MAANA GE YUSUF NE
Kiya̰r janna ge Yusuf ne ma
1 Yakub gá katɗa suwal Kanan go, suwal ge na bá dḛ ne ka go. 2 Ndi maana ge Yakub vya ma ne. Yusuf, swaga ge ne ke del wol para ɓyalar ɗe, ka koy gii ma dagre ne na bá vya ma. Ne bool ɗe, ka kat da ne Bila ma ne Zilpa ge na bá gwale ma vya ma. Yusuf ka gwan mbo jan bama bá nama fare kerra ge sone ma. 3 Israyela laar wan Yusuf gḛ waɗe na vya ge may ma mwaɗak, ne da pe, tó na sabar ge na ne zi. Vyan na ba̰r ga̰l ge yé gḛ. 4 Na bá vya ma kwar go bama bá laar wa̰ na gḛ waɗe bama mwaɗak, a kwane na hergeleŋ. A gwan jan na fare tuli to.
5 Dam a̰me ɗu, kiya̰r jan Yusuf, wan na bá vya ma kiya̰r mbe pe, a gwan kwane na iya waɗeya. 6 Jan nama go: Za̰ me kiya̰r ge ne jya̰ mbi! 7 Nee ka gaaso zi, nee ka vwal gyaɗa kal ma digi. Ndi mbi gyaɗa kal vwalla mḛ digi ne na pe, amma aŋ gyaɗa kal ma a koŋle na se detɗa. 8 Na bá vya ma ele na go: «Mo dwat go mo mbo zam gan i pal ne ɗaa? Ko mo mbo kat dḛ i ga̰l ne ɗaa?» A gwan kwane na waɗeya, ne na kiya̰r ma ne na fare janna ma pe.
9 Uwale, kiya̰r ge ɗogle gwan ke na, wan na bá vya ma na pe, jan nama go: «Ndi kiya̰r gwan jan mbi iya! Gyala, saba ne guwa̰r ma wol para ɗu a fage ya detɗa mbi ndwara se.» 10 Jan na bá ma ne na bá vya ma fare mbe. Na bá mḛre na, jan na go: «Mo kiya̰r mbe pe gyana ɗaa? Mo dwat go, i ne mo ná ma, ne mo bá vya ma da ne pool det mo ndwara se, uware mo ɗaa?» 11 Na bá vya ma gá ke na yil, na bá me koy na fare mbe na laar zi jyan.
Yusuf bá vya ma yat na uzi
12 Yusuf bá vya ma mbo ne bama bá gii ma mbo koyya suwal Sichem ya. 13 Dam a̰me ɗu, Israyela jan Yusuf go: «Mo bá vya ma koy gii ma ya Sichem ya. Mbo nama pe ya.» Yusuf vin na: «Mbi né!» 14 Israyela jan na go: «Mbo ndil mo bá vya ma gale, a ne ya kwaɗa ko de, ko gii ma ya go kwaɗa ko ɓa de! Mo ba gwan’a jan mbi.» Teme na ne baal pul ge Hebron ne ya, Yusuf mbo ɗiŋ Sichem ya. 15 Ndu a̰me ɗu ɓol na ne gondoŋgeya ful zi, ele na go: «Mo te ɓyare da ɗaa?» 16 Yusuf jan na go: «Mbi ɓyare mbi bá vya ma pe, mbi kaɗe mo, ŋgay mbi swaga ge mbi bá vya ma ne koy gii ma ne go nde!» 17 Ndu mbe jan na go: «Nama sḛ ma ɗage da ne go go no, mbi ka za̰ nama jan ta go, bama mbo suwal Dotan ya go.»
18 A kwar na mborra ne zum ya, na sḛ gale ne be det ya nama ta zi gwa ɗe, a vwal fare na pal go, bama hṵ na uzi. 19 A jan ta go: «Ndi bage kiya̰r ne jan na gḛ mbe ne yan ja no. 20 Se no, mbo me nee ya, hṵ me nee na, dó me nee na tub ge pul fiya̰l a̰me se, nee ba gá janna go, kavaar ga̰l a̰me zam na ya swaga, nee ba kwa na kiya̰r mbe pe gale ɗaŋ.» 21 Ruben za̰ nama fare jan ta mbe, má na ne nama tok go. Jan nama go: «Ba̰ me nee na o̰yom to bat.» 22 Ruben jan uwale: «Ka̰ me nee swama se to, dó me nee na tub ge pul fiya̰l ge ne ful zi mbe no se, e me nee tok na ta to.» Ka ɓyare viya̰ ge má na ne nama tok go, ndwara gwan ne na mbo hon na bá.
23 Swaga ge Yusuf ne dé ya na bá vya ma ta ɗe, a taabe na ba̰r ga̰l ge yé gḛ uzi ne na ta, 24 a wan na, a dol na tub se. Tub mbe pul ka fiya̰l, mam be kat na se to. 25 Go̰r go, a kat seɗe zam kaŋzam. Swaga ge a ne ndage bama pala digi, a kwar vog ge jambal ma ge Ismayel hir ma ne ya mborra ne Galaad ya. Nama jambal ma ka yageya ne kaŋ ge hur tuli ma, ne num naŋgeya ma me. A ka gene nama mbo suwal Masar. 26 Yuda jan na bá vya ma go: «Nee ɓol ma kaŋ mam ge nee hun nee bá vya uzi, nee woy na siya me ɗaa?» 27 Yá me nee na uzi Ismayel hir ma tok go, hṵ me nee na to. Ago, a nee duur ne. Na bá vya ma vin na fare mbe. 28 Swaga ge naa ge an suk, Madiyan ma ne ɗage kaleya go ɗe, a pwat Yusuf ne tub se ya digi. A yat Yusuf uzi Ismayel hir ma tok go, ne bware saal wara azi. Ismayel hir ma gene na mbo suwal Masar.
29 Swaga ge Ruben ne gwa̰ ya tub wak go, kwa go Yusuf ne tub se to, na sḛ taabe na ba̰r ma ne ta uzi. 30 Gwan ya na bá vya ma ta, jan nama go: «Vya ne tub se to! Mbi ba kan mbi pala le da ya ɗaa?»
31 A abe Yusuf ba̰r ga̰l, a vyan gamla, a par na ba̰r ga̰l mbe swama pal. 32 Go̰r go, a gene ba̰r ga̰l ge yé gḛ ya bama bá ta, a jan na go: «I ɓó ba̰r no go! Ndi na gale, a be mo vya ba̰r ne to’a!» 33 Yakub kwar na, jan go: «A mbi vya ba̰r ne! Kavaar ga̰l a̰me wa̰ na ne, zam na ya swaga!» 34 Yakub taabe na ba̰r ne na ta uzi, kan kasigir na ta, ke kḭḭmi dam ma kaal. 35 Na vya sonmo ma, ne na vya ge gwale ma mwaɗak a mbo ya na ta iyal na laar, amma kuri laar iyalla ge nama ne. Ka janna go: «A kḭḭmi kerra zi mbi ba mbo mbi vya pe ya, taal ge siya ma ne se ya!» Ka dwage fyal na vya.
36 Madiyan ma me ɗe, a yat Yusuf uzi Potifar, bage tyare kaŋzam wak ge Faraon ne, ga̰l ge naa ge koy Faraon ma ne tok go, suwal Masar ya.
Yuusuf wileed Yaakhuub
1 Yaakhuub gaaʼid fi balad Kanʼaan, al-abuuh Ishaakh ja sakan foogha.
2 Wa daahu taariikh Yaakhuub. Wa wileedah Yuusuf sabi wa umrah sabaʼtaachar sana wa gaaʼid yasrah be l-khanam maʼa akhwaanah iyaal abuuh. Humman iyaal Bilha wa Zilfa awiin Yaakhuub. Wa Yuusuf gaaʼid yikhabbir abuuhum be amalhum al-cheen.
3 Wa Yaakhuub al-sammooh Israaʼiil habba Yuusuf ziyaada min kulla akhwaanah achaan hu wildaah wakit hu chaayib. Wa antaah khalag khaali. 4 Wa wakit akhwaanah chaafo kadar abuuhum yiriid Yuusuf ziyaada minhum, humman kirhooh wa ma dawwaro kalaamah.
5 Wa yoom waahid, Yuusuf riʼi wa khabbar akhwaanah be l-ruʼya wa gaal leehum : 6 «Asmaʼo ya akhwaani, ana hilimt. 7 Aniina gaaʼidiin fi l-zereʼ wa nagtaʼo gameh. Wa ayyi waahid minnina rabat rubta waahide hana gameh. Wa baʼadeen, rubtiti gammat wagafat be tuulha wa rubatku jo hawwagooha wa sajado leeha.»
8 Wa min simʼo kalaamah da, humman gaalo leyah : «Inta tidoor tabga foogna sultaan wa tahkimna walla ?» Wa humman kirhooh be ziyaada achaan ruʼyitah di wa achaan kalaamah da.
9 Wa Yuusuf riʼi battaan wa kallam le akhwaanah wa gaal leehum : «Ana battaan hilimt. Al-harraay wa l-gamar wa ihdaachar nujuum sajado leyi.» 10 Wa hajja beyah le abuuh kula. Wa abuuh kachchar leyah wa gaal : «Da kalaam chunu ? Hu da hilim hana chunu ? Tahsib ana wa ammak wa akhwaanak kullina nasjudu leek walla ?»
11 Wa akhwaanah anhasado wa laakin abuuhum kamaan karab al-kalaam da fi galbah.
Akhwaan Yuusuf baaʼooh
12 Yoom waahid, akhwaan Yuusuf macho fi l-kadaade yasraho be khanam abuuhum, gariib le hillit Chakiim. 13 Wa Yaakhuub al-sammooh Israaʼiil gaal le Yuusuf : «Asmaʼ, akhwaanak gaaʼidiin yasraho be l-khanam gariib le Chakiim. Amchi alhaghum.» Wa Yuusuf gaal : «Tamaam, namchi.» 14 Wa Israaʼiil gaal leyah : «Amchi algaahum wa chiif kikkeef mugʼadhum maʼa l-khanam. Wa jiib leyi khabar aafiyithum.»
Wa khalaas, Israaʼiil rassal Yuusuf min waadi Hibruun wa Yuusuf macha ale hillit Chakiim. 15 Wakit raayikh fi l-kadaade, lamma maʼa raajil waahid. Wa l-raajil da saʼalah wa gaal leyah : «Inta gaaʼid tifattich chunu ?» 16 Wa Yuusuf radda leyah wa gaal : «Ana gaaʼid nifattich akhwaani. Wassifni al-bakaan al-macho yasraho foogah.» 17 Wa l-raajil gaal : «Humman faato minni hini wa ana simiʼtuhum gaaʼidiin yihajju wa fi l-akhiir, gaalo : ‹Namchu Dutaan.›»
Wa khalaas, Yuusuf chaal derib hana akhwaanah wa macha ligaahum fi Dutaan. 18 Wa wakit humman chaafooh jaayi min baʼiid gubbaal ma yalhaghum ke bas, humman gammo achchaawaro foogah le yaktuluuh 19 wa gaalo ambeenaathum : «Daahu siid al-hilim jaayi ! 20 Taʼaalu naktuluuh wa nazguluuh fi biir. Wa nuguulu haywaan fasil bas akalah. Wa baʼadeen, nichiifu hilmah da, yisawwi leyah chunu ?»
21 Wa laakin wakit Raʼuubiin simiʼ kalaamhum da, dawwar yinajjiih minhum wa gaal : «Ma naktuluuh ! 22 Azguluuh fi l-biir al-fi l-khala di achaan ma tichiilu leeku dimme. Wa iideeku kula ma tukhuttuuhum foogah.» Wa hu kallam leehum misil da achaan dawwar yinajjiih wa yiwaddiih le abuuh.
23 Wa khalaas min Yuusuf wassal bakaan akhwaanah, humman gammo karabooh wa sallo minnah khalagah al-khaali 24 wa zagalooh fi l-biir. Wa l-biir di yaabse, ma indaha almi.
25 Wa khalaas, macho gaʼado tihit le yaakulu. Wakit gaaʼidiin yaakulu, rafaʼo ruuseehum wa chaafo tujjaar Ismaaʼiiliyiin jaayiin be jumaalhum min turaab Gilʼaad maachiin ale Masir. Wa jumaalhum chaayliin samukh hana kitir wa talha wa dukhkhaan.
26 Wa fi l-bakaan da, khalaas Yahuuza gaal le akhwaanah : «Chunu al-faayde al-nalgooha kan katalna akhuuna wa labbadnaah ? 27 Khalli ma naktuluuh wa laakin nibiiʼuuh le l-tujjaar dool achaan hu akhuuna min dammina wa lahamna.» Wa khalaas khassado.
28 Wa baʼad chiyya ke, tujjaar Midyaaniyiin jaayiin faaytiin. Wa akhwaanah le Yuusuf gammo sallooh min al-biir wa baaʼooh le l-Ismaaʼiiliyiin be taman al-yibiiʼu beyah al-abiid. Wa waddooh Masir.
29 Wa baʼadeen, Raʼuubiin ja taawag Yuusuf fi l-biir wa ma ligaah. Wa min al-hizin gamma charrat khalagah. 30 Wa gabbal le akhwaanah wa gaal leehum : «Al-wileed ma fiih ! Hassaʼ da, nisawwi chunu ?»
31 Wa khalaas, humman dabaho tees wa chaalo al-khalag al-khaali hana Yuusuf wa dassooh fi l-damm. 32 Wa rassalo al-khalag al-khaali da le abuuhum wa wassooh le l-mursaal yuguul le abuuhum : «Chiifah ! Aniina ligiina al-khalag da. Ma hana wileedak walla ?»
33 Wa Yaakhuub, min chaaf al-khalag da, hu irif kadar da hana wileedah. Wa gamma sarakh wa gaal : «Sahiih al-khalag da hana wileedi ! Haywaan waahid katalah wa gattaʼah wa akalah !» 34 Wa Yaakhuub charrat khalagah wa libis khalag hana hizin. Wa mudda tawiile hu gaaʼid yabki le wileedah. 35 Awlaadah wa banaatah kulluhum yaju yihannusuuh laakin hu aba ma yilhannas leehum wa gaal : «Ana nagood haznaan lahaddi namchi nilimmu maʼaayah fi l-khabur.» Wa gaaʼid yabki le wileedah bas.
36 Wa l-tujjaar waddo Yuusuf fi Masir wa baaʼooh le Fuutifaar. Wa Fuutifaar da, hu kabiir hurraas al-malik.
