Salomon kat yàl ne gan ge suwal Masar ne vya
1 Salomon ɓan ba̰a̰n ne Faraon, gan ge suwal Masar ne. San na vya ge gwale, mbo é na Dawda suwal diŋ, ɗiŋ a na zok ma ne zok ge Bage ɗiŋnedin ne, ne gulum ga̰l ge suwal Ursalima ne ma sinna digi.
2 Amma zaman mbe go, naa ka ke tuwaleya ge swaga sḭḭm ge naa ge suwal ma ne go, ne da pe, a be sin zok ne Bage ɗiŋnedin pe to gale. 3 Salomon laar wan Bage ɗiŋnedin ge be to, ka ke mborra eya ge na bá Dawda ne ma pal. Ɗaŋ ɗe, na sḛ ka tyare tuwaleya ma ne til dukan ma ge swaga sḭḭm ma go.
Salomon kaɗe Dok na ho̰ na zwama ge in suwal
(2Maa 1:2-13)4 Dam a̰me ɗu, gan mbo suwal Gabawon ya mbo ke tuwaleya, ne da pe, twal tuwaleya ge ga̰l ka swaga mbe go. Salomon tyare tuwaleya ge tilla uzi ma dubu ɗu ge twal tuwaleya pal. 5 Ge Gabawon go, Bage ɗiŋnedin dyan tene ya kiya̰r zi ge Salomon ta ɗaal zi, jan na go: «Ele kaŋ ge mo ne ɓyare ne mbi ta, mbi ba hon mo na.» 6 Salomon jan na go: «Mo kwa dore ge mo ne, mbi bá Dawda a̰se gḛ ge be to, ne da pe, ke mborra mo ndwara se fareba zi, ne dosol zi, ne dulwak ɗu me. Kwa a̰se ge mo ne ge ɓaŋlaŋ mbe no ge mo ne ke ne na, mo ho̰ na vya son no, ne da pe, na ka na hool gan pal dimma ne a ne kwa na ne se ma̰ no go. 7 Se no, Bage ɗiŋnedin Dok ge mbi ne, mo é mbi ge mo dore zam gan mbi bá byalam go ne, ndi mbi gale ndu jyale, bool baŋ, mbi ne kwarra a̰me ge ɗame naa to. 8 Ndi mo mo̰r ya ɓase ma, nama ge mo ne tá nama ma ndwara zḛ, ɓase ge ndu ne pool mbyat isi nama, ko wan nama pe to. 9 Ho̰ mo dore zwama ge ɗame mo ɓase ma, ne var kwaɗa ma ne sone buwal me. Kadɗa go to ɗe, a wuɗi mbya ge ɗame mo ɓase ge ɓaŋlaŋ mbe no ne ɗaa?»
10 Kaŋ ge Salomon ne kaɗe, ke Bageyal sḛ tuli ge be to. 11 Dok jan na go: «Ne jo̰ mo kaɗe mbi kaŋ mbe no, mo be kaɗe kat ne ndwara kaal dunya zi to, mo be kaɗe kaŋ ɓolla to, ko siya ge mo naa ge ho̰l ma ne to me, amma mo kaɗe zwama ge kun sarya dosol pal. 12 Ago mbi mbo hon mo dulwak ge kwar fare ne zwama, ge go zaman ge ne kale ma zi ya, ko doŋ pe ge ne mbo mbo ya ma buwal zi, ndu a̰me ge mbyat ne mo mbo kat to bat. 13 Uwale, mbi mbo hon mo kaŋ ge mo ne kaɗe na to, ndwara go, kaŋ ɓolla ma ne hormo, ge go katɗa ge mo ne dunya zi, gan a̰me ge mbyat ne mo mbo kat to bat. 14 Kadɗa mo Koy mbi eya ma ne mbi wak honna ma ya, dimma ne mo bá Dawda ne ke go, mbi mbo hon mo táál twala dunya zi.» 15 Swaga ge Salomon ne kore digi, kwa go na Dok jya̰ na fare kiya̰r zi ne. Gwan’a suwal Ursalima diŋ, mbo mḛ sandu wak tuli ge Bageyal ne ndwara se, tyare tuwaleya ge tilla uzi ma ne tuwaleya ge ba̰a̰n ne ma. Ke vḛso ge ɓaŋlaŋ ne na naa ge temel ma pet me.
Sarya kunna ge gan Salomon ne
16 Dam a̰me ɗu, naa zaab ge kaya ma azi a mbo ya gan ndwara se. 17 Gwale ge ɗu jan na go: «Mbi bageyal, i ne gwale mbe no, i ka ya zok ge ɗu zi, mbi tó na ta zok mbe zi. 18 Go̰r dam ataa mbi tolla go, na sḛ tó no me. I ne na azi, ndu a̰me ge ɗogle ne i ta yàl mbe diŋ to. 19 Ɗaal zi, gwale mbe vya su no, ne da pe, fí na pal. 20 Ɗage digi ɗaal zi no jyan, he mbi vya ne mbi ndwara zi no, swaga ge mo kale ne dam zi, mbo dol na na ndwara zi no, he na vya ge siya ya no, mbo ya dol na mbi ndwara zi no me. 21 Cya̰wak pala, mbi ɗage no ndwara hon mbi vya pam, ndi mbi ɓó na suya no. Swaga ge swaga ne ko̰y ya uzi yaɗat, mbi ndi na no tyatyat, mbi kwa no go na be mbi vya ge mbi ne tó na ne to.»
22 Swaga jan fare go gale, gwale ge may pal fare, jan go: «Mo hale! A mbi vya ne ndwara ne, mo vya su ne.» Gwale ge zḛ gwan ne janna go: «Ago to! A mo vya su ne, mbi vya ne ndwara ne.» 23 Gan jan nama go: «Ne se no, ndu ge ɗu jan go vya ge ne ndwara no, a ge mbi ne, ge ne su a ge mbi kon ne, ge may ka janna go, ago to, vya ge ne su a mo ne, ge ne ndwara a mbi ne ne.» 24 Gan gwan jan go: «Ho̰ me mbi kasagar ya.» A gene kasagar ya hon gan. 25 Gan jan go: «Kṵ me vya ge ne ndwara mbe se pe azi, ho̰ me bage no le ɗu, aŋ hon bage may le ɗu me.» 26 Swaga mbe go, gwale ge na vya ne ndwara na duur do̰me na ne na vya pe, jan gan go: «Mbi kaɗe mo, mbi bageyal, ho̰ me na vya mbe ne na ndwara, kaage aŋ hun na to.» Gwale ge may mbe jan go: «Kṵ me na se, na ka ge mbi ne to, ge na ne to me.» 27 Gan gwan he fare, jan go: «Aŋ ho̰ gwale ge zḛ mbe vya ge ne ndwara mbe, kaage aŋ hun na to, a na ná ge tolla ne.»
28 Israyela vya ma pet, a za̰ sarya ge gan ne kṵ, a ga hon na hormo ge be to, ne da pe, a kwa go Dok ho̰ na ɗalla ndwara kun sarya ne.
Suleymaan akhad bineeyit malik Masir
1 Wa Suleymaan naasab Firʼoon malik Masir. Hu akhad bineeyit Firʼoon wa khattaaha fi madiinat Dawuud lahaddi hu kammal buna beetah al-halaalah wa beet Allah wa durdur al-muhawwig Uruchaliim.
2 Wa fi l-wakit da, al-chaʼab gaaʼidiin yigaddumu dahaayaahum le Allah fi l-bakaanaat al-aaliyiin achaan lissaaʼ ma bano beet Allah. 3 Wa Suleymaan indah hubb le Allah wa gaaʼid yitabbig al-churuut al-antaahum leyah abuuh Dawuud. Wa laakin hu kula gaaʼid yigaddim dahaaya wa yiharrig bakhuur fi l-bakaanaat al-aaliyiin.
Allah anta hikma le Suleymaan
4 Wa yoom waahid, al-malik macha hillit Gibʼuun le yigaddim dahaaya fi bakaan al-ibaada hinaak. Wa da bakaan al-ibaada al-muhimm ziyaada. Wa Suleymaan gaddam 1 000 dahaaya muharragiin fi l-madbah da. 5 Wa fi Gibʼuun, Allah baan le Suleymaan be l-leel fi ruʼya wa gaal leyah : «Atlub minni al-cheyy al-inta tidoorah wa ana nantiih leek.» 6 Wa Suleymaan radda wa gaal : «Inta sawweet kheer katiir le abuuyi Dawuud abdak achaan hu taabaʼ derbak be amaan wa adaala wa galib abyad. Wa inta hafadt leyah al-kheer al-katiir da wa anteetah wileed al-chaal mulkah al-yoom. 7 Wa hassaʼ da, ya Allah Ilaahi, inta bas al-darrajtini ana abdak malik fi gadd abuuyi Dawuud. Wa ana lissaaʼni sabi wa ma naʼarif kikkeef nahkim. 8 Wa ana abdak gaaʼid fi ust al-chaʼab al-inta azaltuhum. Wa l-chaʼab dool min katarathum wa la yinhasbu wa la yinʼaddo. 9 Arzukhni ana abdak be galib al-indah hikma le nahkim fi chaʼabak wa naʼarif al-zeen wa l-fasil. Achaan yaatu yagdar yahkim fi chaʼabak al-katiiriin dool ?»
10 Wa l-Rabb khibil talab Suleymaan al-gaddamah leyah da. 11 Wa l-Rabb radda leyah wa gaal : «Inta talabt al-hikma bas wa la talabt umur tawiil wa la talabt maal wa la talabt moot udwaanak laakin inta talabt al-fihim le tahkim be l-adaala. 12 Daahu ana nihaggig talabak wa nantiik hikma wa fihim al-abadan ma anteetah le naadum min gablak wa la min baʼadak. 13 Wa ana nantiik al-cheyy al-inta ma talabtah kula. Nantiik al-khuna wa l-azama wa fi kulla muddit hayaatak ma fi malik min al-muluuk al-yabga mislak. 14 Wa kan titaabiʼ derbi wa tahfad churuuti wa wasiiyaati misil Dawuud abuuk, ana nitawwil umrak.»
15 Wa wakit Suleymaan wiʼi, hu irif kadar hu riʼi. Wa khalaas, gamma macha Uruchaliim wa wagaf giddaam sanduug muʼaahadat al-Rabb. Wa hu gaddam dahaaya muharragiin wa dahaaya salaama. Wa baʼad da, hu sawwa aazuuma le masaaʼiilah.
Hikmat al-malik Suleymaan
16 Wa yoom waahid, awiin itneen charaamiit jin giddaam al-malik. 17 Wa l-waahide min al-awiin deel gaalat : «Ya siidi al-malik ! Ana wa l-mara di saaknaat fi nafs al-beet. Wa wakit ana wilidt, hi kula gaaʼide. 18 Wa baʼad talaata yoom, hi kula wildat. Wa aniina gaaʼidaat sawa, naadum aakhar maʼaana fi l-beet ke ma fiih illa aniina al-itneen. 19 Wa wald al-mara di maat be l-leel achaan hi ragadat foogah. 20 Wa hi gammat ust al-leel wa chaalat wileedi al-raagid jambi. Wa da wakit ana khaadmak naayme. Wa hi hadanatah giddaamha wa wileedha al-mayyit kamaan raggadatah giddaami. 21 Wa be fajur wakit gammeet niraddiʼ wileedi, ligiitah mayyit. Wa wakit al-sabaah asbah, ana akkadt al-wileed da adiil wa irift kadar da ma wileedi al-ana wilidtah.» 22 Wa l-mara al-aakhara gaalat : «La, ma ke ! Al-wileed al-hayy da bas hanaayi wa l-mayyit da hanaaki.» Wa l-mara al-awwalaaniiye gaalat : «Abadan ! Wileedki inti bas al-mayyit wa wileedi ana bas al-hayy.» Wa be misil da, hinna gamman yilkhaalatan giddaam al-malik.
23 Wa l-malik gaal leehin : «Al-waahide minkan gaalat : ‹Al-wileed al-hayy hanaayi wa l-mayyit hanaaki.› Wa l-aakhara tuguul : ‹La ! Wileedki inti bas al-mayyit wa hanaayi ana bas al-hayy.›» 24 Wa khalaas, al-malik gaal : «Jiibu leyi seef.» Wa jaabo seef le l-malik. 25 Wa l-malik gaal : «Agtaʼo al-sakhiir al-hayy da bakaanteen wa antu nuss le l-waahide wa nuss le l-aakhara.»
26 Wa khalaas fi l-bakaan da, amm al-sakhiir al-hayy hannat le sakhiirha wa gaalat le l-malik : «Ya siidi al-malik, antiiha al-sakhiir da. Ma taktuluuh !» Wa laakin al-mara al-aakhara tuguul : «Agtaʼo al-sakhiir ! Wa be misil da, wa la ana nalgaah wa la hi talgaah.» 27 Wa khalaas, al-malik gaal : «Antu al-sakhiir al-hayy da le l-mara al-awwalaaniiye. Ma taktuluuh achaan hi bas ammah.»
28 Wa kulla Bani Israaʼiil simʼo be l-chariiʼa al-sawwaaha Suleymaan. Wa humman khaafo minnah achaan irfo kadar al-Rabb antaah hikma le yahkim be l-adaala.
