Adïd’a de Faron
1 Wani kur dabid’a hi biza d’a mbà d’a Josef mi väd’u adïd’a mazong mamid’a, Faron adïd’a dum ala: Mam nga tchola avun alum ma Nil-lâ. 2 Mi wamuzlei suma arop suma djivi suma d’orâ kid’iziya a buzugï woi kur aluma, a nga te hatna kel mbina. 3 Ata yi máma na wat, amuzlei suma arop suma ding suma tcho suma itna kid’iziya a buzugï woi kur aluma, a mba gen amuzlei suma arop suma buzugï woi avok kel mbinina. 4 Amuzlei suma arop suma it suma tcho ndazina a mut suma d’orâ. Ata yi máma Faron mi zlid’a.
5 Mi hulong bur sena kua, adïd’a ti dum kua á mbàd’a ala: Mi we yam awu ma djivi ma nglona kid’iziya mi tchuk kei ata akei d’a tud’a. 6 Bugola, awu ma dingâ kid’iziya, mi tchuk yam mogod’a, mi so woi abo simet ma tcholï abo ma yorogonina. 7 Yam awu ma mogo ma bei irîna, mi lik ma kid’iziya ma djivi ma irâ. Ata yi máma Faron mi zlid’a; wana nadï d’a dumba.
8 Wani ki yorogod’a, Faron djib’er mamba b’lak ngola, mi yi suma mbuta ki suma ne suma Ezipte-na, mi vazi ad’u adï mamba, wani sama vumzi ad’ut teina nga d’i.
9 Ata yi máma, ma ngolâ hi suma a he süma mi Faron-na, mi dum ala: Amul mana, ki tchetchemba, human gan yam tcho man nda an lat adjeud’a. 10 Adjeu d’a ang hurung zal atami ki ma ngolâ hi suma a lang avungônina, ang yomi tchugumi dangeina avo hi ma ngolâ hi azigarîd’a. 11 Kur andjege d’a tud’a ami nge nge pî adïd’a dumu, adï d’a lara pî ka ad’u mata ved’a. 12 Wani gor azongâ tu mi nga ki sed’emiya, ni ma Hebre-na, ni magoma hi ma ngolâ hi azigar suma a nga ngomongâ. Ami dum ad’u adï mamid’a, mi ve nge nge pî ad’u adï mamba woyo. 13 Wani ahle ndazina a mba le dedege d’igi mam dami na: Ang hulongôn kur sun manda, ang gap ma ngolâ hi suma a lang avungônina akulo mi.
Josef väd’u adïd’a hi Faron-nda
14 Ata yi máma, Faron mi he vuna ala a halï Josef. A ndumî woi kur dangeina atogo zak; mi wel dudumam mbeyo, mi tchuk baru ma djivina atamu, mi mba avok Faron. 15 Faron mi de mi Josef ala: Adïd’a danu; sama ndak á vat ad’ut teina nga d’i, wani an hum ala ang ndak á väd’u adï d’a sana mi dangzid’a woyo.
16 Josef mi hulong dum ala: Nga ni an ndi; nAlona ba, mba mi hulong hum mba djivid’a mi ang Faron.
17 Wani Faron mi de mi Josef ala: Adïd’a dan ala: An nga tchola avun aluma. 18 An wamuzlei suma arop suma djivi suma d’orâ kid’iziya a buzugï kur aluma, a nga te hatna kel mbina. 19 Ata yi máma na wat, amuzlei suma arop suma ding suma tcho suma itna kid’iziya a buzugï woi blogozi kur aluma. An we nga amuzlei suma tcho suma it suma d’igi azi hina na yam ambas sa Ezipte-d’a d’i. 20 Amuzlei suma arop suma it suma tcho ndazina a mut suma d’or suma avo’â. 21 Ata yima azi mud’uzina, ang we d’uo ni d’igi a mud’uzi nga d’uo na, azi arî tchod’a d’igi avok na. Ata yi máma, an zlid’a.
22 Bugola, adïd’a dan kua ala: An we yam awu ma djivi ma irâ kid’iziya mi tchuk kei ata akei d’a tud’a. 23 Bugola, awu ma ding ma mogo ma bei irâ kid’iziya mi tchuk kei ata akei d’a tud’a mi. Mi so woi abo simet ma abo ma yorogonina. 24 Yam awu ma tcho ma bei irâ, mi lik yam awu ma djivi ma kid’iziya ma irâ. Gola! An väd’u adï ndata mi suma mbuta, wani sama adigazi ma ndak á vandji ad’utna nga d’i.
25 Josef mi de mi Faron ala: Adï mang nga dang ndata, nabo tat tu. Alona mi tagangî vama mam mba mi luma. 26 Amuzlei suma arop suma djivi suma kid’iziyana a ta’î bizad’a kid’iziya; yam awu ma djivi ma kid’iziyana mi ta’î bizad’a kid’iziya mi: adï ndata nabo tat tu. 27 Amuzlei suma tcho suma it suma kid’iziyana ni bizad’a kid’iziya hina mi; yam awu ma bei ir ma kid’iziya ma mi so woi abo simet ma yorogonina, mi ta’î biza d’a kid’iziya d’a baktarad’a.
28 D’igi an dang kä na, Alona mi tagangî vama mam mba mi luma. 29 Ang gola! Biza d’a kid’iziya d’a nga d’i mbad’a ni biza d’a tena mba mi zul ngola yam ambas sa Ezipte-d’a peta. 30 Bugol wani, baktarad’a mba d’i le bizad’a kid’iziya, gak suma a mba mar yam te mazi ma avo’â. Baktarad’a mba d’i b’lak ambasa. 31 Bugola, sa mba mi djib’er yam te ma duzî ma kur ambasina d’uo d’a, kayam baktara d’a mba d’i nded’a ni baktara d’a ngola. 32 Le adïd’a dang yat hina mbà ni, nala, zla ndata ndagï nabo Alona, mam mba mi lat atogo zak mi.
33 Wani ki tchetchemba, Faron, ar ang hal sama d’al ma ned’a. Ang tinim yam ambas sa Ezipte-d’a. 34 Ang man suma nglona kur ambasa, kayam azi tar awu ma kur ambas sa Ezipte-d’ina pet, nala, vahl azi pad’ang tu, vahl azi pad’ang tu, kur biza d’a kid’iziyad’a tena. 35 Ar azi tok ahle suma tena kur biza d’a djivi d’a nga d’i mbad’a, azi togom kur azì ma nglona yam vun mang ma hed’a, kayam azi ngomomu. 36 Hina wani, ei mba fei tena yam ambas sa Ezipte-d’a kur biza d’a kid’iziya d’a baktarad’a nga d’i mbad’a. Hina wani, baktarad’a mba d’i tchi suma kur ambasina woi d’i.
Josef mbut ma sun ma avok sumina
37 Zla ndata ti le Faron azi ki sum mam suma sunda tazi djivid’a. 38 Faron mi dazi ala: Ei ndak á fei sama nga ki Muzu’â hAlonina d’igi mam na na ko zu?
39 Faron mi de mi Josef ala: Kayam Alona mi tagang ahlena pet, sama d’al ma ne ma d’igi ang na na nga d’i. 40 An nga ni tining ngola yam leu manda; sum mana pet a mba ge yazi kä ad’u vun mang ma hed’a; an mba ni kalangî ki simiyên ma amula hol. 41 Gola! An tining ngola yam ambas sa Ezipte-d’a pet.
42 Faron mi pat ngangam ma amul ma aboma, mi nigim abo Josef, mi tchugum baru d’a djif fa luluîd’a atamu, mi tchugum vayîr ma lora kelem mi. 43 Faron mi tinim kur pusâ hakulumei mam ma mbàna, suma a nga ring avoroma a nga er ad’uzi akulo ala: Agi aragi lovota! Agi aragi lovota! Ni hina ba, Faron mi tin Josef ngola yam ambas sa Ezipte-d’a pet.
44 Faron mi de mi Josef kua ala: Ni an tan Faron ba, ni tiningû; bei ang ba ni, sana mi ndak á le va yam ambas sa Ezipte-d’a d’i.
45 Faron mi tin Josef simina ala Safanat-Paneya; mi hum Asenat Potifer ma ngat buzuna hi On-na goromba atchad’a. Ata yi máma, Josef mi nde woi á tit yam ambas sa Ezipte-d’a.
46 Ata yima Josef mi tchol avok Faron-na, bizamî dok hindi. Josef mi nde woi gen Faron, mi tit yam ambas sa Ezipte-d’a pet. 47 Kur bizad’a kid’iziya tena zul ngola yam ambasa. 48 Kur biza ndata mi tok awu ma zul yam ambas sa Ezipte-d’ina pet. Awu ma fed’em kur asine ma ngui azì ma ngol ma lara ge pet, mi togom kur azì máma. 49 Josef mi tok awuna ngola d’igi les ma avun alum ma ngolîna na; ngola kala, mi aram bei ndumba, kayam mi kal yam ndumba.
50 Avok ka bei baktarad’a nde ba d’a, Asenat Potifer ma ngat buzuna hi On-na goromba, ti vut gro andjofâ mbà mi Josef. 51 Mi yi ma ngolâ ala Manase , kayam mi dala: Alona mi ndjunun an mar rei yam ndak man nda landa pet, yam azina habuna pet mi. 52 Mi yi wiyem ma kama ala Efraim , kayam mi dala: Alona mi han grona yam ambas sa an nga kaka kurut ki hohoud’id’a.
53 Wani biza d’a kid’iziya d’a tena zul duzî kur ambas sa Ezipte-d’id’a daba. 54 Ata yi máma, baktara d’a biza d’a kid’iziyad’a tin ad’ud’a á led’a d’igi Josef mi de na. Baktarad’a ti nde yam andagad’a pepet, wani yam ambas sa Ezipte-d’a tena nga kua. 55 Bugola, Ezipte-na meid’a nde tchaziya, a nde djop Faron yam tena. Faron mi dazi ala: Agi i fagi Josef; mam mba mi dagi vama agi mba luma.
56 Baktarad’a nde yam ambas sa Ezipte-d’a pet. Kayam ndata, Josef mi mal vun avureina woi pet, mi nde gus awuna woi abo Ezipte-na. Baktarad’a nga d’i i avogovok yam ambas sa Ezipte-d’a pet. 57 Suma yam ambas sa lara ge pet a nga mbeï Ezipte á gus awuna abo Josef, kayam baktarad’a nde yam andagad’a pepet.
Hilim hana Firʼoon malik Masir
1 Baʼad santeen, al-malik Firʼoon hilim. Fi hilmah hu gaaʼid fi khachum bahar al-Niil. 2 Wa chaaf sabʼa bagar sumaan wa samhiin marago min al-bahar wa gaaʼidiin yaakulu gechch fi khachum al-bahar. 3 Wa baʼad chiyya, chaaf sabʼa bagar aakhariin baatliin wa cheeniin marago min al-bahar wa macho jambuhum. 4 Wa tawwaali, gammo akalo al-bagar al-sumaan wa samhiin dool. Wa khalaas, al-malik gamma min al-noom.
5 Wa gabbal naam wa hilim battaan. Hu chaaf sabʼa ganaadiil hana gameh marago min ageegaay waahide. Wa humman tukhaan wa malaaniin iyaal. 6 Wa hu chaaf battaan sabʼa ganaadiil rugaag wa hargaaniin min al-hamu marago jambuhum. 7 Wa zarato al-ganaadiil al-tukhaan wa malaaniin iyaal. Wa khalaas, Firʼoon gamma wa irif kadar hu hilim.
8 Wa be fajur, Firʼoon barjal marra waahid min hilmah da wa naada kulla l-chaddaara wa ulama Masir. Hu hajja leehum be l-hilim wa laakin naadum waahid kula ma gidir fassar leyah al-hilim da.
9 Khalaas, masʼuul hana l-naas al-bantu charaab le l-malik gaal : «Ya siidi ! Al-yoom ana azzakkart khataayi. 10 Yoom waahid, inta ziʼilt minni ana wa min masʼuul al-naas al-yisawwu khubza. Wa gammeet sajantina fi sijin hana kabiir al-hurraas. 11 Wa yoom waahid, hilimna wa hilim hana ayyi waahid minnina indah maʼana. 12 Wa fi l-sijin fiyah sabi waahid, hu abid Ibraani hana kabiir al-hurraas. Wa aniina hajjeena leyah be hilimna wa hu antaana al-maʼana. Wa fassar le ayyi waahid hilmah. 13 Wa l-kalaam al-kallamah leena da, ja fi derbah misil hu gaalah. Wa khalaas, leyi ana gabbaltini fi khidimti wa laakin le masʼuul al-naas al-bisawwu khubza, inta chanagtah.»
Yuusuf fassar hilim Firʼoon
14 Wa tawwaali Firʼoon rassal yijiibu Yuusuf. Wa macho maragooh min al-sijin. Wa hu zayyan raasah wa khayyar khalagah. Wa waddooh giddaam Firʼoon. 15 Wa l-malik gaal le Yuusuf : «Ana hilimt wa naadum waahid kula ma gidir fassar leyi hilmi da. Wa ana simiʼt kadar inta tagdar tifassir al-hilim kan naadum hajjaah leek.» 16 Wa Yuusuf radda leyah : «Ma ana bas nantiik tafsiir laakin al-Rabb bas yantiik tafsiir adiil.»
17 Wa l-malik gaal : «Fi hilmi ana gaaʼid fi khachum bahar al-Niil. 18 Wa daahu chift sabʼa bagar sumaan wa samhiin marago min al-bahar wa gaaʼidiin baakulu gechch fi khachum al-bahar. 19 Wa baʼad da, sabʼa bagar aakhariin kula marago waraahum wa humman baatliin wa cheeniin wa hargaaniin. Wa ana ma chift abadan fi Masir bagar cheeniin misil dool ! 20 Khalaas al-bagar dool akalo al-sabʼa bagar al-sumaan al-marago awwal. 21 Baʼad akaloohum, be da kula humman gaaʼidiin baatliin misil awwal. Wa kan chiftuhum, ma tuguul akalo al-bagar dool. Khalaas ana wiʼiit.
22 «Wa battaan ana hilimt wa daahu chift sabʼa ganaadiil tukhaan wa malaaniin iyaal marago min ageegaay waahide. 23 Wa baʼad da, sabʼa ganaadiil aakhariin marago jambuhum wa humman rugaag wa yaabsiin wa hargaaniin min al-hamu. 24 Wa l-sabʼa ganaadiil al-rugaag zarato al-ganaadiil al-malaaniin iyaal. Wa misil da, ana hajjeetah le l-chaddaara wa laakin ma fi naadum al-gidir fassarah leyi.»
25 Wa Yuusuf gaal le Firʼoon : «Hilmak al-itneen dool yiwassufu cheyy waahid bas. Al-Rabb wassafaak al-cheyy al-yisawwiih. 26 Al-sabʼa bagar al-samhiin wa l-sabʼa ganaadiil al-malaaniin iyaal humman sabʼa sana. Wa da, hilim waahid bas. 27 Wa l-sabʼa bagar baatliin wa cheeniin al-marago waraahum wa l-sabʼa ganaadiil yaabsiin wa hargaaniin min al-hamu, humman dool yiwassufu sabʼa sana hana juuʼ.
28 «Misil ana ooreetak, ya l-sayyid al-malik, al-Rabb wassafaak al-cheyy al-yisawwiih. 29 Daahu al-sabʼa siniin al-jaayiin, yukuunu siniin hana maʼaach katiir fi kulla balad Masir. 30 Wa baʼadeen, yaju sabʼa siniin hana juuʼ. Wa l-naas yanso al-maʼaach al-awwal ligooh fi l-balad. Wa l-juuʼ yidammir kulla balad Masir. 31 Wa l-naas yanso kadar awwal ligo maʼaach katiir. Wa da achaan al-juuʼ yabga chadiid marra waahid. 32 Wa hilmak bigi itneen da achaan al-Rabb chaal kharaar kadar al-cheyy da gariib yukuun.
33 «Ya sayyid al-malik, hassaʼ da fattich naadum faahim wa hakiim wa antiih masʼuuliiyit kulla balad Masir. 34 Wa khutt muraakhibiin fi l-balad. Wa humman yichiilu al-khumus min al-intaaj fi l-sabʼa siniin hana l-maʼaach al-katiir al-yalgooh fi balad Masir. 35 Wa khalli yilimmu al-akil al-yalgooh fi l-sabʼa siniin hana l-maʼaach al-katiir. Wa antiihum amur le yusubbuuh wa yudummuuh fi l-makhaazin al-fi l-hillaal. 36 Be misil da, yudummu al-maʼaach le naas al-balad le sabʼa siniin hana l-juuʼ al-yaju fi balad Masir. Wa be da, al-juuʼ ma yidammir al-balad.»
Yuusuf bigi haakim fi Masir
37 Wakit al-malik Firʼoon wa l-masʼuuliin simʼo al-kalaam al-Yuusuf gaalah da, humman firho. 38 Wa l-malik gaal le masʼuuliinah : «Al-raajil da, Ruuh Allah gaaʼid foogah. Ma nagdaro nalgo naadum al-indah baraka ziyaada minnah.» 39 Wa gaal le Yuusuf : «Al-Rabb wassaf leek kulla l-cheyy da. Achaan da bas, ma fi naadum faahim wa hakiim ziyaada minnak inta. 40 Khalaas inta bas tahkim fi baladi. Wa kulla l-chaʼab hana Masir yitaabuʼu kalaamak. Wa illa ana bas nabga aali minnak achaan ana al-malik.»
41 Wa battaan gaal le Yuusuf : «Khalaas, ana anteetak al-hukum hana kulla balad Masir.» 42 Wa l-malik salla al-khaatim min iidah wa dassaah fi iid Yuusuf wa labbasah khalag hana gumaach sameh wa dassa leyah fi ragabatah hafiide hana dahab. 43 Wa rakkabah fi arabatah al-malakiiye al-taaniye wa l-naas maachiin giddaamah yuguulu : «Kissu min al-derib !» Wa be misil da, Firʼoon anta le Yuusuf al-hukum hana kulla balad Masir. 44 Wa gaal battaan le Yuusuf : «Ana bas al-malik wa nuguul leek naadum ma yarfaʼ iidah wa la rijlah bala iznak inta, fi kulla balad Masir !»
45 Wa l-malik samma Yuusuf Safnat Faʼniih wa jawwazah bineeyit Fuuti Faaraʼ al-usumha Asnaat. Wa Fuuti Faaraʼ hu raajil diin hana l-hille al-usumha Uun. Min da khalaas, Yuusuf bada yahkim fi balad Masir. 46 Wakit Yuusuf gaabal Firʼoon malik Masir, umrah 30 sana. Wa khalaas, hu marag min bakaan al-malik wa macha yuruukh fi kulla balad Masir.
Sabʼa siniin hana maʼaach katiir
47 Fi sabʼa siniin, al-ziraaʼa wildat katiir. 48 Wa fi kulla balad Masir, Yuusuf lamma kulla l-maʼaach hana l-sabʼa siniin dool wa dammaah fi l-makhaazin hana l-hillaal. Wa fi ayyi hille, damma al-maʼaach al-naas haratooh fi l-ziraaʼa al-hawaaleeha. 49 Wa Yuusuf lamma gameh katiir misil ramla hana khachum al-bahar. Wa naadum ma yagdar yigaawisah min al-katara.
50 Gubbaal sant al-juuʼ, Asnaat marit Yuusuf jaabat leyah awlaad itneen, wa hi bineeyit Fuuti Faaraʼ raajil diin hana l-hille al-usumha Uun. 51 Al-bikir, Yuusuf sammaah Manassa (maʼanaatah nassaani) achaan hu gaal : «Al-Rabb nassaani kulla taʼabi wa l-furga maʼa ahali.» 52 Wa l-sakhayyar sammaah Afraayim (maʼanaatah intaaj) achaan hu gaal : «Al-Rabb antaani iyaal fi l-balad al-ana tiʼibt foogha.»
Al-sabʼa siniin hana l-juuʼ bado
53 Khalaas fi Masir, al-sabʼa siniin hana l-maʼaach al-katiir kammalo. 54 Wa l-sabʼa siniin hana l-juuʼ bado misil Yuusuf gaalah. Wa fi kulla l-buldaan, al-juuʼ dakhal leehum, illa fi Masir bas fiyah maʼaach. 55 Wa baʼadeen, al-juuʼ dakhal fi Masir kula. Wa l-chaʼab macho bako le Firʼoon wa gaalo : «Antiina maʼaach !» Wa hu gaal leehum : «Amchu le Yuusuf wa sawwu al-cheyy al-yuguulah leeku.»
56 Wa l-juuʼ bigi chadiid fi kulla l-balad. Wa Yuusuf fatah kulla l-makhaazin wa gamma yibiiʼ al-gameh le chaʼab Masir. Wa battaan al-juuʼ gaaʼid yiziid be ziyaada fi Masir. 57 Wa l-naas jaayiin min kulla l-buldaan le yachru gameh min Yuusuf fi Masir achaan al-juuʼ bigi chadiid marra waahid fi kulla l-buldaan.
