ mo fare.» 17 Jan go: «Mbi kaɗe mo, mbo jan gan Salomon, na sḛ ne pool ge kuri mo to, na ho̰ mbi Abisak, vya gwale ge suwal Sunem ne kat yàl nde.» 18 Batcheba jan na go: «A kwaɗa, mbi ma̰ mbo jan gan mo fare mbe.» 19 Batcheba ɗage mbo gan Salomon ta ya ndwara jan na fare ge Adoniya ne. Swaga ge ne ya̰ mborra ya, gan ɗage na ndwara zi ya, gur na koo na ndwara se ba ɗage gwan’a kat na hool gan pal. Hon na kaŋ katɗa na tok matoson pal. 20 Batcheba jan Salomon go: «Mbi ɓyare kaɗe mo kaŋ a̰me ŋgeɗo, kaage mo kuri mbi na to.» Gan jan na ná go: «Jya̰ mo fare, ago mbi kuri mo to.» 21 Na ná jan na go: «Ho̰ mo bá vya Adoniya Abisak, vya gwale ge suwal Sunem ne kat yàl.» 22 Gan Salomon jan na ná go: «Kyaɗa mo ba ele go Adoniya na he Abisak, vya gwale ge Suwal Sunem ne ɗaa? A kwaɗa, ele go, a ho̰ na gan gaw, a mbi bá vya ge ga̰l ne. Ele go, a ho̰ bage tuwaleya Abiyatar ma ne Yowab ge Seruya vya gan me.» 23 Gan Salomon guni tene ne dḭl ge Bage ɗiŋnedin ne, jan go: «Ya̰ Dok na mḛre mbi mḛreya ge zwala babak, kadɗa Adoniya ɓol potɗa ge siya ne ya ne fare eleya mbe no pe to. 24 Se no, Bage ɗiŋnedin da ne ndwara, na sḛ ge ne ɗù mbi, ge ne e mbi kat hool gan ge mbi bá Dawda ne pal, ge ne ho̰ mbi gan dimma ne na ne ke wak tuli go, ago ma̰ no Adoniya ma̰ su.» 25 Gan Salomon teme Benaya ge Yehoyada vya na mbo hun na. Ago mbe no Adoniya su no.
Gan Salomon ndage Abiyatar ne na temel zi
26 Uwale, gan jan bage tuwaleya Abiyatar go: «Gwa̰ mo suwal Anatot ya, ago mo mbya suya, amma, ne jo̰ mo ḭ sandu wak tuli ge Bageyal, Bage ɗiŋnedin ne mbi bá Dawda ndwara zḛ, mo njó yál dagre ne mbi bá me ɗe, mbi hun mo ma̰ no to.» 27 A go no, Salomon ndage Abiyatar ne na temel tuwaleya ge Bage ɗiŋnedin ne zi no. A go mbe no, fare ge Bage ɗiŋnedin ne jya̰ Eli vya ma pal ge Silo go, wak wi no me.
Siya ge Yowab ne
28 Fare mbe det Yowab ta ya, syat na pe so mbo woy tene gur ge Bage ɗiŋnedin ne zi ya, wan na tok ma ge twal tuwaleya ma ta. Ago Yowab vwa na pe da ne Adoniya, amma dḛ zaŋgal be vwal na pe ne Absalom to. 29 A mbo ya jan gan Salomon go Yowab woy tene ya gúr ge Bage ɗiŋnedin ne zi ya, ge twal tuwaleya ta ya. Salomon teme Benaya ge Yehoyada vya, na mbo hun na. 30 Benaya mbo ge gúr ge Bage ɗiŋnedin ne zi ya, jan Yowab go: «Ne ka̰l ge gan ne, wá zum!» Yowab gwan ne na janna go: «Mbi wat zum to, mbi su go go!» Benaya gwan mbo jan gan fare ge Yowab ne jya̰. 31 Gan jan na go: «Ke dimma ne na sḛ ne jya̰ go, hṵ na, mo mbul na. Go no, mo ba ndage swama ge Yowab ne ka̰ na se baŋ ɗar be ge fare a̰me to ne i, ne yàl ge mbi bá ne pal uzi. 32 Bage ɗiŋnedin mbo gwan ne swama ge na ne na pal, ne da pe, na sḛ hṵ naa ge dosol ma, ne ge kwaɗa waɗe na ma azi be ge mbi bá Dawda kat ne kwarra to. Hṵ Abner ge Ner vya, ga̰l ge asagar ge Israyela ne, ma ne Amasa ge Yeter vya, ga̰l ge asagar ge Yuda ne. 33 Nama swama mbo kat Yowab ma ne na hir ma pal ɗiŋnedin. Amma Bage ɗiŋnedin mbo e Dawda ma ne na hir ma, ne na yàl, ne na hool gan kat halas ɗiŋnedin me.» 34 Benaya ge Yehoyada vya gwan, mbo hun Yowab, mbul na ge ful zi ya, ge na yadiŋ. 35 Gan é Benaya ge Yehoyada vya ge Yowab byalam go asagar ma pal, é Sadok bage tuwaleya ge Abiyatar byalam go me.
Siya ge Chimey ne
36 Gan tol Chimey ya, jan na go: «Sḭ zok ge suwal Ursalima diŋ, mo kat na zi, ago mo mbo wat ne suwal diŋ zum mbo swaga ge ɗogle go to bat. 37 Ka ne kwarra go, dam ge mo ne mbo watɗa zum, mo mbo su. Swama ge mo ne mbo kat mo pal.» 38 Chimey jan gan go: «A kwaɗa! Mo dore mbo ke kaŋ ge mbi bageyal gan ne jya̰ ma pal.» Chimey gá katɗa suwal Ursalima diŋ, ke dam ma kaal.
39 Del ataa go̰r go, Chimey mo̰r ma azi a so mbo suwal Gat ya, ge gan Akis ge Maaka vya ta ya. A mbo ya jan Chimey go na mo̰r ma ya suwal Gat ya. 40 Chimey sá na kwara, mbo suwal Gat, ge Akis ta ya mbo ɓyare na mo̰r ma pe. Chimey gwan ne na mo̰r ma ne suwal Gat ya. 41 A mbo jan Salomon go, Chimey ɗage ne suwal Ursalima go mbo suwal Gat, na gwan ja. 42 Gan tol Chimey ya, jan na go: «Mbi te be e mo guni tene ne dḭl ge Bage ɗiŋnedin ne go, mo wá zum ne suwal diŋ to to’a? Mbi te be jan mo go dam ge mo ne mbo watɗa zum ne suwal diŋ mbo swaga a̰me, mo mbo su to’a? Te be mo vḭ ne go: ‹A kwaɗa, mbi za̰ ya go ne to’a?› 43 Kyaɗa mo ba koy wak tuli ge mo ne ke Bage ɗiŋnedin ndwara se, ko ne mbi wak honna to ɗaa?» 44 Gan gwan jan Chimey go: «Mo kwa sone ge daage pet ge mo ne ke mbi bá Dawda kwa tyatyat, Bage ɗiŋnedin mbo gwan ne sone ge mo ne ke mo pal. 45 Amma wak busu mbo kat gan Salomon pal, muluk ge Dawda ne me mbo ɗur se ɗiŋnedin Bage ɗiŋnedin ndwara se.» 46 Gan hon Benaya ge Yehoyada vya na wak, Benaya mbo, hun Chimey.
Swaga mbe go, muluk ge Salomon ne pe ɗur se.
Al-wasiiye al-akhiire hana Dawuud
1 Wa wakit Dawuud irif kadar hu gariib yumuut, anta wasiiye le wileedah Suleymaan. Wa gaal : 2 «Ana gariib nikhalli al-dunya. Chidd heelak wa abga raajil ! 3 Taabiʼ kalaam Allah Ilaahak wa amchi fi derbah. Ahfad gawaaniinah wa wasiiyaatah wa churuutah wa muʼaahadatah wa kulla cheyy al-maktuub fi Tawraat Muusa. Wa be da, inta tanjah fi kulla cheyy al-tisawwiih wa fi ayyi bakaan al-tamchi. 4 Achaan Allah gaal yihaggig kalaamah al-gaalah leyi. Hu gaal : ‹Kan naas zurriiytak yamchu adiil wa yisawwu al-hagg be kulla guluubhum wa kulla fikirhum, khalaas daayman yukuun naadum min zurriiytak fi kursi al-muluk hana Bani Israaʼiil.›»
5 Wa Dawuud gaal : «Inta taʼarif tamaam al-cheyy al-sawwaah leyi Yuwaab wileedha le Saruuya. Hu bas al-katalaahum le kubaaraat al-askar al-itneen hana Bani Israaʼiil yaʼni Abniir wileed Niir wa Amaasa wileed Yatar. Wa daffag dammuhum fi wakit al-salaama wa chaal masʼuuliiyit katilhum. 6 Wa alʼaamal maʼaayah be hikma achaan ma tikhalli yabga chaayib wa la yumuut be salaam.
7 «Wa fakkir fi iyaal Barzillaay al-min turaab Gilʼaad wa sawwi leehum al-kheer. Wa khalliihum yabgo min al-naas al-yaakulu maʼaak inta al-malik achaan humman fazaʼooni wakit ana muʼarrid min akhuuk Abchaluum.
8 «Wa fakkir fi Chimʼi wileed Giira min gabiilat Banyaamiin min hillit Bahuriim al-gaaʼid jambak. Hu laʼanni ziyaada wakit ana muʼarrid maachi Mahanaayim. Wa laakin wakit ana mugabbil, hu ligaani ale bahar al-Urdun wa ana halaft leyah be Allah wa gult ma naktulah be l-seef. 9 Wa hassaʼ, ma tajʼalah naadum bari. Achaan inta raajil hakiim wa taʼarif al-cheyy al-waajib tisawwiih leyah. Wa be suuf raasah al-abyad da kula, aktulah.»
10 Wa Dawuud maat wa lihig abbahaatah wa dafanooh fi madiinat Dawuud fi Uruchaliim. 11 Wa muddit hukum Dawuud fi kulla balad Israaʼiil 40 sana. Hu hakam 7 sana fi Hibruun wa 33 sana fi Uruchaliim. 12 Wa Suleymaan chaal kursi al-muluk hana abuuh Dawuud. Wa mulkah bigi saabit.
Aduniiya hakamo leyah be l-moot
13 Wa Aduniiya wileedha le Haggiit ja le Batchaabaʼ amm Suleymaan. Wa hi gaalat leyah : «Jaytak di aafe bas ?» Wa hu gaal leeha : «Aafe.» 14 Wa gaal battaan : «Indi kilme nuguulha leeki.» Wa hi gaalat : «Guulha.» 15 Wa hu gaal : «Inti taʼarfi kadar al-muluk da hanaayi ana wa kulla Bani Israaʼiil yidooru ana nabga malik. Wa laakin al-muluk marag minni wa wagaʼ le akhuuyi Suleymaan achaan Allah bas dawwar kadar hu yabga malik. 16 Wa hassaʼ da, indi talab waahid nigaddimah leeki. Ma taabe leyi.» Wa hi gaalat leyah : «Kallim !» 17 Wa hu gaal : «Min fadulki guuli le l-malik Suleymaan yantiini Abichaag al-min hillit Chuunam le tabga marti. Hu ma yaaba leeki.» 18 Wa Batchaabaʼ gaalat : «Da adiil. Ana zaati namchi nikallim al-malik be l-cheyy al-bukhussak.»
19 Wa khalaas, Batchaabaʼ machat bakaan al-malik Suleymaan le tihajji leyah be l-cheyy al-bukhuss Aduniiya. Wa wakit dakhalat, al-malik gamma laagaaha le ammah wa sajad leeha. Wa baʼad da, gamma gaʼad fi kursiih wa khatta kursi aakhar le ammah be nussah al-zeenaay. 20 Wa Batchaabaʼ gaalat leyah : «Indi talab sakhayyar ke nigaddimah leek wa laakin ma taaba leyi.» Wa l-malik gaal leeha : «Gaddimi talabki, ya ammi. Ana ma naaba leeki.» 21 Wa hi gaalat leyah : «Hal ma nagdaro nantu Abichaag al-min hillit Chuunam le akhuuk Aduniiya le tabga martah walla ?» 22 Wa l-malik Suleymaan radda le ammah wa gaal : «Maala tatulbi Abichaag al-min hillit Chuunam le Aduniiya ? Hu akhuuyi al-kabiir. Wa misil da, atulbi al-muluk leyah hu wa le Abiyaatar raajil al-diin wa le Yuwaab wileedha le Saruuya kula !»
23 Wa khalaas, al-malik Suleymaan halaf be Allah wa gaal : «Khalli al-Rabb yiʼaakhibni ikhaab chadiid kan Aduniiya ma kaffa be hayaatah taman al-talab al-hu gaddamah da. 24 Wa Allah al-Hayy bas sabbataani fi kursi al-muluk hana abuuyi Dawuud wa anta al-muluk da leyi ana wa le zurriiyti misil hu gaalah. Wa l-yoom bas, Aduniiya yumuut.»
25 Wa khalaas, al-malik Suleymaan rassalah le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ. Wa hu macha darabah le Aduniiya wa katalah.
Suleymaan tarad Abiyaatar
26 Wa kan le Abiyaatar raajil al-diin kamaan, al-malik gaal : «Amchi le ziraaʼtak fi Anatuut achaan al-moot waajib leek. Wa laakin ana ma naktulak al-yoom achaan inta chilt sanduug Allah al-Rabb giddaam abuuyi Dawuud wa inta tiʼibt maʼaayah fi kulla diigtah.» 27 Wa be misil da, Suleymaan tarad Abiyaatar min khidimtah hana rujaal al-diin achaan yihaggig al-kalaam al-gaalah Allah fi zurriiyit Ali fi Chiilooh.
28 Wa wakit Yuwaab simiʼ be l-khabar da, gamma arrad wa macha fi kheemat Allah wa karab guruun al-madbah. Wa da achaan hu aba ma andamma maʼa Abchaluum wa laakin andamma maʼa Aduniiya. 29 Wa jo khabbaro al-malik Suleymaan kadar Yuwaab arrad wa allabbad fi lubb kheemat Allah wa gaaʼid jamb al-madbah. Wa khalaas, Suleymaan rassal Banaaya wileed Yahuuyadaʼ wa gaal leyah : «Amchi aktulah.» 30 Wa Banaaya dakhal fi kheemat Allah wa gaal le Yuwaab : «Al-malik buguul : ‹Amrug min al-bakaan da.›» Wa Yuwaab gaal : «La ! Ana numuut hini.»
Wa khalaas, Banaaya gabbal bakaan al-malik wa ooraah be l-kalaam al-Yuwaab raddaah leyah. 31 Wa l-malik gaal leyah : «Sawwi misil hu gaalah ! Aktulah wa adfinah fi bakaanah da bas. Wa be misil da, ana wa aayilat abuuyi nukuunu bariyiin min al-dimam al-katalaahum Yuwaab bala sabab. 32 Wa khalli Allah yigabbil leyah al-dimam dool fi raasah achaan hu katal be l-seef naaseen al-adiiliin wa akheer minnah wa abuuyi Dawuud ma indah khabar. Hu katal Abniir wileed Niir khaayid deech Bani Israaʼiil wa Amaasa wileed Yatar khaayid deech Bani Yahuuza. 33 Khalli Allah yigabbil al-dimam dool fi raas Yuwaab wa fi zurriiytah ila l-abad. Wa laakin le Dawuud kamaan, khalli Allah yijiib al-salaam al-daayim fi zurriiytah wa fi beetah wa fi mulkah.»
34 Wa khalaas, Banaaya wileed Yahuuyadaʼ macha le Yuwaab dakhal leyah wa katalah. Wa dafanooh fi beetah fi l-kadaade. 35 Wa l-malik khattaah le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ khaayid al-deech fi badal Yuwaab. Wa le Saduukh, khattaah raajil al-diin fi badal Abiyaatar.
Suleymaan hakamah le Chimʼi
36 Wa l-malik naadaah le Chimʼi wa gaal leyah : «Abni leek beet fi Uruchaliim wa askun fi lubb al-madiina wa ma tamchi ayyi bakaan. 37 Wa aʼarif tamaam kan yoom inta maragt min al-madiina di wa gataʼt waadi Khidruun da, tumuut. Wa inta bas tabga masʼuul min mootak.» 38 Wa Chimʼi radda le l-malik wa gaal : «Kalaamak adiil ! Ana khaddaamak nisawwi kula cheyy al-inta siidi al-malik gultah.» Wa Chimʼi sakan tawwal fi Uruchaliim.
39 Wa laakin baʼad talaata sana, abiid itneen hana Chimʼi arrado wa macho bakaan Akiich wileed Maʼaaka malik hillit Gaat. Wa jo khabbarooh le Chimʼi wa gaalo leyah : «Daahu abiidak macho hillit Gaat.» 40 Wa tawwaali, Chimʼi gamma chadda humaara wa macha hillit Gaat bakaan Akiich le yichiil abiidah. Wa khalaas, Chimʼi chaal wa jaab abiidah min hillit Gaat. 41 Wa jo khabbarooh le Suleymaan kadar Chimʼi marag min Uruchaliim wa macha hillit Gaat wa gabbal.
42 Wa khalaas, al-malik rassal naadaah le Chimʼi wa gaal leyah : «Ana ma hallaftak be Allah wa hazzartak wa gult leek : ‹Aʼarif tamaam kan yoom maragt min al-madiina di wa macheet fi ayyi bakaan, tumuut.› Wa inta gult : ‹Tamaam ! Simiʼt kalaamak.› 43 Wa maala ma khuft min al-haliife al-sawweetha giddaam Allah ? Wa maala ma tabbagt amri al-amartak beyah ?» 44 Wa l-malik gaal battaan le Chimʼi : «Inta taʼarif kulla l-fasaala al-sawweetha be niiytak le abuuyi Dawuud. Allah yigabbil leek fasaaltak di fi raasak. 45 Wa laakin Allah yibaarikni ana al-malik Suleymaan wa yisabbit kursi al-muluk hana abuuyi Dawuud wa yagood ila l-abad giddaam Allah.» 46 Wa baʼad da, al-malik anta amur le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ wa hu macha darabah le Chimʼi lahaddi maat. Wa be misil da, al-muluk hana malik Suleymaan bigi saabit.
