Adï d’a de Nebukanezar avoka
1 Kur biza d’a mbà d’a Nebukanezar nga mi tamulid’a, adïd’a dumu. Djib’er mamba b’lak ngola, nga mi fe lovota á bur sena d’i. 2 Amulâ mi ge sunda mi yi suma mbuta, suma a djop ki tchitchiud’ina, suma kumana ki suma a djop ki suma azuleinina, kayam azi vum ad’u adï mamba woyo. Azi a mba, a i gevemu. 3 Amulâ mi dazi ala: Adïd’a danu. Djib’er manda b’laga. Ni kayam ndata ba, an min ala agi van ad’u adï d’a danda woyo.
4 Suma kumana a hulong de mamulâ ki vun Aram-ma ala: Amulâ, ar va mi lang ngi! Ang dami adï d’a danga, ami mba vangzi ad’ud’u!
5 Amulâ mi hulong dazi ala: Vama an hle vuna kama ba wana: Le agi dandi nga woi yam adï d’a danda, agi vandji nga ad’ut tei d’uo mi ni, a mba kizagagi woyo, aziyagi mba mi mbut ni mola hi djimgilîd’a mi. 6 Wani le agi dandi woi yam adï d’a danda, agi vandji ad’ut tei mi ni, an mba ni hagi he d’a hawad’a ngola, mba ni suburugi mi. Kayam ndata, agi dandi adï d’a danda, agi vandji ad’ut tei mi!
7 A hulong dum yazi á mbàd’a ala: Amulâ, ar ang dami ami azungeî mangâ adï d’a danga tua ba, ami mba vangzi ad’ut tua mi!
8 Amulâ mi hulong dazi ala: An we gagazi, agi min fagi ni yina, kayam agi wagi ala an hle wa vunan da’. 9 Wani le agi dandi nga woi yam adï d’a danda d’uo ni, sariya d’a ka ndata mba d’i vagi agi pet. Agi nga ndjagagi ni vunagi á dan zla d’a kad’a ki zla d’a mbut ira tala yam zlad’a ti mbut kä d’a. Kayam ndata, agi dandi woi yam adï d’a danda. Hina wani, an mba ni wala agi ndak á van ad’ut tei mi.
10 Azi hulong dum ala: Amulâ, sama yam andagad’a ka hî ma mi ndak á de vama ang dum wa na nga d’i. Amul ma ding ma ngolâ d’oze amul ma ad’eng ma mi djop andjaf vama hina na ata suma mbuta ata suma a djop ki tchitchiud’ina ata suma a djop ki suma azuleinina nga d’uo mi. 11 Amulâ, zla d’a ang djobomi kata, tad’enga heî. Sama ndak á hulongông humba katna nga d’i. Nalo ma yam ma kaka nga aduk suma yam andagad’a ka hî d’uo na ba, mi ndak á hulongông humba ni mamu.
12 Kayam ndata, amulâ mi tchol kayî ma ngolâ kaziya, mi he vuna ala a tchi suma ne suma kur Babilon-na woi pet! 13 A nga tchi wala yam sariya d’a kad’a ala a tchi suma ned’a woyo d’a, a nga hal Daniel azi ki buniyôma á tchazi woi mi.
Alona mi tak adï d’a damulîd’a woi mi Daniel
14 Ata yi máma Daniel mi i mi fe Ariyok ma ngolâ hi azigar suma ndjola hamulâ ma mi ndeï woi abu á tchi suma ne suma kur Babilon-na woina, 15 mi djobom zlad’a ki lemba ki ned’a ala: Ni kayam me ba, sariya d’a kad’a hamulîd’a tad’enga hina djeî ge? Ata yi máma Ariyok mi väd’u zla ndata woi mi Daniel. 16 Atogo hina zak Daniel mi i gen amulâ, mi tchenem ala mi aram yina nde, kayam mi fe lovota á vum ad’ud’a yam adï d’a dumba.
17 Daniel mi hulong avo hatamu, mi väd’u zla ndata mi buniyôma Hananiya, Misayel ki Azariya, 18 mi tchenezi á tchen Alo ma sä akulona yam suma mamba tala mi wazi hohowozi mi tagazi adï d’a gumun ndata, kayam a tchazi woi zlapa ki suma ne suma ding suma kur Babilon-na d’uo d’a.
19 Kur andjeged’a Alona mi tak Daniel vama gumun máma kur vama nde tam mbei irama. Ata yi máma Daniel mi le Alo ma sä akulona mersi,
20 mi dala:
Ar ei lei mersi mAlona kur atchogoi d’a lara ge pet!
Kayam ned’a kad’enga a tcholï natamu!
21 Ni ma nga mi mbut atchogoid’a kahle suma a nga le kurutna,
ni ma nga mi pat amuleina woi yam zlam mazi d’a amula,
nga mi tin suma dingâ blangâzina,
ni ma nga mi he ned’a mi suma ned’ina,
nga mi he wad’ud’a mi suma wad’ud’ina mi.
22 Mam mi ma nga mi tak ahle suma mudurina
kahle suma a nga ngeid’ina woina.
Ni ma wahle suma a nga kur nduvundina,
ni ma nga kaka kur b’od’ina mi.
23 Ang Alona habuyon ngolona,
an nga ni hang ngola,
an nga ni gileng
yam ned’a kad’enga suma ang handjina,
kayam ang tagan ad’u vama ami djobong kama,
ang ndami ad’u zla d’a gumunda hamulîd’a woi mi.
24 Bugola, Daniel mi i gen Ariyok ma amulâ mi hum vuna á tchi suma ne suma kur Babilon-na woina, mi dum ala: Ar ang tchi suma ne suma kur Babilon-na woi d’i! Ang in gen amulâ! An mba ni vum ad’u adï d’a dumba woyo!
25 Atogo hina zak Ariyok mi i ki Daniel gen amulâ, mi dum ala: Amulâ, aduk suma Juda suma a yozï magombina an fe sana tu ma mba mi vang ad’u adï d’a danga woina!
Vama tchet ma asem nga ad’enga d’uo na
26 Amulâ mi de mi Daniel ma a yum ala Beltasar-râ ala: Na ni ang ndak á dan ndei yam adï d’a danda á vandji ad’ut tei mi zu?
27 Daniel mi hulong dum ala: Amulâ, sama ned’a d’oze ma djop tchitchiud’a d’oze ma kumana d’oze ma mbuta ma ndak á väd’u vama gumun ma ang de zlad’a kam wana nga d’i. 28 Wani Alo ma akulona ni ma nde ad’u ahle suma mudurina woi abuna. Ni mam ba, mba mi tagang ad’u ahle suma a mba le kur atchogoi d’a mba d’i mbad’ina. Adï d’a danga kahle suma a nde tazi woi irang yam azang mangîna ba wana: 29 Amulâ, ata yima ang nga burâ yam azang mangîna, ang djib’er yam ahle suma a mba le kur atchogoi d’a mba d’i mbad’ina. Kayam ndata, mam ma mi ndäd’u ahle suma mudurina woina, mi tagangî ahle suma a mba mbana. 30 Wani anu, a tagan ad’u adï d’a muduri ndata woi ni kayambala an kal suma dingâ ki ned’a ped’u d’a d’i, wani ná vang ad’u adï manga woi ná tagang djib’er ra kurunga woyo.
31 Amulâ, ang gola, ang we vama tchet ma ngolâ tchola avorongû. Vama tchet máma mi kal ngola heî, nga mi wile wiwilik, á gola ni vama mandarâ mi. 32 Yam vama tchet máma yamî lor ra bei zozota ba d’a. Didigam kabomî kawei ma hapma. Hurum kab’alamî kawei ma hleuna. 33 Asemî kawei ma wurana, asem ma biyarâ kawei ma wurana abo tu, lubu ma ab’lorina abo tu mi. 34 Ata yima ang gol vama tchet mámina, ahina d’a wal tat tei kahina d’a fiyak ka ked’iwureng nga bei sa tin abom atat ba d’a, ti mba d’i nde yam asem ma biyarâ hi vama tchet ma kaweina abo tu lubu ma ab’lorina abo tu mi na, ti tozi woi kikizek. 35 Ata yi máma kawei ma wurana, lubu ma ab’lorina, kawei ma hleuna, kawei ma hapma ki lora zla tazi pet a mbut d’igi guguma na mi, simetna mi felezi woi d’igi suma a sir awuna kur ambid’a’â awali na, simetna mi i ki sed’ezi bei wazi yazi ma a i kuana ba. Wani ahina d’a ti nde yam vama a tchet mámid’a, ti mbut ahina d’a fiyak ka ked’iwurenga, ti oî yam andagad’a pet.
36 Amulâ, wana nadï d’a danga. Ad’ut ta ved’a ba wana: 37 Amulâ, angî ma kal amuleina petna! Alo ma sä akulona mi tining amula, mi hang ad’enga ki sib’ika ki subura mi. 38 Mi hang suma kahle suma abageina kaluweina abongû. Ang te kazi pet mi. Gagazi, amulâ, ang tanga ni yam mba lor ndata!
39 Amul ma dingâ mba mi tchol blogong á tamula, wani ad’engêm mba d’i ndak d’igi ang na d’i. Bugola, amul ma hindi mala ni kawei ma hleuna na mba mi tamula yam andagad’a pet. 40 Amul ma fid’i ma ad’enga d’igi kawei ma wurana na na mba mi tchola. Mba mi to amulei suma avoroma woi kikizek d’igi kawei ma wurana mi to ahlena woi kikizek na mi. 41 D’igi ang we asem ma biyarâ hi vama tcheta ki tchitchid’am lubu ma ab’lorina abo tu kawei ma wurana abo tu na, leu ndata mba d’i wal kä. Wani ang mba we vama dingâ kurut d’igi kawei ma wura ma ad’engâ na, kayam ang we kawei ma wurana gizeîd’a ki lubu ma ab’lorina. 42 D’igi ang we tchitchid’asem vama tcheta abo tu kawei ma wurana abo tu lubu ma ab’lorina na, ni vama taka ala leu ndata abot tu mba mi tchol ad’enga, abot ma hina mba mi lamangeîd’a mi. 43 D’igi ang we kawei ma wurana gizeîd’a ki lubu ma ab’lorina na, ni vama taka ala amuleina a mba djin vunazi á zlap ata taziya, wani a mba zlap ata tazi d’i, d’igi kawei ma wurana nga mi zlap ki lubu ma ab’lorina d’uo na mi.
44 Kur atchogoid’a hamulei ndazinid’a, Alo ma sä akulona mba mi tin leu d’a ding nga a mba b’lagat tei d’uo d’a. Andjaf suma dingâ a mba te kat ti. Leu ndata mba d’i to leu mazi ndata woi kikizek, ti mbud’ut vama hawana, wani ndat tata mba d’i ar kaka gak didin. 45 Ang we ahina d’a wal tat tei kahina d’a fiyak ka ked’iwureng nga bei sa mi tin abom atat ba d’a ti to kawei ma wurana, kawei ma hleuna, lubu ma ab’lorina, kawei ma hapma ki lora woi kikizeka. Alo ma ngol ma kal teglesâ mi tagangî ahle suma a mba le blogongâ. Adï d’a danga ni vama ndum mbei ma gagazina, ad’ut ta an vangzid’a ni zla d’a ang tin hurung kata mi.
46 Ata yi máma amulâ Nebukanezar mi grif kä andaga avok Daniel, mi kud’uromu, mi he vuna ala a hum he d’a hawa d’a ngala ki mbul ma his ma afufuîna mi.
47 Bugola, amulâ mi de mi Daniel ala: Gagazi, Alo mangâ nAlo ma kal alona petna, mam mi Salad’a hamuleina mi. Ni ma ndäd’u zla d’a mudurid’a woina. Kayam ndata, ang fad’enga, ang tagan ad’u zla d’a muduri ndata woi wana.
48 Bugola, amulâ mi he ngola mi Daniel, mi hum he d’a hawa d’a ablau d’a ndjondjoîd’a mi, mi tinim á te yam andaga d’a Babilon nda pet ta azì ma ngolâ kuad’a, mi tinim ma ngolâ yam suma ne suma avo Babilon-na pet mi. 49 Kayam tchen nda Daniel mi tchenemba, amulâ mi he Sadrak, Mesak ki Aben-Nego sun nda te yamba kur andaga d’a Babilon-nda teteng mi. Wani Daniel mi arî ma de d’alâ kur azì mamula mi.
Al-ruʼya al-awwal hana l-malik
1 Wa fi l-sana al-taaniye hana hukmah, al-malik Nabuukhadnasar riʼi wa l-ruʼya di barjalatah marra waahid wa l-noom aba eenah. 2 Wa l-malik naada kulla l-sahhaariin wa l-chawwaafiin wa l-chaddaara wa l-munajjimiin achaan yaju wa yiʼarrufu leyah al-ruʼya di. Wa kulluhum jo giddaam al-malik. 3 Wa l-malik gaal leehum : «Ana riʼiit ruʼya wa l-ruʼya di barjalatni. Achaan da, nidoor naʼarifha.» 4 Wa humman gaalo le l-malik be l-lukhkha al-araamiiye : «Ya l-malik, Allah yansurak ! Min fadlak, hajji le abiidak be l-ruʼya al-inta chiftaha wa aniina kamaan nifassuru leek maʼanaatha.»
5 Wa l-malik radda leehum wa gaal : «Ana niʼakkid leeku ! Kan ma arraftuuni be l-ruʼya al-ana riʼiit beeha hi zaatha wa battaan maʼanaatha, nigattiʼ jisimku lahamaay lahamaay wa nidammir buyuutku wa yabgo misil danaagis. 6 Wa laakin kan arraftuuni be l-ruʼya hi zaatha wa maʼanaatha kula, ana nantiiku hadaaya wa mukaafa wa nukhuttuku fi l-bakaan al-indah charaf. Wa hassaʼ da, arrufuuni be l-ruʼya hi zaatha wa baʼad da, ooruuni maʼanaatha kula.»
7 Wa marra taaniye, humman gaalo leyah : «Khalli al-malik yikallim le abiidah be l-ruʼya hatta aniina nifassuru al-maʼana.» 8 Wa l-malik radda leehum wa gaal : «Akiid intu tidooru tiʼakhkhuru al-wakit achaan intu fihimtu kadar al-kharaar al-ana chiltah da, akiid yukuun ! 9 Laakin kan ma arraftuuni be l-ruʼya zaatha, al-ikhaab da gaaʼid yarjaaku kulluku. Wa intu achchaawartu le taju giddaami wa tihajju leyi be kalaam kidib wa khachch achaan ana nikhayyir fikri. Wa hassaʼ da, arrufuuni be l-ruʼya zaatha wa be da, ana naʼarif khalaas intu tagdaro tifassuruuha.»
10 Wa laakin humman raddo le l-malik wa gaalo : «Ma fi insaan fi l-dunya yagdar yisawwi al-cheyy al-malik talabah ! Wa ma fi malik kabiir wa chadiid al-yatlub cheyy misil da min sahhaari aw chawwaafi aw munajjim. 11 Wa l-cheyy al-malik talabah da gaasi bilheen ! Ma fi naadum al-yagdar yisawwiih le l-malik illa l-ilaahaat wa laakin humman ma gaaʼidiin maʼa l-insaan.»
12 Wa wakit al-malik simiʼ kalaamhum da, ziʼil zaʼal chadiid wa amar yaktulu kulla l-mustachaariin hana Baabil. 13 Wa wakit al-kharaar hana katiliin al-mustachaariin marag, gammo yifattuchu Danyaal wa rufgaanah kula achaan yaktuluuhum.
Allah khabbar Danyaal be l-ruʼya
14 Wa wakit Aryuuk kabiir hurraas al-malik ja achaan yaktul kulla l-mustachaariin hana Baabil, Danyaal kallam leyah be hikma wa adab. 15 Wa hu saʼalah le Aryuuk kabiir hurraas al-malik wa gaal : «Maala kharaar al-malik bigi chadiid misil da ?» Wa Aryuuk fassar le Danyaal kulla cheyy al-kaan. 16 Wa tawwaali, Danyaal macha bakaan al-malik wa chahadah achaan yantiih wakit wa baʼad da, yaji yifassir leyah maʼana hana l-ruʼya.
17 Wa khalaas, Danyaal gabbal beetah wa khabbar rufgaanah Hananya wa Michayiil wa Azarya be l-cheyy al-kaan. 18 Wa gaal leehum khalli yachhado niʼmat Allah Rabb al-samaawaat le yiʼarrifhum al-sirr da achaan ma yaktuluuhum hu wa rufgaanah maʼa l-mustachaariin al-aakhariin hana Baabil.
19 Wa be l-leel, al-sirr da ankachaf le Danyaal fi ruʼya. Wa khalaas, Danyaal chakar Allah Rabb al-samaawaat 20 wa gaal :
«Nachkur Allah daayman wa ila l-abad
achaan hu indah al-hikma wa l-gudra.
21 Hu yikhayyir al-wakit wa l-zaman
wa yidalli muluuk
wa yirakkib muluuk.
Wa hu yiziid hikma le l-hakiimiin
wa maʼrafa le l-aarifiin.
22 Hu yaʼarif al-sirr al-madfuun
wa l-mulabbad
wa yaʼarif al-cheyy al-gaaʼid fi l-dalaam
wa maʼaayah al-nuur.
23 Ya Allah Ilaah juduudi,
nahmudak wa nikhanni be usmak.
Achaan inta anteetni al-hikma
wa l-gudra
wa arraftini al-cheyy
al-talabnaah minnak
wa arraftina al-cheyy
al-bukhuss al-malik.»
Danyaal irif ruʼyat al-malik
24 Wa baʼad da, Danyaal macha bakaan Aryuuk al-naadum al-malik kallafah be katil kulla l-mustachaariin hana Baabil. Wa gaal leyah : «Ma taktul al-mustachaariin hana Baabil laakin waddiini bakaan al-malik wa nifassir leyah ruʼyitah.»
25 Wa bala taʼkhiir, Aryuuk wadda Danyaal giddaam al-malik wa gaal leyah : «Ana ligiit raajil waahid min al-naas al-karaboohum wa jaaboohum min balad Yahuuza. Wa hu yagdar yifassir leek ruʼyitak, ya l-malik.» 26 Wa l-malik saʼalah le Danyaal al-sammooh Beltachaasar wa gaal : «Asmaʼ, tagdar tiʼarrifni be l-ruʼya wa tafsiirha walla ?»
27 Wa Danyaal radda le l-malik wa gaal : «Ya siidi al-malik, al-sirr al-inta talabtah da wa la l-mustachaariin wa la l-chawwaafiin wa la l-sahhaariin wa la l-khattaatiin ma yagdaro yaʼarfuuh wa yiʼooruuk beyah. 28 Laakin aʼarif kadar Allah Rabb al-samaawaat yakchif al-asraar. Wa hassaʼ, hu wassaf le l-malik Nabuukhadnasar al-cheyy al-yabga fi l-ayyaam al-jaayiin. Wa daahu al-hilim wa l-ruʼya al-inta chiftah wakit inta naayim fi furaachak. 29 Ya l-malik, wakit inta naayim fi furaachak, inta fakkart fi l-mustakhbal wa Allah al-yakchif al-asraar kamaan wassaf leek al-cheyy al-yabga baʼadeen. 30 Ana ma indi hikma ziyaada min kulla l-naas wa Allah ma kachaf leyi al-sirr da be sabab hikmati laakin achaan inta al-malik taʼarif al-tafsiir wa tafham al-cheyy al-ja leek fi fikrak.
31 «Ya l-malik, inta riʼiit wa chift giddaamak sanam tawiil wa kabiir al-biraari ziyaada wa choofah bikhawwif. 32 Wa raas al-sanam da min dahab saafi wa sadrah wa iideenah min fudda wa batnah wa dawaarjah min nahaas 33 wa siigaanah min hadiid wa rijileenah kamaan min hadiid wa tiine mukhalbatiin. 34 Wa wakit inta gaaʼid tichiif foogah ke bas, hajar waahid marag min al-jabal bala ma limsatah iid wa wagaʼ fi rijle al-sanam al-min hadiid wa tiine mukhalbatiin wa rihikaahum. 35 Wa khalaas, al-hadiid wa l-tiine wa l-nahaas wa l-fudda wa l-dahab anrahako dagiig wa bigo misil uttaab al-riih chaalatah, ma faddal minnah cheyy. Wa l-hajar al-darab al-sanam da kamaan bigi jabal kabiir wa sadda kulla l-ard.»
Danyaal fassar ruʼyat al-malik
36 Wa Danyaal gaal battaan : «Ya l-malik ! Kallamtak be l-ruʼya wa daahu maʼanaatha. 37 Ya l-malik, inta malik al-muluuk wa leek inta Allah Rabb al-samaawaat antaak al-mamlaka wa l-khuwwa wa l-gudra wa l-charaf. 38 Wa hu khatta tihit sultitak kulla l-naas wa haywaanaat al-kadaade wa tuyuur al-sama, kan gaaʼidiin ween kulla, achaan inta tahkim fooghum. Wa l-raas hana l-dahab da yimassilak inta. 39 Wa baʼadak inta, taji mamlaka aakhara sakhayre min mamlakatak. Wa baʼad da, taji mamlaka taalta al-yimassilha al-nahaas wa tamluk kulla l-ard. 40 Wa baʼad da, taji mamlaka raabʼe gawiiye misil al-hadiid. Wa l-hadiid yikassir wa yarhak kulla cheyy. Be misil da, al-mamlaka di kula tikassir wa tarhak kulla l-mamaalik. 41 Wa inta chift al-rijle wa l-asaabiʼ min hadiid wa tiine mukhalbatiin. Wa da maʼanaatah al-mamlaka di tilgaasam wa nussaha yabga gawi misil al-hadiid achaan inta chift al-hadiid mukhalbat be tiine. 42 Wa l-asaabiʼ hana l-rijle al-nussuhum hadiid wa nussuhum tiine, da yiwassif kadar al-mamlaka di nussaha yabga gawi wa nussaha yabga daʼiif. 43 Wa inta chift al-hadiid mukhalbat maʼa l-tiine wa da maʼanaatah al-naas yisawwu alaakha ambeenaathum be derib al-akhiide. Laakin al-alaakha di ma tabga gawiiye achaan al-hadiid ma bilkhalbat maʼa l-tiine.
44 «Wa fi wakit al-muluuk dool, Allah Rabb al-samaawaat yiʼassis mamlaka al-abadan ma tiddammar wa ma fi chaʼab aakhar yistaʼmarha. Wa hi tidammir wa tarhak kulla l-mamaalik dool wa tagood ila l-abad. 45 Wa inta chift hajar al-marag min al-jabal bala ma limsatah iid. Wa l-hajar da rihik al-hadiid wa l-nahaas wa l-tiine wa l-fudda wa l-dahab. Wa Allah al-Gaadir wassaf le l-malik al-cheyy al-yukuun fi l-mustakhbal. Wa l-ruʼya di akiide wa tafsiirha kula sahiih.»
46 Wa baʼad da, al-malik Nabuukhadnasar dangar wa sajad giddaam Danyaal wa amar yantuuh le Danyaal hadiiye wa bakhuur. 47 Wa khalaas, al-malik hajja le Danyaal wa gaal : «Be sahiih Ilaahku intu da, hu bas Ilaah al-ilaahaat wa Rabb al-muluuk wa hu yakchif al-asraar achaan inta gidirt kachaft leyi al-sirr da.»
48 Wa khalaas, al-malik antaah le Danyaal charaf wa antaah hadaaya katiiriin wa muhimmiin. Wa darrajah haakim fi wulaayat Baabil kullaha wa khattaah muhaafiz kabiir fi kulla l-mustachaariin hana Baabil. 49 Wa Danyaal talab min al-malik yanti al-idaara hana wulaayat Baabil le Chadraak wa Michaak wa Abdalnagu. Wa Danyaal kula bigi waahid min ajaawiid al-malik.
