Goliyat zut Israel-lâ á durâ
1 Suma Filistê-na a tok azigar mazina á dur ayîna. Azi tok avo Soko kur Juda, a tin kang mazina avo Efes-Damim, aduk Soko ki Azeka. 2 Wani Saul ki azigar suma Israel-lâ a tok tazi a vanguvora kur hor ra Ela-d’a, azi ndjar á dur ayîna ki Filistê-na. 3 Filistê-na a nga yam ahinad’a abo tu, Israel-lâ a nga yam ahinad’a abo hî mi, hora nga adigaziya.
4 Wani azigar ma Filistê-na mi nde woi avun kangâ á zut Israel-lâ á durâ. Ni sama Gat-na, a yum ala Goliyat. Fiyagamî go ki metred’a hindi. 5 Mi klup djum mba kawei ma hleuna kamu, mi nik kongrong ma kawei ma hleu ma hle tam d’igi azlung huruma na na atamu. Kongrong ma atama anegemî ir bege kawei ma hleuna kilona dok karagaya. 6 Mi tchuk kongrong ma kawei ma hleuna gor asemu, mi ge asap kawei ma hleuna kelemu. 7 Agu asap mamba ni d’igi del abong na, siyat anek mamba ndak kilona kid’iziya. Sama zim mbarei mambina nga mi tit avoromu.
8 Goliyat mi tchola, mi er ad’um akulo, mi de mi azigar suma Israel-lâ ala: Ni kayam me ba, agi ndjaragi á dur ayîna ge? An ni ma Filistê-na, agi ni magumeina hi Saul-lâ d’uo zu? Agi managi sama adigagi ma mba mi dur ayîna ki sed’ena. 9 Le mi kal kan mi tchan wa ni, ami mba mbud’umi magumei magina. Wani le an kal kam ni tchum wa ni, agi mba mbud’ugi magumei mamina á lami sunda mi.
10 Goliyat mi de kua ala: Agi azigar suma Israel-lâ, an ndagi ayîna ini. Le agi ndagagiya ni, agi gandï sana tu ami durumi ayîna. 11 Ata yi máma Saul ki azigar mama pet a hum zla d’a ma Filistê-na mi data, a le mandarâ ngola, a nde zlak mi.
David mi tchi Goliyat
12 David ni Jesse goroma. Jesse ni ma Efraim ma nga kaka Betelehem mba Juda-d’ina; groma ná klavandi. Kur atchogoid’a hi Saul-la Jesse bizam ngola, mi djeng mamara mi. 13 Grom suma nglona hindi a i dur ayîna ad’u Saul; ma tuna a yum ala Eliyap, ma mbàna a yum ala Abinadap, ma hindina a yum ala Samma mi. 14 Wani David ni ma tobona. Kid’a b’oziyom suma nglo suma hindina a i ad’u Saul-la, 15 David mi ar Saul, mi mba Betelehem á pol aho’â habuma.
16 Goliyat ma Filistê-na nga mi nde tam mbei yorogo ki fladege ir azigar suma Israel-lâ, mi tagazi tam tatak burâ dok fid’i.
17 Kur bur máma Jesse mi de mi goroma David ala: Ang hle bid’imba kawu ma haûd’a kavungôna dogo, ang i ki sed’ezi atogo kur kangâ mi b’oziyongâ. 18 Ang yo te ma a lum kambirina dogo abong mi, ang hum mi ngol mazi ma ayîna. Le b’oziyongâ a nga hawa ni, ang mba we, ang mba mbanï ki va mazi ma taka ala azi nga hawa. 19 Ang mba fazi ki Saul azi ki azigar suma Israel-lâ pet kur hor ra Ela-d’a, a dur ayîna ki Filistê-na.
20 Ki yorogo tcholola David mi tchola, mi ar ahok mama abo sama pol ma dingâ, mi yo ahle ndazina, mi le d’igi abum Jesse mi dum na. Ata yima mi mbaza kur kangîna, azigarâ a nga i ndjara á dur ayîna, a nga sor sor ra dur ayîna. 21 Israel-lâ ki Filistê-na a ndjar avun tazi á dur ayîna. 22 David mi ar ahle mama abo sama ngom ahlena, mi ring atogo zak ata yima azigarâ a nga kuana, mi fe b’oziyoma, mi djobozi ala azi ni hawa ko zu? 23 Kid’a mi nga de zlad’a ki sed’ezi tua d’a, Goliyat ma Filistê ma Gat-na, mi nde woi avok azigarâ, nga mi de ni zla d’a mi dat avok deid’a; David nga mi huma. 24 Kid’a Israel-lâ ki zla tazi pet a we Goliyat-ta, a dadak kazigaziya, kayam azi nga lum mandaram heî. 25 A de tazi ala: Sa máma mi djï atei wana, agi wum mbang zu? Sama tchuma, amulâ Saul mba mi mbud’um sama ndjondjoîna, mba mi hum goromba atchad’a, abum azi ki sum mama mba mi ve tara abozi d’uo mi.
26 David mi de mi azigar suma gevem go na ala: Sama tchi ma Filistê máma woi mi pat zulona woi yam Israel-lîna, mba lumî nana ge? Ma Filistê ma bei ngat bayâ máma ni nge ko ba, mi ngul b’ranga hAlo ma bei matnina na ge?
27 Azigarâ a de mi David ni zla d’a tu ndata ala sama tchuma a mba le ki sed’em hina hina. 28 Wani wiyem ma ngolâ Eliyap mi hum David nga mi yo siretna ki sed’eziya, hurum zal ata David, mi dum ala: Ni kayam me ba, ang mba ka hî ge? Ang arza tumiyô mang suma ngiyeûna abagei ni mi nge ge? An we yam mang nga ad’eng ndata, ki djib’er mang nga tcho ndata; ang mba ka hî ná gol ayîna hawa na.
29 David mi hulong dum ala: An le ni tcho me ge? An djop ni djoba hawa d’uo zu? 30 Mi mbut azigam mi wiyema, mi i de zlad’a ki azigar ma dingâ, nga mi djop ni zla d’a tu ndata; nge nge pî mi hulongômî zla d’a de d’a avok ndata mi.
31 Suma a hum zlad’a hi David-tina, a de mi Saul tamba; Saul mi yumïya. 32 David mi de mi Saul ala: Ar sa tam tchuk lus yam ma Filistê máma d’i; an azong mangâ nga ni i dur ki sed’emu.
33 Saul mi de mi David ala: Ang ndak á dur ki sed’em mbi, kayam angî gogor ma gorâ, wani mam mi sama dur ayîna ki gogorom dei.
34 David mi hulong de mi Saul ala: Sama ngolâ, an azong mangâ nga ni pol aho’â habuna. Ata yi ma azlona d’oze ambur ursâ mi mba á vahunina, 35 an ring ad’um ni durum ni b’ad’ï ahuna avunamu. Le mam tchol á lan ayîna ni, an vum delemu, an murud’um ni tchumu. 36 Ni hina ba, an tchi azlona azi ki ursâ, an mba ni le ki ma Filistê ma bei ngat bayâ máma ni hina mi, kayam mam ngul b’ranga hAlo ma bei matnina.
37 David mi de kua ala: Ma didin ma prud’un ndei avun lilif azlona ki ursîna mba mi prud’un ndei abo ma Filistê máma ni hina mi.
Saul mi hulong dum ala: Ang iya; ar Ma didina mi ndjunungû. 38 Saul mi tchuk baru mam mba dur ayîna ata David, mi kulubum djum mba kawei ma hleuna kamu, mi tchugum kongrong mama atam mi.
39 David mi djin mbigeu d’a fiyaka hi Saul-la yam kongrongâ, mi nde tita, kayam mam kuguzi nga adjeu d’i. Ata yi máma mi de mi Saul ala: An ndak nga a tit kahle suma ayî ndazina d’i, kayam an hat nga ki sed’ezi d’i. Mi fogozi woyo, 40 mi hle totogo mamba abomu, mi i avun mbina, mi var grei ma djivina vahl, mi tchugum kur bid’im mam mba pol aho’â, mi yo mbiu mamba abomu, mi i ata Goliyat.
41 Wani Goliyat ma Filistê-na nga mi hud’ï gogo ki David, sama zim mbarei mambina mi nga ged’a avoromu. 42 Mi sisar David baba, mi golom is, kayam David ni gogorâ tua, ni sama afefetna, iram djif heî mi. 43 Goliyat mi de mi David ala: An nadina ba, ang mba atan ki totogod’a zu? Mi yum filei mama kamu, 44 mi dum kua ala: Ang mbeya! An hang ini hliwing maluweina kamburei suma abageina!
45 David mi hulong dum ala: Ang mbei atan ki mbigeu d’a fiyaka ki djamba kasapa; an mba atang durâ ni ki simiyê Ma didin ma ad’engêm kal petna, Alo ma b’ranga hi Israel ma ang nguluma. 46 Ma didina nga mi hang ini abonu; an nga ni tchangû, an nga ni ngad’ang yang ngeyo, an nga ni he ini mad’a azigar suma Filistê-na maluweina kambureina. Ata yi máma suma pet a mba wala Israel-lâ a nga kAlona. 47 Ablau suma tok pet wana a mba wala Ma didina nga mi min ni mbigeu d’a fiyaka ki djamba á kus ayîna d’i; mam tamba ni ma kus ayîna, mba mi hagi ini abomiya.
48 Goliyat mi nde tita á i ata David kua; David mi ring atogo zak á ngavam ata yima dur ayîna. 49 David mi nik abom kur bid’im mamba, mi hle greina tu, mi gum kur mbiu mamba, mi ge ki Goliyat vorom ma b’raud’a d’ar. Greina mi rot kä avorom bid’ir; Goliyat mi hiram mi puk kä ki iram ngoyeî.
50 Ni hina ba, David mi kal yam Goliyat, mi tchum bei mbigeu d’a fiyaka abomu; mi tchumî ki mbiud’a ki greina ganang. 51 David mi ring mi mba, mi tchol kä yam Goliyat, mi pat mbigeu d’a fiyaka hi Goliyat-ta kur aziyad’u, mi tchumu, mi ngad’am yam mbeyo.
Ata yima Filistê-na a we grang mazina a tchuma, a wet ringâ. 52 Azigar suma Israel-lâ ki suma Juda-na a nde sor sor ra ayîna, a digizi gak a izi avun azì ma Gat-na ki ma Ekron-na. Suma Filistê suma a fe dakina a bo kur lovot ta Särayim-mba gak Gat ki Ekron. 53 Israel-lâ a ar bei dik Filistê-na, a hulongî kur kangâ hi Filistê-na, a hurum ahle mazina. 54 David mi hle yam Goliyat, mi i ki sed’et Jerusalem. Wani mi ngom ahle suma ayîna hi Goliyat-na kur zlub’u mamba.
Apner mi i ki David mi Saul
55 Ata yima Saul mi we David mi i á ngaf Goliyat-na, mi djop ma ngolâ hi azigar mama Apner ala: Apner, gor máma ni nge goroma ge?
Apner mi hulong dum ala: Sama ngolâ, an we nga d’uo mi.
56 Amulâ Saul mi dum ala: Ang tanga djop sama dingâ, gor máma ni nge goroma ge?
57 Ata yima David mi tchi ma Filistê-na Goliyat katna, mi hulongî kur kangâ. Apner mi vum mi im mi Saul ki yam ma Filistê-na abomu. 58 Saul mi djobom ala: Bäna gogorâ, angî gorâ hi nge na ge?
David mi hulong dum ala: An nazong mangâ Jesse ma Betelehem-ma goroma.
Jaaluut wassaf faraasiiytah
1 Wa yoom waahid, al-Filistiyiin lammo deechhum le l-harib fi hillit Suuku al-gaaʼide fi balad Yahuuza wa gaʼado been Suuku wa hillit Aziikha, fi hillit Afas Dammiim. 2 Wa Chaawuul kamaan lamma Bani Israaʼiil wa gaʼado fi waadi al-Butum wa jahhazo le muhaarabat al-Filistiyiin. 3 Wa l-Filistiyiin gaʼado fi l-hajar al-be hini wa Bani Israaʼiil fi l-hajar al-aakhar be hinaak. Wa l-waadi ambeenaathum. 4 Wa fiyah raajil waahid faaris marag min ust al-Filistiyiin. Wa usmah Jaaluut, min hillit Gaat. Wa tuulah ziyaada min 6 duraaʼ. 5 Wa fi raasah taagiiye min nahaas wa jildah kula mukhatta be direʼ hana nahaas madfuur al-yawzin hawaale 60 kiilo. 6 Wa siigaanah kula khattaahum be safaayih hana nahaas. Wa muʼallag fi kitfah tabiig hana nahaas. 7 Wa uud haribtah misil uud murdaas al-ligdaabe wa sinnaha kamaan tawzin hawaale 7 kiilo. Wa l-khaddaam al-yichiil leyah daragatah maachi giddaamah.
8 Wa Jaaluut wagaf wa naada Bani Israaʼiil wa gaal leehum : «Maalku rasseetu le l-harib ? Ana ma Filisti walla ? Wa intu abiid Chaawuul. Aʼazulu raajil minku wa khalli yanzil leyi. 9 Wa kan haarabaani wa gidir katalaani, aniina nabgo leeku abiid. Wa laakin kan ana bas annasart foogah wa kataltah kamaan, intu tabgo leena abiid wa takhdumu leena.» 10 Wa battaan al-Filisti gaal : «Wa daahu ana ! Nichammit foogku intu, ya Bani Israaʼiil ! Amurgu leyi raajil wa maʼaayah nilhaarabo !»
11 Wa wakit Chaawuul wa kulla Bani Israaʼiil simʼo kalaam al-Filisti da, khaafo khoof chadiid wa anbahato.
Dawuud lihig akhwaanah fi l-deech
12 Wa Dawuud da, hu wileed raajil waahid min gabiilat Afraayim al-usmah Yassa wa hu min hillit Beet Laham fi turaab Yahuuza. Wa Yassa da indah tamaane awlaad. Wa fi wakit hukum Chaawuul, hu chayyab wa bigi kabiir ziyaada. 13 Awlaad Yassa al-talaata al-kubaar, al-bikir usmah Aliyaab wa l-taani usmah Abinadaab wa l-taalit usmah Chamma, wa kulluhum taabaʼo Chaawuul fi bakaan al-harib. 14 Wa Dawuud hu al-sakhayyar minhum. Wa l-talaata al-kubaar gaaʼidiin maʼa Chaawuul 15 wa laakin Dawuud gaaʼid yamchi le Chaawuul wa yigabbil bakaan abuuh le yasrah be l-khanam fi Beet Laham.
16 Wa Jaaluut al-Filisti gaaʼid yamrug wa yinaadi Bani Israaʼiil fajur wa achiiye lahaddi 40 yoom. 17 Wa yoom waahid, Yassa gaal le wileedah Dawuud : «Chiil al-achara kooro hana l-gameh al-fariik da wa l-khubza al-achara dool wa waddiihum ajala le akhwaanak fi l-muʼaskar. 18 Wa haak al-jibna al-achara dool wa waddiihum le khaayid al-alif. Wa alʼakkad min aafiyit akhwaanak wa jiib leyi minhum cheyy al-yiwassif kadar humman aafe. 19 Talgaahum humman wa kulla rujaal Bani Israaʼiil maʼa Chaawuul fi waadi al-Butum gaaʼidiin yihaarubu al-Filistiyiin.»
20 Wa Dawuud gamma be fajur badri wa khalla al-khanam maʼa l-haras wa chaal khumaamah wa macha misil abuuh Yassa amarah beyah. Wa wisil fi l-muʼaskar wakit al-askar kulluhum marago wa rasso le l-duwaas wa gaaʼidiin yichajjuʼu nufuushum be hiss aali. 21 Wa Bani Israaʼiil maʼa l-Filistiyiin algaabalo le l-duwaas. 22 Wa Dawuud khalla khumaamah le l-haras hana l-khumaam wa jara bakaan al-harib wa sallam akhwaanah. 23 Wa wakit Dawuud gaaʼid yikallim maʼa akhwaanah, tawwaali al-raajil al-Filisti al-faaris al-usmah Jaaluut min hillit Gaat marag min ust al-Filistiyiin wa gaal kalaamah al-awwal gaaʼid yuguulah. Wa Dawuud simiʼ kalaamah da. 24 Wa wakit Bani Israaʼiil chaafo al-raajil da, kaskaso minnah wa khaafo khoof chadiid. 25 Wa rujaal Bani Israaʼiil gaalo : «Chiifu al-raajil al-gaaʼid yamrug da ! Hu yichchammat le Bani Israaʼiil ! Al-raajil al-yamrug leyah wa yaktulah, al-malik yisawwiih khani marra waahid. Wa yizawwijah bittah kula ! Wa le ahalah kula, ma yichiil minhum al-miiri.»
26 Wa Dawuud saʼal al-rujaal al-gaaʼidiin jambah wa gaal : «Yantu chunu le l-naadum al-yaktul al-Filisti da wa yarfaʼ al-eeb min Bani Israaʼiil ? Al-Filisti al-ma mutahhar da, hu yaatu achaan yichchammat fi deech Allah al-Hayy ?» 27 Wa humman hajjo leyah al-kalaam battaan wa gaalo : «Aywa ! Al-naadum al-yaktulah yalga kulla l-cheyy da !»
28 Wa wakit Aliyaab akhuuh al-kabiir simiʼ kalaam Dawuud al-gaaʼid yikallim maʼa l-rujaal dool, hu ziʼil zaʼal chadiid wa gaal leyah : «Chunu jaabak hini ? Wa l-khanam khalleethum maʼa yaatu fi l-kadaade ? Ana naʼarfak ! Inta mutakabbir wa galbak murr wa jiit le tichiif al-harib bas !» 29 Wa Dawuud gaal : «Ana sawweet chunu ? Mamnuuʼ leyi ma nikallim walla ?» 30 Wa Dawuud anlafat min akhuuh wa saʼal naadum aakhar min al-kalaam da. Wa hu radda leyah nafs al-kalaam al-gaalah al-malik.
31 Wa naas waahidiin simʼo kalaam Dawuud wa kallamooh le Chaawuul. Wa tawwaali, hu rassal leyah wa naadaah. 32 Wa Dawuud gaal le Chaawuul : «Khalli naadum waahid kula galbah ma yakhaaf min al-Filisti da ! Ana abdak namchi leyah wa nihaaribah.» 33 Wa Chaawuul gaal le Dawuud : «La ! Inta ma tagdar tihaarib al-Filisti da achaan inta wileed sakhayyar wa hu raajil kabiir wa muhaarib min hu sakhayyar.» 34 Wa Dawuud radda le Chaawuul wa gaal : «Ya siidi ! Wakit ana gaaʼid nasrah be khanam abuuyi, kan duud aw dubb ja khataf waahide min khanami, 35 ana najri waraayah nadurbah wa naglaʼha minnah. Wa kan natta foogi, nakurbah min dignah wa nuduggah lahaddi naktulah. 36 Wa misil al-duud wa l-dubb al-abdak katalaahum, al-Filisti al-ma mutahhar da, hu kula ma yufuuthum. Achaan hu achchammat fi deech Allah al-Hayy !» 37 Wa Dawuud gaal : «Allah al-najjaani min al-duud wa l-dubb, hu yagdar yinajjiini min al-Filisti da.» Wa Chaawuul gaal le Dawuud : «Amchi ! Allah maʼaak.»
38 Wa Chaawuul labbasah le Dawuud khulgaanah wa dassa leyah taagiiye hana nahaas fi raasah wa labbasah dirʼah. 39 Wa Dawuud rabat seefah fi sulbah min foog le khulgaanah wa dawwar yamchi. Wa laakin ma gidir yamchi achaan hu ma muwaalif beyah. Wa gaal le Chaawuul : «Ana ma nagdar namchi be kulla l-khumaam da achaan ana ma muwaalif beyah.» Wa khalaas, hu salla kulla l-khumaam da minnah. 40 Wa chaal asaatah fi iidah wa azzal khamsa hajar amlas min al-waadi wa dassaahum fi mukhlaatah hint al-raaʼi. Wa chaal miglaaʼah fi iidah wa macha le l-Filisti.
41 Wa l-Filisti zahaf lahaddi ja gariib le Dawuud wa l-khaddaam al-yichiil leyah daragatah maachi giddaamah. 42 Wa l-Filisti chaafah le Dawuud wa hagarah achaan hu sakhayyar wa jamiil wa indah loon sameh. 43 Wa l-Filisti gaal le Dawuud : «Ana kalib walla, inta taji leyi be asa ?» Wa laʼanah le Dawuud be ilaahaatah.
44 Wa gaal battaan : «Taʼaal giddaam ! Khalli nanti lahamak le tuyuur al-sama wa le wuhuuch al-kadaade.» 45 Wa Dawuud gaal le l-Filisti : «Inta jiit leyi be seef wa harba wa tabiig. Wa laakin ana jiit leek be usum Allah al-Gaadir Ilaah askar Bani Israaʼiil al-inta gaaʼid tichammit fooghum. 46 Al-yoom Allah yarmiik fi iidi wa ana naktulak wa nagtaʼ raasak. Wa nanti jisas al-Filistiyiin le tuyuur al-sama wa haywaanaat al-ard. Wa be da, kulla l-dunya taʼarif kadar Bani Israaʼiil induhum Ilaah al-yihaarib leehum. 47 Wa kulla l-naas al-gaaʼidiin hini yaʼarfu kadar Allah ma yansur be seef wa la be harba achaan Allah hu bas siid al-harib wa l-yoom yisallimku fi iideenna.»
48 Wa wakit al-Filisti gamma macha le yilaagi Dawuud, Dawuud kula tawwaali jara macha leyah le yilaagiih. 49 Wa Dawuud dassa iidah fi mukhlaatah wa chaal hajar wa zaragah be l-miglaaʼ wa darab al-Filisti fi buguchtah. Wa l-hajar da dakhal fi raasah. Wa l-Filisti wagaʼ be wijhah fi l-ard. 50 Wa be da, Dawuud annasar fi l-Filisti be l-miglaaʼ wa l-hajar bas. Hu darabah le l-Filisti wa katalah bala seef. 51 Wa Dawuud jara le l-Filisti wa salla seefah minnah wa tammamah. Wa beyah gataʼ raasah.
Wa wakit al-Filistiyiin chaafo naadumhum al-faaris maat, humman arrado. 52 Wa rujaal Bani Israaʼiil wa gabiilat Yahuuza aato wa taarado al-Filistiyiin lahaddi gariib le khachum al-waadi wa lahaddi khachum baab madiinat Akhruun. Wa jisas al-Filistiyiin muchattatiin fi derib hillit Chaʼaraayim lahaddi hillaal Gaat wa Akhruun. 53 Wa Bani Israaʼiil gabbalo min mutaaradat al-Filistiyiin wa nahabo muʼaskarhum. 54 Wa Dawuud chaal raas Jaaluut wa waddaah fi madiinat Uruchaliim. Wa silaahah kamaan, khattaahum fi kheemtah.
55 Wa wakit Dawuud macha le yilaagi al-Filisti, Chaawuul chaafah wa saʼal Abniir khaayid al-deech wa gaal : «Ya Abniir, al-wileed da hana yaatu ?» Wa Abniir gaal : «Allah yansurak, ya l-malik ! Ana ma naʼarfah.» 56 Wa l-malik gaal : «Amchi asʼal ! Al-sabi da wileed yaatu ?»
57 Wa baʼad Dawuud katal al-Filisti wa gabbal, Abniir chaalah wa waddaah giddaam Chaawuul. Wa raas Jaaluut fi iidah. 58 Wa Chaawuul saʼalah le Dawuud wa gaal : «Inta wileed yaatu ?» Wa Dawuud gaal : «Ana wileed abdak Yassa al-min hillit Beet Laham.»
