Minda hi David ta bugola
1 Kid’a David wala mam ar go á matna d’a, mi gat goroma Salomon, mi dum ala: 2 An nga ni mit ni mid’a. Wani ang ve tang ad’enga, ang ka’î mandjufâ. 3 Ang kak sama d’engzengâ avok Ma didina Alo mangâ, ang le min mamba burâ ki burâ, ang tit yam gat mamba ki vun mam ma hed’a, yam zla mam mba mi data ki hat mamba d’igi a nga b’ira kur Gata hi Moise-sa na. Hina wani, ang mba fahlena pet kur sun nda ang mba lata, kur yima ang i kuana mi. 4 Hina wani, Ma didina mba mi ndak vun vun ma hle ma mi hlandji ala: Le andjavangî suma d’engzengâ a le min manda ki zlat pet ki gagazid’a mi ni, adigazi a mba fe sama vrak tamula blangâng yam zlamba hi Israel-lîd’a teteu.
5 David mi dum kua ala: Ang djib’er yam tcho d’a Jowap Seruya gorotna mi landjid’a. Ni sama tchi nglo suma dur ayîna hi Israel-lîna mbàna, nala, Apner Ner goroma ki Amasa Jeter goroma mi. Mi tchazi nata yima ayîna nga d’uo na, mi mba ki buzuna hi suma mi tchazina atamu; tcho ndata ni kamu. 6 Kayam ndata, ang gol tang djivi ki ne manga; aram mi mit mat ma zlatna d’i.
7 David mi dum kua ala: Ang djib’er yam Barzilai ma Galät-na groma, kayam a ndjunun kur bur ma an nga ni ring abo wiyengâ Apsalom-ma. Kayam ndata, ang lazi djivid’a, ar a te ki sed’eng yam tabulâ teteu.
8 David mi dum kua ala: Wani ang mar yam Simei Gera gorom ma kur azì ma Bahurim ma kur ambas sa Benjamin-ndina d’i. Mi gan vuna ngola kur bur ma an ring kur ambas sa Mahanayim-mbina, wani kid’a an hulongîd’a, mam mba avun alum ma Jurdê-na á d’ugulonu. Ata yi máma an gunum tan avok Ma didina ala an tchum mbi. 9 Wani ki tchetchemba, angî sama ned’a. Ang vum d’igi sama bei zlad’a kam ba na na d’i, ang we vama ang le ki sed’ema. Kayam ndata, ang aram mi mit mat ma zlatna d’i.
David mi mid’a
10 David mi mit mi i azulei kä ad’u abuyom ngolo. A tozom kur Azì ma ngolâ hi David-na. 11 Mi tamula bizad’a dok fid’i yam Israel-lâ, nala, bizad’a kid’iziya avo Hebron, bizad’a dok hindi yam hindi avo Jerusalem mi. 12 Goroma Salomon mi vrak tamula blangâmu, amul mamba ti kak ngingring mi.
SALOMON MI MBUT AMULÂ
Salomon mi tchi Adoniya woyo
13 Bur tu Adoniya David gorom ma asum Hagit-na mi mba mi fe Batseba Salomon asumu. Ndat ti djobom ala: Ang mba ni hawa ko zu? 14 Mi dat ala: An mba ni hawa ko! An mba ni dak va tu.
Ti dum ala: Ang de!
15 Mi dat ala: Ndak wala amula nabonu, wani Israel-lâ pet a nga djup ala ni an ba ni vrak tamula balum abunu. Wani ahlena a mbud’a. Salomon wiyena mi kak wa amula, kayam Ma didina mi min na. 16 Ki tchetchemba, an min djobok va tu; ndak aran ndi.
Ti hulong dum ala: Ang de!
17 Adoniya mi dat ala: An nga ni tchenegu, ndak de mamulâ Salomon mi han Abisak ka Sunam-mba atchad’a; mam mba mi gak vunak kei d’i. 18 Batseba ti dum ala: Djiviya! An i ni de mamulâ.
19 Ndat i gen amulâ Salomon á dum zla d’a djivid’a yam Adoniya. Amulâ mi tchol lei akulo á ngavad’u, mi grif kä avorod’u. Bugola, mi hulong mi kak akulo yam zlam mam mba amula. Azong mama mi tin zlam mba dinga yam bigam mba ndjufa; asum ti kak kua.
20 Batseba ti dum ala: An min dang vun sunda nde; ar ang gan vunan ndei d’i.
Amulâ mi dat ala: Asunu, ndak de vama ndak minima; an nga ni arak ki.
21 Ndat ti dum ala: Ang he wiyengâ Adoniya Abisak ka Sunam-mba atchad’a.
22 Amulâ Salomon mi de masum ala: Ni kayam me ba, ndak tchenen yam Abisak ka Sunam-mba mi Adoniya ge? Wani ndak djobon ala an hum amula tua, kayam mam mi wiyen ma ngolâ! Ndak djobot yam ma ngat buzuna Abiyatar ki Jowap Seruya gorotna mi!
23 Ata yi máma Salomon mi gun tam avok Ma didina Alona ala: Le Adoniya mi mit nga yam tchen mam ndata d’uo ni, ar Alona mi mban ndak ka ngol la kala kanu. 24 Ni Ma didin ma bei matna ba, mi tinin ini yam zlam mba amula habun David-ta, ni ma hlan vunam ala: Andjavang mba mi vrak tamula blangângû na. Ar a tchi Adoniya ini baba!
25 Ata yi máma Salomon mi sun Benaya; mi tchumu. Wana ni matna hi Adoniya-na.
Salomon mi dik Abiyatar reyo
26 Bugola, amulâ Salomon mi de mi ma ngat buzuna Abiyatar ala: Ang i Anatot yam andaga manga, kayam me ang ndak á tchid’a, wani an min tchang ini d’i. Ni kayam me adjeu kur atchogoid’a habun David-ta, ang zi zandu’â hi Salad’a Ma didinina, ang fe ndaka zlapa kabun mi.
27 Ni hina ba, Salomon mi dik Abiyatar rei kur sun mam mba ngat buzuna mAlonid’a. Hina mi ndak vun zla d’a Ma didina mi dat yam andjafâ hi ma ngol ma ngat buzuna Eli-na avo Silo-d’a.
Salomon mi tchi Jowap peyo
28 Jowap mi ni b’ranga hi Adoniya-d’a, wani mi nga ni b’ranga hi Apsalom-mba avok ki. Kid’a Jowap mi hum zlad’a hi Adoniya azi ki Abiyatar-ra, mi ring kur zlub’ud’a hi Ma didinid’a, mi vabom yam yima ngal ahle suma ngat buzuna kengêm ma djedjed’engâ. 29 Sana mba mi de mi Salomon ala: Jowap mi ring wa kur zlub’ud’a hi Ma didinid’a, mi ve nga abom yam yima ngal ahle suma ngat buzuna. Ata yi máma Salomon mi sun Benaya, mi dum ala: Ang i tchumu.
30 Benaya mi i kur zlub’ud’a, mi de mi Jowap ala: Amulâ ala ang nde woi ata yi máma.
Jowap mi dum ala: Hawa! An mit ni ka hî. Benaya mi hulong avo gen amulâ, mi dum zla d’a Jowap mi data.
31 Amulâ mi de mi Benaya ala: Djiviya! Ang i tchum ata yi máma d’igi mam de na; ang tozomu. Hina wani, ang mba pat zlad’a kami ki suma avo habuna woi yam tchi d’a Jowap mi tchi suma bei zlad’a kazinid’a. 32 Ma didina mba mi ka sariyad’a kamu, kayam mi tchi suma mbà suma a kalam ki d’ingêra ki djivid’a mi na, abun mi we d’uo mi. Mi tchi Apner Ner goroma ma ngolâ hi azigar suma Israel-lîna ki Amasa Jeter goroma ma ngolâ hi azigar suma Juda-nina mi. 33 Hina wani, zla ndata mba d’i arî yam Jowap kandjavam gak didin, wani David kandjavamu, suma avo hatama kamulei suma a mba vrak tamula blangâma, a mba kak ki halasa teteu avok Ma didina.
34 Benaya Jehojada goroma mi hulong ata Jowap, mi tchumu, mi tozom kur aziyam abageya. 35 Amulâ Salomon mi vrak Benaya balum Jowap yam azigarâ, mi vrak Sadok balum Abiyatar ma ngat buzuna mi.
Salomon mi tchi Simei woyo
36 Salomon mi sun mi yï Simei, mi dum ala: Ang min gonga avo Jerusalem, ang kak kuru, ang nde woi Jerusalem mbi. 37 An nga ni dang ngei avogo, bur tu le ang nde woi kur Jerusalem, ang djak toliyon nda Kedron-nda ni, an mba ni tchangû. Zla ndata ni kang angû.
38 Ata yi máma Simei mi dum ala: Djiviya! Salana amulâ, an i ni le d’igi ang de na. Simei mi kak burâ ngolâ avo Jerusalem.
39 Go ki biza d’a hindid’a, magumeina hi Simei-na mbà a ring avo hi Akis Mäka goroma amul ma Gat-na. Ata yima Simei mi hum ala magumei mama a nga avo Gad’u na, 40 mi tchola, mi zlup koro mama á halaziya. Simei mi yoï magumei mama abo Akis, mi hulongî ki sed’ezi avo Jerusalem.
41 Kid’a Salomon mi hum ala Simei mi i Gat mi hulong wa Jerusalem-mu d’a, 42 mi sun mi yumï gevemu, mi djobom ala: An zud’ung á gunun tang avok Ma didina ala ang nde woi kur azina d’i. An dang woi mbak ala le ang nde woi á tita ata yima lara ge ni, an mba ni tchangû. Ang dan ndei ala: Djiviya! An huma! 43 Ni kayam me ba, ang tchol yam gun nda ang gun tang avok Ma didinid’a d’uo ge? Ni kayam me ba, ang ge yang kä ad’u vun ma an hangzina d’uo mi ge?
44 Amulâ mi dum kua ala: Ang djib’er yam tcho d’a pet ta ang lat mabun David-ta. Ang we woi tetet ala Ma didina tamba mba mi kang sariyad’a kang yam tcho manga tata. 45 Wani Ma didina mba mi b’e vunam kanu, mba mi sira amula hi David-ta burâ ki burâ.
46 Ata yi máma amulâ mi he vuna mi Benaya Jehojada goroma ala: Ang nde sä woi ki Simei avoron ang tchumu! Wana ni matna hi Simei-na.
Ata yi máma amula hi Salomon-nda ti sira ad’enga ngingring.
Al-wasiiye al-akhiire hana Dawuud
1 Wa wakit Dawuud irif kadar hu gariib yumuut, anta wasiiye le wileedah Suleymaan. Wa gaal : 2 «Ana gariib nikhalli al-dunya. Chidd heelak wa abga raajil ! 3 Taabiʼ kalaam Allah Ilaahak wa amchi fi derbah. Ahfad gawaaniinah wa wasiiyaatah wa churuutah wa muʼaahadatah wa kulla cheyy al-maktuub fi Tawraat Muusa. Wa be da, inta tanjah fi kulla cheyy al-tisawwiih wa fi ayyi bakaan al-tamchi. 4 Achaan Allah gaal yihaggig kalaamah al-gaalah leyi. Hu gaal : ‹Kan naas zurriiytak yamchu adiil wa yisawwu al-hagg be kulla guluubhum wa kulla fikirhum, khalaas daayman yukuun naadum min zurriiytak fi kursi al-muluk hana Bani Israaʼiil.›»
5 Wa Dawuud gaal : «Inta taʼarif tamaam al-cheyy al-sawwaah leyi Yuwaab wileedha le Saruuya. Hu bas al-katalaahum le kubaaraat al-askar al-itneen hana Bani Israaʼiil yaʼni Abniir wileed Niir wa Amaasa wileed Yatar. Wa daffag dammuhum fi wakit al-salaama wa chaal masʼuuliiyit katilhum. 6 Wa alʼaamal maʼaayah be hikma achaan ma tikhalli yabga chaayib wa la yumuut be salaam.
7 «Wa fakkir fi iyaal Barzillaay al-min turaab Gilʼaad wa sawwi leehum al-kheer. Wa khalliihum yabgo min al-naas al-yaakulu maʼaak inta al-malik achaan humman fazaʼooni wakit ana muʼarrid min akhuuk Abchaluum.
8 «Wa fakkir fi Chimʼi wileed Giira min gabiilat Banyaamiin min hillit Bahuriim al-gaaʼid jambak. Hu laʼanni ziyaada wakit ana muʼarrid maachi Mahanaayim. Wa laakin wakit ana mugabbil, hu ligaani ale bahar al-Urdun wa ana halaft leyah be Allah wa gult ma naktulah be l-seef. 9 Wa hassaʼ, ma tajʼalah naadum bari. Achaan inta raajil hakiim wa taʼarif al-cheyy al-waajib tisawwiih leyah. Wa be suuf raasah al-abyad da kula, aktulah.»
10 Wa Dawuud maat wa lihig abbahaatah wa dafanooh fi madiinat Dawuud fi Uruchaliim. 11 Wa muddit hukum Dawuud fi kulla balad Israaʼiil 40 sana. Hu hakam 7 sana fi Hibruun wa 33 sana fi Uruchaliim. 12 Wa Suleymaan chaal kursi al-muluk hana abuuh Dawuud. Wa mulkah bigi saabit.
Aduniiya hakamo leyah be l-moot
13 Wa Aduniiya wileedha le Haggiit ja le Batchaabaʼ amm Suleymaan. Wa hi gaalat leyah : «Jaytak di aafe bas ?» Wa hu gaal leeha : «Aafe.» 14 Wa gaal battaan : «Indi kilme nuguulha leeki.» Wa hi gaalat : «Guulha.» 15 Wa hu gaal : «Inti taʼarfi kadar al-muluk da hanaayi ana wa kulla Bani Israaʼiil yidooru ana nabga malik. Wa laakin al-muluk marag minni wa wagaʼ le akhuuyi Suleymaan achaan Allah bas dawwar kadar hu yabga malik. 16 Wa hassaʼ da, indi talab waahid nigaddimah leeki. Ma taabe leyi.» Wa hi gaalat leyah : «Kallim !» 17 Wa hu gaal : «Min fadulki guuli le l-malik Suleymaan yantiini Abichaag al-min hillit Chuunam le tabga marti. Hu ma yaaba leeki.» 18 Wa Batchaabaʼ gaalat : «Da adiil. Ana zaati namchi nikallim al-malik be l-cheyy al-bukhussak.»
19 Wa khalaas, Batchaabaʼ machat bakaan al-malik Suleymaan le tihajji leyah be l-cheyy al-bukhuss Aduniiya. Wa wakit dakhalat, al-malik gamma laagaaha le ammah wa sajad leeha. Wa baʼad da, gamma gaʼad fi kursiih wa khatta kursi aakhar le ammah be nussah al-zeenaay. 20 Wa Batchaabaʼ gaalat leyah : «Indi talab sakhayyar ke nigaddimah leek wa laakin ma taaba leyi.» Wa l-malik gaal leeha : «Gaddimi talabki, ya ammi. Ana ma naaba leeki.» 21 Wa hi gaalat leyah : «Hal ma nagdaro nantu Abichaag al-min hillit Chuunam le akhuuk Aduniiya le tabga martah walla ?» 22 Wa l-malik Suleymaan radda le ammah wa gaal : «Maala tatulbi Abichaag al-min hillit Chuunam le Aduniiya ? Hu akhuuyi al-kabiir. Wa misil da, atulbi al-muluk leyah hu wa le Abiyaatar raajil al-diin wa le Yuwaab wileedha le Saruuya kula !»
23 Wa khalaas, al-malik Suleymaan halaf be Allah wa gaal : «Khalli al-Rabb yiʼaakhibni ikhaab chadiid kan Aduniiya ma kaffa be hayaatah taman al-talab al-hu gaddamah da. 24 Wa Allah al-Hayy bas sabbataani fi kursi al-muluk hana abuuyi Dawuud wa anta al-muluk da leyi ana wa le zurriiyti misil hu gaalah. Wa l-yoom bas, Aduniiya yumuut.»
25 Wa khalaas, al-malik Suleymaan rassalah le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ. Wa hu macha darabah le Aduniiya wa katalah.
Suleymaan tarad Abiyaatar
26 Wa kan le Abiyaatar raajil al-diin kamaan, al-malik gaal : «Amchi le ziraaʼtak fi Anatuut achaan al-moot waajib leek. Wa laakin ana ma naktulak al-yoom achaan inta chilt sanduug Allah al-Rabb giddaam abuuyi Dawuud wa inta tiʼibt maʼaayah fi kulla diigtah.» 27 Wa be misil da, Suleymaan tarad Abiyaatar min khidimtah hana rujaal al-diin achaan yihaggig al-kalaam al-gaalah Allah fi zurriiyit Ali fi Chiilooh.
28 Wa wakit Yuwaab simiʼ be l-khabar da, gamma arrad wa macha fi kheemat Allah wa karab guruun al-madbah. Wa da achaan hu aba ma andamma maʼa Abchaluum wa laakin andamma maʼa Aduniiya. 29 Wa jo khabbaro al-malik Suleymaan kadar Yuwaab arrad wa allabbad fi lubb kheemat Allah wa gaaʼid jamb al-madbah. Wa khalaas, Suleymaan rassal Banaaya wileed Yahuuyadaʼ wa gaal leyah : «Amchi aktulah.» 30 Wa Banaaya dakhal fi kheemat Allah wa gaal le Yuwaab : «Al-malik buguul : ‹Amrug min al-bakaan da.›» Wa Yuwaab gaal : «La ! Ana numuut hini.»
Wa khalaas, Banaaya gabbal bakaan al-malik wa ooraah be l-kalaam al-Yuwaab raddaah leyah. 31 Wa l-malik gaal leyah : «Sawwi misil hu gaalah ! Aktulah wa adfinah fi bakaanah da bas. Wa be misil da, ana wa aayilat abuuyi nukuunu bariyiin min al-dimam al-katalaahum Yuwaab bala sabab. 32 Wa khalli Allah yigabbil leyah al-dimam dool fi raasah achaan hu katal be l-seef naaseen al-adiiliin wa akheer minnah wa abuuyi Dawuud ma indah khabar. Hu katal Abniir wileed Niir khaayid deech Bani Israaʼiil wa Amaasa wileed Yatar khaayid deech Bani Yahuuza. 33 Khalli Allah yigabbil al-dimam dool fi raas Yuwaab wa fi zurriiytah ila l-abad. Wa laakin le Dawuud kamaan, khalli Allah yijiib al-salaam al-daayim fi zurriiytah wa fi beetah wa fi mulkah.»
34 Wa khalaas, Banaaya wileed Yahuuyadaʼ macha le Yuwaab dakhal leyah wa katalah. Wa dafanooh fi beetah fi l-kadaade. 35 Wa l-malik khattaah le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ khaayid al-deech fi badal Yuwaab. Wa le Saduukh, khattaah raajil al-diin fi badal Abiyaatar.
Suleymaan hakamah le Chimʼi
36 Wa l-malik naadaah le Chimʼi wa gaal leyah : «Abni leek beet fi Uruchaliim wa askun fi lubb al-madiina wa ma tamchi ayyi bakaan. 37 Wa aʼarif tamaam kan yoom inta maragt min al-madiina di wa gataʼt waadi Khidruun da, tumuut. Wa inta bas tabga masʼuul min mootak.» 38 Wa Chimʼi radda le l-malik wa gaal : «Kalaamak adiil ! Ana khaddaamak nisawwi kula cheyy al-inta siidi al-malik gultah.» Wa Chimʼi sakan tawwal fi Uruchaliim.
39 Wa laakin baʼad talaata sana, abiid itneen hana Chimʼi arrado wa macho bakaan Akiich wileed Maʼaaka malik hillit Gaat. Wa jo khabbarooh le Chimʼi wa gaalo leyah : «Daahu abiidak macho hillit Gaat.» 40 Wa tawwaali, Chimʼi gamma chadda humaara wa macha hillit Gaat bakaan Akiich le yichiil abiidah. Wa khalaas, Chimʼi chaal wa jaab abiidah min hillit Gaat. 41 Wa jo khabbarooh le Suleymaan kadar Chimʼi marag min Uruchaliim wa macha hillit Gaat wa gabbal.
42 Wa khalaas, al-malik rassal naadaah le Chimʼi wa gaal leyah : «Ana ma hallaftak be Allah wa hazzartak wa gult leek : ‹Aʼarif tamaam kan yoom maragt min al-madiina di wa macheet fi ayyi bakaan, tumuut.› Wa inta gult : ‹Tamaam ! Simiʼt kalaamak.› 43 Wa maala ma khuft min al-haliife al-sawweetha giddaam Allah ? Wa maala ma tabbagt amri al-amartak beyah ?» 44 Wa l-malik gaal battaan le Chimʼi : «Inta taʼarif kulla l-fasaala al-sawweetha be niiytak le abuuyi Dawuud. Allah yigabbil leek fasaaltak di fi raasak. 45 Wa laakin Allah yibaarikni ana al-malik Suleymaan wa yisabbit kursi al-muluk hana abuuyi Dawuud wa yagood ila l-abad giddaam Allah.» 46 Wa baʼad da, al-malik anta amur le Banaaya wileed Yahuuyadaʼ wa hu macha darabah le Chimʼi lahaddi maat. Wa be misil da, al-muluk hana malik Suleymaan bigi saabit.
