Abimelek ame gan suwal Sichem go
1 Abimelek ge Yerub-Baal vya mbo na nā ma ta suwal Sichem ya, jan nama ne nama vuwal pe mwaɗak go: 2 «Mbo me ele ga̰l ma ge suwal Sichem ne ma go: A kwaɗa go Yerub-Baal vya naa wara ɓyalar, a ke muluk aŋ pal ne mwaɗak, ko ndu ɗu ke muluk aŋ pal ne ɗaa? Kwa me go, mbi aŋ duur me.» 3 Abimelek nā ma mbo jan ga̰l ge Sichem ne ma fare mbe ma no, nama dulwak hé Abimelek, ne da pe, a ka jan ta go na bama vya ne. 4 A hon na bware ge ne zok sḭḭm Baal-Berit ne zi fool kaal sile wara ɓyalar. Ne bware mbe, Abimelek pot naa ge be a̰me pe to ma, ne naa ge bernde ma, nama mbo dagre ne na. 5 Mbo na bá ya, suwal Ofra ya, hun na bá Yerub-Baal vya ma uzi pet, naa wara ɓyalar ge njal ge ɗu pal. A na bá vya ge jyale Yotam gá ne ɗu kikit, ago woy tene woy. 6 Naa ge Sichem ma, ne naa ge suwal Millo ne ma pet, a kote ya, a mbo é Abimelek gan ge uware Chen ge ne njal ge Sichem go ta gwa.
Fare sḭ ge Yotam ne
7 A waage Yotam fare mbe. Na sḛ mbo mḛ njal Garizim pala njeel digi ya, oy nama ne ka̰l ndaar go:
Za̰ me mbi, ga̰l ge suwal Sichem ne ma,
Dok na za̰ aŋ me!
8 Uwara ma mbo é bama gan.
A jan uwara olive go: Ka i gan!
9 Uwara olive gwan ne nama janna go:
Mbi ya̰ mbi num ge naa dasana ma ne dok ma ne dore na uzi ɗo,
mbi ba miili tene mbo kat gan uwara ma pal ɗaa?
10 Uwara ma jan fere go:
mbo ya, mo kat i gan!
11 Fere gwan ne nama janna go:
Mbi ya̰ mbi vya ge tuli, ne ge mbuɗi uzi ɗo,
mbi ba miili tene mbo kat gan uwara ma pal ɗaa?
12 Uwara ma jan oyo̰r go:
Mbo ya, mo kat i gan!
13 Oyo̰r gwan ne nama janna go:
Mbi ya̰ mbi jiya̰l ge ne ke dok ma ne naa dasana ma sḛ tuli uzi ɗo,
mbi ba miili tene mbo kat gan uwara ma pal ɗaa?
14 Uwara ma pet, a jan kore:
Mbo ya, mo kat i gan.
15 Kore jan uwara ma go:
Kadɗa aŋ ɓyare mbi da ne laar ɗu go mbi ka aŋ pal ɗe,
mbo me ya katɗa mbi pe zi,
kadɗa to, ol na fó ne mbi zi,
na tí uwara sedre ge Liban ne ma uzi.
16 Se no ɗe, Aŋ é Abimelek gan da ne laar ɗu, ko fareba zi ɗaa? Aŋ ke Yerub-baal ma ne na vya ma kwaɗa no’a? Aŋ pó na kwaɗa kerra ge na ne pal no’a? 17 Ago mbi bá mbá pore ne aŋ pe, ho̰ tene siya, zú aŋ ne Madiyan ma tok go no. 18 Ma̰ no aŋ ke ho̰l ne yàl ge mbi bá ne, aŋ hṵ na vya ma naa pool wara ɓyalar ge njal ge ɗu pal, aŋ é Abimelek ge na kale vya gan ge ga̰l ge Sichem ne ma pal no, ndwara go na aŋ ná vya ne. 19 Kadɗa aŋ ke yàl ge Yerub-baal ne kaŋ mbe ma̰ no da ne laar ɗu, ne fareba zi ɗe, ke me Abimelek sḛ tuli, na sḛ, na ke aŋ sḛ tuli me. 20 Kadɗa go to, ol na fó ne Abimelek zi, na tí ga̰l ge Sichem ne ma poseya ne suwal Millo uzi, ko ol na fó ne ga̰l ge Sichem ne ma zi poseya ne suwal Millo diŋ digi, na tí Abimelek uzi. 21 Yotam kan na koo ya se, syat na pe so mbo suwal Beer ya, uzi ya kaal na bá vya Abimelek ndwara zḛ.
Ho̰l ge Sichem ma ne Abimelek pal
22 Abimelek ka gan Israyela vya ma pal del ataa. 23 Dok teme o̰yom ge sone ya Abimelek ma ne ga̰l ge Sichem ne ma buwal zi, ga̰l ge Sichem ne ma ɗage syal Abimelek koo. 24 Gaage mbe ɗage digi nama buwal zi ndwara pot nama, ne Abimelek ne hṵ na bá vya ge wara ɓyalar ma pe, ne ga̰l ge Sichem ne ma ne ɓa̰ bama pe ne na hun na bá vya ma pe me. 25 Ga̰l ge Sichem ne ma, e naa ge fiiri viya̰ ma ge njal pala digi, a ka maŋge naa ge ne kale viya̰ go ma kaŋ. Abimelek za̰ fare mbe.
26 Dam a̰me ɗu, Gaal ge Ebed vya ma ne na ná vya ma mbo ya Sichem go. Ga̰l ge Sichem ne ma hon na bama dulwak. 27 A mbo bama gaaso oyo̰r zi, a yel oyo̰r, a ɓerse na, a fere ta. A mbo wat bama dok zok zi, a zam kaŋzam, a njot me, a ka sal fare Abimelek pal. 28 Gaal ge Ebed vya ka janna go: «Abimelek wuɗi ne? Sichem ma suwal da ne, ge i ma̰ kat Abimelek pe se ɗaa? Te be Yerub-Baal vya ne to’a? Te be Zebul ga̰l ge suwal ne é na kat ne suwal pal ne to’a? Gwa̰ me nee pala ge Hamor ge Sichem bá vya ma pe se golgo, ge nee gwan ne nee pala ge Abimelek pe se. 29 Te go a ya̰ mbi naa ge Sichem ne ma mbi tok go, mbi te ya ɓeŋge Abimelek uzi.» Gwan jan go: «Abimelek na kote na asagar ma ya digi, na zú ya mbi ndwara zum gale!»
30 Zebul, ga̰l ge suwal ne za̰ fare ge Gaal ge Ebed vya ne ka janna, saŋge pore. 31 Teme naa ɗimil jyan mbo jan Abimelek go: «Gaal ge Ebed vya ma ne na ná vya ma mbo ya Sichem go, a par fare ya naa zi ke ho̰l ne mo. 32 Se no ɗe, aŋ ne mo naa ma, ɗage me ɗaal jyan, mbo me mbo huli swaga ful zi ya. 33 Cya̰wak, swaga ge gyala ne her na pe ndwarra, ɗage me ya det suwal. Swaga ge Gaal ma ne na naa ma ne ɗage ja mo ndwara zi, mo ke nama kaŋ ge mo laar ne ɓyare.»
34 Abimelek ma ne na naa ma varse ta se pe anda, a mbo kat huliya Sichem ziyar go gwa. 35 Swaga ge Gaal ge Ebed vya ne wá ya suwal viya̰ wak pala zum ɗe, Abimelek ma ne na naa ɗage ne bama swaga huliya zi ya. 36 Gaal ndwara kan ne nama, jan Zebul go: «Ndi naa ne kan bama koo ne njal pala digi ya se no.» Zebul jan na go: «A gḭḭl ge njal ma ne ne, mo dwat no go na naa dasana ma ne.» 37 Gaal gwan jan na go: «Ndi, a naa dasana ma kan bama koo ne njal ge ne dunya tuŋsi zi pala digi ya se ne, naa ge may ma ne her viya̰ ge uwara Chen ge sḭḭm ne ja no me.» 38 Zebul jan na go: «Mo wak ge mo ne ka zenna mbe ya da ɗaa? Te be mo ka janna ne go, Abimelek wuɗi ne ɗo, aŋ ba gwan ne aŋ pala na pe se ne de ne to’a. Te be naa ge mo ne ka sen nama mbe ma ne to’a? Se no, zú zum mbo mbal na pore ɗaŋ!» 39 Gaal ma ne naa ge Sichem ma zut pore ya Abimelek ma ndwara zi. 40 Abimelek yan na pe, na sḛ syat na pe so na ndwara zḛ. Naa su se njinjik ɗiŋ mbo det suwal viya̰ wak pala ya. 41 Abimelek mbo mḛ suwal Aruma ya. Zebul yan Gaal ma ne na ná vya pe ne suwal Sichem diŋ. Tele nama nama gwa̰ ya suwal diŋ to.
42 Dam ge kwap ge go, naa ge ne suwal diŋ ma zut mbo ful zi, Abimelek za̰ fare mbe. 43 Varse na naa ma se pe ataa, a mbo huli nama ful zi ya. Swaga ge a ne kwa naa ge Sichem ma zutɗa ne suwal diŋ ya zum ɗe, a ɗage ya nama ndwara zi, a hun nama. 44 Abimelek poseya ne naa ge ne na pe go ma, a mbo ya mḛ suwal viya̰ wak pal, varseya ge pe azi ma kan naa ge ful zi ma ta, a hun nama se njanjab. 45 Abimelek ke pore ne suwal Sichem ɗiŋ mbo gasamal, hun naa ge ne suwal diŋ ma kakaɗak, burmi suwal uzi, suusi yuwam na go.
46 Swaga ge ga̰l ge suwal Migdal-Sichem ma se za̰ fare mbe, a mbo zok ge dok Berit ne zi ya. 47 A waage Abimelek go, ga̰l ge suwal Migdal-Sichem ma kote ta ya ya. 48 Abimelek ma ne na naa ma pet a ndé mbo njal Salmon digi. Abimelek he kee, syal uwara tok, dol na na ka̰l zi. Go̰r go, jan na naa mbe ma go: «Aŋ kwa kaŋ ge mbi ne ke, há me ta ke dimma ne mbi go.» 49 Ndu ge daage syal uwara tok, a kare Abimelek pe, a kan uwara tok mbe ma ge zok mbe wak go, a dun na ol, a til zok mbe poseya ne naa ge ne ka na zi ma pet, naa mbo kaŋ ge dubu ɗu go, naa sonmo ma ne ne naa zaab dagre. A go no, naa ge ne suwal Migdal-Sichem go ma su uzi no pet.
Siya ge Abimelek ne
50 Abimelek mbo ver suwal Tebes, det na, ame na. 51 Ge suwal Tebes diŋ, burgu ya go, naa zaab ma ne naa sonmo ma so mbo woy ta na zi ya, poseya ne ga̰l ge suwal ne ma pet, a dibi ta na zi, a ndé zok pala digi ya. 52 Abimelek mbo ya det burgu mbe, mbo na wak ta zi gwa ndwara go na ba dun zok mbe ol. 53 Gwale a̰me dol njal gṵ ya Abimelek pal, ɓá na pala se par. 54 Avun cap, tol na vya dore ge ne in na kaŋ pore ma, jan na go: «Pwa mo kasagar, hṵ mbi, na ka ge a jya̰ go, na ndu gwale hṵ mbi ne to.» Vya dore mbe tun na, su. 55 Swaga ge Israyela vya ma ne kwa go Abimelek su go ɗe, ndu ge daage gwan na yadiŋ ya.
56 Go no, Dok pot Abimelek na sone ge ne ke na bá, swaga ge ne hṵ na bá vya ma naa wara ɓyalar go. 57 Dok pó Sichem ma nama sone ge ɓaŋlaŋ ge a ne ke me. A go no, wak vḛneya ge Yotam ge Yerub-baal vya ne vḛne ge nama pal wak wi no me.
Abiimalik bigi malik fi Chakiim
1 Wa Abiimalik wileed Yarbaʼal macha Chakiim le yalga akhwaan ammah wa kulla aayilat abu ammah. Wa gaal leehum : 2 «Guulu le kulla sukkaan Chakiim : ‹Akheer yahkumuuku 70 hukkaam kulluhum min awlaad Yarbaʼal aw yahkimku raajil waahid bas ? Wa aʼarfu kadar ana da min dammuku wa lahamku.›»
3 Wa akhwaan ammah kallamo kulla kalaam Abiimalik le sukkaan Chakiim wa humman dawwarooh achaan gaalo ambeenaathum : «Hu da akhuuna.» 4 Wa humman antooh 70 hajar fudda min beet ilaahhum Baʼal Bariit le Abiimalik. Wa be l-fudda di, hu ajjar naas ma naafʼiin wa rabbaatiin duruub le yitaabuʼuuh. 5 Wa hu gabbal le beet abuuh fi Ufra wa katal kulla akhwaanah iyaal abuuh Yarbaʼal, humman al-sabʼiin, kulluhum fi hajar waahid. Wa illa Yuutaam al-sakhayyar wileed Yarbaʼal faddal minhum achaan hu da allabbad. 6 Wa kulla sukkaan Chakiim wa kulla chaʼab Beet Millu macho le l-chadara al-kabiire al-gaaʼide jamb al-hajar al-khazzooh fi Chakiim. Wa hinaak darrajo Abiimalik malik.
Hije hana Yuutaam
7 Wa wakit khabbaro Yuutaam, hu macha talaʼ fi raas jabal Gariziim wa sarakh be hiss aali wa gaal : «Asmaʼooni, ya sukkaan Chakiim, wa l-Rabb kula yasmaʼku. 8 Yoom min al-ayyaam, kulla chadar al-khaaba gammo le yamsaho wa yidarruju leehum malik wa gaalo le chadar al-zaytuun : ‹Abga foogna malik.› 9 Wa chadar al-zaytuun gaal : ‹Hal nikhalli dihni al-be sababah al-Rabb wa l-naas kula chakarooni wa namchi nabga kabiir fi l-chadar walla ?› 10 Wa chadar al-khaaba gaalo le chadar al-tiin : ‹Taʼaal wa abga foogna malik.› 11 Wa chadar al-tiin gaal : ‹Hal nikhalli tuʼumti al-haluuwe wa ma nalda fawaakihi al-haluwiin wa namchi nabga kabiir fi l-chadar walla ?› 12 Wa chadar al-khaaba gaalo le chadar al-inab : ‹Taʼaal wa abga foogna malik.› 13 Wa chadar al-inab gaal : ‹Hal nikhalli asiiri al-yafrah beyah al-Rabb wa l-naas wa namchi nabga kabiir fi l-chadar walla ?› 14 Wa khalaas, kulla chadar al-khaaba gaalo le l-chadar al-indah chook : ‹Taʼaal wa abga foogna malik.› 15 Wa l-chadar al-indah chook gaal leehum : ‹Kan sahiih ke intu tidooru tamsahooni wa tidarrujuuni malik foogku da, taʼaalu agoodu tihti fi dulli. Wa laakin kan abeetu kamaan, tamrug naar minni wa taakul arz Lubnaan.›»
16 Wa Yuutaam gaal battaan : «Hassaʼ, ya sukkaan Chakiim, wakit darrajtu Abiimalik malik, hal darrajtuuh be l-hagg wa l-adaala ? Wa hal sawweetu al-kheer maʼa Yarbaʼal wa aayiltah walla ? Wa hal fakkartu fi l-cheyy al-hu sawwaah leeku ? 17 Abuuyi haarab fi chaanku wa dassa nafsah fi l-khutuura wa najjaaku min al-Midyaaniyiin. 18 Wa l-yoom, intu gammeetu didd aayiltah wa kataltu awlaadah al-sabʼiin fi hajar waahid. Wa Abiimalik wileed sirriiytah bas darrajtuuh malik fi sukkaan Chakiim achaan hu akhuuku. 19 Wa kan al-yoom intu gammeetu maʼa Yarbaʼal wa maʼa aayiltah be l-hagg wa l-adaala, khalaas afraho be Abiimalik wa khalli Abiimalik kula yafrah beeku. 20 Wa kan abeetu kamaan, khalli naar tamrug min Abiimalik wa taakul sukkaan Chakiim wa chaʼab Beet Millu. Wa khalli naar tamrug min sukkaan Chakiim wa chaʼab Beet Millu wa taakul Abiimalik.»
21 Wa khalaas, Yuutaam jara wa macha le hillit Biir wa sakan hinaak baʼiid min akhuuh Abiimalik.
Chaʼab Chakiim gammo didd Abiimalik
22 Wa Abiimalik hakam fi Israaʼiil muddit talaata sana. 23 Wa baʼad da, al-Rabb rassal ruuh fasle jaabat khilaaf ambeen Abiimalik wa sukkaan Chakiim wa humman gammo khaanooh. 24 Wa be sabab dimmit awlaad Yarbaʼal al-sabʼiin, al-ikhaab wagaʼ fi raas akhuuhum Abiimalik al-katalhum wa fi raas sukkaan Chakiim al-lazzooh fi l-katil. 25 Wa sukkaan Chakiim gammo yarbutu leyah kamiin fi ruuse al-jibaal wa yaglaʼo khumaam kulla l-naas al-yiʼaddu beyah. Wa khalaas, jo khabbaro Abiimalik.
26 Wa yoom waahid, raajil waahid al-binaaduuh Gaʼal wileed Aabad ja maʼa akhwaanah fi Chakiim wa sukkaan Chakiim aamanooh. 27 Wa l-sukkaan marago fi l-kadaade wa gataʼo jineenaathum hana l-inab wa asarooh wa sawwo aazuuma. Wa macho le beet ilaahhum wa akalo wa chirbo wa laʼano Abiimalik. 28 Wa Gaʼal wileed Aabad gaal : «Abiimalik hu yaatu lahaddi aniina naas Chakiim nagoodu tihtah ? Hu wileed Yarbaʼal bas wa l-masʼuul fi l-hille di, hu Zabuul. Nagoodu tihit zurriiyit Hamuur abu Chakiim. Maala nidooru nagoodu tihit hukum Abiimalik ? 29 Kan kulla l-naas aamano beyi, ana nitarrif Abiimalik. Wa nuguul le Abiimalik : ‹Limm askarak wa amrug le l-harib !›»
30 Wa Zabuul haakim al-hille ziʼil zaʼal chadiid wakit simiʼ kalaam Gaʼal wileed Aabad. 31 Wa hu rassal naas be sirr le yikhabburu Abiimalik wa gaalo leyah : «Daahu Gaʼal wileed Aabad wa akhwaanah jo fi Chakiim wa gawwamo kulla naas al-hille diddak. 32 Wa hassaʼ da, gumm be l-leel, inta wa askarak wa amchi arbut leehum kamiin fi l-kadaade. 33 Wa be fajur wakit al-harraay tatlaʼ, amchi wa ahjim al-hille. Wa wakit Gaʼal wa l-naas al-maʼaayah yamurgu le yihaarubuuk, khalaas sawwi foogah ayyi cheyy al-tidoorah.»
34 Wa Abiimalik wa kulla askarah gammo be l-leel wa angasamo ale arbaʼa majmuuʼaat wa rabato kamiin gariib le hillit Chakiim. 35 Wa Gaʼal wileed Aabad marag wa wagaf fi khachum baab al-hille. Wa khalaas, Abiimalik wa askarah marago min bakaanaathum al-rabato fooghum kamiin. 36 Wa wakit chaafhum, Gaʼal gaal le Zabuul : «Daahu rujaal gaaʼidiin yiddallo min al-jibaal.» Wa laakin Zabuul gaal leyah : «Da dull hana l-jibaal bas wa inta tahsibah naas.» 37 Wa Gaʼal gaal battaan : «Daahu naas gaaʼidiin yiddallo min al-jabal al-fi usut wa fi aakhariin kula jaayiin be derib chadarat al-Chawwaafiin.» 38 Wa Zabuul gaal leyah : «Ween kalaamak al-inta awwal hajjeetah ? Awwal inta ma gult : ‹Abiimalik hu yaatu lahaddi aniina nagoodu tihtah ?› Wa daahu al-naas al-inta hagartuhum. Hassaʼ da, amrug wa haaribhum !» 39 Wa khalaas, Gaʼal marag fi raas sukkaan Chakiim wa haarab Abiimalik. 40 Wa laakin Abiimalik annasar fi Gaʼal wa taradah giddaamah lahaddi khachum baab al-hille wa naas katiir maato. 41 Wa baʼad da, Abiimalik macha gaʼad fi Aruuma. Wa Zabuul tarad Gaʼal wa akhwaanah wa ma yikhalliihum yaskunu fi Chakiim.
42 Wa fi l-yoom al-taani, chaʼab Chakiim macho fi ziraaʼithum wa Abiimalik simiʼ be l-khabar da. 43 Wa Abiimalik chaal askarah wa gassamaahum ale talaata majmuuʼaat wa rabat kamiin fi l-kadaade. Wa wakit chaafo al-chaʼab marago min al-hille, al-askar gammo didduhum wa kataloohum. 44 Wa Abiimalik wa l-majmuuʼa al-maʼaayah macho karabo khachum baab al-hille wa gaʼado foogah. Wa l-majmuuʼteen al-aakhariin hajamo kulla l-naas al-gaaʼidiin fi l-ziraaʼa wa kataloohum. 45 Wa tuul al-nahaar da, Abiimalik gaaʼid yihaarib fi l-hille wa baʼad da, chaalha. Wa katal kulla l-chaʼab wa dammar al-hille wa sabba fi bakaanha mileh.
46 Wa wakit kulla rujaal Migdal Chakiim simʼo al-khabar da, humman macho allabbado fi l-nugra al-gaaʼide tihit beet al-ibaada hana Iil Bariit. 47 Wa jo khabbaro Abiimalik kadar kulla rujaal Migdal Chakiim lammo bakaan waahid. 48 Wa khalaas, Abiimalik wa kulla askarah talaʼo fi jabal Salmuun. Wa Abiimalik chaal faas wa gataʼ firiʼ yaabis wa khattaah fi kitfah wa gaal le askarah : «Ajala, sawwu misil ana sawweetah.» 49 Wa ayyi waahid min askarah gataʼ firiʼ yaabis wa taabaʼo Abiimalik. Wa humman khatto al-furuuʼ dool fi khachum al-nugra di wa tachchooha. Wa kulla naas Migdal Chakiim al-gaaʼidiin fi lubb al-nugra di maato, awiin wa rujaal adadhum gariib 1 000.
Moot Abiimalik
50 Wa baʼad da, Abiimalik chaal derib hillit Tiibis wa haasarha wa chaalha. 51 Wa fiyah gasir gawi fi ust al-hille wa kulla l-sukkaan, awiin wa rujaal, dakhalo foogah. Wa baʼad saddo al-baab, talaʼo fi raas al-gasir. 52 Wa Abiimalik ja hajam al-gasir al-gawi da. Hu ja gariib le baabah achaan yitichchah. 53 Wa khalaas, mara waahide zaragat Abiimalik be murhaaka wa kassarat raasah. 54 Wa tawwaali, Abiimalik naada al-sabi al-chaayil leyah silaahah wa gaal leyah : «Sill seefak wa aktulni achaan ma yuguulu : ‹Mara bas katalatah.›» Wa l-sabi taʼanah wa hu maat. 55 Wa wakit rujaal Bani Israaʼiil chaafo Abiimalik maat, ayyi waahid macha beetah.
56 Wa l-Rabb gabbal fi raas Abiimalik al-fasaala al-hu sawwaaha le abuuh wakit katal akhwaanah al-sabʼiin. 57 Wa l-Rabb gabbal fi raas sukkaan Chakiim kulla l-fasaala al-humman sawwooha. Wa be misil da, al-laʼana al-laʼanaahum beeha Yuutaam wileed Yarbaʼal kula lihgathum.
